Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation

Transcriptie

1 Cover Page The handle holds various files of this Leiden University dissertation Author: Lambrechts, Marc Title: L'objet sublime : Franse ceramiek Issue Date:

2

3

4 L OBJET SUBLIME FRANSE CERAMIEK Proefschrift ter verkrijging van de graad van Doctor aan de Universiteit Leiden, op gezag van Rector Magnificus prof. mr. C.J.J.M. Stolker, volgens besluit van het College voor Promoties te verdedigen op dinsdag 27 oktober 2015 klokke uur door Marc Lambrechts geboren te Merksem in 1949

5 Promotor: prof. dr. Titus M. Eliëns Promotiecommissie: Prof. dr. C.W. Fock, Universiteit Leiden Prof. dr. T.R.A. de Rijk, Universiteit Leiden, Technische Universiteit Delft Prof. dr. A. Bergmans, Universiteit Gent Dr. H.H. Pijzel-Dommisse, Gemeentemuseum Den Haag 4

6 INHOUDSTAFEL WOORD VOORAF...9 INLEIDING...10 HET SUBLIEME OBJECT. EEN GESCHIEDENIS VAN DE VROEGE MODERNE ARTISANALE CERAMIEK IN FRANKRIJK...18 I. FRANSE CERAMIEK IN DE TIJD VAN HET VROEGE JAPONISME: DE JAREN VOOR EEN NIEUWE VRIJHEID...20 HET BELANG VAN DE RUE BLOMET...29 II. FRANSE CERAMIEK ROND 1889: HET KEERPUNT...34 DRIE PIONIERS: CHAPLET, CARRIÈS EN DELAHERCHE...34 WAT DE PIONIERS TEWEEGBRACHTEN: PASSIE EN ISOLEMENT EN DE GEVOLGEN DAARVAN...42 DE BLIJVENDE BEKORING VAN HET VERRE OOSTEN...45 III. FRANSE CERAMIEK IN DE TIJD VAN DE ART NOUVEAU: DE JAREN ROND 1900 OF DE TRIOMF VAN DE VITRINEKUNST...49 HET ONTSTAAN VAN EEN MYTHE...49 EEN ANDERE WERELD...51 HET ONNUTTIGE OBJECT...55 HET VERTOONDE OBJECT...59 HET PUBLIEKE OBJECT...64 EEN BREDE UITSTRALING...70 IV. FRANSE CERAMIEK IN DE TIJD VAN DE ART DECO: VAN 1910 TOT DE GEBOORTE VAN EEN NIEUWE STIJL ROND DE BRONNEN VAN HET TIJDLOZE...90 NAAR HET ULTIEME ISOLEMENT...92 TWEE GROTE CERAMISTEN: LENOBLE EN DECŒUR...97 HET GEOPENBAARDE OBJECT EEN GEDOOFDE UITSTRALING V. REACTIES TEGEN HET ESTHETICISME NA DE EENZAAMHEID VAN DE MODERNEN EN HET MODERNE ALS POSE RETOUR À L OCCIDENT: DE JAREN DERTIG EN VEERTIG VI. ECHO S EN RECEPTIE NA DE NADAGEN VAN HET ESTHETICISME DE HEROPSTANDING VAN 1900, GEVOLGD DOOR EEN KLEINE GESCHIEDENIS VAN DE LITERATUUR RÉSUMÉ FRANÇAIS BEREDENEERDE CATALOGUS VAN DE COLLECTIE L OBJET SUBLIME VOORWOORD BIJ DE BEREDENEERDE CATALOGUS I. HET JAPONISME EN DE AANLOOP TOT DE ART NOUVEAU IN DE JAREN 1870 EN FÉLIX BRACQUEMOND LAURENT BOUVIER

7 JEAN-CHARLES CAZIN ERNEST CHAPLET TE BOURG-LA-REINE HET ATELIER VOOR HAVILAND TE AUTEUIL ERNEST CHAPLET EN HET ATELIER VOOR HAVILAND IN DE RUE BLOMET ÉMILE GALLÉ THÉODORE DECK EN ZIJN ATELIER, DE LATERE JAREN II. HET LATE JAPONISME EN DE ART NOUVEAU IN DE JAREN PIONIERS VAN DE MODERNE CERAMIEK ERNEST CHAPLET AUGUSTE DELAHERCHE JEAN CARRIÈS DE BELANGRIJKSTE ATELIERS UIT DE ART-NOUVEAUPERIODE CLÉMENT MASSIER ADRIEN DALPAYRAT ALEXANDRE BIGOT EDMOND LACHENAL DRIE BEELDHOUWERS RUPERT CARABIN NIELS HANSEN JACOBSEN HENRY CROS IN DE SCHADUW VAN DE GROTEN LOUIS-ÉTIENNE DESMANT HENRY ROBALBHEN HET ATELIER TE GLATIGNY TWEE MANUFACTUREN DE FIRMA MULLER DE MANUFACTURE NATIONALE DE SÈVRES III. DE TRIOMF VAN HET METIER ROND HET ECLECTICISME VAN TAXILE DOAT ALBERT DAMMOUSE, HET LATERE WERK IV. DE UITBLOEI VAN DE ART NOUVEAU NA DE SCHOOL VAN CARRIÈS PAUL JEANNENEY GEORGES HŒNTSCHEL ÉMILE GRITTEL HENRI DE VALLOMBREUSE PIERRE PACTON NILS DE BARCK THÉO PERROT EUGÈNE LION JEAN POINTU LÉON POINTU DE SCHOOL VAN NANCY JOSEPH MOUGIN EN PIERRE MOUGIN

8 ERNEST BUSSIÈRE DE VERSPREIDING VAN DE ART NOUVEAU ALFRED RENOLEAU ÉTIENNE MOREAU-NÉLATON, HET LATERE WERK MICHEL CAZIN BERTHE CAZIN ANDRÉ METTHEY, HET VROEGE WERK ERNEST CARRIÈRE ÉMILE DECŒUR, HET VROEGE WERK FERNAND RUMÈBE, HET VROEGE WERK FÉLIX EN MADELEINE MASSOUL, HET VROEGE WERK ÉMILE DIFFLOTH TUSSEN ART NOUVEAU EN ART DECO AUGUSTE DELAHERCHE, HET LATERE WERK JACQUES PONCHELET EN ABEL LÉGER V. EEN INTERLUDIUM DE FAUVISTISCHE CERAMIEK IN HET ATELIER VAN METTHEY VI. DE VROEGE ART DECO IN DE JAREN ÉMILE LENOBLE, HET VROEGE WERK ANDRÉ METTHEY FÉLIX EN MADELEINE MASSOUL ÉMILE DECŒUR HENRI SIMMEN, HET VROEGE WERK FERNAND RUMÈBE RAOUL LACHENAL VII. DE ART DECO IN DE JAREN 1920 EN DE KWINTESSENS VAN DE ART DECO ÉMILE LENOBLE ÉMILE DECŒUR DE GEDECOREERDE ART-DECOCERAMIEK RENÉ BUTHAUD JEAN MAYODON ÉDOUARD CAZAUX GROTE CERAMISTEN VAN DE ART DECO HENRI SIMMEN GEORGES SERRÉ SÉRAPHIN SOUDBININE IN DE MARGE VAN DE ART DECO: EEN VOORZICHTIG MODERNISME JEAN BESNARD MARJOLAINE EN LUC LANEL, HET VROEGE WERK JEAN VAN DONGEN TWEE MANUFACTUREN CAMILLE THARAUD DE MANUFACTURE NATIONALE DE SÈVRES

9 LOUIS DELACHENAL TE SÈVRES IN DE VOETSPOREN VAN DE GROTEN MARGUERITE DE SAINT-GERMAIN JOSEPH MOUGIN EN PIERRE MOUGIN, HET LATERE WERK CHARLES CATTEAU LOUIS LOURIOUX JEAN-JACQUES LACHENAL VIII. DE REACTIES TEGEN DE ART DECO DE REACTIE VAN DE MODERNISTEN FRANCIS JOURDAIN PAUL JACQUET RENÉ HERBST ROBERT LALLEMANT PAUL BONIFAS RETOUR À LA TERRE PAUL BEYER ANNE DANGAR MAURICE DE VLAMINCK, HET LATERE WERK REACTIES TEGEN HET STEENGOED MAURICE SAVIN GUIDETTE CARBONELL PIERRE LEBASQUE MARJOLAINE EN LUC LANEL, HET LATERE WERK JACQUES LENOBLE HÉLÈNE LENOBLE GIO COLUCCI ODILE MOUGIN IX. DE NABLOEI VAN DE ART DECO NA MAURICE GENSOLI PAUL DORDET FRÉDÉRIC KIEFER JEAN-PAUL CHAUMEIL VERANTWOORDING EN CONCLUSIE KLEURPLATEN EINDNOTEN BIBLIOGRAFIE VOORWOORD BIJ DE BIBLIOGRAFIE I. CONTEMPORAINE ALGEMENE LITERATUUR II. RETROSPECTIEVE ALGEMENE LITERATUUR III. CONTEMPORAINE EN RETROSPECTIEVE LITERATUUR PER CERAMIST LIJST VAN ZWART-WITILLUSTRATIES HERKOMST VAN DE FOTO S DANKWOORD

10 WOORD VOORAF Dit boek bleef vele jaren onuitgegeven. Eerst lag het weggeborgen en verwaarloosd in een lade, nog een manuscript, ontmoedigend onleesbaar. Dan werd het met veel inspanning eindelijk uitgetikt. Maar ook dan bleef het slechts bestaan voor mezelf. Er waren anderen nodig om me de volgende stap te doen zetten, om het boek te laten leven en het te delen met lezers. Zo kreeg het idee van een tentoonstelling gestalte, waarbij het boek als begeleidende publicatie zou kunnen fungeren. En zo kwam het boek onder de aandacht van dr. Titus M. Eliëns, hoofd collecties van het Gemeentemuseum Den Haag en als hoogleraar verbonden aan de Universiteit Leiden. Hij gaf het boek nog een grotere kans: het kon volgens hem als academisch proefschrift dienen. Zijn voorstel om onder zijn hoede in Leiden te promoveren, beschouw ik als een uiting van een uitzonderlijke edelmoedigheid. Alleen al daarom kon ik me geen betere promotor wensen. Mijn erkentelijkheid werd nog verdiept door zijn minutieuze opmerkingen, zijn warme aandacht en zijn opwekkend enthousiasme. Ik zal hem erkentelijk blijven. 9