KMO-protocol De Wegwijzer

Transcriptie

1 KMO-protocol De Wegwijzer

2 Inhoudsopgave Inleiding Motivaties voor het beleid, toepassing van het protocol en consequenties van het plan 3 Hoofdstuk 1 Het doel van het KMO-protocol 4 Hoofdstuk 2 Beschrijving van de wenselijke leerlingenzorg 5 voor KMO leerlingen 2.1 Huidige zorgplan in het kort Signalering en diagnostiek Wijze van begeleiding Evaluatie 8 Hoofdstuk 3 Vooruit werken in de leerstof Wanneer vooruit werken in de leerstof? Hoe kan de leerling vooruit werken in de leerstof? Consequentie van de werkwijze voor groep 8 10 Bijlage 1 Praktische suggestie 11 Bijlage 2 Voorbeeldschema weektaak/ routeboekje 12 Bijlage 3 Toelichting geschikt verrijkingsmateriaal 13 2

3 Inleiding Motivaties voor het beleid Nadat het beleid van leerlingen die naar beneden afwijken flink aan bod is gekomen, is er nu ook duidelijk behoefte aan beleid voor kinderen die naar boven toe opvallen zo optimaal mogelijk te kunnen begeleiden met dit protocol. Toepassing van het protocol Wanneer komt een leerling in aanmerking voor het KMO protocol? KMO staat voor kinderen met ontwikkelingsvoorsprong. Om duidelijkheid te creëren, onderscheiden we vier groepen kinderen. In het schema in hoofdstuk 2 wordt duidelijk welke kinderen in aanmerking komen voor dit protocol. Consequenties van het plan In de eerste tijd dat het plan ingevoerd wordt, is extra inspanning nodig om het beleid op poten te krijgen en uiteindelijk zullen we te maken krijgen met beter onderwijs op maat en een verbeterde doorgaande lijn. Tevens geven we met dit protocol aan tot hoever onze mogelijkheden reiken. Daarnaast is het voor iedere leerkracht en betrokken ouders duidelijk hoe in bepaalde situaties gehandeld gaat worden en wat er van iedere leerkracht verwacht mag worden die deze leerling in de groep krijgt. Het team moet op de hoogte gebracht worden van het plan van aanpak, daar deze beslissing door iedereen gedragen moet worden. Het is de bedoeling dat het protocol voortgezet kan worden, zodat er sprake is van een bewust gekozen en voort te zetten doorgaande lijn van de ontwikkeling van het kind. 3

4 Hoofdstuk 1 Het doel van het KMO-protocol Het doel van het KMO-protocol is het geven van passend onderwijs aan leerlingen met een ontwikkelingsvoorsprong. Kinderen die naar boven toe opvallen hebben recht op een eigen zorgbeleid! Subdoelen: Hoogintelligente kinderen voelen zich gelukkiger op school. We streven ernaar de kinderen zowel pedagogisch als onderwijskundig op hun eigen niveau te benaderen. Het protocol biedt een globale strategie voor individuele verrijking- en verbredingprogramma s. Ook is in het protocol vastgelegd hoe in de school gesignaleerd en gediagnosticeerd wordt. Kinderen die opvallen met zeer hoge resultaten op één of meerdere vakgebieden passend begeleiden, ook preventief benaderd. Tenslotte biedt het protocol duidelijkheid wat betreft de hulp door zowel interne als externe begeleiders. Dit protocol geeft aan wanneer een extern onderzoek en/ of vooruitwerken in de leerstof noodzakelijk zijn. 4

