1 Kenmerk: DS/

Transcriptie

1 1 Kenmerk: DS/

2 INHOUD HOOFDSTUK 1 INLEIDING Wettelijk kader Regionale samenwerking Beleidsontwikkeling maatschappelijke zorg 2013 t/m Naar meer samenhang in beleid en uitvoering Leeswijzer... 6 HOOFDSTUK 2 VERANDEROPGAVE Beleidsdoel Beleidsvoornemens Beleidsprogramma s... 8 HOOFDSTUK 3 WAAR STAAN WE NU? Programma 1: melding, signalering, toegang & toewijzing Programma 2: ambulante en persoonsgerichte ondersteuning Programma 3: opvang met begeleiding Programma 4: bestuur, beleid en organisatie Financiën 2010 t/m HOOFDSTUK 4 WAAR WILLEN WE STAAN IN 2016? Programma 1: melding, signalering, toegang & toewijzing Programma 2: ambulante en persoonsgerichte ondersteuning Programma 3: opvang met begeleiding Programma 4: bestuur, beleid en organisatie HOOFDSTUK 5 HOE GAAN WE DAAR KOMEN? Programma 1: melding, signalering, toegang & toewijzing Programma 2: ambulante en persoonsgerichte ondersteuning Programma 3: opvang met begeleiding Programma 4: bestuur, beleid en organisatie Financiën 2013 t/m HOOFDSTUK 6 RANDVOORWAARDEN Bestuur Organisatie Financiering Planning Communicatie BIJLAGE 1 ADVIES WMO RAAD HILVERSUM BIJLAGE 2 MATRIX ADVIES WMO RAAD BIJLAGE 3 OPLEGGER REGIOGEMEENTEN

3 HOOFDSTUK 1 INLEIDING Soms dreigen mensen het dak boven hun hoofd te verliezen en soms verliezen mensen daadwerkelijk het dak boven hun hoofd. Dit plan richt zich op deze mensen. Vaak ondervinden deze mensen problemen op meerdere terreinen, zoals wonen, werk, inkomen, daginvulling, opvoeding, scholing, sociale contacten, verzorging en gezondheid. De ernst van de problematiek en de veelheid van problemen staan zelfredzaamheid, maatschappelijke deelname en economische deelname in de weg. Soms met overlast en onveiligheid voor de directe omgeving tot gevolg. Vaak komt men dan terecht in gedwongen kaders van strafrecht (criminaliteit), civielrecht (huisuitzetting, schuldsanering), psychiatrie of verdwijnt men helemaal uit beeld. Zonder ondersteuning bestaat de kans dat mensen langdurig dakloos zijn. Dit hoofdstuk beschrijft het wettelijk kader, de regionale samenwerking en de beleidsontwikkeling. Het hoofdstuk sluit af met een leeswijzer. 1.1 Wettelijk kader De maatschappelijke zorg is onderdeel van de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo). De prestatievelden 7, 8 en 9 van de Wmo omschrijven de gemeentelijke taken op het terrein van de maatschappelijke zorg. Gemeentelijke taken op de maatschappelijke zorg (prestatievelden 7, 8 en 9 Wmo) 7) het bieden van maatschappelijke opvang, waaronder vrouwenopvang en het voeren van beleid ter bestrijding van geweld dat door iemand uit de huiselijke kring van het slachtoffer is gepleegd; 8) het bevorderen van openbare geestelijke gezondheidszorg, met uitzondering van het bieden van psychosociale hulp bij rampen; 9) het bevorderen van verslavingsbeleid. Maatschappelijke opvang en bestrijding huiselijk geweld Maatschappelijke opvang gaat om het tijdelijk bieden van onderdak en begeleiding aan personen die de thuissituatie hebben verlaten en niet in staat zijn zich op eigen kracht te handhaven in de samenleving. Bestrijding van geweld in huiselijke kring draait om het voorkomen, signaleren en stoppen van geweld in afhankelijkheidsrelaties. Openbare Geestelijke Gezondheidszorg Openbare Geestelijke Gezondheidszorg (OGGz) is 1) het signaleren en bestrijden van risicofactoren op het terrein van de OGGz, 2) het bereiken en begeleiden van kwetsbare personen en risicogroepen, 3) het functioneren als meldpunt voor signalen van crisis of dreiging van crisis en 4) het tot stand brengen van afspraken tussen betrokken organisaties over de uitvoering van de openbare geestelijke gezondheidszorg. Verslavingsbeleid Verslavingsbeleid is ondersteuning gericht op verslaafden 1 en preventie van verslavingsproblemen, met inbegrip van activiteiten in het kader van de bestrijding van overlast door verslaving. Voorzieningen op het terrein van maatschappelijke opvang en verslavingsbeleid zijn toegankelijk voor iedereen die in Nederland woont. 1.2 Regionale samenwerking Maatschappelijke zorg is een verantwoordelijkheid van alle gemeenten in Nederland. De complexiteit van de problematiek van mensen, de wetgeving en de schaalgrootte van de gewenste voorzieningen maken dat gemeenten de maatschappelijke zorg gezamenlijk uitvoeren. In Gooi en Vechtstreek (incl. 1 Alle individuele geneeskundige verslavingszorg daaronder niet begrepen. 3

