Praktische opdracht ANW Broeikaseffect

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Praktische opdracht ANW Broeikaseffect"

Transcriptie

1 Praktische opdracht ANW Broeikaseffect Praktische-opdracht door een scholier 4490 woorden 9 februari ,9 55 keer beoordeeld Vak ANW Inleiding Nadat we hoorden dat we een Praktische Opdracht moesten maken is Ellen in de krant gaan snuffelen voor een geschikt onderwerp. Ze stuiten op het artikel; Flut winter laat natuur rare dingen doen, door Paul de Schipper, BN De Stem, dat betrekking had op het broeikaseffect. Ze vond dat een geschikt onderwerp. We kregen van u te horen dat ons onderwerp goedgekeurd werd en we zijn toen naar informatie gaan zoeken. Er was voldoende informatie te vinden en aan de hand daarvan hebben wij onze deelvragen opgesteld: Wat is het broeikaas effect? Wat zijn de oorzaken en de gevolgen? wat kunnen we ertegen doen? Wat zijn de maatregelen en internationale afspraken? Is er ook op andere planeten een broeikaseffect? Door de deelvragen als rode draad te gebruiken hebben we de bijpassende informatie, en eisen verwerkt. Dit werkstuk is het resultaat ervan. Wat is het broeikaseffect? De broeikasgeschiedenis gaat ver terug. Ten eerst veroorzaakt de atmosfeer een natuurlijk broeikaseffect. Dat zorgt ervoor dat de temperatuur hier gemiddeld ongeveer 15 is, in plaats van 18 graden. Zonder dit natuurlijke broeikaseffect zou het leven, zoals we nu kennen, onmogelijk zijn. Ontdekking van het broeikaseffect. Het broeikaseffect is in de 19e eeuw door drie wetenschappers ontdekt. In 1827 kwam de Fransman,Jean Baptiste Joseph Fournier, met het idee dat de temperatuur alleen verklaard kon worden door onzichtbare warmtestraling. De Engelsman John Tyndall maakte in 1861 resultaten bekend van laboratoriummetingen, waaruit bleek dat waterdamp en gassen warmte opnamen. Hij dacht dat veranderingen en variaties in die gassen klimaatveranderingen konden verklaren. In 1896 publiceerde de Zweed Svante Arrhenius berekeningen van temperatuurveranderingen op aarde door variaties in de hoeveelheid kooldioxide. Een verdubbeling leidde volgens hem tot een opwarming van 4 tot 6 graden. Dat komt overeen met de berekeningen van ingewikkelde klimaatberekeningen die tegenwoordig worden gebruikt. Arrhenius wordt dan ook beschouwd als de ontdekker van het versterkte broeikaseffect. Hiermee wordt niet het natuurlijke broeikaseffect bedoelt maar het broeikaseffect dat versterkt word door o.a de mens. Tot in de jaren vijftig (van de twintigste eeuw) maakte geen wetenschapper maakte zich zorgen over het Pagina 1 van 9

2 broeikaseffect De Zweed Ångström toonde aan dat meer kooldioxide niet leidde tot een temperatuurtoename, maar wel de plantengroei stimuleerde. Men dacht nu dat het broeikaseffect een positief proces was. In de jaren werd de aarde warmer. De Engelse onderzoeker Callender wees in 1938 op een verband met de toename van kooldioxide. Eind jaren vijftig, toen men zich zorgen begon te maken over de gevolgen van de temperatuursstijging, kregen zijn ideeën aandacht. Begin jaren zestig werd er een begin gemaakt aan het huidige klimaatonderzoek. Dit is gebaseerd op rekenmodellen. Vanaf de jaren zeventig speelt de computer bij deze klimaatonderzoeken een belangrijke rol.. Nederlandse weersveranderingen. Ons land heeft, sinds het jaar 1988, te maken gehad met uitzonderlijk warm weer. Deze warmte is het gevolg van abnormale luchtstromingen. Deze hielden verband met een opmerkelijke versterking van het lagedrukgebied bij IJsland in de winter. Dat leidde tot hogere temperaturen en in samenhang daarmee kwam er in de winter meer neerslag met en vaker onweer. Zowel s winters als s zomers kwam de wind vaker uit de warme hoek. Er is geen verband bekend tussen de versterking van het lagedrukgebied bij IJsland en het broeikaseffect. Hierdoor mag de weersverandering, van het afgelopen decennia in ons land, niet verklaard worden door het broeikaseffect. De wereldwijde temperatuurstijging mag wel verklaard worden aan de hand va het broeikaseffect. De temperatuurtoename, op Aarde in deze eeuw, is veel kleiner dan de temperatuurstijgingen in ons land van de afgelopen tien jaar. Sinds het begin van de eeuw is het wereldwijd de temperatuur gemiddeld een halve graad gestegen. Terwijl het in ons land de laatste tien jaar ongeveer een graad warmer was. Toch verwacht het KNMI, dat de wereldwijde opwarming ten gevolge van het sterkere broeikaseffect, als die doorzet, over enkele decennia ook in het Nederlandse weer merkbaar wordt. Het broeikaseffect De zon is heet en zendt korte golvende, zichtbare straling uit (zie plaatje. De aarde is koel en zendt lange golvige, onzichtbare straling (infrarode straling) uit. De zonnestralen die de aarde bereiken worden voor een deel teruggekaatst door de aarde zelf maar ook door wolken en dergelijke*, en de rest wordt door de aarde geabsorbeerd, waardoor de aarde word opgewarmd. De aarde verliest deze warmte weer door de uitgezonden infrarode straling. Hierdoor treedt er een stralingsevenwicht op en zou de temperatuur op aarde gemiddeld -18 C zijn. Het is echter niet -18 C, maar gemiddeld +14 C op aarde. Dit verschil van 32 graden wordt veroorzaakt door de broeikasgassen, in de atmosfeer. De gassen absorberen en kaatsen de infrarode stralen weer gedeeltelijk terug naar de aarde. Dus dankzij het broeikaseffect is het leven op aarde mogelijk. De laatste jaren komen er echter steeds meer broeikasgassen in de lucht, waardoor het broeikaseffect alsmaar wordt versterkt. *Wolken weerkaatsen ongeveer 30% van het licht dat erop valt en absorberen ongeveer 15% van het zonlicht dat ze passeert. Een heldere atmosfeer zonder wolken absorbeert maar ongeveer 17% van het zonlicht dat passeert. Reflectie vanaf het aardoppervlak speelt ook een grote rol: verse sneeuw reflecteert tot 90% van de zonnestraling die erop valt, en woestijnzand ongeveer 30%. Oceanen en tropische wouden absorberen 90% of meer van alle zonnestraling. De Broeikasgassen Sinds de industriële revolutie (rond 1750) is de concentratie CO2 in de aardatmosfeer* met ruim 25% gestegen. De belangrijkste oorzaak hiervan is de verbranding van fossiele brandstoffen (steenkolen, Pagina 2 van 9