5 Hoofdstuk 2 Beschrijving van de wenselijke leerlingenzorg voor KMO leerlingen. 2.1 Het huidige zorgplan in het kort. In de praktijk zien we, dat begaafde leerlingen over het algemeen wel gesignaleerd worden, maar dat een structurele werkwijze gemist wordt. In onze organisatie ontbreken op dit moment de leerkracht uren specifiek besteed aan deze leerlingen. Kinderen werken vaak uit de koekjestrommel. Dit begrip houdt in dat de kinderen werken aan gekopieerde bladen uit allerlei verschillende methoden, een structurele doorgaande lijn met voldoende geschikt materiaal ontbreekt nog. 2.2 Wijze van signaleren en diagnostiek Om te beginnen is het noodzakelijk dat iedere leerkracht kan werken met signaleringslijsten (bijvoorbeeld de SIBEL-lijst ) en de juiste kinderen signaleert. We bedoelen hiermee de kinderen die bijvoorbeeld met CITO veel A-scores behalen en de kinderen die opvallen door verveeld gedrag qua leerstof en alles snel weten of al weten. In deze fase is het van belang dat ouders ook veel informatie geven. Vervolgens volgt de leerkracht de stappen van het schema op de volgende bladzijde onder begeleiding van de IB-er. Alle bevindingen / observaties e.d. (signalering) worden van begin af aan op papier gezet. Deze gegevens kunnen leiden tot de conclusie dat de leerling in aanmerking komt voor ons KMO protocol. 5

6 Signalering -Cito A score op één of meerdere vakgebieden. -Goede werkhouding -Geen sociaalemotionele problematiek -Geen voldoende uitdaging in de dagelijkse extra methodestof KMO protocol -Cito A score op één of meerdere vakgebieden -Slechte werkhouding en/of -Sociaalemotionele problematiek KMO protocol Zorgleerling IB overleg Signaleringslijst (SIBEL) Vermoeden KMO Zorgleerling IB- overleg vastgelopen Extern onderzoek Ander probleem KMO protocol KMO-leerling KMO protocol Evaluatie positief KMO protocol vervolgen negatief Onderzoek/ externe hulp/ stoppen Vooruit werken in de leerstof (zie hoofdstuk 3) Voor de duidelijkheid: Een leerling komt altijd in aanmerking voor het KMO-protocol als de leerling is getest en uit de test is gebleken dat de leerling op een of meerdere vlakken hoogintelligent is. (IQ score boven de 130). Dus ook als de leerling op een of meerdere vakgebieden minder presteert. De test wijst uit of een leerling hoogintelligent is of niet. Wanneer dit wel zo blijkt te zijn, komt de leerling automatisch in aanmerking voor het KMOprotocol. 6

7 Zeer goede leerling die niet in aanmerking komt voor het KMO-protocol: De leerling scoort op alle vakgebieden A volgens het CITO leerling volgsysteem De leerling kan goed uit de voeten met de verdiepingsstof, vindt hier genoeg uitdaging in De leerling functioneert op alle vlakken goed (ook sociaal) Deze leerling komt in aanmerking voor de dagelijkse extra stof in de methoden, en valt bij deze buiten dit protocol. Na overleg met IB-er worden de ouders ingelicht over de verdere begeleiding van de leerling. 2.3 Wijze van begeleiding Onder begeleiding van IB en eventueel de Onderwijs Advies (moet worden aangevraagd) wordt een plan van aanpak voor dat specifieke kind opgesteld en uitgevoerd. Nu worden afspraken gemaakt tussen leerkracht, IB-er en ouders over de werkwijze die gevolgd dient te worden. In grote lijnen ziet de werkwijze er als volgt uit: De te volgen leerstof wordt gecompact. Dit houdt in, dat bij inoefening van de leerstof gebruik gemaakt wordt van een beperkte hoeveelheid werk voor deze leerling. Dit om verveling door herhaling te voorkomen. Het kan ook zijn dat een leerling zichzelf bepaalde leerstof eigen maakt, zonder instructie van de leerkracht. Beide aspecten hebben tot gevolg dat de leerling tijd kan vrijmaken voor verrijkingsstof. Hierdoor ontstaat een evenwicht tussen de basisstof die doorlopen moet worden en uitdaging in verrijkingsstof. Dit is een voorwaarde om een KMO-leerling goed te kunnen begeleiden. Hoe gaat dit in zijn werk? We maken gebruik van de volgende hulpmiddelen: Een contract, waarin staat wat er van de leerling verwacht mag worden. Dit contract komt tot stand in samenwerking met de leerling. Er worden dus wel degelijk eisen aan het werk (zowel basisstof als verrijkingsstof) van de leerling gesteld en bijbehorende consequenties. Een rooster, bijvoorbeeld in de vorm van een weekplanning. Hierin wordt aangegeven op welke tijden de leerling aan welke leerstof werkt. Hierdoor wordt voorkomen dat de leerling zijn basisstof afraffelt. Materiaal dat structureel ingezet wordt om de doorgaande lijn te waarborgen. Per leerling wordt geschikt materiaal uitgezocht. Wat verstaan we onder geschikt verrijkingsmateriaal? Er moet begeleiding zijn voor de leerkracht en de leerling om deze werkwijze in praktijk te kunnen brengen. Hierbij denken we aan externe deskundigen, hiervoor vrijgeroosterde collega s en hulpouders die uit de voeten kunnen met de leerlingen en de leermiddelen. Het compacten van de leerstof, het contract en het rooster zijn minder of niet van toepassing voor kinderen uit groep 1/ 2. 7