4 Eemnes) werken de gemeenten Blaricum, Bussum, Eemnes, Hilversum, Huizen, Laren, Muiden, Naarden, Weesp en Wijdemeren samen aan de maatschappelijke zorg. Bijzonder aan de maatschappelijke zorg is de functie van de centrumgemeente. Centrumgemeenten ontvangen middelen van het rijk voor de maatschappelijke zorg (artikel 20 Wmo). Voor de gemeenten in Gooi en Vechtstreek is de gemeente Hilversum centrumgemeente 2. Hilversum beheert de rijksmiddelen namens de regio en is verplicht te overleggen met omringende regiogemeenten over de besteding ervan. Naast deze middelen ontvangen gemeenten ook middelen voor de publieke gezondheidszorg en voor de Wmo. Deze middelen ontvangen alle gemeenten in Nederland. Een deel van deze middelen zetten de regiogemeenten gezamenlijk in voor maatschappelijke zorg. 1.3 Beleidsontwikkeling maatschappelijke zorg 2013 t/m 2015 Het bestaande beleid maatschappelijke zorg Gooi en Vechtstreek dateert van 2007 en is opgenomen in het beleidsplan Wmo 2008 tot 2012 gemeente Hilversum. De regiogemeenten verwezen destijds voor het onderdeel maatschappelijke zorg in de lokale beleidsplannen Wmo zorg naar het beleidsplan Wmo van de gemeente Hilversum. Er is in 2007 geen apart beleids- en uitvoeringsplan maatschappelijke zorg vastgesteld. Voor de periode 2013 tot en met 2015 stelt de gemeenteraad Hilversum een apart beleids- en uitvoeringsplan maatschappelijke zorg Gooi en Vechtstreek vast. De regiogemeenten hebben geadviseerd over en ingestemd met dit plan. Er is om de volgende redenen gekozen voor deze werkwijze. Beleidsplannen Wmo 2012 t/m 2015 De gemeenten in Gooi en Vechtstreek werken intensief samen op het terrein van de Wmo. Deze samenwerking is gebaseerd op de gezamenlijke Wmo visie Gooi en Vechtstreek. Op basis van deze visie hebben de gemeenten lokaal het Wmo beleid 2012 t/m 2015 vastgesteld en kopen de gemeenten gezamenlijk Wmo voorzieningen in. Met de lokale beleidsplannen Wmo geven de gemeenteraden uit de regio op hoofdlijnen invulling aan de taken op het terrein van de maatschappelijke zorg. Voorliggend plan is een nadere uitwerking van het Wmo beleid. De gemeenteraad Hilversum besluit, na overleg met de regiogemeenten, over de verdeling en besteding van de decentralisatie-uitkeringen maatschappelijke zorg (artikel 20 Wmo). Bezuinigingen 2010 t/m 2014 Het Rijk is in 2010 overgegaan tot een geleidelijke herverdeling van de decentralisatie-uitkering maatschappelijke opvang, OGGz en verslavingszorg. Vanaf 2014 ontvangt centrumgemeente Hilversum voor dit onderdeel van de maatschappelijke zorg ruim 1 miljoen euro minder op een totaal bedrag van ongeveer 3 miljoen euro in Een bezuinigingstaakstelling van 33%. In september 2010 hebben de colleges van de gemeenten besloten tot een fasegewijze afbouw, waarbij in 2014 de bezuiniging is geëffectueerd. Uitgangspunt daarbij is dat het aantal opvangplaatsen niet vermindert en dat in de keten van hulpverlening geen gaten vallen en voor uitzonderlijke individuele gevallen een maatwerkoplossing gevonden wordt. Deze uitgangspunten zijn ook opgenomen in de lokale beleidsplannen Wmo 2012 t/m Op 18 augustus 2011 hebben de gezamenlijke Wmo raden geadviseerd over deze bezuinigingen. Dat advies komt er samengevat op neer dat de wethouders Wmo van de gemeenten gevraagd wordt om met een visie en plan over de maatschappelijke zorg te komen. Met voorliggend plan komen de wethouders Wmo in Gooi en Vechtstreek tegemoet aan dit verzoek. 2 De gemeente Eemnes neemt in Gooi en Vechtstreek alleen deel aan de decentralisatie-uitkering maatschappelijke opvang, OGGz en verslavingszorg. Voor de leesbaarheid van de verdere tekst is ervoor gekozen om te spreken over de gemeenten in Gooi en Vechtstreek. Bij de maatschappelijke opvang, OGGz en verslavingszorg is Eemnes daar ook onderdeel van en bij de vrouwenopvang en de bestrijding van geweld in afhankelijkheidsrelaties niet. 4

5 Onderzoek vrouwenopvang In april 2012 kwamen bij gemeente Hilversum klachten binnen over de Stichting Opvangcentrum het Gooi. De klachten waren zodanig ernstig dat het college besloot om, op grond van de rol van de gemeente als subsidiegever, een onafhankelijk onderzoek te laten uitvoeren naar de vrouwenopvang in Gooi en Vechtstreek. De onderzoekscommissie Haanstra schetst een beeld dat overeenkomt met de klachten. Het beeld van een gedateerde huishouding waarbij gedurende vele jaren beheersing en controle voorop stonden. In plaats van een bij mensen betrokken opvang gericht op het welzijn van vrouwen en kinderen in een noodsituatie. Het is voor alle partijen schokkend geweest om te constateren dat de centrumgemeente, de regiogemeenten, de rijksoverheid, de federatie opvang en het bestuur van de stichting opvangcentrum Het Gooi niet bij machte zijn geweest eerder in te grijpen. Het onderzoek laat zien dat het speelveld in de maatschappelijke zorg zeer complex is en dat rollen en verantwoordelijkheden niet altijd even duidelijk belegd zijn. De titel gescheiden werelden van het eindrapport 3 van de commissie Haanstra geeft het belang aan van intensieve betrokkenheid van de gemeenten bij het beleid en de uitvoering van de maatschappelijke zorg. Alle aanbevelingen van de onderzoekscommissie zijn overgenomen door de gemeente Hilversum en de wethouders Wmo van de regiogemeenten. Met voorliggend plan werken de gemeenten in Gooi en Vechtstreek gezamenlijk de verantwoordelijkheid voor het beleid en de uitvoering op de maatschappelijke zorg uit. Rijksbeleid Het kabinet Rutte-Asscher maakt gemeenten grotendeels eindverantwoordelijk voor het sociaal domein. De komende jaren krijgen de gemeenten een groot aantal nieuwe taken met daarbij een aanzienlijke bezuinigingsopdracht (tabel 1). Tabel 1 Nieuwe taken gemeenten Jaar Wettelijk kader / nieuwe taken Bezuiniging Rijk structureel 2013 Wet passend onderwijs Geen 2014 Participatiewet Wet werk en bijstand, Wet sociale werkvoorziening en overheveling van een deel van de Wajong Jeugdwet Provinciale jeugdzorg, gesloten jeugdzorg, jeugd GGZ, AWBZ zorg voor lichtverstandelijk gehandicapten jongeren en jeugdbescherming en jeugdreclassering Wet maatschappelijke ondersteuning Overgang van de AWBZ aanspraken begeleiding en persoonlijke verzorging en scheiden wonen en zorg 1,8 miljard Te realiseren in 6 jaar. 150 miljoen Te realiseren in 3 jaar. 1,7 miljard Te realiseren in 5 jaar. Het kabinet biedt gemeenten ruime beleidsvrijheid, met de bedoeling dat de gemeentelijke taken uitgevoerd kunnen worden met veel minder geld. Gemeenten hebben bovendien de opdracht om te zorgen dat inwoners maatschappelijk deelnemen en economisch bijdragen. Daarbij moeten gemeenten inwoners en hun omgeving aanspreken op de eigen mogelijkheden en de eigen verantwoordelijkheid. Tevens hebben gemeenten de opdracht het sociaal domein te ontschotten en de uitvoering doelmatig en doeltreffend in te richten. Het kabinet hanteert hiervoor in het regeerakkoord het uitgangspunt van één gezin, één plan en één regisseur. Dit vergt volgens het kabinet ook één budget en één verantwoordelijke van overheidszijde. Dit is de hernieuwde rol van de gemeente in het sociaal domein en daarmee ook in de maatschappelijke zorg (als onderdeel van de Wmo). Het betekent ten eerste dat in het beleids- en uitvoeringsplan keuzen worden gemaakt ten bate van de samenhang binnen en sterke regie op het beleidsveld. Ten tweede betekent het dat bij het uitwerken van de uitvoering van die keuzen ook de samenhang met aanpalende beleidsterreinen wordt gewaarborgd. 3 Onderzoekscommissie vrouwenopvang in de Gooi en Vechtstreek,

