Geert Goeyvaerts & Erik Buyst

Transcriptie

1 VIVES BRIEFING 2019/01 De impact van de btwverlaging naar 6% op sloop en heropbouw Geert Goeyvaerts & Erik Buyst KU Leuven, Faculteit Economie en Bedrijfswetenschappen, Steunpunt Wonen KU Leuven, Faculteit Economie en Bedrijfswetenschappen, VIVES

2 2 VIVES BRIEFING 2019/01 DE IMPACT VAN DE BTW-VERLAGING NAAR 6% OP SLOOP EN HEROPBOUW wijziging één groep gemeenten waar het tarief INLEIDING In 2007 verlaagde de federale overheid de btw van 21% naar 6% voor sloop en heropbouw door particuliere huishoudens, als zij het nieuwe wijzigde en één groep gemeenten waarvoor het tarief niet wijzigde. Hierdoor kunnen we een zogenaamde controle- met een treatment groep vergelijken. gebouw hoofdzakelijk of uitsluitend als Om onze resultaten als een causaal effect te privéwoning gebruiken. Deze maatregel werd in interpreteren, moet het aantal gebouwen in de eerste instantie enkel ingevoerd in een selecte gemeenten waar het tarief gewijzigd is dezelfde groep van 32 Belgische centrumsteden. Men trend gevolgd hebben als in de gemeenten wilde immers de leegstand en de waar het btw-tarief niet gewijzigd werd. We onbewoonbaarheid van de woningen in selecteren een groep centrumsteden en een bepaalde achtergestelde gebieden van steden groep andere Belgische gemeenten waarvan bestrijden. 1 Het doel van onze analyse is om het verloop in het aantal gebouwen vóór de na te gaan of er effectief een verandering heeft initiële wijziging in 2007 het meest vergelijkbaar plaatsgevonden in de heropbouwactiviteiten én was. Figuur 1: 'De geselecteerde gemeenten of dit ten koste is gegaan van andere types van van de controle- en treatment-groep geeft de investeringen, zoals renovatie en nieuwbouw. kaart van België weer met daarin alle 589 METHODE Belgische gemeenten. De rode gemeenten vormen de geselecteerde treatment-groep uit Voor onze analyse maken we gebruik van de de centrumsteden en de lichtblauwe lijst met aantal gebouwen in de sloop-, gemeenten de geselecteerde controlegroep. constructie- en renovatievergunningen Figuur 1: De geselecteerde gemeenten van de controle- en treatment-groep van Statistics Belgium over de periode van 1997 tot Er zijn drie elementen die ons helpen om het causaal effect van de verlaging van de btw op heropbouw te identificeren. Ten eerste gaat het om een plotse sterke daling van 15 procentpunten in het btw-tarief. Ten tweede is dit tarief niet één keer maar uiteindelijk op drie verschillende tijdstippen gewijzigd: in 2009 en 2010 werd het toepassingsgebied van de maatregel tijdelijk uitgebreid naar alle Belgische gemeenten om de bouwsector tijdens deze crisisjaren te stimuleren. Ten derde was er bij elke 1 Parl. St. Kamer , nr /1, p. 50.