8 In groep 1/ 2 geldt, dat de aanbieding zo veel mogelijk wordt aangepast aan de behoefte en het ontwikkelingsniveau van de leerling. Dit houdt in, dat jongste kleuters activiteiten en ontwikkelingsmateriaal aangeboden krijgen uit groep 2. Kleuters uit groep 2 met een ontwikkelingsvoorsprong die zich al interesseren voor reken- en leesactiviteiten, worden deze aangeboden. Bij het opzetten van dit beleid voor KMO-leerlingen benadrukken wij dat het belangrijk is ook aan de sociaal-emotionele ontwikkeling te werken, naast de cognitieve ontwikkeling. Wanneer er op de cognitieve mogelijkheden van een kind wordt ingespeeld, blijkt in de praktijk dat veel van deze sociaal-emotionele problemen sterk verminderen of zelfs helemaal verdwijnen. Een uitdagende leeromgeving heeft invloed op het welbevinden van het kind en dit heeft veelal weer een positieve uitwerking op de sociaal-emotionele ontwikkeling. Het is van groot belang dat het hele proces doorlopen wordt met alle betrokken partijen zoals het kind, de ouders, de leerkracht, de intern begeleider en eventueel externe deskundigen. Natuurlijk moet dit alles worden vastgelegd in een handelingsplan. 2.4 Evaluatie Tijdens het doorlopen van het hele proces is tussentijdse evaluatie noodzakelijk (ongeveer na elke drie maanden). De evaluatiefase geeft soms weer nieuwe gegevens die aanleiding geven om de werkwijze bij te stellen en het kind zo optimaal mogelijk te kunnen blijven begeleiden. Je moet dus altijd blijven evalueren en alles moet op papier staan. Er zullen ook regelmatig evaluatiegesprekken met ouders, leerkracht en IB-er gehouden moeten worden. Naast deze evaluatiegesprekken is het belangrijk dat ook met de leerling geëvalueerd wordt, bijvoorbeeld d.m.v. een kort gesprek. Hierbij kan gebruik gemaakt worden van zelfontworpen standaardformulieren. Tenslotte moet je het plan van aanpak ook tijdens de groepsoverdracht bespreken. Daarbij komt de evaluatie ter sprake. Dit om de doorgaande lijn voor de leerling te waarborgen. 8

