Verslag Mondelinge Rapportering Visitatiecommissie Informatica 8 november 2001

Transcriptie

1 1 Verslag Mondelinge Rapportering Visitatiecommissie Informatica 8 november Voordracht van de Voorzitter Na twee intensieve dagen is nu het moment aangebroken waarop wij als visitatiecommissie aan u onze eerste indrukken over de onderwijskwaliteit van de opleiding informatica kunnen meedelen. Ik spreek hier in naam van alle commissieleden en ik wil ze u even voorstellen. Ik zie hier inderdaad een paar nieuwe gezichten. Ingenieur Bruno Krekels, Mevr. Marleen Bronders, Prof. Paul Kirchner, en Prof. Jan van Leeuwen. Ik wil tevens verontschuldigen een commissielid dat reeds vertrokken is : prof. Stefano Cevi. Namens de ganse commissie wens ik u hartelijk te bedanken voor de gastvrijheid die wij hier hebben genoten. Ik wens iedereen die heeft meegewerkt aan de voorbereiding en de organisatie van deze visitatie te bedanken. In het bijzonder wens ik mijn waardering uit te spreken voor het zelfstudierapport, zowel qua vorm als inhoud. Het was zeker niet eenvoudig voor u allen die daaraan hebt meegewerkt om de vereiste informatie samen te brengen. In de voorbije dagen hebben wij enthousiaste leden van het academisch personeel, studenten en afgestudeerden ontmoet. Zij hebben zich positief uitgelaten over de opleiding. Deze gesprekken waren een uitstekende aanvulling van de lectuur van het zelfstudierapport. Dit bezoek van de commissie is het tweede van de vijf die de commissie aflegt. We hebben dus nog geen mogelijkheid om een vergelijking te maken tussen de verschillende Vlaamse informaticaopleidingen. Het beeld van het Vlaams informaticaonderwijs zal pas aan het einde van de rit in duidelijke contouren afgetekend zijn. Pas dan zullen wij voldoende gevoel hebben gekregen van de context om met einig vertrouwen uitspraak te doen over het geheel en over de plaats van Antwerpen daarin. Wat ik u deze namiddag vertel is uiteraard een mondeling en vooral voorlopig rapport. In het finaal rapport zullen zeker nog accentverschuivingen voorkomen. Mijn woorden vandaag zijn niet gewikt en gewogen. Dat liet de tijd me niet toe. Ik geef u in reële tijd onze eerste indrukken weer. Ik wil duidelijk stellen dat wij alle medewerkers van de opleiding feliciteren met de bereikte resultaten. De kwaliteit van het onderwijs is goed. De opleiding is in gunstige zin geëvolueerd. Wanneer ik het onderwijs kader in het klant-leverancier model dan is het academisch personeel de leverancier en de student + afgestudeerde de klant en het onderwijs is natuurlijk de dienst of het produkt. Vermits de klant meestal de leverancier beoordeelt, hebben wij als commissie heel veel aandacht besteed aan de feed-back van de studenten en de afgestudeerden. Wij kregen positieve verhalen te horen, met uiteraard suggesties voor verbeteringen. Het is tegenover dit positief beeld dat mijn verdere rapportering dient gezien te worden. Ik ga verder in mijn betoog enkele aandachtspunten, of punten ter verbetering aangeven. Vele van die punten zijn u reeds bekend. Wij willen ze onderschrijven en versterken. Wij hebben kennis genomen van uw sterkte-zwakte analyse. Opnieuw willen wij die onderschrijven en er graag op verder bouwen. Daarbij ga ik een volgorde aanhouden die dezelfde is als in de zelfstudie. Wij appreciëren de grote inspanningen die werden gedaan om een degelijke, brede vorming te realiseren binnen het terrein van de wetenschappen. Daarbij is het belangrijk dat de informatica zich op een correcte manier positioneert tussen de andere wetenschappen. Hoewel zij historisch gegroeid is uit de wiskunde, is zij reeds vele jaren geleden uitgegroeid tot een zelfstandige wetenschap met eigen doelstellingen en kenmerken. Dit moet ook gereflecteerd worden in het programma. De commissie noteert met belangstelling in de evolutie van het programma dat de erfenis uit het verleden grotendeels werd verwerkt en dat nieuwe, zelfstandige wegen worden bewandeld. Dit proces is ons inziens echter nog niet ten einde. In verschillende gesprekken die de commissie had, werd erop gewezen dat de jonge studenten uit het middelbaar onderwijs een verkeerd beeld hebben van de informatica. Wij denken dat de opleiding een grote verantwoordelijkheid draagt in het corrigeren van dat beeld, zowel door middel van teksten, en ik denk hierbij aan de studiegids, als in