6 1.4 Naar meer samenhang in beleid en uitvoering Het belang van samenhang in beleid en uitvoering is in de maatschappelijke zorg groot, omdat problemen zich bijna altijd voordoen op verschillende terreinen en het niet effectief inzetten van ondersteuning direct leidt tot het verlies van maatschappelijke en economische deelname (uitval). Professionele dienstverleners werken op dit moment al hard om meer samenhang in de uitvoering te realiseren. Op dit moment is deze samenhang nog onvoldoende ingebed in het beleid en de uitvoering. Gemeenten hebben de komende periode te maken met een veranderende maatschappelijke context, nieuwe taken die overkomen met aanzienlijke bezuinigingen en een kwaliteitsopgave. De komende periode moeten de gemeenten de verbetering van de samenhang in beleid en uitvoering versnellen. Een succesvolle samenwerking tussen regiogemeenten, centrumgemeente en regionale samenwerking (Gewest Gooi en Vechtstreek) is van belang om dit plan succesvol te kunnen uitvoeren. De kwaliteit van deze samenwerking is van invloed op de mate waarin gemeenten in staat zijn met inwoners, de omgeving en professionele dienstverleners te komen tot een samenhangende aanpak op de maatschappelijke zorg. Een aanpak die ervoor zorgt dat mensen naar vermogen maatschappelijk en economisch bijdragen. Dat resultaat hebben alle partijen in het veld van de maatschappelijke zorg voor ogen. Dit plan is gericht op implementatie van deze verandering in 2015 en de weg ernaartoe in 2013 en Daarbij is 2013 het jaar van het onderzoeken en ontwikkelen, 2014 van het experimenteren en 2015 dat van het veranderen. 1.5 Leeswijzer Voorliggend beleids- en uitvoeringsplan is ter advisering voorgelegd aan de Wmo raad Hilversum. De Wmo raad Hilversum heeft met alle Wmo raden uit de regio een positief advies uitgebracht. Het advies van de Wmo raad Hilversum is opgenomen in bijlage 1. De Wmo raad Hilversum is een adviesorgaan van het college gemeente Hilversum. Bijlage 2 bevat een matrix waarin het college reageert op het advies van de Wmo raad. Het college heeft de aanbevelingen van de Wmo raad verwerkt in dit plan. De wethouders Wmo van de regiogemeenten hebben op 20 december 2012 positief geadviseerd over dit beleids- en uitvoeringsplan. De colleges van de regiogemeenten hebben, op verzoek van het college van de gemeente Hilversum, in januari en februari 2013 ingestemd met dit beleids- en uitvoeringsplan (zie bijlage 3). Dit plan begint met een korte samenvatting met de belangrijkste veranderopgaven en beleidsvoornemens. Hoofdstuk 3 beschrijft waar de gemeenten nu staan. Het daarop volgende hoofdstuk beschrijft waar de gemeenten willen staan in Hoofdstuk 5 beschrijft de weg ernaar toe. Het beleidsplan wordt afgesloten met een beschrijving van de randvoorwaarden om de ambities waar te kunnen maken. In bijlage 4 is een overzicht van geraadpleegde partners te vinden. 6

7 HOOFDSTUK 2 VERANDEROPGAVE Doel is om te zorgen dat inwoners meedoen en naar vermogen maatschappelijk en economisch bijdragen. Vanaf 2015 worden gemeenten bijna volledig verantwoordelijk voor de publieke taken in het sociaal domein (werk, inkomen, wonen, zorg en welzijn). Gemeenten hebben de opdracht om inwoners en hun omgeving aan te spreken op de eigen mogelijkheden en de eigen verantwoordelijkheid. Het Rijk verwacht stevig te kunnen bezuinigen op de publieke uitgaven in het sociaal domein. De maatschappelijke zorg is onderdeel van deze opdracht. Voor Gooi en Vechtstreek geldt bovendien dat de crisis in de vrouwenopvang duidelijk heeft gemaakt dat er in de aansturing van en het toezicht op de kwaliteit van de maatschappelijke zorg een verbeterslag nodig is. Deze geschiedenis en ontwikkelingen maken dat de gemeenten in Gooi en Vechtstreek de regie op het beleid en de uitvoering in de maatschappelijke zorg gaan versterken. Dit hoofdstuk beschrijft het beleidsdoel, de beleidsvoornemens en de beleidsprogramma s. 2.1 Beleidsdoel De gemeenten in Gooi en Vechtstreek willen samenhang in de uitvoering van dienstverlening voor kwetsbare groepen 4 realiseren, zodat inwoners in Gooi en Vechtstreek meedoen naar vermogen. Figuur 1 Volledig zelfredzaam Zelfstandig wonen Zelfredzaam Zelfstandig wonen met enkele problemen Dreigende uitval Zelfstandig wonen met allesoverheersende problemen Tijdelijke uitval Kortdurende opvang als gevolg van crisis Langdurige uitval Niet zelfstandig wonen Beleidseffect De gemeenten in Gooi en Vechtstreek willen voorkomen dat inwoners van boven naar beneden afglijden en mensen die dreigen uit te vallen of zijn uitgevallen passend ondersteunen naar een zelfredzame positie in de samenleving. 2.2 Beleidsvoornemens Dit plan gaat in op de ondersteuning voor mensen die dreigen uit te vallen of mensen die zijn uitgevallen. In deze situaties is het cruciaal dat gemeenten inwoners, de directe omgeving, de overheid en professionals in de uitvoering op de juiste manier aan elkaar verbinden. Integrale aanpak Door tijdige signalering, bemoeizorg, activering en passende ondersteuning en begeleiding bij zelfstandige woonsituaties met allesoverheersende problemen kunnen gemeenten voorkomen dat inwoners uitvallen. In dit soort situaties is er vanuit verschillende disciplines extra aandacht nodig voor de persoon die dreigt uit te vallen. In het kader van de veiligheid is het van belang dat er ook 4 Dit zijn inwoners die (dreigen) uit(te)vallen. 7