3 aardolie, aardgas).hierbij komen grote hoeveelheden CO2 vrij. Een tweede oorzaak is de grootschalige boskap. Doordat er minder bomen zijn, wordt er ook minder CO2 uit de lucht opgenomen, waardoor de concentratie CO2 stijgt. De jaarlijkse bijdrage van koolstof over de hele wereld bedraagt ongeveer 5000 miljoen ton.en daar komt nog eens 20% bij als gevolg van de grootschalige boskap. Een andere broeikasgas is CFK. CFK is in staat om in sterke mate infrarode straling te absorberen. Hierdoor wordt er dus meer warmte vastgehouden waardoor het broeikaseffect nog meer versterkt wordt. De overige stoffen die een rol spelen bij het versterken van het broeikaseffect zijn: methaan, stikstofoxide en ozon. Er zijn dus een aantal gassen die het broeikas effect veroorzaken. Deze zijn in twee soorten broeikasgassen te verdelen: 1. Gassen die op een natuurlijke manier aanwezig zijn in de atmosfeer (waterdamp, koolstofdioxide, methaan, stikstofoxide, ozon 2. De gefluoreerde broeikasgassen, aanwezig door toedoen van menselijk (industriël) gebruik (o.a. de HFK s, CFK s, SF s en HCFK s, koelstoffen voor elektronica en hulpmiddelen voor productie van kunststoffen ) in de industrie, stikstofoxide komt voort uit meststoffen met stikstof en uit de industrie; ozon komt vrij bij de verbranding van fossiele energie. *De aardatmosfeer bestaat op zeeniveau uit: N2 (stikstof) O2 (zuurstof) Ar (Argon) H2O (waterdamp) CO2 (kooldioxide) sporengassen: Ne (Neon), CH4(methaan), He (helium), Kr (krypton), H2 (waterstof), Xe ( xenon), N2O (Distikstofoxide) Wat zijn de oorzaken en gevolgen van het broeikaseffect? Oorzaken van het broeikaseffect. Als men hoort praten over het broeikaseffect, blijkt het dat mensen het zien als een negatief effect. Echter het broeikaseffect is een natuurlijk proces. Het versterkte broeikaseffect is wel negatief. Maar hoe komt het dat het versterkt wordt? Veel dingen die wij mens doen hebben invloed op de atmosfeer. Met de boot naar Engeland, op vliegvakantie naar Mallorca, met de auto naar de familie maar ook op de fiets naar school. Als je fietst stoot je ook broeikasgassen uit, dat doe je zelf. Dit zijn natuurlijke gassen. Vooral bij productieprocessen komt vaak veel broeikasgas vrij. Als mens produceer je dus ook broeikasgassen, zoals dieren en planten dat ook doen. Natuurlijke broeikasgassen zijn ook niet schadelijk, mits het in geringe mate gebruikt wordt. En daar gaat de mens de fout in, want er is teveel van. Mensen versterken het broeikaseffect, omdat ze te veel produceren zou je kunnen zeggen. Grootste boosdoeners in het veroorzaken van het versterkte broeikaseffect zijn; het vervoeren van mensen met auto, bus, trein of vliegtuig. Door middelen die aangedreven worden met een verbrandingsmotor het maken van energie, waarbij fossiele brandstoffen gebruikt worden het verbouwen van gewassen, dus de landbouw. bij het maken van producten waar een broeikasgas in zit, zoals productenwaarin CFK s worden gebruikt Pagina 3 van 9

4 (spuitbus). Aan de lijstje kun je zien, dat dit allemaal veelvoorkomende dingen zijn. Je gaat s ochtends naar school met de bus, trein of auto, maar niet voordat je een broodje hebt gegeten waar je boter op smeert, wat in de koelkast staat. In brood zit tarwe en in de koelkast zitten CFK s. Verder draag je kleren, misschien wel van katoen. Al die dingen versterken het broeikaseffect. De gevolgen van het broeikaseffect. Er zal meer vocht in de lucht komen. Dat betekent dat het ook meer zal gaan regenen, en dus het waterpeil zal gaan stijgen. Laag gelegen ontwikkelingslanden zullen hiervan vooral last krijgen (zoals Bangladesh). Verder zal de landbouw er veel last aan ondervinden. Verder zal de verdamping van water sterk toenemen, doordat de lucht bij een hogere temperatuur meer water kan bevatten. En gletsjers zullen smelten en ook hierdoor zal de zeespiegel stijgen. Gevolgen voor de mens Landen die afhankelijk zijn van de landbouw zullen het zwaar krijgen. En de meeste landen die afhankelijk zijn van de landbouw, hebben het nu al moeilijk. De voedselproductie van die landen zal minder worden. Het gene wat ze nu produceren, is vooral bedoeld om de eigen bevolking te voeden. En vaak geeft dit nu al problemen. Langs de kust en de rivieren zullen de mensen te maken krijgen met stijging van het waterpeil. Hoge waterstanden zullen er in de winter zijn. Nu al zijn in Nederland problemen, langs de rivieren. Afgelopen maand nog, bereikte onder meer de Maas het kritieke peil. Als het waterpeil nog meer zal gaan stijgen, zullen er overstroming komen in Nederland. Tenzij er maatregelen komen. In Nederland kunnen we deze problemen verhelpen en daar hebben we ook geld voor. Maar hoe moet dat in Bangladesh? Die hebben daar geen geld voor. Ook tropische eilanden zullen last ondervinden van de zeespiegelstijging. Want het drinkwater in de bodem drijft als het ware op het zoute water. Als het zoute water stijgt, wordt het drinkwater omhoog gedrukt. De laag drinkwater wordt dan dunner. Veel van deze eilanden ondervinden daar nu al problemen van. Door dit zal ook een inkomstenbron van de eilanden verdwijnen, namelijk toerisme. Dus de bevolking zal niet alleen een tekort hebben aan drinkwater, maar bovendien inkomsten derven door het wegblijven van toeristen. Ook wintersportgebieden zullen te maken krijgen met inkomstenderving. Skiërs zullen steeds hoger de bergen in moeten om bij de sneeuw te komen. Auto s stoten Ozon uit. Nou denk je van, dat kan toch geen kwaad wat extra ozon? De ozonlaag is toch al zo dun! Maar nee! Te veel ozon is ook niet goed. Ozon op grootte hoogte kan geen kwaad, maar op laag niveau (in de Troposfeer) is het giftig voor mensen. Dit heeft grote gevolgen voor de mens en natuur. Gevolgen voor de natuur Veel planten zullen zich moeten gaan verplaatsen richting het Noorden, omdat de temperatuur stijgt. De planten zullen moeten verschuiven, anders zullen ze het niet halen. Een grote groep dieren leeft van het eten van planten en de dieren zullen dus ook mee moeten verhuizen. Die verplaatsing van de planten duurt vele jaren. Maar de snelheid waarmee het broeikaseffect om zich heen grijpt, is niet bij te benen voor de planten. Gebergten zoals de Alpen, Caucasus en de Pyreneeën zullen onneembare obstakels zijn voor planten, daar komen ze nooit overheen. Als de temperatuur blijft stijgen, zal dat als eerste problemen geven in het noorden. De planten die daar leven, zijn gewend aan de kou en leven daar in. Als de temperatuur opeens een paar graden stijgt, kunnen ze dat niet aan. Een aantal plantensoorten in het noorden zal dan uitsterven. De dieren die van die Pagina 4 van 9