2 2 informatiesessies. Dit zal zeker helpen om het slaagcijfer in de eerste kandidatuur op te drijven wat, zoals we allemaal weten een probleem is en waar ik verder op terug zal komen. Wij menen dat doelstellingen, zoals vermeld in de zelfstudie, goed werden vertaald in het programma, echter met enkele uitzonderingen. Wij denken dat dit inderdaad niet of in veel mindere mate het geval is voor twee punten, die, voor diegenen die de tekst zouden van buiten kennen, de punten 9 en 12 zijn, en ik zal ze u voorlezen om het gemakkelijk te maken : 9. Een globaal overzicht hebben van een aantal wetenschapsgebieden, die dicht bij de informatica aanleunen. 12. Een inzicht hebben in de maatschappelijke betekenis van informatica en in de verantwoordelijkheden van informatici binnen de samenleving. En verdergaand op hetzelfde elan ook minder voor de punten 10 en 11, en ik zal ze u ook opnieuw voorlezen : 10. Voldoende inzicht hebben in de organisatie, de structuur en de economische aspecten van een bedrijf 11. Op een heldere en compacte manier kunnen communiceren met andere informatici en met gebruikers van informatica tools. Dit laatste punt gaat duidelijk over de zogenaamde secundaire vaardigheden, waar, ons inziens, nog heel wat vooruitgang kan worden geboekt. Het gaat hier over het geven van presentaties, het gaat over talenkennis, en we denken hier zowel aan het Engels dat uiteraard de vaktaal is voor de informaticus, als het Frans, onze tweede nationale taal, werken in teamverband, magagementtechnieken en dergelijke. Wij nodigen de opleiding uit meer aandacht te geven aan deze vier doelstellingen en na te gaan hoe men ze best realiseert, al dan niet met bijkomende vakken. Een inbedden en integreren in bestaande vakken is uiteraard ook een oplossing. Graag wil ik nu dieper ingaan op het programma zelf. Ik ga beginnen met de eerste cyclus. Die eerste cyclus lijkt ons sterk fundamenteel ingevuld. Bij een aantal vakken vragen we ons af of de moeilijkheidsgraad niet te hoog ligt. Anderzijds denken wij dat vakken mogen zwaar zijn, mogen moeilijk zijn, op voorwaarde dat ze attractief en motiverend zijn. Het doel van die vakken moet duidelijk zijn voor de studenten. Wij betreuren, zoals uzelf trouwens, dat de slaagcijfers in eerste kandidatuur laag zijn, zorgwekkend laag. En groot aantal studenten dat zich inschrijft slaagt niet. En studente met wie wij hebben gesproken zei hetvolgende : Zijn het wel de juiste mensen die erdoor geraken?. Anders gezegd : worden de verkeerden niet tegengehouden? Ik vind dat dat een doordenkertje is, iets om te blijven bij stilstaan. Meer bepaald wil ik het hebben over de vakken wiskunde, natuurkunde, economie. De vraag is : zijn zij afgestemd op de noden van de informatici? Wij hebben begrepen dat er plannen zijn en ik ga met een voorbeeld beginnen dat er plannen zijn om het vak analyse aan te passen. Dit vak is te omvangrijk voor de eerste kandidatuur. Dienen wel alle onderwerpen te worden behouden of zijn er andere die er moeten bijkomen. Wij vragen met aandrang dat informatici en wiskundigen gaan samenzitten om de nodige aanpassingen te doen. En idem vragen wij dat fysica en economie worden afgestemd op de noden van de informaticus. Tweede cyclus Wij appreciëren het ruime aanbod van keuzevakken in de tweede licentie. Misschien moeten zij wat beter worden gegroepeerd. Wat wordt aangeboden in de verschillende oriëntaties is niet duidelijk zichtbaar. Wat structuur zou helpen. Voor de oriëntaties telecom en databases is er diepgang tot op zekere hoogte. Voor de andere oriëntaties missen we die diepgang. De commissie is ook van oordeel dat de aandacht voor webtechnologie, JAVA, XML laat komt in het programma, dat mag duidelijk vroeger starten.