9 Hoofdstuk 3 Vooruit werken in de leerstof Bij het vooruit werken in de leerstof, is sprake van één vakgebied. Mocht een leerling bepaalde capaciteiten hebben, waarbij vooruit gaan in de leerstof op meerdere vakgebieden van toepassing zouden zijn, dan worden onderstaande punten per vakgebied steeds opnieuw onderzocht. 3.1 Wanneer vooruit werken in de leerstof? De leerling moet gedurende twaalf lesweken hebben gewerkt volgens de in hoofdstuk 2 beschreven werkwijze, waarbij met de evaluatie onvoldoende mate van uitdaging blijkt uit de werkhouding en motivatie van de leerling. Enkele mogelijke kenmerken zijn: onderpresteren slordig werken veel tijd over hebben gedragsproblemen zich gaan vervelen veel tijd besteden aan de verdiepingsstof in verhouding tot de gewone lesstof. Dit blijkt uit het zeer snel af hebben van de gewone stof en vervolgens veel tijd besteden aan de verdiepingsstof de verdiepingsstof niet meer serieus maken N.B. 1: De leerling moet over het algemeen voldoende zelfstandigheid hebben om in aanmerking te komen voor een aangepast programma. N.B. 2: De ouders zijn het ermee eens dat hun kind de leerstof van een bepaald vakgebied versneld doorloopt en zijn op de hoogte van het te volgen handelingsplan van de volgende fase. N.B. 3: Pas na overleg en goedkeuring interne zorgcommissie en het op de hoogte stellen van het team, kan tot versnellen worden overgegaan. Mocht een leerling in alle vakgebieden ver boven de stof uit komen, dan kan worden gekeken naar het versneld doorlopen van een leerjaar, zodat de leerling aansluiting heeft met de volgende groep en ook met hen verder gaat. Dit kan pas wanneer alle toetsresultaten hierop wijzen en het kind niet meer in de groep past, zowel op emotioneel als cognitief gebied. Beslissingen wat betreft een klas overslaan moeten uiterst zorgvuldig worden genomen. We doen dit alleen als alle andere mogelijkheden geprobeerd of doordacht zijn of versnellen (een klas overslaan) voor de ononderbroken ontwikkeling van het kind duidelijk beter blijkt te zijn. 9

10 3.2 Hoe kan de leerling vooruit werken in de leerstof? Na afname van de toetsen weten we op welk niveau de leerling zich bevindt. Naar aanleiding hiervan bepaalt de leerkracht en eventueel de intern begeleider waar de leerling in de nieuwe leerstof begint. Hiervoor wordt een handelingsplan opgesteld, dat na zes weken geëvalueerd wordt, in overleg met de intern begeleider. Naar aanleiding van de evaluatie wordt bepaald hoe verder te gaan. Belangrijk hierbij is te voorkomen dat er hiaten ontstaan of te veel herhaald wordt. Een leerling moet op eigen niveau en eigen tempo door kunnen gaan. Bij deze werkwijze kunnen de hulpmiddelen genoemd in hoofdstuk 2.3 ingezet worden. Voorkomen moet worden dat de leerling een geïsoleerde positie krijgt door het aangepaste werk, maar laat hem / haar ook eventueel kinderen helpen die moeite hebben met dit vakgebied. 3.3 Consequentie van deze werkwijze voor groep 8 Leerlingen die dit programma volgen, zullen eerder door de leerstof heen zijn, dan de gemiddelde leerling. De leerling heeft de stof doorlopen, voordat hij / zij de school verlaat. Welke mogelijkheden zijn er dan? De leerkracht zoekt taken uit, waarbij een dag- of weektaak samengesteld wordt. De computer kan worden ingeschakeld als extra. De leerling helpt structureel leerlingen die extra hulp nodig hebben bij rekenen, taal en/ of spelling. Extra materiaal betrekken via Onderwijs Advies of het voortgezet onderwijs. 10