5 gewassen leven, zullen ook uitsterven. De roofdieren die van die diersoorten leven, zullen ook sterven. Zo kan je nog wel een tijdje doorgaan. Het hele ecologische evenwicht zal uit balans raken en heel veel kringlopen zullen verstoord worden. Door temperatuurstijging volgt er meer neerslag. Dus ook in de zeeën. Dit kan de zeestroming beïnvloeden. Doordat het zeewater warmer wordt, kan het water op grootte breedtegraden daar niet meer wegzakken. Maar dit water moet wel weg, dus het zal op een andere plaats moeten. Maar dit zal niet mogelijk zijn. Het warme water zal circuleren aan de oppervlakte van het water. Nu al merken we dat de zee flink invloed heeft op ons weer. s Winters als het vriest, vriest het in Limburg een paar graden harder dan hier in Noord-Holland. In de zomer is het hier een paar graden minder warm dan in Limburg. Doordat het water dus niet weg kan stromen, verdwijnen de depressies die ons weer bepalen. Die worden vervangen door poollucht en dan zal Europa droger en kouder worden. dit heeft allemaal weer invloed op onze dieren en planten. De permafrost (grond die altijd bevroren is) zal zich zuidelijker vestigen, hierdoor is daar geen landbouw meer mogelijk. De zeespiegelstijging is een van de gevolgen, die het meeste gevolgen heeft. Als het op aarde een graad warmer wordt, zal de zee met 10 tot 20 centimeter stijgen. Havens zullen moeten worden verplaatst. En in zijn ergste geval dringt het zeewater door in het drinkwater. Dit noemt men verzilting. Enkele gevolgen voor het milieu overstromingen stormen hittegolven droogtes Weersomstandigheden uit het verleden zijn geen maatstaf voor die van het heden. Niemand kan dus precies vertellen wat er zal gaan gebeuren, men kan hooguit een voorspelling doen. Men moet rekenen op extreme weersomstandigheden, die enorm veel schade aan zal richten. Misschien is er een héél klein voordeel te noemen van de klimaatsveranderingen, zoals hogere landbouwopbrengsten en lagere stookkosten. U moet dan denken aan gebieden zoals Rusland en Canada. Door temperatuurstijging kan men daar in de toekomst misschien bepaalde landbouwproducten wel verbouwen. Maar om dat te bewerkstelligen is veel tijd en geld nodig om de mensen daar te veranderen. In de noordelijk gelegen landen zullen de temperaturen stijgen en dus zal er minder gestookt hoeven te worden. Alleen in de zomer zal meer airconditioning nodig zijn. Gevolgen voor economie en maatschappij Om het versterkte broeikaseffect te verminderen, zullen we de energie voorziening moeten veranderen. Er is een hele andere aanpak voor vereist. Dit kost geld, veel geld. En ook veel tijd en zo veel tijd hebben we niet meer. Alle mensen op aarde moeten ervan bewust worden, dat maatregelen noodzakelijk zijn. Als het geld bij elkaar gesprokkeld is, moet er een milieuvriendelijke manier van energie verwekken gevonden worden. Deze energie winning moet minder CO2 maken dan de huidige. Er zijn al enkele internationale verdragen en regels opgesteld, om het broeikaseffect te minderen. Een voorbeeld daarvan is het Kyoto-verdag. Deze werd in 1997 ontworpen, alle landen kregen een quota om de uitstoot van CO2 te verkleinen. Niet alle landen ondertekenden dit en een aantal landen die dit wel deden, kwamen met slimme trucjes toch over die quota heen. Wij komen hier later in het werkstuk terug op het verdrag van Pagina 5 van 9

6 Kyoto. Er is ook en groep landen, dat het verminderen van het broeikaseffect niet kan betalen. Tot op heden dragen deze niet zo sterk mee aan het broeikaseffect, maar allicht in de toekomst wel. Belangrijkste economische en maatschappelijke gevolgen; staatsschuld in landen stijgt belastingen moeten daardoor stijgen mensen kunnen minder besteden en gaan dus minder kopen bedrijven maken meer producten dan dat er gevraagd wordt, doordat mensen minder gaan kopen, en dus ontstaat er werkeloosheid. Mensen kunnen dus op den duur minder kopen en moeten dus gaan bezuinigen op hun uitgaven. Mensen zullen als eerst in de secundaire behoeften gaan straffen, zoals luxe-artikelen en lidmaatschappen van de sportschool. In de Toekomst Uitgaande van de voorspellingen over veranderingen in het wereldklimaat, en op grond van de verwachting dat de windrichting in onze omgeving niet verandert, zal het in het jaar 2050 in ons land 0,5 tot 2ºC warmer zijn. De warmte zal dan merkbaar aanwezig zijn in ons weer, dat echter gekenmerkt blijft door wisselvalligheid. Een hittegolf zal iets zeldzaams blijven. De strengste winters zullen iets minder extreem koud worden en komen in het vroege voorjaar eerder ten einde Jaarlijks zal er 2 tot 5% meer neerslag vallen. De grootste toename wordt s winters verwacht. In de zomer zal die verandering vooral tot uiting komen in zwaardere buien met een meer tropische vorm. De aantal keren dat er neerslag zal zijn in de zomer neemt met zo n 5 tot 20% toe. Het KNMI wijst er met nadruk op dat het geschetste toekomstbeeld slechts één van de mogelijkheden is. Het kan ook heel anders uitpakken. Naarmate de computermodellen, die het klimaat voorspellen, beter worden zal het toekomstbeeld steeds duidelijker worden. Wat zijn de maatregelen en de internationale afspraken? Er zijn verschillende maatregelen tegen het broeikaseffect getroffen. Een aantal daarvan zijn gemaakt door regeringen van bepaalde landen. De overheden hebben dus een officiële maatregel getroffen. Er zijn ook mensen die persoonlijk maatregelen treffen. Deze zijn niet in de wet vastgelegd en hoeven dus ook niet door iedereen nageleefd te worden. Toen men al wel doorkreeg dat de uitstoot van gassen gevaarlijk was, maar nog niet door hadden hoe erg het voor de natuur was, werden principiële beloftes aan elkaar gedaan. Een voorbeeld daarvan is dat, tijdens een conferentie in 1997 te Kyoto, een aantal grote industriële landen gezamenlijk de afspraak hadden gemaakt om samen de uitstoot van gevaarlijke stoffen te verminderen. Ze wilden tegen de uitstoot met 5,2% verminderd hebben. Weinig van de landen die deze afspraak gemaakt hadden hebben hem nageleefd, de uitstoot werd zelfs meer. Daarom is besloten dat er nu officiële maatregelen genomen moesten worden die door ieder land nageleefd moesten worden. In 2000 werd een conferentie in Den Haag gehouden om de internationale afspraken hard te maken. De volgende punten werden tijdens deze conferentie besproken. 1. De instrumenten waarmee industrielanden een deel van hun doelstellingen in het buitenland kunnen realiseren. Voor rijke landen is het vaak goedkoper om minder rijke landen te helpen met de vermindering van de uitstoot van broeikasgassen, dan om zelf de reducties in eigen land te bewerkstelligen. Dit gebeurt via zogenaamde joint implementation -projecten. 2. Het nalevingsregime. Er worden afspraken over CO2-reducties gemaakt, maar als de afgesproken doelstellingen niet gehaald worden, staan daar geen sancties tegenover. Dat moet veranderen. Pagina 6 van 9

