Achter het nieuws en de geboorte van de actualiteitenrubriek: Televisiejournalistiek in de jaren vijftig en zestig Prenger, M.A.E.

Transcriptie

1 UvA-DARE (Digital Academic Repository) Achter het nieuws en de geboorte van de actualiteitenrubriek: Televisiejournalistiek in de jaren vijftig en zestig Prenger, M.A.E. Link to publication Citation for published version (APA): Prenger, M. A. E. (2014). Achter het nieuws en de geboorte van de actualiteitenrubriek: Televisiejournalistiek in de jaren vijftig en zestig General rights It is not permitted to download or to forward/distribute the text or part of it without the consent of the author(s) and/or copyright holder(s), other than for strictly personal, individual use, unless the work is under an open content license (like Creative Commons). Disclaimer/Complaints regulations If you believe that digital publication of certain material infringes any of your rights or (privacy) interests, please let the Library know, stating your reasons. In case of a legitimate complaint, the Library will make the material inaccessible and/or remove it from the website. Please Ask the Library: or a letter to: Library of the University of Amsterdam, Secretariat, Singel 425, 1012 WP Amsterdam, The Netherlands. You will be contacted as soon as possible. UvA-DARE is a service provided by the library of the University of Amsterdam ( Download date: 31 Jan 2017

2 Achter het nieuws en de geboorte van de actualiteitenrubriek Mirjam Prenger Achter het nieuws en de geboorte van de actualiteitenrubriek Televisiejournalistiek in de jaren vijftig en zestig Mirjam Prenger AMB

3 ACHTER HET NIEUWS EN DE GEBOORTE VAN DE ACTUALITEITENRUBRIEK

4

5 Achter het nieuws en de geboorte van de actualiteitenrubriek Televisiejournalistiek in de jaren vijftig en zestig ACADEMISCH PROEFSCHRIFT ter verkrijging van de graad van doctor aan de Universiteit van Amsterdam op gezag van de Rector Magnificus prof. dr. D.C. van den Boom ten overstaan van een door het college voor promoties ingestelde commissie, in het openbaar te verdedigen in de Aula der Universiteit op vrijdag 7 november 2014, te 13:00 uur door Mirjam Adriana Elizabeth Prenger geboren te Enschede

6 Promotiecommissie Promotor: Prof. dr. F.P.I.M. van Vree Overige leden: Prof. dr. J.Th.M. Bank Prof. dr. M.J. Broersma Prof. dr. J.F.T.M. van Dijck Prof. dr. J.C. Kennedy Prof. dr. H.B.M. Wijfjes Faculteit der Geesteswetenschappen

7 In memoriam Jorge ter Laak

8

9 INHOUDSOPGAVE Voorwoord ix 1 Inleiding 1 Noten bij de Inleiding 9 DEEL I - DE ACHTERGRONDEN 2 Het buitenland 15 3 Het Nederlandse medialandschap 49 4 Televisie in Nederland: de moeizame start 59 5 Actualiteiten op televisie: het voorzichtige begin 77 6 Achter het nieuws in de jaren zestig 105 Noten bij Deel I 123 DEEL II - DE CASE STUDIES De case studies De politieke verslaggeving Het doorbreken van seksuele taboes Het onthullen van misstanden 221 De vernieuwing 253 Noten bij Deel II 257 DEEL III - DE FACTOREN De factoren De publieke verwachtingen en opvattingen Het journalistieke landschap De techniek De journalisten De institutionele context 353 Noten bij Deel III Conclusie 389 Noten bij de Conclusie 397 BIJLAGEN 1- De factoren Dimensies van journalistieke vernieuwing Dimensies van professionalisering Ingrepen bij de Vara ( ) 405 Verantwoording 409 Bronnen en literatuur 411 Samenvatting / Summary 427

10

11 VOORWOORD Deze studie kent een lange voorgeschiedenis. Oorspronkelijk ben ik in 1988 aan dit onderzoek begonnen als assistent in opleiding aan de Faculteit der Historische- en Kunstwetenschappen van de Erasmus Universiteit Rotterdam. Het doel was het onderzoek vier jaar later af te ronden, maar dat liep anders. Ik zwichtte voor de verlokkingen van de journalistiek en stapte over naar een ander beroep. In plaats van het werk van journalisten te bestuderen, werd ik zelf een journalist. En alhoewel een substantieel deel van het onderzoek voor deze studie was verricht, werd het manuscript nooit voltooid. Pas twintig jaar later, nadat ik was teruggekeerd naar de universiteit om daar les te gaan geven en onderzoek te doen, pakte ik de draad weer op. De inzichten die ik had opgedaan tijdens mijn werk als journalist hielpen bij het aanscherpen van de vraagstelling. Vandaar dat de oorspronkelijke opzet van de studie is herzien. In dat opzicht is dit niet het boek waaraan ik in 1988 ben begonnen, alhoewel het onderwerp de begintijd van de televisiejournalistiek wel hetzelfde is gebleven. Dat deze studie is voltooid, is in de eerste plaats te danken aan mijn promotor Frank van Vree die mij geduldig bleef aansporen om het onderzoek weer op te pakken en af te ronden. Daarnaast ben ik veel dank verschuldigd aan Jan Bank en Henri Beunders die mij in de eerste fase van het onderzoek enthousiast en vaardig hebben begeleid. Velen hebben mij onderweg geholpen, zowel bij de audiovisuele archieven als bij de overige archieven die ik heb geraadpleegd. De bereidheid van de betrokken redacteuren en omroepbestuurders om mee te werken was groot. En ik heb veel steun gehad aan iedereen die verbonden was aan Stichting Film en Wetenschap en de Vereniging Geschiedenis, Beeld en Geluid. Mijn collega's bij de master Journalistiek en Media van de Universiteit van Amsterdam namen mij in de eindfase van dit onderzoek werk uit handen en stelden mij zodoende in staat het manuscript af te ronden. Zonder hun hulp was dat niet gelukt. Ook de steun van de afdeling Mediastudies en de Faculteit der Geesteswetenschappen van de Universiteit van Amsterdam was groot. Daarnaast bleken de enthousiaste aanmoedigingen van mijn kamergenoten bij Mediastudies onontbeerlijk. Het was bovendien bijzonder bemoedigend dat mijn familie en vrienden in mij bleven geloven, ook al leek deze studie maar niet af te komen. Ten slotte maakte het grenzeloze vertrouwen van mijn vrouw het werk lichter. Het duurde even, maar nu ligt het boek er dan toch. Amsterdam, september 2014