3 3 Voor wat betreft de eindverhandelingen wil ik kort zijn. We appreciëren de actuele onderwerpen, de hedendaagse onderwerpen. Graag hadden we ergens de beoordelingscriteria gelezen en ook enige standaardisatie gezien in de vormgeving. Terug naar de studenten. Ik wist niet dat ik zo n jonge toehoorder had! Dat ga ik deze avond thuis vertellen! Het stoort mij niet, mevrouw, alstublieft. De slaagcijfers eerste kandidatuur zijn zeer laag. Ook wij hebben daar geen pasklare oplossing voor. Kan het programma niet beter aangepast worden aan het profiel, de wensen, de noden en de omgeving van de student van vandaag. Die student verschilt nogal van de student van tien jaar geleden. En begrijp ons goed. Dat betekent niet dat wij voorstellen dat het niveau zou worden verlaagd. Dit zou de slechtste oplossing zijn die men zich kan voorstellen. In het gesprek met de studenten hebben wij duidelijk begrepen dat zij gehoord worden wanneer zij de prof of de assistent benaderen. Zij hebben een stem. De drempel blijkt laag en dit is een heel positief punt. Het onderwijs bestaat vooral nog uit hoorcolleges. Wij denken dat meer aandacht besteed dient te worden aan alternatieve vormen dit vergt inspanning, een belangrijke inspanning van de docenten. Zij dienen daartoe de tijd te krijgen en ook gewaardeerd te worden voor die inspanning. De commissie verheugt zich over het bestaan van het brugonderwijs en denkt dat daarmee inderdaad aan een bepaalde nood wordt voldaan. Ondanks de vele inspanningen om dat kenbaar te maken aan de jonge studenten dient het nog meer gepromoot te worden en hetzelfde dient gezegd te worden over de studiebegeleiding. Wij hebben het studiemateriaal bekeken. Het is actueel en er is veel zorg aan besteed. Sommige cursussen dienen nog verder te worden ontwikkeld. Collegezalen bieden een reeks moderne faciliteiten. Computerklassen zijn goed uitgerust maar klein. Men heeft er weinig ruimte. Wij begrijpen niet dat wil ik dan toch duidelijk benadrukken dat die computerklassen na zeven uur s avonds niet meer toegankelijk zijn voor de studenten. Wij menen dat studenten s avonds laat en in het weekeinde toegang moeten kunnen hebben tot die infrastructuur. Zeggen dat alle studenten toch thuis een PC hebben is niet de oplossing. Studenten wensen voor hun projecten samen met anderen te werken in de computerklas. In het ideale geval zou een computerklas 24 uur op 24 toegankelijk moeten zijn. Ook wanneer daar enkel piekbelastingen optreden. Iedereen maakt zijn project af tegen de deadline die is aangegeven. Zo zijn we nu eenmaal. De afgestudeerden, de alumni, zijn positief. Zij hebben goede functies met verantwoordelijkheid, hoofdzakelijk in het bedrijfsleven, maar ook in het wetenschappelijk onderzoek. Zij zijn bereid om aangesproken te worden door de opleiding, door de universiteit, op hun kennis en ervaring. Wij vragen u er gebruik van te maken. Het kan het programma alleen maar verbeteren wanneer men rekening gaat houden met die feed back. Wij vragen u ze systematisch uit te nodigen voor presentaties over hun werk, over hun ervaringen. Zij kunnen op velerlei niveau' s worden ingeschakeld. Zij hebben ons gezegd dat zij wensen dat de secundaire vaardigheden zouden versterkt worden en zij vragen ook een betere voorbereiding op een aantal bedrijfsaspecten, één van de doelstellingen waarvan wij dachten dat ze eigenlijk niet goed waren vertaald inhet programma. Wij denken dat het aantal AAP-leden laag is, vooral in de eerste cyclus. De onderwijsbelasting van de AAP-leden die vandaag instaan voor de eerste cyclus is te hoog. Zij moeten meer tijd krijgen om hun onderzoek te doen. Wij noteren ook dat te veel mensen die een doctoraat voorbereiden de universiteit verlaten voordat dat doctoraat wordt behaald dat is jammer. De onderwijskundige professionalisering of scholing is naar wij begrepen hebben op dit ogenblik gericht op de jonge ZAP ers. Wij appreciëren dat een dergelijk leergang bestaat. Zoiets is nodig om de didactische kwaliteiten van de jonge lesgevers te verhogen. Wij vragen

