Vluchteling zkt. Woning. Woonondersteuning aan vluchtelingen door vrijwilligers. Studiedag 13 juni 2019 Herman Teirlinckgebouw, Brussel

Maat: px

Weergave met pagina beginnen:

Download "Vluchteling zkt. Woning. Woonondersteuning aan vluchtelingen door vrijwilligers. Studiedag 13 juni 2019 Herman Teirlinckgebouw, Brussel"

Marleen van Wijk
5 jaren geleden
Aantal bezoeken:

1 Vluchteling zkt. Woning Woonondersteuning aan vluchtelingen door vrijwilligers Studiedag 13 juni 2019 Herman Teirlinckgebouw, Brussel 1

2 Verwelkoming & inleiding Martin Ruebens Secretaris-Generaal Departement Kanselarij en Bestuur 2

3 Woonnoden van vluchtelingen: een onderschat probleem Dirk Geldof Kenniscentrum Gezinswetenschappen (Odisee) & Faculteit Ontwerpwetenschappen (Universiteit Antwerpen) 3

4 2015: vluchtelingen op de agenda Slechts een klein deel van de vluchtelingen naar Europa & België Vluchtelingencrisis of opvangcrisis? In België zijn tussen 2015 & 2018 zo n vluchtelingen erkend 4

5 Van opvangcrisis naar wooncrisis Hoge erkenningsgraden Na erkenning Een woning vinden Inburgering, integratie, Op een woonmarkt in crisis Zeker voor de laagste inkomensgroepen Belang van wonen voor integratie onderschat 5

6 Van tijdelijke middelen voor woonbegeleiding naar groeiende rol vrijwilligers Beperkte middelen voor extra professionele woonbegeleiding via CAW s Maar vraag groter dan aanbod Vrijwilligers maakten verschil 6

De noden blijven ook morgen Aantal asielaanvragen in België in 2018 is teruggevallen tot 23.443 Hoge erkenningsgraad: blijft rond 50% Vluchteling zktwoning: realiteit voor 10-12.

7 De noden blijven ook morgen Aantal asielaanvragen in België in 2018 is teruggevallen tot Hoge erkenningsgraad: blijft rond 50% Vluchteling zktwoning: realiteit voor vluchtelingen/jaar (België) Op een woonmarkt in crisis Gezinshereniging vaak nieuwe woningnood Belang woonbegeleiding ook morgen groot Nood aan creatieve woonoplossingen en woonondersteuning 7

8 Studiedag = voorstelling onderzoeksrapport & draaiboek Onderzoek naar (de variatie van) woonondersteuning door/met vrijwilligers & naar de ondersteuningsnoden van deze vrijwilligers Onderzoek juni 2018-april 2019 onderzoeksrapport & draaiboek online raadpleegbaar op e/nl/woonbegeleiding_vluchtelingen 8

9 Woonondersteuning van erkende vluchtelingen door vrijwilligers. Wat leert het onderzoek? Louise D Eer & Lore Robeyns Kenniscentrum Gezinswetenschappen (Odisee) 9

10 Begripsafbakening Woonondersteuning Vluchteling Vrijwilliger / vrijwilligersinitiatief 10

Doelstellingen onderzoek Initiatieven in kaart brengen Verzamelen van inspirerende praktijken: binnen en buitenland Typologie-constructie

11 Doelstellingen onderzoek Initiatieven in kaart brengen Verzamelen van inspirerende praktijken: binnen en buitenland Typologie-constructie Analyse motivatie & ondersteunings-noden van vrijwilligers Beleidsaanbevelingen Draaiboek vrijwilligersinitiatieven: opstartende of bestaande 11

12 Een sociale kaart: Wie doet wat? 12

13 Sociale kaart Web-enquête, aangevuld met kennis van experten en online opzoekwerk. 80+ initiatieven in Brussel en Vlaanderen, 60 opgenomen in sociale kaart Eerste analyse ondersteuningsnoden vrijwilligers Inhoudelijke variatie : bouwstenen woonondersteuning Sociale kaart raadpleegbaar op leiding_vluchtelingen 13

14 Vele vormen van woonondersteuning Analyse van de vele bouwstenen van woonondersteuning Voor het vinden van een woning Tijdens het vinden van een woning Na het vinden van een woning Overkoepelend Grote variatie aan initiatieven woonondersteuning 14

15 Strategische keuzes van vrijwilligers en initiatieven 15

16 1. Toeleidennaar de bestaande woonmarkt en/of capaciteitsuitbreiding? Meeste vrijwilligersinitiatieven zetten in op toeleidennaar huisvesting: woonclubs, buddywerkingen, Moeilijke en tijdsintensieve zoektocht leidt tot innovatie: Drempels voor vluchtelingen verlagen Toegankelijk maken van leegstand of onderbewoning Duurzame capaciteitsuitbreiding 16

17 2. Zoeken naar tijdelijke en/of duurzame woonoplossing? Hoofddoel: duurzame woonoplossingen Maar tijdsdruk, te beperkt huuraanbod, veranderende gezinssituaties, nopen soms tot tijdelijke woonoplossingen 17

18 3. Woonondersteuning, maar vaak ook veel meer Invloed van context en noden van vluchtelingen Strikte toeleiding tot woning is vaak niet haalbaar/geen optie 18

19 4. De organisatiestructuur van initiatieven Meerderheid vrijwilligers verbonden aan organisatie of vzw Top-down vs. Bottomup Mate van formalisatie 19

20 5. Welk soort vrijwilligersbeleid? Mate van ondersteuning van vrijwilligers verschilt sterk Afhankelijk van context, middelen, Afbakening van engagement belangrijke uitdaging Impact op ondersteuningsnoden 20

21 Inspirerende vrijwilligersinitiatieven 21

22 Inspirerende vrijwilligersinitiatieven 13 casestudies: variatie in Organisatiestructuur toeleiding/capaciteitsuitbreiding tijdelijke/duurzame huisvesting Hoe dragen ze bij aan het beantwoorden van woonnoden? Hoe ondersteunen ze hun vrijwilligers? 9 cases in Vlaanderen: plaatsbezoeken, veldwerk, interviews 4 buitenlandse cases: literatuuronderzoek 22

23 Binnenlandse casestudies Genks Comité Vluchtelingen het netwerk van vluchtelingen versterken Woonclub CAW De Kempen vluchtelingen worden ook vrijwilligers. Buddywerking CAW Limburg inzetten op een driehoekswerking BioTope Gent investeren in extra wooncapaciteit én netwerkvorming 23

24 Buren zonder Grenzen woonondersteuning én informele ondersteuning van vrijwilligers Regionale Woonclub W13 intergemeentelijke samenwerking als troef Huizen van Vrede tussenschakel tussen vluchteling en verhuurder Melding Tijdelijk Wonen capaciteit creëren bij burgers Karavanserai samenhuizen met vrijwilligers als voorbereiding op zelfstandig wonen 24

25 Buitenlandse casestudies Startblok Riekerhaven(Nederland) Grote capaciteit én sociale contacten Sharehaus Refugio(Duitsland) Wonen, werken & sociale contacten Refugees Welcome(Internationaal) Flatsharing in Europa faciliteren Comme à La Maison (Frankrijk, Brussel, ) Tijdelijk wonen & ondersteuning (administratief én persoonlijke project) 25

26 De ervaring van vrijwilligers 26

27 De motivatie van vrijwilligers Een maatschappelijke rol Verandering leefomgeving Bredere maatschappelijke verandering Zelfontplooiing Religieuze waarden Gemeenschappelijkheid 27

28 Energiegevers Succeservaringen realiseren van een goede woonoplossing Dankbaarheid De verbondenheid onder vrijwilligers 28

Maar ook complex & moeilijk vrijwilligerswerk Botsen op de krapte op de huurmarkt én op discriminatie Grote druk op de schouders Ingewikkelde

29 Maar ook complex & moeilijk vrijwilligerswerk Botsen op de krapte op de huurmarkt én op discriminatie Grote druk op de schouders Ingewikkelde regelgeving & verschillen in interpretatie Onrealistische verwachtingen van vluchtelingen Invloed van lokale & Vlaamse beleidsbeslissingen 29

30 De ondersteuningsnoden van vrijwilligers 30

31 Op individueel niveau Juridisch Psychosociaal / emotioneel Vorming Tolken Grenzen stellen 31

32 Op organisatieniveau Overbevraagd Onzekerheid over het voortbestaan juridisch en financieel Tekort aan vrijwilligers Regelgeving Logistiek 32

33 Goodpracticesvan initiatieven Expertisenetwerk Lokale samenwerkingen Vorming Intake vrijwilligers Tolken Psychosociale ondersteuning en zelfzorg Ontmoetingsmomenten Professionele omkadering 33

34 Het belang van externe ondersteuning Lokale besturen Middenveld-organisaties Helpdesk Netwerk Vorming Online info 34

35 Beleidsaanbevelingen 35

36 1. Nood aan sterkere ondersteuning van vrijwilligers(initiatieven) Meer professionele (woon)begeleiding Regionale infopunten / taskforces Ondersteuning professionalisering initiatieven Tools en vormingen: bekendmaking en uitbreiding/afstemming Sociale kaart Onderzoek naar ondersteuningsnoden vrijwilligers met een vluchtelingenachtergrond 36

37 2. Een sterker woonbeleid voor kwetsbare groepen Vergroot aanbod betaalbare huurwoningen Vlaamse huursubsidie evalueren Kwaliteitsonderzoeken uitbreiden Leegstand aanpakken en herinvullen Regelgevend kader samenhuizen vereenvoudigen Aanbod aan sociale huisvesting uitbreiden Innovatieve projecten & opschaling ondersteunen 37

38 Conclusies(1) Woonnood van vluchtelingen na erkenning is groot Woonnood zal ook de volgende jaren groot blijven Belang wonen voor integratieproces onderschat Professionele(woon)ondersteuning beschikbaar maar onvoldoende Vele vrijwilligersinitiatieven die een verschil maakten voor vele vluchtelingen Maar lang niet iedereen bereiken 38

39 Conclusies(2) Heel veelinspirerendepraktijkenvan woonondersteuning in Vlaanderen Toch is het aanbod ontoereikend om tegemoet tekomenaande woonnood Vrijwilligers verdienen betere omkadering Druk voor vrijwilligers verlichten Vrijwilligers ondersteunen op alle niveaus intern, organisatieniveau en beleidsniveau 39

40 Conclusies(3) Een sterker woonbeleid is essentieel Inzetten op groter aanbod betaalbaar wonen Woonbegeleiding vluchtelingenvéélmeerdan loutere toeleiding naar een woning Opschalen van initiatieven cruciaal volgende jaren Ook inzettenop vernieuwendeinitiatievenen typologieën Maar: zelforganisatie is geen excuus voor een terugtrekkende overheid(schrooten et al., 2019) 40

41 Draaiboek Als ondersteuning en/of inspiratiebron 41

42 Meer lezen? Onderzoeksrapport & draaiboek: Zie ook: 42

Vergelijkbare documenten

Capteren en ontsluiten van inspirerende praktijken inzake werken met vrijwilligers bij woonondersteuning van vluchtelingen.

Capteren en ontsluiten van inspirerende praktijken inzake werken met vrijwilligers bij woonondersteuning van vluchtelingen. Onderzoeksrapport Louise D Eer, Lore Robeyns & Dirk Geldof April 2019 Odisee