7 3. Monitoring en rapportage. Er zijn verschillende meetmethodes waarmee de reductie van broeikasgassen gemeten wordt. Dit kan tot onenigheid leiden. 4. De rol van bomen en planten (de zogenaamde carbon sinks ). Grote bossen nemen veel CO2 op. Landen die deze bossen hebben vinden dat dit mee moet tellen bij de afspraken over reductie. 5. De steun aan ontwikkelingslanden. Landen in de Derde Wereld zorgen in toenemende mate voor de uitstoot van broeikasgassen. Zij hebben echter geen geld om hier iets tegen te ondernemen. Via clean development mechanism -projecten kunnen rijke landen projecten starten in ontwikkelingslanden om hun verplichtingen af te kopen. 6. Schone energiewinning gebruiken. Door het aantal schadelijke uitstootgassen van de energiewinning te verminderen door meer gebruik te maken van schone energiewinning (bv windmolens, waterkracht centrales) Het was toch nog een moeilijkere klus dan ze verwacht hadden. Ieder land was het er over eens dat de apparaten zuiniger moesten worden en dat er zuiniger gedaan moet worden met de beschikbare energie. Maar niet alle denkbare maatregelen worden door iedereen goedgekeurd. Rijke landen mogen namelijk vervuilen, als ze maar nieuwe bossen aan planten, emissierechten van andere landen kopen en door te investeren in schone technologieën in derde wereld landen. Het is dus allemaal niet zo eenvoudig als men denkt als niet alle landen het er mee eens zijn. Om het protocol van Kyoto een nieuw leven in te blazen werd in juni 2001 in Bonn opnieuw een poging gedaan om beter om te gaan met het milieu. Daarbij werden de vijf punten die tijdens de conferentie in Den Haag besproken werden, opnieuw op tafel gelegd. De Verenigde Staten haakten gelijk af. Dit was een grote klap, want de VS zijn verantwoordelijk voor de uitstoot van 36,1 procent van alle broeikasgassen wereldwijd. De poging was toch geslaagd, want alle andere aanwezige landen besloten wel door te gaan. Ze tekenden er dus voor om zich aan de vijf punten te houden die tijdens de conferentie in Den Haag samengesteld waren. Om zich aan de afspraken te kunnen houden zijn in Nederland een aantal maatregelen getroffen. Deze maatregelen betreffen onder andere de volgende punten: - Verhoging van de energiebelastingen - In samenwerking met de doelgroepen landbouw, verkeer, bouw en industrie zal een apart reductieplan worden opgezet voor andere broeikasgassen dan CO2. - Versnelde invoer van alternatieve brandstoffen in het wegverkeer. - Betere benutting van het huisvestingsbeleid en de ruimtelijke ordening bij het terugdringen van de automobiliteit. Is er ook een broeikaseffect op andere planeten? Een goed voorbeeld van een planeet dat het broeikaseffect kan hebben, is de planeet Venus. Omdat Venus dichter bij de zon staat dan de aarde, valt er daar een hogere temperatuur te verwachten dan op aarde. Het verschil is echter veel groter dan verwacht op basis van het verschil in afstand. De oppervlaktetemperatuur van Venus (480 C) is hoger dan die van Mercurius, hoewel Mercurius dichter bij de zon staat. De reden is dat Venus een zeer dichte atmosfeer heeft, die voor het grootste deel uit het broeikasgas kooldioxide bestaat. Het broeikaseffect is op Venus dan ook zeer sterk. Mercurius daarentegen heeft vrijwel geen atmosfeer, en dus ook vrijwel geen broeikaseffect. Venus Pagina 7 van 9

8 Historie In de jaren 60 ontdekten astronomen dat men aan de nachtelijke hemel een voorbeeld van het broeikaseffect dat op een andere planeet aanwezig was. Deze planeet (Venus) ontstond ongeveer tegelijkertijd met de aarde, bijna 5 miljard jaar geleden. Ze is ongeveer hetzelfde opgebouwd als de aarde en staat op een redelijk gunstige afstand tot de zon. Vroeger werd Venus vaak de zusterplaneet van de Aarde genoemd. Men dacht namelijk dat er onder het wolkendek van Venus een mooie wereld (een paradijs) was waar misschien wel leven bestond. Dit was echter helemaal niet het geval, je zou er stikken door het zwavelzuur en de hoge druk zou mensen verpletteren. Ook door deze gedachte, over een mogelijk paradijs, werd de planeet naar de godin Venus genoemd. De buitenkant Venus is, vanaf de zon gezien, de tweede planeet van ons zonnestelsel. Hij staat tussen Mercurius en de Aarde in. Het is voor het oog de helderste planeet (de zon en de maan zijn geen planeten) van ons stelsel, omdat Venus permanente, witte wolkendek veel zonlicht terugkaatst. Venus is ongeveer even groot als de aarde. De wolken van Venus bestaan niet uit water, maar uit druppeltjes zwavelzuur en de atmosfeer bestaat voornamelijk uit kooldioxide. Het dichte wolkendek veroorzaakt een hoge luchtdruk (ruim 90 keer zoveel als de luchtdruk op aarde) en geeft een broeikaseffect waardoor de temperatuur op de planeet extreem hoog is, zelfs hoger dan op de warme planeet Mercurius. Onderzoek van de planeet wordt door deze omstandigheden zeer moeilijk. Alleen foto s van de de Russische Venera-landers en de Magellan-radar van de NASA hebben enkele gegevens opgeleverd, zoals enorme lavastromen en pannenkoek-vormige vulkanen. Venus draait in tegengestelde richting aan alle andere planeten van ons zonnestelsel. De binnenkant De binnenkant van Venus lijkt veel op de binnenkant van de Aarde, alleen is de kern groter. Atmosfeer De uitzonderlijk dichte en zware atmosfeer van Venus bestaat voor 96% uit CO2 en voor de rest uit koolmonoxide (CO), waterdamp, neon, zwavel, helium, argon en zwavelzuurwolken. De wolken in de atmosfeer bevatten druppeltjes zwavelzuur. Op basis daarvan bestaat de wolkenlaag uit drie lagen. In de bovenste laag, tussen 56 en 70 km hoogte, (micrometer), en hebben die druppeltjes een diameter van ongeveer 1 tot 2 hebben ze een dichtheid van 300. De middelste laag bevat behalve druppels ook, en hebben vaste deeltjes zwavelzuur. Deze hebben een diameter van 10 tot 15 een dichtheid van 100. De onderste laag ligt tussen de 48 en 50 km, en bestaat. Deze laag heeft een uit zwaveldruppels met een diameter van 10 tot 15 dichtheid van 400. Deze wolkenlaag is ongeveer 25 km dik. Doordat de wolkenlaag op Venus zo dik is, is het broeikaseffect daar veel sterker dan op aarde. Door de wolken kan de warmte niet meer uit de atmosfeer ontsnappen zoals op aarde. Hierdoor ontstaat een sterk broeikaseffect dat ervoor zorgt dat de temperatuur gemiddeld 457 C bedraagt. (als het broeikas effect er niet zou zijn zou het op Venus iets boven de 30 graden zijn!) Er zijn weinig temperatuurschommelingen, omdat de atmosfeer de opgenomen warmte netjes over de hele planeet verdeelt. De enorme druk (90 bar,) aan het oppervlak van Venus wordt ook door de atmosfeer veroorzaakt. Net onder het wolkendek komen windsnelheden van ongeveer 150 km/s (3 maal zo snel als de licht en warmte stralingen op de Aarde). Maar aan het oppervlak komen zelden grote windstoten voor, met als gevolg dat er weinig erosie voorkomt. De afwezigheid van water op de planeet maakt dat ze zeer droog is. Pagina 8 van 9