3 3 VIVES BRIEFING 2019/03 DE IMPACT VAN DE BTW-VERLAGING NAAR 6% OP HEROPBOUW EEN GROOT POSITIEF EFFECT OP SLOOP Figuur 2: 'Evolutie van het gemiddeld aantal gebouwen dat een sloopvergunningen kreeg van 1996 tot 2016 toont de evolutie van het gemiddeld aantal gebouwen dat een sloopvergunning kreeg in de vier groepen gemeenten. De rode lijn geeft de evolutie weer in de geselecteerde treatment-groep en de blauwe lijn in de geselecteerde controlegroep. 2 De verticale rode lijn geeft het laatste jaar voor de initiële hervorming van 2007 aan terwijl de blauwe verticale balk de periode omvat waarin alle gemeenten het verlaagde btw-tarief genoten. De figuur toont duidelijk dat de twee geselecteerde groepen gemeenten een gelijkaardige evolutie kennen voor de hervorming. De resultaten tonen aan dat de btw-verlaging een sterk positief effect heeft gehad op sloop. De daling van het btw-tarief met 15%, leidt tot een stijging van ongeveer 20% voor het aantal gebouwen dat een sloopvergunning heeft gekregen. Niet alle sloopvergunningen worden door particuliere huishoudens aangevraagd. Op basis van gegevens van Statistics Belgium blijkt dat een derde van alle sloopvergunningen door rechtspersonen wordt aangevraagd. Dat betekent dat de toename zelfs eerder op 30% uitkomt. 3 EEN STERKE TOENAME IN CONSTRUCTIE EN BEPERKTE TERUGVAL IN RENOVATIE Ten tijde van de initiële verlaging van de btw op heropbouw genoot renovatie reeds een tarief van 6% onder vergelijkbare voorwaarden. Zo Figuur 2: Evolutie van het gemiddeld aantal gebouwen dat een sloopvergunningen kreeg van 1996 tot Herstappe werd omwille van zijn beperkte omvang bij de aanvang van de analyse uit de populatie verwijderd. 3 Statistics Belgium onderscheid het type persoon die de vergunning aanvraagt enkel voor de constructievergunningen op arrondissementsniveau. Uit deze cijfers blijkt dat één derde van deze vergunningen door rechtspersonen wordt aangevraagd.

4 4 VIVES BRIEFING 2019/03 DE IMPACT VAN DE BTW-VERLAGING NAAR 6% OP HEROPBOUW diende de bouwheer ook een privaat persoon te zijn en het gebouw uitsluitend of hoofdzakelijk als privéwoning te gebruiken. Daarnaast moest het gebouw 20 jaar oud zijn. 4 Op nieuwbouwprojecten werd en wordt nog steeds 21% btw geheven. Door het tarief op heropbouw naar 6% te verlagen trok men enerzijds de btw op renovatie en heropbouw gelijk, terwijl men anderzijds een onderscheid creëerde tussen heropbouw en nieuwbouw. Huishoudens hebben misschien omwille van deze beleidswijziging voor heropbouw gekozen terwijl ze in het scenario zonder de tariefwijziging voor renovatie of nieuwbouw zouden kiezen. De stijging in heropbouw die we observeren, is dus mogelijks ten koste gegaan van deze andere investeringen. Onze resultaten geven aan dat het aantal gebouwen met een residentiële constructievergunning sterk is toegenomen. Specifiek zien we een stijging die dubbel zo groot is als de toename van het aantal gebouwen met een sloopvergunning. Deze resultaten suggereren dat ieder gesloopt gebouw vervangen werd door twee nieuwe woningen. We denken hierbij bijvoorbeeld aan de sloop van een oude villa waarna de oorspronkelijke kavel in twee wordt opgesplitst. De sterke stijging in constructie sluit een terugval in nieuwbouw wel niet uit. Ze maakt het enkel minder waarschijnlijk. Een huishouden moet voor een heropbouwproject zowel een sloop- als een constructievergunning verkrijgen, terwijl ze voor een nieuwbouwproject enkel een constructievergunning nodig heeft. Indien er geen stijging in constructie had plaatsgevonden, zou dit suggereren dat voor iedere heropgebouwde woning een nieuwbouwwoning was weggevallen. Daarnaast zien we dat het aantal gebouwen met een renovatievergunning licht gedaald is in de gemeenten waar het btw-tarief voor heropbouw verlaagd werd het effect is evenwel niet significant. We beschouwen deze daling echter als een verandering in de goede richting aangezien de keuze tussen deze twee types investeringen niet langer verstoord wordt door een verschil in de fiscaliteit. We willen erop wijzen dat de renovatievergunningen slechts een gedeelte van dit type investeringen weerspiegelen. Huishoudens dienen immers niet altijd een vergunning aan te vragen. De verschuiving van renovatie naar heropbouw kan dus groter zijn. In de mate dat de vergunningen voornamelijk betrekking hebben op grote renovaties, vormen ze volgens ons wel een geschikte maatstaf om het substitutie-effect na te gaan. Het verschil in de btw heeft wellicht voornamelijk een impact gehad op de keuze tussen een grote renovatie of een volledige heropbouw. Huishoudens die twijfelen om hun dak volledig te vernieuwen, zullen nu niet plots voor een heropbouw kiezen. Bovenstaande resultaten tezamen met die voor sloop suggereren dat sloop en heropbouw sterk is toegenomen als gevolg van de daling van het btw-tarief, en dat deze toename niet geleid heeft tot een sterke terugval in nieuwbouw en renovatie. 4 Deze leeftijdsvoorwaarde werd overheen de periode van de analyse enkele keren gewijzigd. Aangezien dit voor alle steden en gemeenten tegelijk gebeurde, heeft het geen impact op de resultaten.