8 extra aandacht is voor de omgeving van de persoon, zijn kinderen, de buurt, familie, etc.. Vaak is er in deze situaties sprake van een crisis. Een crisis biedt kansen om adequaat te interveniëren. Cruciaal daarbij zijn de snelheid waarmee de gemeente en haar partners reageren en de onderlinge afstemming tussen de verschillende disciplines en interventiemethoden. Dit kan door interventiemethodes te bundelen in één samenhangende aanpak. De kern van een integrale aanpak is dat gemeenten en partners de interventies op maat afstemmen op de persoon en zijn of haar specifieke situatie. Maatschappelijke zorg is dan repressief, activerend en ondersteunend optreden in één handels- en werkwijze. De gemeenten voeren de regie op de totstandkoming en de uitvoering van deze aanpak. Ambulante en persoonsgerichte ondersteuning Gemeenten willen mensen die tijdelijk geen zelfstandige woonpositie hebben kortdurend en hoogwaardig opvangen en stimuleren om zo snel mogelijk weer zelfredzaam te worden en verantwoordelijkheid te nemen voor de ontstane situatie. Ook voor deze situaties geldt dat de dienstverlening gericht is op de persoon en het systeem waarin hij functioneert. Van belang is dat de gemeente de persoon snel en passend ondersteunt naar een zelfstandige woonpositie. Mensen hebben ook ondersteuning nodig als zij uit de (tijdelijke) opvang gaan naar een zelfstandige woning Het is van belang om binnen de opvang wonen en zorg (ondersteuning en begeleiding) daar waar mogelijk van elkaar te scheiden. Hierdoor vergroten de gemeenten de keuzemogelijkheid van mensen ten aanzien van de zorg (maatwerk) en de diversiteit aan woonvormen met begeleiding. Tevens kan de ambulante ondersteuning in de opvang gecontinueerd worden indien mensen een zelfstandige woonpositie verwerven (overdracht van dienstverlening na de opvang veroorzaakt onrust en staat vaak een snel herstel in de weg). De ambulante ondersteuning richt zich op de persoon en zijn omgeving (kinderen, partners, etc.). Deze ontwikkeling maakt het mogelijk dat mensen gedurende het gehele traject ondersteuning en begeleiding ontvangen van dezelfde professionals. Langdurig daklozen Een kleine groep inwoners uit Gooi en Vechtstreek is voor de rest van hun leven uitgevallen. Deze mensen hebben ernstige psychische en verslavingsproblemen en zijn langdurig dakloos. Zorg en ondersteuning worden vaak vermeden en langdurige daklozen veroorzaken overlast door onaangepast gedrag. Belangrijk is dat een volledige deelname en zelfredzaamheid bij deze groep vaak niet meer mogelijk is. De medische en psychische problematiek staat zelfredzaamheid in de weg. Bij de aanpak van deze problemen is het van belang dat gemeenten en partners snel en passend op situaties reageren, waarbij rekening wordt gehouden met de kwaliteit van leven van de persoon in kwestie en dat de overlast voor de omgeving tot een minimum wordt beperkt. 2.3 Beleidsprogramma s De gemeenten vertalen de beleidsvoornemens naar vier beleidsprogramma s. Programma 1: melding, signalering, toegang & toewijzing Integrale aanpak op melding, signalering, toegang en toewijzing Gezamenlijk met professionele dienstverleners beoordelen en interveniëren Programma 2: ambulante en persoonsgerichte ondersteuning Integraal ondersteunen door te werken vanuit 1 plan om zelfredzaamheid te versterken Onder regie van gemeenten wonen, begeleiding, overlastbestrijding en activering verbinden Programma 3: opvang met begeleiding Kortdurende opvang met scheiding tussen wonen & begeleiding Programma 4: bestuur, beleid & organisatie Heldere bestuurlijke aansturing & verantwoordelijkheid 8

9 Een hoogwaardige administratieve organisatie die voldoet aan de eisen van huidige tijd en stuurt op resultaten 9

10 HOOFDSTUK 3 WAAR STAAN WE NU? De maatschappelijke zorg is de laatste jaren flink in ontwikkeling. Gemeenten besparen in de periode 2010 tot en met 2014, als gevolg van rijksbezuinigingen, 17% op het totale budget. Bezuinigingen die gemeenten en hun partners moeten realiseren in een periode waarin de financiële crisis en economische crisis hun weerslag hebben op Nederlanders. Uitdagingen die gemeenten en partners oppakken binnen een context waar de gemeente in de publieke opinie steeds vaker wordt aangesproken als het eindverantwoordelijke publieke orgaan. De crisis bij de vrouwenopvang stichting Opvangcentrum het Gooi heeft gemeenten in Gooi en Vechtstreek bewust gemaakt van deze uitdagingen en de nieuwe rol en positie van de gemeenten daarbinnen. Dit hoofdstuk beschrijft voor de vier beleidsprogramma s de huidige stand van zaken. Het hoofdstuk sluit af met een financieel overzicht 2010 t/m Programma 1: melding, signalering, toegang & toewijzing Melding en signalering van een ondersteuningsvraag De inzet van maatschappelijke zorg begint met melding of signalering van dreigende uitval. Soms melden de personen die het betreft zelf, bijvoorbeeld bij het Advies en Steunpunt Huiselijk Geweld (ASHG). Meestal komt de melding van gemeentelijke partners zoals politie, woningcorporaties of professionele dienstverleners. De afgelopen jaren hebben inwoners en professionals op de volgende plekken gemeld: 1. De Gemeentelijke Gezondheidsdienst (OGGz) Mensen melden zich of worden gemeld, bij meerdere plekken: Vangnet en Advies, Vangnet Jeugd en het Advies en Steunpunt Huiselijk Geweld. 2. De gemeente Bij meerdere loketten: de Wmo, sociale zaken, schuldhulp, bouw- en woningtoezicht en dergelijke. 3. Aanbieders van maatschappelijke zorg Mensen melden zich ook rechtstreeks bij algemeen toegankelijke aanbieders van maatschappelijke zorg, zoals RIBW Gooi en Vechtstreek (waaronder Cocon en Vluchtheuvel), Versa Welzijn of Jellinek verslavingszorg. 4. Gemeentelijke partners Er komen ook meerdere meldingen terecht bij gemeentelijke partners die vervolgens een overdracht verzorgen naar één van de bovenstaande gremia. Veelal gaat het om de volgende partners: woningcorporaties, de politie, Bureau Jeugdzorg, stichting MEE, de Voedselbank. het ziekenhuis en de eerste lijn gezondheidszorg (huisartsen, psychologen, fysiotherapeuten). Meldingen komen op veel verschillende plekken terecht. Aan de ene kant biedt dit inwoners en professionals voldoende mogelijkheid om hun vragen te stellen. Aan de andere kant maakt die veelheid van plekken, dat het onduidelijk is voor inwoners en professionals waar men terecht kan met een melding. Daarnaast worden meldingen door de gemeenten en haar uitvoerende partners verschillend geregistreerd. Op dit moment is er niet één centraal registratiesysteem op persoonsniveau en of systematiek voor meldingen van zorg en overlast. Er is hier vanuit de gemeenten en/of centrumgemeente geen duidelijke regie en aansturing op geweest. De gemeenten weten daardoor niet om hoeveel unieke gemelde personen het gaat in de maatschappelijke zorg. Dat wil zeggen dat meldingen dubbel (of vaker) geregistreerd kunnen zijn. Tabel 2 bevat een overzicht van de kengetallen die op dit moment bekend zijn. 10

11 Tabel 2 Meldingen Openbare Geestelijke Gezondheidszorg 5 Organisatie Advies & Steunpunt Huiselijk Geweld Aantal geregistreerde personen Vangnet & Advies Aantal nieuwe aanmeldingen Tweede Kans Aantal nieuwe aanmeldingen Totaal Gelet op de verschillende plaatsen en wijzen van registratie is het lastig conclusies te trekken op basis van tabel 2. Het ASHG heeft te maken met een toename van het aantal meldingen. Waarschijnlijk doordat het ASHG in deze periode veel aandacht gekregen heeft in de media en vanuit het Rijk. Bij Vangnet en Advies is de toename te herleiden tot dat het aantal meldingen dat als gevolg van financiële problemen sterk is gegroeid. Dit zou het effect kunnen zijn van de financiële en economische crisis. Bij Tweede Kans is een sterke afname van het aantal nieuwe aanmeldingen zichtbaar. Hier is geen verklaring voor. Toegang & toewijzing Verder is niet duidelijk hoe een melding wordt afgehandeld en of er verschillen zijn tussen de verschillende meldplaatsen. Gemeenten hebben geen zicht op het gegeven of het, voor de wijze van afhandeling, uitmaakt waar een melding terecht komt. Daarnaast is het zo dat de maatschappelijke opvang en verslavingszorg algemeen toegankelijke voorzieningen zijn. Dit heeft tot gevolg dat er geen (beperking op de) toegang is georganiseerd. De toewijzingen worden dus ook niet geregistreerd. Ook niet voor de toewijzing van de begeleiding die door (zorg)aanbieders aan personen wordt geleverd. Voor de onderdelen toegang tot en toewijzing van maatschappelijke zorg is er geen duidelijke regie en aansturing geweest vanuit de regiogemeenten en de centrumgemeente. Gemeenten weten op dit moment niet welke personen, wanneer toegang hebben tot welke hoeveelheid maatschappelijke zorg. Constatering Het ontbreekt op dit moment aan een eenduidige methodiek en werkwijze voor de registratie en afhandeling van meldingen op het terrein van maatschappelijke zorg. Er is geen duidelijke regie en aansturing geweest vanuit de gemeenten en de centrumgemeente. De regie op de toegangs- en toewijzingsfunctie zijn voor de toekomst van cruciaal belang, omdat de gemeenten, gelet op de decentralisaties en daarmee gepaard gaande bezuinigingen, in toenemende mate de zorg en ondersteuning voor kwetsbare groepen doeltreffend en doelmatig moeten organiseren. Financiering In tabel 3 een overzicht van de gemeentelijke uitgaven voor de uitvoering van het beleid ten behoeve van bestrijding van geweld in huiselijke kring en de Openbare Geestelijke Gezondheidszorg. Tweede Kans wordt gefinancierd door woningcorporaties en is niet meegenomen in dit overzicht. 5 Cijfers komen uit de jaarverslagen van de organisaties die het betreft. 11