11 Bijlage 1: Praktische suggestie Een voorbeeld van hoe je de leerstof kunt compacten en daarmee tijd over houdt voor verwerking: maandag dinsdag woensdag donderdag vrijdag rekenen Taak in geheel maken (Gecompact, dus bijvoorbeeld alleen de onderste drie sommen van een rijtje.) Tijd voor verrijkings - stof. Met de klas projecttaak meedoen. Taak in geheel maken (Gecompact, dus bijvoorbeeld alleen de onderste drie sommen van een rijtje.) Tijd voor verrijkings - stof. maandag dinsdag woensdag donderdag vrijdag spelling Eventueel meedoen met korte instructie, vervolgens verrijkingsstof Twee lessen in één keer maken. In dit geval werkt de leerling aan de reguliere lesstof voor rekenen, terwijl voor spelling juist de verrijkingsstof staat gepland en andersom. Zo heeft de leerling niet op één dag alleen maar verrijkingstof, of enkel reguliere lesstof te verwerken. Aan het begin van de week krijgt de leerling een weektaak/ routeboekje, waarop de te maken reguliere lesstof en de te maken verrijkingsstof concreet op uitgewerkt staan. Zie voor een voorbeeld de volgende bijlage. 11

12 Bijlage 2: Voorbeeldschema weektaak/ routeboekje rekenen spelling.. klaar opmerking Maandag Taak 16, Som 1 en 2, 3, 4 laatste drie sommen, som 5 niet. som 6 laatste twee tabellen. Dinsdag Somplex, figuren, werkblad 2 en Woensdag Projecttaa k (met de klas meedoen) - Donderdag Taak 18, meedoen met uileg van som 2, dan alle sommen onderste drie van een rijtje. Som 7 niet vrijdag Plustaak, Taak 4 en 5 Denkwerk, blz. 8 + stencil van netwijs. Les 3 en 4, alles (Blokjes vragen bij groep 1/2) 12

13 Bijlage 3: Toelichting geschikt verrijkingsmateriaal Het kenmerk van verrijkingsonderwijs is dat het een wezenlijk ander leerstofaanbod betreft, waar kinderen ook daadwerkelijk iets van leren. Het gaat dus niet om meer werk, maar om inhoudelijk echt ander werk. Verrijkingsonderwijs valt te verdelen in verbreding en verdieping. Onder verbreding verstaan we die leerstof die een aanvulling op de kerndoelen van het basisonderwijs vormt. Daar vallen bijvoorbeeld vreemde talen, maar ook computervaardigheden onder. Onder verdieping verstaan we die leerstof die een verdieping van de reguliere stof vormt en waardoor een leerling over een specifiek onderwerp, dat wel tot het reguliere aanbod behoort, meer kennis en vaardigheid opdoet. Er zijn bestaande materialen en werkboekjes met een bepaald onderwerp die als verrijkingsmateriaal ingezet kunnen worden. Verrijkingsmateriaal moet aan vier eisen voldoen: -Een goede afwisseling qua inhoud en werkvormen is belangrijk. -Het materiaal moet het creatieve denkvermogen aanspreken. -De leerling wordt uitgedaagd om zelf ideeën of oplossingen te construeren. -Het materiaal maakt verschillende oplossingswegen mogelijk. Dit voorkomt dat de leerling alleen bezig is het goede antwoord te zoeken. Wat werkt goed (en makkelijk)? -Het veranderen van de vraagstelling van bestaand materiaal is een eenvoudige manier om verrijkingsstof te maken. Een mogelijkheid is om niet naar het goede antwoord maar naar eigen inbreng en/of ervaringen te vragen. -Een tweede manier is het veranderen van de vorm van een bestaande opdracht. Je kunt bijvoorbeeld vragen een spel te maken met vragen over het onderwerp dat je in de klas behandelt. Of je vraagt het kind een schema of matrix te maken van de leerstof. De vorm verandert natuurlijk ook door de context te veranderen. Stel dat je het in de reguliere lesstof hebt over de dijkdoorbraken in Zeeland in de jaren vijftig. Het zou dan heel verrijkend kunnen zijn om het kind informatie te laten opzoeken over wateroverlast in recente tijden. -De aller-makkelijkste weg om tot verrijkingsmateriaal te komen is om het kind om eigen producties te vragen. Laat het kind zelf een probleem bedenken en hierbij een opdracht construeren. Die hij of zij idealiter ook nog zelf beoordeelt! 13