4 4 ons af waarom ook de oudere ZAP ers niet aan dergelijke cursussen zouden deelnemen. Dit zou een vorm van permanente bijscholing moeten zijn, er zijn immers steeds nieuwe onderwijstechnieken en bij benoemingen moet er ook duidelijk rekening worden gehouden met de didactische kwaliteiten van de ZAP er. Ik wil nu komen tot een belangrijk punt, de interne kwaliteitszorg. Wij appreciëeren de mooie aanzet die werd gemaakt in de kwaliteitszorg. De eerste stappen die, naar wij begrepen hebben, voor deze opleiding sterk gekoppeld zijn aan de komst van deze visitatiecommissie. Interne kwaliteitszorg is een continu proces. Programma s, vakken en docenten dienen regelmatig geëvalueerd te worden, en, om een beetje provocatief te zijn, liefst om het jaar. De enquêtes daarbij zijn een zeer belangrijke bron van informatie over de kwaliteit. Wij hebben ernstige vragen als commissie over de wijze waarop opvolging wordt gegeven aan de resultaten van die enquêtes binnen de onderwijscommissie. Wij menen dat een persoon die totaal onafhankelijk staat van de onderwijscommissie, van de opleiding, ten eerste de evaluatie moet definiëren, met andere woorden de vragen moet bepalen, de structuur van de evaluatie moet bepalen, ten tweede, en wellicht nog belangrijker, de resultaten ervan rechtstreeks moet rapporteren aan de persoon die de verantwoordelijkheid draagt voor het personeelsbeleid. Deze onafhankelijke status is een must. Graag vragen wij uw bijzondere aandacht voor de interne kwaliteitszorg. Ik kom nu naar het einde toe van mijn betoog. Ik heb een lange lijst van postieve en negatieve punten vermeld met het doel u te helpen indien u dat wenst. Ik wil nu graag even over de toekomst spreken. Informatica is een dynamisch vak. Regelmatig komen nieuwe specialismen op. Wij nodigen u uit een grondige studie te maken van de evolutie van het programma en in het bijzonder in het kader van de bachelor-master structuur die wellicht toch wel een serieuze impact zal hebben op deze opleiding. Deze commissie verlaat u deze avond. Wij gaan allemaal terug naar ons eigen werk. Ik hoop u in de toekomst eens te mogen terugzien en misschien wil u mij of ons dan vertellen wat er van deze recommendaties is gekomen en hoe uw opleiding is geëvolueerd. Ik wil u bedanken voor uw aandacht. 2. Samenvatting 1. De kwaliteit van het onderwijs is goed. De opleiding is in gunstige zin geëvolueerd. 2. In verschillende gesprekken die de commissie had, werd erop gewezen dat de jonge studenten uit het middelbaar onderwijs een verkeerd beeld hebben van de informatica. Wij denken dat de opleiding een grote verantwoordelijkheid draagt in het corrigeren van dat beeld, zowel door middel van teksten, en ik denk hierbij aan de studiegids, als in informatiesessies. Dit zal zeker helpen om het slaagcijfer in de eerste kandidatuur op te drijven wat, zoals we allemaal weten een probleem is. 3. Vier doelstellingen beter vertalen : 9. Een globaal overzicht hebben van een aantal wetenschapsgebieden, die dicht bij de informatica aanleunen. 12. Een inzicht hebben in de maatschappelijke betekenis van informatica en in de verantwoordelijkheden van informatici binnen de samenleving. 10. Voldoende inzicht hebben in de organisatie, de structuur en de economische aspecten van een bedrijf 11. Op een heldere en compacte manier kunnen communiceren met andere informatici en met gebruikers van informatica tools.