5 5 VIVES BRIEFING 2019/03 DE IMPACT VAN DE BTW-VERLAGING NAAR 6% OP HEROPBOUW CONCLUSIE EN BELEIDSAANBEVELINGEN Het verlagen van de btw heeft een positief effect gehad op sloop en heropbouw. Deze toename is op het eerste zicht niet zo verwonderlijk. In een perfect werkende markt zal de prijs van een product dalen indien de btw wordt verlaagd. Als gevolg van deze daling in de prijs zal de geconsumeerde hoeveelheid stijgen. De woningmarkt verschilt echter in een belangrijk opzicht van een perfect werkende markt: het aanbod van één van de belangrijkste productiefactoren, bouwgrond, verandert nauwelijks als de prijs verandert. Het prijsinelastisch aanbod van grond heeft als gevolg dat meer algemene subsidies zoals de woonbonus en huursubsidies eerder tot prijsstijgingen leiden dan tot veranderingen in de geconsumeerde hoeveelheid. Met onze analyse tonen we aan dat dit niet voor iedere subsidie geldt. Het zou echter te kort door de bocht zijn om de maatregel zonder meer door te voeren in alle Belgische steden en gemeenten. Ten eerste geven onze resultaten de impact weer voor de gemeenten die wij geselecteerd hebben voor onze steekproef. Dit zijn voornamelijk kleinere centrumsteden en grotere verstedelijkte gemeenten. Het is dus niet zeker of het verlagen van de btw ook in kleinere gemeenten een groot effect zal hebben. Ten tweede kost de maatregel geld ondanks de terugverdieneffecten. 5 Indien men de maatregel in andere gemeenten wilt toepassen, kan men zich beter eerst richten tot de gemeenten waar verdere verdichting wenselijk is. 6 5 Zie het gelijknamig rapport van het Steunpunt Wonen voor ruwe back-of-the-envelope berekening van het verlies aan inkomsten en de terugverdieneffecten. 6 Zie het gelijknamig rapport van het Steunpunt Wonen voor onze aanbevelingen wat betreft het open trekken van het lagere btw-tarief naar ondernemingen.

6 6 VIVES BRIEFING 2019/01 DE IMPACT VAN DE BTW-VERLAGING NAAR 6% OP SLOOP EN HEROPBOUW VLAAMS INSTITUUT VOOR ECONOMIE EN SAMENLEVING VLAMINGENSTRAAT 83 - BUS LEUVEN, BELGIË Geert Goeyvaerts University of Leuven geert.goeyvaerts@kuleuven.be Erik Buyst University of Leuven erik.buyst@kuleuven.be De VIVES Briefings stellen zich tot doel het debat over de economische en maatschappelijke ontwikkeling van regio s te stofferen. Dit doen ze door middel van korte bijdragen van de hand van eigen en geaffilieerde onderzoekers. De briefings zijn veelal gebaseerd op lopend fundamenteel onderzoek. Een elektronische versie van de briefings is beschikbaar op de VIVES-website: