Hoofdstuk 1. Normatieve uitgangspunten en inkadering

Transcriptie

1 VII INHOUDSTAFEL Inleiding 1 1. Onderwerp 3 2. Context en achtergrond 7 3. Doelstellingen en onderzoeksvragen Doel en vragen Wetenschappelijke innovatie en maatschappelijke relevantie Methodologie Juridisch onderzoek Gebruikte bronnen Methodologische stappen en structuur 21 Hoofdstuk 1. Normatieve uitgangspunten en inkadering Inleiding De opbouw van sociaal Europa: een historische inleiding Het Verdrag van Rome (1957) Single European Act (1987) en het Gemeenschapshandvest van de Sociale Grondrechten van de Werkenden (1989) Verdrag van Maastricht (1992) Het Verdrag van Amsterdam (1997), economic governance en het Handvest (2001) Het Verdrag van Lissabon (2009) en Europa 2020 (2010) Europese Pijler van Sociale Rechten (2017) The State of the Social Union Sociaal beleid Sociale dialoog Economic governance Werkgelegenheid De interne markt en fundamentele sociale rechten 48

2 VIII 4. De sociale dimensie in crisis De crisis van de context van het recht op collectief onderhandelen The world of work is changing: de weerslag van het postfordisme op het collectieve arbeidsrecht De toekomst van het recht op collectief onderhandelen Conclusie Hoofdstuk 1 69 Hoofdstuk 2. Economic governance in de Europese Unie Wat is de economic governance van de Europese Unie? Oorsprong en ontwikkeling van de nieuwe governancetechniek Verdrag van Maastricht (1993): EMU Verdrag van Amsterdam (1999) Voorafgaand: Essen Employment Strategy Werkgelegenheidstitel en Luxemburgproces Lissabonstrategie Lissabon II: de Groei- en Werkgelegenheidsstrategie Europa 2020-strategie New economic governance Economic governance onder Juncker De EU economic governance-mechanismen en hun werking Europees semester Begrip De kalender Landenspecifieke aanbevelingen Overzicht van de standaard EU economic governance - mechanismen De sociale arm: European Employment Strategy (EES) sociale richtsnoeren en nationale hervormingsprogramma s Joint assessment framework (Jaf) employment Performance Monitor (epm) social Protection Performance Monitor (sppm) Joint employment Report (JeR) De budgettaire-economische arm: Stabiliteits- en Groeipact (SGP) huidige sgp Wijzigingen in 2005: afzwakking Wijzigingen in 2011: six-pack-wetgeving Wijzigingen in 2013: two-pack-wetgeving fiscal Compact De budgettaire-economische arm: Macro-economic Imbalance Procedure (MIP) Preventieve arm Correctieve arm: excessive Imbalance Procedure (eip) Correctieve arm: sancties Euro Plus Pact 131

3 IX 3.4. EU economic governance voor crisislanden Europese crisismechanismen (EFSM - EFSF - ESM) Bijstand voor lidstaten van de Eurozone Procedure en bijstand economic adjustment Programme (eap) two-pack: verscherpt economisch toezicht Bijstand voor landen buiten de Eurozone Afdwingbaarheid: de hard law/soft law -tegenstelling Afdwingbaarheid van de standaard economic governance - instrumenten Afdwingbaarheid van de crisismechanismen van EU economic governance Conclusie Hoofdstuk Hoofdstuk 3. De juridische positie van het recht op collectief onderhandelen in Europa De juridische begripsvorming van het recht op collectief onderhandelen en het recht op sociale dialoog en hun onderlinge verhouding Definitie van collectief onderhandelen Een recht op sociale dialoog? Sociale dialoog in de EU-Verdragen Conclusie De juridische reikwijdte van het recht op collectief onderhandelen in de verschillende rechtsorden Het recht op collectief onderhandelen in de rechtsorde van de Internationale Arbeidsorganisatie (IAO) De Internationale Arbeidsorganisatie en de internationale arbeidsstandaarden Geschiedenis en algemene beschrijving Instellingen Internationale arbeidsstandaarden handhaving van internationale arbeidsstandaarden IAO-Conventie nr. 98 betreffende het recht zich te organiseren en collectief te onderhandelen ontwikkeling en status van Iao-Conventie nr Interpretatie van het recht op collectief onderhandelen Iao-aanbeveling nr. 91 betreffende collectieve arbeidsovereenkomsten Andere relevante IAO-conventies en aanbevelingen Iao-Conventie nr. 150 betreffende de bestuurstaak op het gebied van arbeid Iao-Conventie nr. 151 betreffende de bescherming van het vakverenigingsrecht en procedures voor het vaststellen van arbeidsvoorwaarden in de openbare dienst Iao-Conventie nr. 154 ter promotie van collectief onderhandelen Iao-aanbeveling nr. 113 over raadpleging Besluit: de IAO-principes betreffende het recht op collectief onderhandelen 207

4 X 2.2. Het recht op collectief onderhandelen in de rechtsorde van de Raad van Europa De Raad van Europa Het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens totstandkoming supervisie op de naleving van het europees Verdrag voor de Rechten van de Mens het recht op collectief onderhandelen in het evrm Het Europees Sociaal Handvest totstandkoming supervisie op de naleving van het europees sociaal handvest Recht op collectief onderhandelen in het europees sociaal handvest Beperkingen op het recht op collectief onderhandelen Het recht op collectief onderhandelen in de rechtsorde van de Europese Unie Het (recht op) collectief onderhandelen in de verdragen: de Europese sociale dialoog het europees economisch en sociaal Comité de evolutie richting een autonome rol voor de sociale partners Wie zijn de europese sociale partners: de ueapme-case de sociale dialoog in de praktijk tripartite social summit for Growth and employment andere indicaties voor het belang van de europese sociale dialoog Het fundamentele recht: Handvest van de Grondrechten van de Europese Unie het Gemeenschapshandvest van de sociale Grondrechten van de Werkenden het handvest van de Grondrechten van de europese unie Beperkingen op het handvest Rechtspraak van het Hof van Justitie Mededinging Interne markt discriminatie de interne markt: evolutie? Europese Pijler van Sociale Rechten Conclusie De verhouding tussen de rechtsorden van de EU en de rechtsorden van de IAO en de Raad van Europa De verhouding tussen de rechtsorde van de EU en de rechtsorde van de IAO Formele verhouding Rechtspraak De verhouding tussen de rechtsorde van de EU en de rechtsorde van de Raad van Europa De EU en het EVRM sterke samenwerking tussen de eu en de Raad van europa formele verhouding tussen de eu en het evrm toetreding tot het evrm Besluit De EU en het ESH 285

5 XI formele verhouding Rechtspraak Conclusie De indicatoren om het respect voor het recht op collectief onderhandelen en sociale dialoog na te gaan De kerndimensies van arbeidsverhoudingen Industriële democratie Industriële concurrentiekracht Sociale rechtvaardigheid Kwaliteit van werk en werkgelegenheid De kerndimensies als geschikte bron voor de criteria De indicatoren Beperkingen en schendingen De indicatoren voor het recht op collectief onderhandelen Indicatoren voor het recht op sociale dialoog De kern van het recht op collectief onderhandelen: de loonvorming en decentralisering Conclusie Hoofdstuk Hoofdstuk 4. De spanning tussen EU economic governance en het recht op collectief onderhandelen De invloed van EU economic governance op het nationale sociale beleid en het recht op collectief onderhandelen België Sociale dialoog en collectief onderhandelen in België Overzicht van de semesterdocumenten tussenconclusie België Analyse van de interviews met de Belgische sociale partners over EU economic governance en sociale dialoog in België Methodologie samenvattingsanalyse van de interviews tussenconclusie interviews Conclusie België Frankrijk Sociale dialoog en collectief onderhandelen in Frankrijk Overzicht van de semesterdocumenten

6 XII Conclusie Frankrijk en Loi Travail Nederland Sociale dialoog en collectief onderhandelen in Nederland Overzicht van de semesterdocumenten Conclusie Nederland Enkele specifieke voorbeelden van inmengingen door EU Economic governance op het recht op collectief onderhandelen Zweden Italië Spanje Portugal Griekenland De betrokkenheid van de sociale partners in het Europees semester De implementatie van de CSR De herlancering van de sociale dialoog Evolutie van de betrokkenheid van de sociale partners in het Europees semester Werkelijke invloed van de sociale partners op het Europees semester Voldaan aan het recht op sociale dialoog? Verdere stappen: de Europese Pijler van Sociale Rechten Principes en rechten Sociale scoreboard Juridische status en uitvoering Conclusie Hoofdstuk Hoofdstuk 5. Naar een nieuwe EU economic and social governance? De rol van het Hof van Justitie Het bevoegdheidsprobleem Sociale partners als verzoekende partij Pringle: geen toepassing EU-Handvest inzake extreme economic governance Toch toepassing: de Commissie als hoedster van de verdragen Europees semester Inhoudelijke toets Interactie van het Hof van Justitie met het internationale recht Vijf opties Judiciële dialoog als geschikte modus operandi Grotere rol voor het Hof van Justitie als mensenrechtenhof in de toekomst? 483

7 XIII 2. De rol van EU-instellingen in de EU economic governance Nadruk op preventieve aanpak door de instellingen Vooruitgang onder de Commissie-Juncker: het recht op collectief onderhandelen in de CSR 2017 en SCR Decentralisering: economische en juridische tegenargumenten Wijzigingen in de toepassing van EU economic governance Recht op collectief onderhandelen Recht op sociale dialoog Network governance als potentiële oplossing voor het externe coherentieprobleem Conclusie Hoofdstuk Conclusies en aanbevelingen Conclusies Aanbevelingen 523 Bibliografie Boeken Bijdragen in boeken Tijdschriften Overige (onderzoek, papers, studies, rapporten ) 567 Lijst van gebruikte afkortingen 577