12 Tabel 3 Uitgaven programma 1 ( ) (afgerond op duizenden euro s) Centrum -gem. 7 Regiogem. Totaal Centrum 8 -gem. Totaal Centrum -gem. Regiogem. Regiogem. Totaal ASHG Vangnet & Advies Totaal Programma 2: ambulante en persoonsgerichte ondersteuning Sinds 2010 ligt vanuit de maatschappelijke zorg de nadruk op het goed organiseren van bemoeizorg, opvang, herstel en re-integratie. De taken met betrekking tot ambulante ondersteuning (thuis, of elders; waarbij de persoon naar de zorgverstrekker toe gaat) en residentiële ondersteuning (in een instelling) worden in dit plan uit elkaar getrokken. De ambulante ondersteuning is grotendeels opgenomen in het huidige programma 3: opvang met begeleiding. Dit is het organiseren van passende ondersteuning vanuit de maatschappelijke zorg, gericht op de persoon en de omgeving. De vorige beleidsperiode was dit geen afzonderlijke prioriteit. Deze vorm van ondersteuning was (en is op dit moment) grotendeels georganiseerd en gefinancierd vanuit andere wettelijke regelingen (Zorgverzekeringswet, Wet werk en bijstand, Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten, etc.). Maar de gemeenten in de Gooi en Vechtstreek zetten hun middelen voor maatschappelijke zorg wel in voor (intensieve begeleiding naar) deze ondersteuningsvormen, voor verslavingszorg en voor de organisatie van dagactiviteiten die aansluiten bij de problematiek van dak- en thuislozen. Uit tabel 4 blijkt dit. Tabel 4.A Aantal personen met ambulante ondersteuning 9 Activiteit Begeleiding naar behandeling door ACT Aantal personen Dagactiviteit Aantal personen (schatting) Psychosociale begeleiding residentieel Aantal personen Financiële hulpverlening bij verslaving Aantal personen Begeleiding naar behandeling bij verslaving (JOT) Aantal personen Medicamenteuze ondersteuning Aantal personen Niet bekend Niet 60 bekend Totaal Bovenstaande ondersteuningsactiviteiten zijn vooral op zorg gericht en meer specifiek op begeleiding naar behandeling. Daarnaast zijn de activiteiten gericht op mensen met zorgproblemen. Van een integraal ambulant ondersteunings- en activeringsaanbod voor mensen die dreigen uit te vallen is op dit moment geen sprake. Maatschappelijke participatie wordt op dit moment bijvoorbeeld bevorderd en 2011 betreffen de werkelijke uitgaven, 2012 betreft de begrote uitgaven. 7 = Centrumgemeente 8 = Regiogemeenten 9 Cijfers komen uit de jaarverslagen van de organisaties die het betreft. 12

13 middels dagactiviteiten voor mensen met psychische beperkingen en/of dak- en thuisloosheid. Dit is eveneens slechts een zeer specifieke groep uit de maatschappelijke zorg. Indien de gegevens uit tabel 2 naast de gegevens van tabel 4 worden gelegd vallen twee zaken op. Allereerst dat er jaarlijks veel meer meldingen rondom dreigende uitval worden geregistreerd binnen de maatschappelijke zorg, dan met enige vorm van ambulante ondersteuning vanuit de maatschappelijke zorg worden beantwoord. Hiervoor zijn verschillende verklaringen mogelijk, zoals een goede doorverwijzing naar andere regelingen. Ten tweede valt op dat bij de registratie van de meldingen ook meldingen van personen in de omgeving worden geregistreerd. De ambulante ondersteuning in programma 2 richt zich uitsluitend op de zorgvrager en niet zozeer op zijn omgeving. De prestaties van de afzonderlijke dienstverleners op het gebied van schulden, opvang, zorg, wonen e.d. zijn inzichtelijk. En uiteraard stemmen verschillende dienstverleners hun inzet onderling af in ketennetwerken. Het probleem is dat de gemeenten niet precies weten welke vormen van dienstverlening worden ingezet op het moment dat mensen zich in een situatie bevinden dat zij dreigen uit te vallen. En dat dienstverleners dit ook niet altijd van elkaar weten. Vanuit de maatschappelijke zorg wordt vooral de inzet van zorg geregistreerd. Welke vragen worden beantwoord, met welke vorm van ondersteuning wordt niet in samenhang opgepakt. Door het ontbreken van samenhang bij het toewijzen van ondersteuning is ook niet bekend welke resultaten precies door welke dienstverleners worden bereikt met welke personen. Dit terwijl mensen die te maken hebben met maatschappelijke zorg, meestal een complexe problematiek hebben en worden geholpen door verschillende dienstverleners. Ketensamenwerking Er wordt door alle partners in de strafrecht, zorg- en activeringsketen samengewerkt in het Veiligheidshuis Gooi en Vechtstreek, op het moment dat er sprake is van een strafbaar feit. De samenwerking tussen ketenpartners is daardoor gericht op de situatie die al is geëscaleerd. Het casusoverleg Huiselijk geweld heeft hier een logische plek. De samenwerking verloopt goed. De afgelopen twee jaar heeft het Veiligheidshuis een kwaliteitsslag gemaakt. Door goede privacy convenanten, die voldoen aan de eisen van de Wet bescherming persoonsgegevens, kunnen de ketenpartners intensief samenwerken in hun dienstverlening. Tabel 4.B Casusoverleg Huiselijk geweld Casusoverleg Huiselijk geweld Incidententen Misdrijven Huisverboden Constatering Er is geen integraal ambulant ondersteunings- en activeringsaanbod in Gooi en Vechtstreek. Het aanbod is gericht op specifieke groepen in de maatschappelijke zorg. Dit wil niet zeggen dat mensen die dreigen uit te vallen op dit moment niet passend worden ondersteund. Gezien de stapeling en complexiteit van de problemen van mensen in de maatschappelijke zorg, is het van belang dat een integraal aanbod tot stand komt dat afgestemd is op de situatie van de persoon. Ook is de ondersteuning nu weinig gericht op de activering van mensen, hun eigen vermogen en dat van hun omgeving. De integrale aanpak kan verbeteren door de samenhang bij de inzet van dienstverlening te vergroten. Goede samenwerking tussen dienstverleners is noodzakelijk om adequaat te kunnen reageren op situaties waarin meerdere problemen dreigen te escaleren. 10 Jaarverslagen Veiligheidshuis Gooi en Vechtstreek. 13