5 5 Dit laatste punt gaat duidelijk over de zogenaamde secundaire vaardigheden, waar, ons inziens, nog heel wat vooruitgang kan worden geboekt. Het gaat hier over het geven van presentaties, het gaat over talenkennis, en we denken hier zowel aan het Engels dat uiteraard de vaktaal is voor de informaticus, als het Frans, onze tweede nationale taal, werken in teamverband, magagementtechnieken en dergelijke. 4. Wij betreuren, zoals uzelf trouwens, dat de slaagcijfers in eerste kandidatuur laag zijn, zorgwekkend laag. 5. De vakken wiskunde, natuurkunde, economie. De vraag is : zijn zij afgestemd op de noden van de informatici? Wij hebben begrepen dat er plannen zijn en ik ga met een voorbeeld beginnen dat er plannen zijn om het vak analyse aan te passen. Dit vak is te omvangrijk voor de eerste kandidatuur. Dienen wel alle onderwerpen te worden behouden of zijn er andere die er moeten bijkomen. Wij vragen met aandrang dat informatici en wiskundigen gaan samenzitten om de nodige aanpassingen te doen. En idem vragen wij dat fysica en economie worden afgestemd op de noden van de informaticus. 6. Wij appreciëren het ruime aanbod van keuzevakken in de tweede licentie. Misschien moeten zij wat beter worden gegroepeerd. Wat wordt aangeboden in de verschillende oriëntaties is niet duidelijk zichtbaar. Wat structuur zou helpen. 7. De commissie is ook van oordeel dat de aandacht voor webtechnologie, JAVA, XML laat komt in het programma, dat mag duidelijk vroeger starten. 8. Graag hadden we ergens de beoordelingscriteria van de eindverhandelingen gelezen en ook enige standaardisatie gezien in de vormgeving 9. Het onderwijs bestaat vooral nog uit hoorcolleges. Wij denken dat meer aandacht besteed dient te worden aan alternatieve vormen dit vergt inspanning, een belangrijke inspanning van de docenten. 10. Wij begrijpen niet dat wil ik dan toch duidelijk benadrukken dat die computerklassen na zeven uur s avonds niet meer toegankelijk zijn voor de studenten. 11. Wij vragen u de alumni systematisch uit te nodigen voor presentaties over hun werk, over hun ervaringen. Zij kunnen op velerlei niveau s worden ingeschakeld. 12. Wij denken dat het aantal AAP-leden laag is, vooral in de eerste cyclus. De onderwijsbelasting van de AAP-leden die vandaag instaan voor de eerste cyclus is te hoog. Zij moeten meer tijd krijgen om hun onderzoek te doen. Wij noteren ook dat te veel mensen die een doctoraat voorbereiden de universiteit verlaten voordat dat doctoraat wordt behaald dat is jammer. 13. Wij hebben ernstige vragen als commissie over de wijze waarop opvolging wordt gegeven aan de resultaten van die enquêtes binnen de onderwijscommissie. Wij menen dat een persoon die totaal onafhankelijk staat van de onderwijscommissie, van de opleiding, ten eerste de evaluatie moet definiëren, met andere woorden de vragen moet bepalen, de structuur van de evaluatie moet bepalen, ten tweede, en wellicht nog belangrijker, de resultaten ervan rechtstreeks moet rapporteren aan de persoon die de verantwoordelijkheid draagt voor het personeelsbeleid. Deze onafhankelijke status is een must. Graag vragen wij uw bijzondere aandacht voor de interne kwaliteitszorg.