14 Financiering In tabel 5 een overzicht van de gemeentelijke uitgaven voor ambulante ondersteuning in de maatschappelijke zorg. Tabel 5 Uitgaven programma 2 ( ) (afgerond op duizenden euro s) Centrumgem. 12 Totaal Totaal Dagactiviteit Regiogem. Totaal Centrumgem. 13 Regiogem. Centrumgem. Regiogem. Verslavingszorg Begeleiding (ACT) Psychosociale begeleiding Totaal De verslavingszorg krijgt in de periode 2010 tot en met 2014 te maken met omvangrijke bezuinigingen als gevolg van de rijksbezuinigingen. Het budget voor de gehele verslavingszorg wordt in 2014 teruggebracht naar De bezuinigingen treffen de verslavingszorg harder in vergelijking met de andere activiteiten in de maatschappelijke zorg, omdat de regiogemeenten gekozen hebben voor behoud van de huidige opvangcapaciteit (programma 3). De regiogemeenten moeten 30% op het totale budget bezuinigen en zijn, gelet op de keuze voor behoud van opvang, genoodzaakt een omvangrijk deel te bezuinigen op verslavingszorg. De uitgaven voor psychosociale begeleiding residentieel zijn structureel opgenomen in het Gemeentefonds en gekoppeld aan de compensatieplicht Wmo (prestatievelden 1 t/m 6). 3.3 Programma 3: opvang met begeleiding Regiobinding In 2010 hebben de gemeenten in Gooi en Vechtstreek besloten om in de maatschappelijke opvang (met uitzondering van de vrouwenopvang) te gaan werken met het uitgangspunt van regiobinding. Dat betekent dat de persoon maatschappelijke zorg ontvangt in de regio waar de persoon een positief netwerk heeft. En dus de beste kans van slagen aanwezig is. Om de landelijke toegankelijkheid van de maatschappelijke opvang te garanderen, is tussen de centrumgemeenten afgesproken dat iedereen uit de doelgroep zich in elke gemeente kan aanmelden voor maatschappelijke opvang. De centrumgemeente van aanmelding verzorgt indien nodig de eerste opvang en bepaalt vervolgens na overleg met de persoon in welke plaats een individueel traject het meest kansrijk is. Deze gemeente verzorgt de verdere maatschappelijke opvang. Personen in de opvang Sinds 2010 ligt in de maatschappelijke opvang de nadruk op tijdelijke opvang en het realiseren van een snelle doorstroom naar vervolgopvang en/of (begeleid) zelfstandig wonen. Om een snelle doorstroom van de grond te krijgen is er sinds 2011 een intensieve samenwerking opgezet tussen de maatschappelijke opvang en het ACT-team, de sociale dienst en de Gemeentelijke Gezondheidsdienst (GGD). Tevens beschikken de opvanginstellingen in het kader van de woonruimteverdeling jaarlijks en 2011 betreffen de werkelijke uitgaven, 2012 betreft de begrote uitgaven. 12 = Centrumgemeente 13 = Regiogemeenten 14

15 over 15 claims, waarmee zij voor cliënten versneld urgentie kunnen aanvragen. In de tabel hieronder is het aantal personen per jaar per opvang te zien. Tabel 6 Aantal personen naar opvangsoort Gooi en Vechtstreek 14 Activiteit Passantenopvang (12 plaatsen 15 ) Aantal personen Noodopvang (4 plaatsen) Aantal opgevangen personen Pension (6 plaatsen) Aantal opgevangen personen Crisisopvang (16 plaatsen) Aantal opgenomen mannen, vrouwen en kinderen Begeleid zelfstandig wonen (12 plaatsen) 7 27 Vrouwenopvang (12 plaatsen) Aantal vrouwen (excl. kinderen) Totaal De doelgroep van de passantenopvang, noodopvang en pension is in 2011 gestabiliseerd door de landelijke doorvoering van het uitgangspunt regiobinding. Dit heeft tot gevolg dat vanaf 2011 voornamelijk dak- en thuislozen uit Gooi en Vechtstreek zijn opgevangen (ongeveer 90% van de totale populatie uit de Cocon komt uit de regio) en dat de omvang van de populatie is afgenomen, maar de verblijfsduur per persoon is toegenomen. De toename van begeleid zelfstandig wonen is het gevolg van de uitbreiding van de capaciteit van 9 naar 12 plaatsen en van een hogere bezettingsgraad. De vrouwenopvang heeft in 2010 en 2011 gedraaid op maximale bezetting. De regio Gooi en Vechtstreek beschikt over 4 plaatsen noodopvang. Noodopvang is kortdurend en bedoeld voor noodsituaties. De noodopvang kent een lage bezettingsgraad. Instroom De vraag naar opvangsoort onder inwoners van binnen en buiten de regio Gooi en Vechtstreek kan inzichtelijk gemaakt worden aan de hand van de instroomcijfers per opvangsoort. In 2012 staan er 333 personen geregistreerd bij de verschillende opvangsoorten. In figuur 2 is de onderverdeling naar opvangsoort weergegeven. Het gaat hier niet om 333 unieke personen, want mensen kunnen eerst instromen in de passantenopvang om vervolgens door te stromen naar een andere opvangsoort (zie figuur 3). Figuur 2 14 Cijfers zijn aangeleverd door de organisaties die het betreft. 15 Als de winterregeling van kracht gaat, wordt dit aantal plaatsen verdubbeld. 15

16 Percentage instroom naar opvangsoort 2012 Bij de instroomcijfers van de vrouwenopvang merken wij op dat gaat het om in de werkwijze van de oude vrouwenopvang, die uitsluitend bestond uit nood- en crisisopvang voor vrouwen en kinderen. De nieuwe vrouwenopvang, op basis van de Oranje Huis aanpak (zie volgende hoofdstukken) zal zich richten op noodopvang, crisisopvang, begeleiding wonen en ambulante ondersteuning. Uitstroom Uitstroomcijfers geven een beeld van de mate waarin de dienstverlening aansluit op de behoefte en het resultaat dat met de dienstverlening wordt bereikt. In figuur 3 is de procentuele verdeling van de uitstroom naar verschillende woonvormen (vervolgopvang, sociale huur, etc.) voor 2012 weergegeven. Deze cijfers zijn exclusief de uitstroomcijfers van de passantenopvang, noodopvang en delen van het begeleid wonen 16. Figuur 3 Percentage uitstroom naar opvangsoort 2012 Een aantal zaken valt bij figuur 3 op. Allereerst stroomt een groot deel van de populatie door naar een vorm van vervolgopvang. Er zijn verschillende verklaringen mogelijk voor dit gegeven. Mogelijk zetten mensen geleidelijk stappen naar een meer zelfstandige woonvorm. Ook is het mogelijk dat de eerste opvang niet goed aansluit bij de behoefte van de persoon. Nader onderzoek is nodig om hier uitspraken over te doen. 16 RIBW Cocon heeft geen uitstroomcijfers kunnen aanleveren. 16

17 Vervolgens valt op dat van een grote groep mensen niet bekend is waar zij naartoe uitstromen. Het beeld is enigszins vertekend, omdat de oude vrouwenopvang uitsluitend vrouwen van buiten de regio opving, die vervolgens ook weer naar buiten de regio uitstromen. Voorheen was vrouwenopvang vooral het bieden van een veilige (schuil)plaats. Nu ligt meer nadruk op het in kaart brengen en een plan van aanpak maken voor problemen middels een systeembenadering, waarbij het doel is om veiligheid in het gezin te creëren. Opvang is een van de interventiemethodes, alleen als veiligheid dat vereist. De uitstroom naar een zelfstandige sociale huurwoning is in vergelijking met de overige uitstroomcijfers beperkt. Naar aanleiding daarvan is er vanuit het woonbeleid een evaluatie van de woonruimteverdeling gestart. In figuur 4 is één van de voorlopige resultaten uit deze woonruimteverdeling weergegeven 17. Figuur 4 Cliënten die ingeschreven worden in Woningnet bij opvang in een instelling Het merendeel van de cliënten werd in 2012 niet ingeschreven in Woningnet. Op dit moment is niet bekend welk effect dit heeft gehad op de doorstroom uit opvanginstelling. Dat wordt nog onderzocht. Het is echter wel een punt van aandacht, want een tijdige inschrijving in Woningnet vergroot de kans op een snelle doorstroom uit de verschillende opvangcentra. Het Keerpunt Het Keerpunt is een door gemeente Hilversum opgestarte aanpak voor mensen uit Gooi en Vechtstreek die langdurig dak- en thuisloos zijn en ernstige overlast veroorzaken in Hilversum: de volhardende thuislozen. Onder volhardende thuislozen verstaan we mensen die geen vast dak (meer) boven hun hoofd (lijken te) willen. Het gaat ruwweg om twee groepen: 1. Mensen die bijna helemaal niet van (nacht)opvangvoorzieningen gebruik maken en er de voorkeur aan geven om in bootjes, bouwsels, tenten te overnachten en 2. Mensen die vaak in de nachtopvang verblijven, soms bij mensen thuis, in kraakpanden, inloophuizen bezoeken. Van alle problemen is vaak het ontbreken van onderdak als eerste op te lossen. Daar staat tegenover dat hoe langer mensen in de opvang zitten, hoe moeilijker het vaak wordt om toe te werken naar succesvol herstel en re-integratie. Soms nemen problemen toe. Op verschillende plekken in Nederland wordt door gemeenten geëxperimenteerd met de werkwijze om voor gemotiveerde mensen zo snel mogelijk weer een eigen woonplek te realiseren. 17 Hierin zijn geen cijfers van RIBW Cocon verwerkt. De evaluatie is nog niet afgerond. Er wordt nog nader onderzoek verricht. 17

18 Een klein aantal mensen binnen de maatschappelijke zorg in onze regio, zijn zogenaamde moeilijk plaatsbaren. Deze mensen hebben problemen op alle levensdomeinen. Zij kennen vaak een lange voorgeschiedenis van contact met diverse vormen van hulpverlening, politie en justitie. Vaak is sprake van agressie in hulpverleningssituaties, overlast voor de samenleving en dreigt voortdurende uitsluiting. Om ook deze groep langdurig in zorg en onder dak te brengen, is ondersteuning op maat (afgestemd op het individu) nodig en sluit het groepsgewijs opvangen van mensen niet aan bij de problematiek. Het gaat in Gooi en Vechtstreek naar schatting om 12 personen. Binnen de bestaande systemen kunnen deze mensen onvoldoende geholpen worden. Voor deze doelgroep is in Gooi en Vechtstreek begin dit jaar het project Het Keerpunt opgestart. Eind 2012 zijn vier personen ondergebracht in het Keerpunt. De eerste resultaten zijn bemoedigend. De kwaliteit van leven van deze vier personen lijkt sterk te verbeteren en de overlast in Hilversum lijkt geleidelijk af te nemen. Personen die deelnemen aan het Keerpunt worden gehuisvest met intensieve begeleiding en behandeling in de gehele regio Gooi en Vechtstreek. Constatering In Gooi en Vechtstreek is er een behoorlijke variatie aan opvangvoorzieningen. De capaciteit van deze voorziening lijkt op dit moment toereikend. Het aanbod van voorzieningen sluit goed aan op de vraag. Punt van aandacht is de uitstroom uit de opvangvoorzieningen. De opgave die hier naar verwachting ligt is om beleidsmatig extra aandacht te besteden aan tussenvormen: een combinatie van zelfstandig wonen met intensieve begeleiding en behandeling vanuit de Wmo en aanpalende wetgeving. In het Keerpunt worden hier de eerste ervaringen mee opgedaan. Naar verwachting is de huisvestings- en ondersteuningssystematiek die is uitgewerkt binnen het Keerpunt ook toepasbaar op nieuwe vormen van Kansrijk wonen. Daarvoor is een intensieve samenwerking onder regie van gemeenten tussen woningcorporaties en dienstverleners op het terrein van werk, inkomen en zorg nodig. Financiën In tabel 7 een overzicht van de gemeentelijke uitgaven voor de uitvoering van de maatschappelijke opvang in Gooi en Vechtstreek. Tabel 7 Uitgaven programma 3 ( ) (afgerond op duizenden euro s) Totaal Totaal Centrumgem. Regiogem. Centrumgem. Regiogem. Centrumgem. Regiogem. Totaal Opvang Het Keerpunt Totaal Ook de maatschappelijke opvang zal door rijksbezuinigingen moeten bezuinigen. De gemeenten in de regio hebben gekozen voor behoud van de huidige opvangcapaciteit. Als gevolg van de bezuinigingen wordt het budget voor de maatschappelijke opvang in 2014 teruggebracht tot In 2013 zal het budget voor het Keerpunt worden verhoogd naar Programma 4: bestuur, beleid en organisatie Het onderwerp van regie is niet bekend Als gevolg van het gegeven dat de doelgroep van de maatschappelijke zorg als geheel niet in beeld is, hebben de gemeenten onvoldoende beeld van de doelmatigheid en doeltreffendheid van de ondersteuning. De gemeenten hebben wel een redelijk beeld van de doelmatigheid en doeltreffendheid en 2011 betreffen de werkelijke uitgaven, 2012 betreft de begrote uitgaven. 18

19 van de afzonderlijke voorzieningen, maar niet van de maatschappelijke zorg als geheel. Dit komt omdat de gemeenten niet weten hoeveel unieke personen gebruik maken van één of andere vorm van maatschappelijke zorg. Tevens hebben de gemeenten geen algemene tevredenheidscijfers van de mensen die van de dienstverlening gebruik maken. De crisis in de vrouwenopvang in 2012 maakt ook duidelijk dat gemeenten er niet zonder meer vanuit kunnen gaan dat gebruikers tevreden zijn en dat klachten of ontevredenheid automatisch de gemeenten als opdrachtgever bereiken. Constatering Voorgaande paragrafen laten zien dat het onderwerp (aantal inwoners) van regie op het terrein van maatschappelijke zorg in Gooi en Vechtstreek onvoldoende bekend is bij de centrumgemeente en de regiogemeenten. Dat betekent niet dat de dienstverleners de cliënten niet kennen, maar dat betekent dat er nauwelijks kwantitatieve informatie over beschikbaar is op basis waarvan de regio passend beleid kan maken, zodat de juiste instrumenten worden ingezet door de regiogemeenten en de centrumgemeente. Met andere woorden, het onderwerp van regie is zowel in kwantitatieve termen (hoeveel zijn het er?) als in kwalitatieve termen (aard van problematiek en overlap) niet goed bekend bij de gemeenten. Gemeenten zijn verantwoordelijk voor de maatschappelijke zorg en voeren daar regie over. Voor wie regie wil voeren is het belangrijk om te weten wie of wat het onderwerp van regie is. Dat kan een doelgroep zijn, een cliënt of een patiënt. Zeker in de maatschappelijke zorg is dat van belang, omdat de doelgroep meestal met meerdere problemen kampt en met meerdere professionals en instellingen te maken krijgen. Dat vraagt per definitie om regie. Bestuur Zowel op politiek, beleidsmatig als uitvoerend niveau zijn er veel overlegvormen waar deelterreinen van de maatschappelijke zorg worden besproken. Ook in andere regio s is zichtbaar dat er veel overlegvormen (stuur en regiegroepen en casusoverleggen) nodig zijn om het complexe veld van de maatschappelijke zorg te overzien en gezamenlijk te handelen. Gooi en Vechtstreek kenmerkt zich door veel bestuurlijke overlegvormen omdat al lange tijd in regioverband gewerkt wordt. En door de uitvoerende en beleidsmatige overleggen die de afgelopen 15 jaar in de uitvoering zijn ontstaan (vangnet en advies+stuurgroep, vangnet jeugd + stuurgroep, ACT, stuurgroep huislijk geweld, etc.). Daarnaast is de laatste jaren veel meer aandacht gekomen voor de organisatie rondom mensen met meerdere problemen en zijn er landelijke concepten als het Veiligheidshuis en de Centra voor Jeugd en Gezin opgezet. In Gooi en Vechtstreek houden de volgende bestuurlijke gremia zich bezig met één van de onderdelen van de maatschappelijke zorg: 1. Gemeenteraden en colleges van 9 regiogemeenten (bestuurlijk eindverantwoordelijk) 2. Gemeenteraad en college Hilversum (als centrumgemeente en verdeler van het geld) 3. Het algemeen en dagelijks bestuur Gewest Gooi en Vechtstreek (dagelijkse aansturing GGD / OGGz) 4. Het regionaal college (als bestuurlijk verantwoordelijke voor het Veiligheidshuis) 5. De regionale portefeuillehoudersoverleggen in het sociaal domein. 6. Het Zorgkantoor vanuit de AWBZ 7. De Zorgverzekeraars 8. De woningcorporaties Constatering 19

20 In Gooi en Vechtstreek ontbreekt het door de veelheid van bestuurlijke overleggen en gremia aan één duidelijk plek van waaruit de maatschappelijke zorg wordt aangestuurd. Gevolg van de onduidelijkheid rondom de vraag wie is wanneer verantwoordelijk voor wat? is dat gemeenten onvoldoende bestuurlijke regie hebben op het terrein van maatschappelijke zorg. Gelet op de omvangrijke decentralisaties van voorzieningen en verantwoordelijkheden is het wenselijk dat er duidelijkheid komt. Gemeenten worden namelijk, als gevolg van de decentralisaties, verantwoordelijk voor grote groepen mensen die zich in kwetsbare posities bevinden (ouderen, mensen met beperkingen, Wajongers, etc.) en krijgen te maken met flinke bezuinigingen. Beleid en organisatie In 2007 heeft centrumgemeente Hilversum het beleid voor de maatschappelijke zorg uitgewerkt en vastgesteld. Uit de evaluatie met de partners in het veld is gebleken dat de ambities die waren opgenomen in dit beleidsplan niet reëel waren: het plan was achteraf te ambitieus. Tevens is naar voren gekomen dat er onvoldoende, zowel kwalitatief als kwantitatief, gemeentelijke beleids- en uitvoerende capaciteit is ingezet om het beleidsplan maatschappelijke zorg succesvol uit te voeren. Hiervoor waren mogelijk ook, als gevolg van bezuinigingen, onvoldoende middelen beschikbaar 19. Het onderzoeksrapport vrouwenopvang Gooi en Vechtstreek met de titel gescheiden werelden laat zien hoe belangrijk het is om als gemeenten in (regisserende) verbinding te staan met de inwoners, de klanten en de dienstverleners die dagelijks met de mensen werken. Gemeenten moeten de leefwerelden van de inwoners, professionals en de gemeenten bij elkaar brengen, zodat mensen met de juiste ondersteuning richting kunnen geven aan de kwaliteit van leven. Constatering Sinds oktober 2011 voorzien het Gewest Gooi en Vechtstreek, centrumgemeente Hilversum en regiogemeente Huizen in de gemeentelijke capaciteit. Deze samenwerking heeft onder andere geleid tot het project Het Keerpunt. Samenwerking en verbinding is nodig om de maatschappelijke zorg succesvol en adequaat te kunnen uitvoeren. De regiogemeenten en de centrumgemeente hebben daar een belangrijke rol te vervullen. Het succes op het terrein van de maatschappelijke zorg, is afhankelijk van inspanningen van zowel de centrumgemeente als de omliggende regiogemeenten. Dit heeft te maken met de verbinding tussen de maatschappelijke zorg en lokale gemeentelijke taken. Hoe beter alle gemeenten binnen hun reguliere Wmo taken, armoedebeleid, Wwb, Schuldhulpverlening en jeugdbeleid erin slagen om mensen en gezinnen adequaat te ondersteunen, hoe minder mensen in multiprobleemsituaties geraken. En om terugval te voorkomen, is het vaak essentieel dat mensen die uit multiprobleemsituaties zijn geraakt, nog wel kunnen rekenen op enige vorm van ondersteuning vanuit de eigen gemeente. Ook voor een juiste inzet bij de problemen, niet te licht en niet te zwaar, is goede afstemming nodig. 3.5 Financiën 2010 t/m 2012 Maatschappelijke zorg is een verantwoordelijkheid van alle gemeenten in Nederland. Om invulling te geven aan deze verantwoordelijkheid verstrekt het Rijk twee decentralisatie-uitkeringen 20 aan de centrumgemeenten: 1) middelen voor vrouwenopvang en bestrijding van geweld in huiselijke kring; 2) middelen voor de maatschappelijke opvang, OGGz en verslavingsbeleid. Naast deze middelen ontvangen de regiogemeenten ook middelen voor de publieke gezondheidszorg en voor de Wet maatschappelijke ondersteuning. Deze middelen ontvangen alle gemeenten in 19 Centrumgemeente Hilversum heeft in de periode jaarlijks ,- besteed aan de beleidscapaciteit. De besteding van de regiogemeenten is niet bekend, waarschijnlijk is deze nihil! 20 Een decentralisatie-uitkering is een onderdeel van de algemene uitkering uit het Gemeentefonds, die als een apart bedrag zichtbaar is. 20