9 De inclinatie van Venus is 27 (dit is de hoek die de evenaar met de draaiing maakt) en men zou verwachten dat door deze schuinstand seizoenen voorkomen, maar seizoenen bestaan niet op Venus, omdat de atmosfeer de mogelijke temperatuurschommelingen absorbeert. Conclusie We hebben geconcludeerd dat het broeikaseffect niet door de mensen word veroorzaakt maar dat zij het ver versterken. Door in de wereld strengere maatregelen te treffen kan het versterken worden tegen gehouden. Als we dat niet zullen doen zal de aarde onbewoonbaar worden en gaan lijken op planeten zoals Venus. De aarde zal niet in eens onbewoonbaar worden maar in de loop van de komende jaren (eeuwen) zullen er veel verandering plaats vinden en meer natuurrampen zoals overstromingen (door het stijgen van de zeespiegel), extreme droogtes en strengere winters. Door de klimaat veranderingen die al aan de gang is, sterven nu al dieren uit en worden ze ernstig bedreigt. Als we niks veranderen aan onze uitstoot aan broeikasgassen, en het versterken niet tegen gaan zullen er nog meer dieren uitsterven en ten slotte ook de mens. Pagina 9 van 9

Bedreigingen. Broeikaseffect

Bedreigingen. Broeikaseffect Bedreigingen Vroeger gebeurde het nogal eens dat de zee een gat in de duinen sloeg en het land overspoelde. Tegenwoordig gebeurt dat niet meer. De mensen hebben de duinen met behulp van helm goed vastgelegd

Nadere informatie

Werkstuk Aardrijkskunde Broeikaseffect

Werkstuk Aardrijkskunde Broeikaseffect Werkstuk Aardrijkskunde Broeikaseffect Werkstuk door een scholier 1310 woorden 20 juni 2006 6,2 45 keer beoordeeld Vak Aardrijkskunde Het Broeikaseffect Inhoudsopgave Inleiding 1.0 Wat is het broeikaseffect?

Nadere informatie

Is het al te laat om de klimaatveranderingen en het vergroten van het gat in de ozonlaag tegen te gaan?

Is het al te laat om de klimaatveranderingen en het vergroten van het gat in de ozonlaag tegen te gaan? Profielwerkstuk door een scholier 3893 woorden 10 maart 2002 6,8 281 keer beoordeeld Vak Aardrijkskunde Onderzoeksvraag We hebben dit onderwerp gekozen, omdat het ons wel aansprak. Maarten had een keer

Nadere informatie

5,9. Werkstuk door een scholier 2016 woorden 21 mei keer beoordeeld. Scheikunde. Broeikaseffect. Inhoudsopgave:

5,9. Werkstuk door een scholier 2016 woorden 21 mei keer beoordeeld. Scheikunde. Broeikaseffect. Inhoudsopgave: Werkstuk door een scholier 2016 woorden 21 mei 2007 5,9 37 keer beoordeeld Vak Scheikunde Broeikaseffect. Inhoudsopgave: Deelvragen: - Wat is de oorzaak van het broeikaseffect? - Wat zijn de gevolgen van

Nadere informatie

Praktische opdracht Economie Broeikaseffect

Praktische opdracht Economie Broeikaseffect Praktische opdracht Economie Broeikaseffect Praktische-opdracht door S. 1631 woorden 7 april 2015 4 4 keer beoordeeld Vak Methode Economie Praktische economie De economische kijk op het broeikaseffect.

Nadere informatie

Werkstuk Maatschappijleer Broeikaseffect

Werkstuk Maatschappijleer Broeikaseffect Werkstuk Maatschappijleer Broeikaseffect Werkstuk door een scholier 1897 woorden 18 januari 2003 6,4 35 keer beoordeeld Vak Maatschappijleer Wat is het broeikaseffect? Wat is het broeikaseffect nu precies?

Nadere informatie

Samenvatting Aardrijkskunde Hoofdstuk en

Samenvatting Aardrijkskunde Hoofdstuk en Samenvatting Aardrijkskunde Hoofdstuk 1.1 1.2 en 4.1 4.2 Samenvatting door een scholier 1402 woorden 5 december 2017 7 21 keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde Humboldt Aardrijkskunde toetsweek 1

Nadere informatie

et broeikaseffect een nuttig maar door de mens ontregeld natuurlijk proces

et broeikaseffect een nuttig maar door de mens ontregeld natuurlijk proces H 2 et broeikaseffect een nuttig maar door de mens ontregeld natuurlijk proces Bij het ontstaan van de aarde, 4,6 miljard jaren geleden, was er geen atmosfeer. Enkele miljoenen jaren waren nodig voor de

Nadere informatie

Profielwerkstuk Aardrijkskunde Broeikaseffect

Profielwerkstuk Aardrijkskunde Broeikaseffect Profielwerkstuk Aardrijkskunde Broeikaseffect Profielwerkstuk door een scholier 3221 woorden 18 februari 2003 6,3 76 keer beoordeeld Vak Aardrijkskunde We houden ons Profielwerkstuk over het broeikaseffect.

Nadere informatie

Werkstuk ANW Broeikaseffect

Werkstuk ANW Broeikaseffect Werkstuk ANW Broeikaseffect Werkstuk door een scholier 2743 woorden 25 maart 2004 6,9 77 keer beoordeeld Vak ANW Inleiding Ik heb gekozen voor het onderwerp het broeikaseffect, omdat ik het milieu belangrijk

Nadere informatie

Opwarming van de aarde

Opwarming van de aarde Leerlingen Opwarming van de aarde 8 Naam: Klas: In dit onderdeel kom je onder andere te weten dat er niet alleen een broeikaseffect is, maar dat er ook een versterkt broeikaseffect is. Bovendien leer je

Nadere informatie

Profielwerkstuk Aardrijkskunde Versterkt broeikaseffect

Profielwerkstuk Aardrijkskunde Versterkt broeikaseffect Profielwerkstuk Aardrijkskunde Versterkt broeik Profielwerkstuk door een scholier 5138 woorden 18 februari 2002 5,9 308 keer beoordeeld Vak Aardrijkskunde Inleiding: Het onderwerp van dit profielwerkstuk

Nadere informatie

HET BROEIKASSEFFECT / DE STRALINGSBALANS / OPWARMING AARDE

HET BROEIKASSEFFECT / DE STRALINGSBALANS / OPWARMING AARDE HET BROEIKASSEFFECT / DE STRALINGSBALANS / OPWARMING AARDE 1. De zon = bron van energie. Doc 1: ons zonnestelsel Opgepast: de planeten zijn op schaal getekend. De afstanden niet! Iedereen kent wel onze

Nadere informatie

6,4. Werkstuk door een scholier 3692 woorden 28 februari keer beoordeeld. Aardrijkskunde. Inhoud

6,4. Werkstuk door een scholier 3692 woorden 28 februari keer beoordeeld. Aardrijkskunde. Inhoud Werkstuk door een scholier 3692 woorden 28 februari 2005 6,4 152 keer beoordeeld Vak Aardrijkskunde Inhoud Voorwoord Wat is het broeikaseffect nou precies? Wat zijn de oorzaken van het versterkte broeikaseffect?

Nadere informatie

AKKademie Inagro 24 mei 2019

AKKademie Inagro 24 mei 2019 Site: geertnaessens.be Facebook: Geert Naessens Twitter: @GeertNaessens Youtube: https://www.youtube.com/c/geertnaessensweerma { AKKademie Inagro 24 mei 2019 Welkom Korte lezing vrijdag 24 mei 2019 Hoe

Nadere informatie

Les bij klimaatverandering:

Les bij klimaatverandering: Les bij klimaatverandering: Lesdoelen: De leerlingen zijn aan het einde van de les meer te weet gekomen over het gevolg van de opwarming van de aarde. De leerlingen kunnen zich verplaatsen in kinderen

Nadere informatie

Zeespiegelstijging door klimaatverandering

Zeespiegelstijging door klimaatverandering Zeespiegelstijging door klimaatverandering Wat weten we? En wat kunnen we verwachten? De stemming in de media Zeespiegel bij Nederlandse kust vorig jaar hoger dan ooit (NOS) Zeespiegel stijgt steeds sneller

Nadere informatie

Opwarming van de aarde

Opwarming van de aarde Leerlingen Opwarming van de aarde 8 Naam: Klas: In dit onderdeel kom je onder andere te weten dat er niet alleen een broeikaseffect is, maar dat er ook een versterkt broeikaseffect is. Bovendien leer je

Nadere informatie

BROEIKASEFFECT HET BROEIKASEFFECT: FEIT OF FICTIE? Lees de teksten en beantwoord de daarop volgende vragen.

BROEIKASEFFECT HET BROEIKASEFFECT: FEIT OF FICTIE? Lees de teksten en beantwoord de daarop volgende vragen. BROEIKASEFFECT Lees de teksten en beantwoord de daarop volgende vragen. HET BROEIKASEFFECT: FEIT OF FICTIE? Levende wezens hebben energie nodig om te overleven. De energie die het leven op aarde in stand

Nadere informatie

Samenvatting Aardrijkskunde Hoofdstuk 2

Samenvatting Aardrijkskunde Hoofdstuk 2 Samenvatting Aardrijkskunde Hoofdstuk 2 Samenvatting door een scholier 122 woorden 17 juni 2016 6, 75 keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde Humboldt Samenvatting aardrijkskunde H2 2.1 Het weer: beschrijft

Nadere informatie

7,5. Samenvatting door Anne 867 woorden 12 april keer beoordeeld. Aardrijkskunde. paragraaf 2. klimaten wereldwijd.

7,5. Samenvatting door Anne 867 woorden 12 april keer beoordeeld. Aardrijkskunde. paragraaf 2. klimaten wereldwijd. Samenvatting door Anne 867 woorden 12 april 2017 7,5 15 keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde BuiteNLand paragraaf 2 klimaten wereldwijd breedteligging: de afstand van een plaats tot de evenaar in

Nadere informatie

5,8. Werkstuk door een scholier 1926 woorden 27 maart keer beoordeeld. Inhoudsopgave

5,8. Werkstuk door een scholier 1926 woorden 27 maart keer beoordeeld. Inhoudsopgave Werkstuk door een scholier 1926 woorden 27 maart 2004 5,8 26 keer beoordeeld Vak ANW Inhoudsopgave Inleiding Inhoudsopgave Natuurlijke broeikaseffect Versterkte broeikaseffect Oorzaken Gevolgen Internationale

Nadere informatie

economische mogelijkheden sociale omgeving ecologisch kapitaal verborgen kansen

economische mogelijkheden sociale omgeving ecologisch kapitaal verborgen kansen economische mogelijkheden sociale omgeving ecologisch kapitaal verborgen kansen REDD+ een campagne voor bewustwording van suriname over haar grootste kapitaal Wat is duurzaam gebruik van het bos: Duurzaam

Nadere informatie

Energiebalans aarde: systeemgrens

Energiebalans aarde: systeemgrens Energiebalans aarde: systeemgrens Aarde Atmosfeer Energiebalans Boekhouden: wat gaat er door de systeemgrens? Wat zijn de uitgaande stromen? Wat zijn de ingaande stromen? Is er accumulatie? De aarde: Energie-instroom

Nadere informatie

KNMI 06 klimaatscenario s

KNMI 06 klimaatscenario s KNMI 06 klimaatscenario s Stof tot nadenken? Opzet presentatie Klimaatverandering en het (versterkte) broeikaseffect Waargenomen klimaatverandering De nieuwe KNMI-klimaatscenario s Mogelijke effecten 1

Nadere informatie

Het milieu is rechtstreeks verantwoordelijk voor onze gezondheid (zuivere lucht, zuiver water zijn nodig om te overleven.)

Het milieu is rechtstreeks verantwoordelijk voor onze gezondheid (zuivere lucht, zuiver water zijn nodig om te overleven.) Samenvatting door een scholier 988 woorden 20 mei 2015 0 keer beoordeeld Vak Biologie Welke soorten verontreiniging van het milieu kennen we? Lucht verontreiniging Water verontreiniging Bodem verontreiniging

Nadere informatie

Leren voor de biologietoets. Groep 8 Hoofdstuk 5

Leren voor de biologietoets. Groep 8 Hoofdstuk 5 Leren voor de biologietoets Groep 8 Hoofdstuk 5 Weer of geen weer 1 Het weerbericht Het weer kan in Nederland elke dag anders zijn. Daarom luisteren en kijken wij vaak naar weerberichten op de radio en

Nadere informatie

Samenvatting Aardrijkskunde 4.1 t/m 4.6

Samenvatting Aardrijkskunde 4.1 t/m 4.6 Samenvatting Aardrijkskunde 4.1 t/m 4.6 Samenvatting door een scholier 1392 woorden 15 januari 2014 5,9 5 keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde Wereldwijs AARDRIJKSKUNDE PW 4.1 T/M 4.6 H 4 1 *Reliëfkaart:

Nadere informatie

Klimaatverandering en klimaatscenario s in Nederland

Klimaatverandering en klimaatscenario s in Nederland Page 1 of 6 Klimaatverandering en klimaatscenario s in Nederland Hoe voorspeld? Klimaatscenario's voor Nederland (samengevat) DOWNLOAD HIER DE WORD VERSIE In dit informatieblad wordt in het kort klimaatverandering

Nadere informatie

Werkstuk ANW Broeikaseffect

Werkstuk ANW Broeikaseffect Werkstuk ANW Broeikaseffect Werkstuk door een scholier 2224 woorden 16 mei 2008 6,5 9 keer beoordeeld Vak ANW Het broeikaseffect Het broeikaseffect is het gevolg van gassen die hoog in de lucht om de aarde

Nadere informatie

Samenvatting Biologie Thema 7

Samenvatting Biologie Thema 7 Samenvatting Biologie Thema 7 Samenvatting door een scholier 1416 woorden 5 juni 2012 6,8 19 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou Par. 1 De mens is afhankelijk van het milieu. De mens

Nadere informatie

Les Koolstofkringloop en broeikaseffect

Les Koolstofkringloop en broeikaseffect LESSENSERIE ENERGIETRANSITIE Basisles Koolstofkringloop en broeikaseffect Werkblad Les Koolstofkringloop en broeikaseffect Werkblad Zonlicht dat de aarde bereikt, zorgt ervoor dat het aardoppervlak warm

Nadere informatie

Klimaat is een beschrijving van het weer zoals het zich meestal ergens voordoet, maar ben je bijvoorbeeld in Spanje kan het ook best regenen.

Klimaat is een beschrijving van het weer zoals het zich meestal ergens voordoet, maar ben je bijvoorbeeld in Spanje kan het ook best regenen. Samenvatting door Annique 1350 woorden 16 mei 2015 7,3 333 keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde BuiteNLand Klimaten Paragraaf 2.2 Weer en klimaat Klimaat is een beschrijving van het weer zoals het

Nadere informatie

Samenvatting ANW Hoofdstuk 7, Leven op aarde

Samenvatting ANW Hoofdstuk 7, Leven op aarde Samenvatting ANW Hoofdstuk 7, Leven op aarde Samenvatting door een scholier 1461 woorden 2 juni 2003 7,6 96 keer beoordeeld Vak Methode ANW Solar ANW Hoofdstuk 7 boekje 2 7.1 een leefbare planeet de aarde

Nadere informatie

Aardrijkskunde samenvatting H2: Klimaat: is een beschrijving van het gemiddelde weer over een periode van 30 jaar.

Aardrijkskunde samenvatting H2: Klimaat: is een beschrijving van het gemiddelde weer over een periode van 30 jaar. Samenvatting door S. 1016 woorden 28 februari 2016 6,2 47 keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde BuiteNLand Aardrijkskunde samenvatting H2: Nadeel tropische klimaten: het vocht, en de insecten/ziektes.

Nadere informatie

Wordt de klimaatsverandering veroorzaakt door de mens, of is het een natuurlijk proces?

Wordt de klimaatsverandering veroorzaakt door de mens, of is het een natuurlijk proces? Werkstuk door een scholier 1718 woorden 9 februari 2009 5,3 20 keer beoordeeld Vak ANW Inleiding. De aarde warmt op. Daarover gaat deze praktische eindopdracht van ANW. Dit verslag gaat over klimaatverandering.

Nadere informatie

6,1. Werkstuk door een scholier 1953 woorden 1 april keer beoordeeld. Hoofdvraag: Wat zijn de gevolgen van het versterkte broeikaseffect?

6,1. Werkstuk door een scholier 1953 woorden 1 april keer beoordeeld. Hoofdvraag: Wat zijn de gevolgen van het versterkte broeikaseffect? Werkstuk door een scholier 1953 woorden 1 april 2004 6,1 365 keer beoordeeld Vak Biologie Hoofdvraag: Wat zijn de gevolgen van het versterkte broeikaseffect? Deelvragen: 1. Hoe werkt het broeikaseffect?

Nadere informatie

Vooraleer de leerlingen de teksten lezen, worden de belangrijkste tekststructuren overlopen (LB 265).

Vooraleer de leerlingen de teksten lezen, worden de belangrijkste tekststructuren overlopen (LB 265). 5.2.1 Lezen In het leerboek krijgen de leerlingen uiteenlopende teksten te lezen. Op die manier worden de verschillende tekstsoorten en tekststructuren nogmaals besproken. Het gaat om een herhaling van

Nadere informatie

VERANDEREN VAN KLIMAAT?

VERANDEREN VAN KLIMAAT? VERANDEREN VAN KLIMAAT? Tropisch klimaat, gematigd klimaat, klimaatopwarming, klimaatfactoren...misschien heb je al gehoord van deze uitdrukkingen. Maar weet je wat ze echt betekenen? Nova, wat bedoelen

Nadere informatie

Klimaatverandering Wat kunnen we verwachten?

Klimaatverandering Wat kunnen we verwachten? Klimaatverandering Wat kunnen we verwachten? Yorick de Wijs (KNMI) Veenendaal - 09 05 2019 Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut 1 Klimaatverandering Oorzaken en risico s wereldwijd Trends en

Nadere informatie

Achtergrondinformatie toelichtingen bij ppt1

Achtergrondinformatie toelichtingen bij ppt1 Achtergrondinformatie toelichtingen bij ppt1 Dia 1 Klimaatverandering Onomstotelijk wetenschappelijk bewijs Deze presentatie geeft een inleiding op het thema klimaatverandering en een (kort) overzicht

Nadere informatie

6,4. Werkstuk door een scholier 2086 woorden 22 juni keer beoordeeld. Aardrijkskunde

6,4. Werkstuk door een scholier 2086 woorden 22 juni keer beoordeeld. Aardrijkskunde Werkstuk door een scholier 2086 woorden 22 juni 2011 6,4 37 keer beoordeeld Vak Aardrijkskunde Inhoudsopgave Voorpagina Blz.1 Inhoud Blz.2 Inleiding Blz.3 Klimaatverandering Blz.4 Zeespiegelstijging Blz.5

Nadere informatie

NNV-bestuursstandpunt over de samenhang tussen klimaatverandering en energiegebruik

NNV-bestuursstandpunt over de samenhang tussen klimaatverandering en energiegebruik NNV-bestuursstandpunt over de samenhang tussen klimaatverandering en energiegebruik Het klimaat is een complex systeem waarin fysische, chemische en biologische processen op elkaar inwerken. Die complexiteit

Nadere informatie

Samenvatting Aardrijkskunde Hoofdstuk 2

Samenvatting Aardrijkskunde Hoofdstuk 2 Samenvatting Aardrijkskunde Hoofdstuk 2 Samenvatting door J. 181 woorden 13 januari 2016 6,1 48 keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde Terra 2.1 Klimaten A Waardoor is het bij de evenaar warm? In bron

Nadere informatie

KNVWS Delft. Overzicht

KNVWS Delft. Overzicht Het klimaat in de afgelopen en komende 100 jaar KNVWS Delft 17 oktober 2017 Peter Siegmund KNMI Overzicht Het klimaat van de afgelopen 100 jaar: temperatuur, neerslag, diversen Het broeikaseffect Klimaatmodellen

Nadere informatie

klimaatverandering Planet

klimaatverandering Planet klimaatverandering Planet 66 67 klimaatver andering De verandering van het klimaat wordt tegenwoordig gezien als de grootste milieudreiging in de wereld. Klimaatmodellen voorspellen op de lange termijn

Nadere informatie

Soms moet de lucht omhoog omdat er een gebergte ligt. Ook dan koelt de lucht af. Er ontstaan wolken en neerslag. Dit is stuwingsregen.

Soms moet de lucht omhoog omdat er een gebergte ligt. Ook dan koelt de lucht af. Er ontstaan wolken en neerslag. Dit is stuwingsregen. Samenvatting door een scholier 1790 woorden 1 juni 2016 7,9 13 keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde BuiteNLand samenvatting Aardrijkskunde hoofdstuk 2: KLIMATEN 2.1 Klimaten Waardoor is het niet

Nadere informatie

DE TOEKOMST VAN DE AARDE

DE TOEKOMST VAN DE AARDE 10 DE TOEKOMST VAN DE AARDE Het broeikaseffect Je zult in het nieuws misschien al horen spreken hebben over het broeikaseffect. Heb je er nog nooit van gehoord? Geen nood, in deze edukit leggen we op een

Nadere informatie

KLIMAATVERANDERING. 20e eeuw

KLIMAATVERANDERING. 20e eeuw KLIMAATVERANDERING 20e eeuw Vraag De temperatuur op aarde is in de afgelopen honderd jaar gestegen met 0.2-0.5 C 0.6-0.9 C Antwoord De temperatuur op aarde is in de afgelopen honderd jaar gestegen met

Nadere informatie

LAAT DE WIND WAAIEN

LAAT DE WIND WAAIEN LAAT DE WIND WAAIEN 2019 zal worden herinnerd als het jaar waarin iets veranderde, toen kinderen staakten om volwassenen te vragen actie te ondernemen om klimaatverandering tegen te gaan. Geïnspireerd

Nadere informatie

Klimaat verandert toerisme

Klimaat verandert toerisme 5 10 15 20 25 30 35 40 Tekst 4 Klimaat verandert toerisme (1) Het klimaat verandert, zoveel is inmiddels wel zeker. De temperatuur loopt op, neerslagpatronen veranderen, de kans op hittegolven neemt toe,

Nadere informatie

Klimaatverandering. Klimaatverandering. Klimaatverandering. Klimaatverandering. Klimaatverandering 8-10-2012. Klimaatverandering

Klimaatverandering. Klimaatverandering. Klimaatverandering. Klimaatverandering. Klimaatverandering 8-10-2012. Klimaatverandering Zonne-energie 2012: prijs 21 ct per kwh; 2020 prijs 12 ct kwh Groen rijden; energiehuizen, biologisch voedsel Stimular, de werkplaats voor Duurzaam Ondernemen Stichting Stimular www.stimular.nl 010 238

Nadere informatie

CaseQuest 2: Kunnen de VS en China zich onttrekken aan een mondiaal klimaatbeleid?

CaseQuest 2: Kunnen de VS en China zich onttrekken aan een mondiaal klimaatbeleid? CaseQuest 2: Kunnen de VS en China zich onttrekken aan een mondiaal klimaatbeleid? Door Rik Lo & Lisa Gerrits 15-03-13 Inhoud: Inleiding Deelvraag 1 Deelvraag 2 Deelvraag 3 Deelvraag 4 Hoofdvraag & Conclusie

Nadere informatie

6,1. Praktische-opdracht door een scholier 3983 woorden 10 mei keer beoordeeld. Inleiding

6,1. Praktische-opdracht door een scholier 3983 woorden 10 mei keer beoordeeld. Inleiding Praktische-opdracht door een scholier 3983 woorden 10 mei 2002 6,1 401 keer beoordeeld Vak ANW Inleiding Deze praktische opdracht gaat over het (versterkt) broeikaseffect. Dit woord is al veel in het nieuws

Nadere informatie

BANANEN LANGS DE NOORDZEE antwoordblad

BANANEN LANGS DE NOORDZEE antwoordblad Opdracht 1 In het filmpje ging het over klimaatverandering. Bedenk samen drie voordelen en drie nadelen van klimaatverandering. Schrijf op: Voordelen 1. bijvoorbeeld warmere zomers in Nederland 2. bijvoorbeeld

Nadere informatie

Zal leven op aarde in de toekomst verslechteren door de versterkte Broeikaseffect?

Zal leven op aarde in de toekomst verslechteren door de versterkte Broeikaseffect? Profielwerkstuk door een scholier 4831 woorden 21 februari 2005 5,7 98 keer beoordeeld Vak Biologie Inleiding Overal hoor je er wel van. Van het broeikaseffect. Het gaat slecht met de aarde wordt er door

Nadere informatie

Werkstuk Aardrijkskunde Klimaatverandering

Werkstuk Aardrijkskunde Klimaatverandering Werkstuk Aardrijkskunde Klimaatverandering Werkstuk door een scholier 2433 woorden 25 april 2004 6,5 277 keer beoordeeld Vak Aardrijkskunde 1. Veranderend klimaat De afgelopen jaren is het klimaat vaak

Nadere informatie

Thema 5 Weer en klimaat

Thema 5 Weer en klimaat Naut samenvatting groep 7 Mijn Malmberg Thema 5 Weer en klimaat Samenvatting Wordt het warm vandaag? De stralen van de zon zorgen voor warmte op aarde. De zon geeft niet altijd dezelfde temperatuur. Doordat

Nadere informatie

Basiscursus Sterrenkunde. Sterrenwacht Tweelingen, Spijkenisse 1 Mei 2019

Basiscursus Sterrenkunde. Sterrenwacht Tweelingen, Spijkenisse 1 Mei 2019 Basiscursus Sterrenkunde Sterrenwacht Tweelingen, Spijkenisse 1 Mei 2019 Deze les Zijn er nog na vorige keer nog vragen? Deze les: Planeten in het zonnestelsel Zonnestelsel - overzicht Mercurius Is de

Nadere informatie

Opwarming van de aarde hv123. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. http://maken.wikiwijs.nl/52494

Opwarming van de aarde hv123. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. http://maken.wikiwijs.nl/52494 Auteur VO-content Laatst gewijzigd 03 May 2016 Licentie CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie Webadres http://maken.wikiwijs.nl/52494 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijsleermiddelenplein.

Nadere informatie

Werkstuk ANW Zonnestelsel

Werkstuk ANW Zonnestelsel Werkstuk ANW Zonnestelsel Werkstuk door een scholier 2012 woorden 16 mei 2004 5,8 188 keer beoordeeld Vak ANW Het zonnestelsel Het zonnestelsel waar wij in leven, bestaat uit de zon met daarom heen cirkelende

Nadere informatie

Samenvatting Natuurkunde hoofdstuk 4

Samenvatting Natuurkunde hoofdstuk 4 Samenvatting Natuurkunde hoofdstuk 4 Samenvatting door Jel 1075 woorden 17 maart 2018 8 3 keer beoordeeld Vak Methode Natuurkunde Nova 1 Warmtebronnen en brandstoffen. Warmtebronnen thuis en op school.

Nadere informatie

Profielwerkstuk Aardrijkskunde Broeikaseffect

Profielwerkstuk Aardrijkskunde Broeikaseffect Profielwerkstuk Aardrijkskunde Broeikaseffect Profielwerkstuk door een scholier 3612 woorden 29 juli 2006 6,6 196 keer beoordeeld Vak Aardrijkskunde Inleiding Wat voor effect heeft het broeikaseffect op

Nadere informatie

Werkstuk Natuurkunde Negen planeten

Werkstuk Natuurkunde Negen planeten Werkstuk Natuurkunde Negen planeten Werkstuk door een scholier 1608 woorden 3 januari 2005 5,7 93 keer beoordeeld Vak Natuurkunde Planeten Ontstaan van het zonnestelsel Vlak na een explosie, de Big Bang

Nadere informatie

Lesbrief. watersnoodramp. 1 februari Afdeling Communicatie waterschap Hollandse Delta

Lesbrief. watersnoodramp. 1 februari Afdeling Communicatie waterschap Hollandse Delta Lesbrief watersnoodramp 1 februari 1953 www.wshd.nl/1953 Afdeling Communicatie waterschap Hollandse Delta 1 februari 1953 Op zaterdagmiddag 31 januari 1953 stak een hevige wind op. Die wind groeide s nachts

Nadere informatie

2: vermindering van koolmonoxide, kooldioxide, zwaveldioxide en stikstofoxide en dat is erg goed om het broeikaseffect tegen te houden.

2: vermindering van koolmonoxide, kooldioxide, zwaveldioxide en stikstofoxide en dat is erg goed om het broeikaseffect tegen te houden. Stelling door T. 1429 woorden 12 juni 2014 7,8 2 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Nectar Stelling 1: openbaar vervoer moet gratis worden 1: km autorijden levert dan per passagier gemiddeld zeven keer

Nadere informatie

Werkstuk Biologie Het (versterkte) broeikaseffect

Werkstuk Biologie Het (versterkte) broeikaseffect Werkstuk Biologie Het (versterkte) broeikaseffect Werkstuk door een scholier 2699 woorden 8 oktober 2009 5,9 162 keer beoordeeld Vak Biologie Wat is het (versterkte) broeikaseffect? Zonder het broeikaseffect

Nadere informatie

Factsheet klimaatverandering

Factsheet klimaatverandering Factsheet klimaatverandering 1. Klimaatverandering - wereldwijd De aarde is sinds het eind van de negentiende eeuw opgewarmd met gemiddeld 0,9 graden (PBL, KNMI). Oorzaken van klimaatverandering - Het

Nadere informatie

Klimaatveranderingstand. wetenschap. Prof Wilco Hazeleger

Klimaatveranderingstand. wetenschap. Prof Wilco Hazeleger Klimaatveranderingstand van de wetenschap Prof Wilco Hazeleger Achtergrond Wetenschap kan nooit absolute zekerheden bieden Het klimaatsysteem is complex Beperkingen in kennis en waarnemingen Beleid wil

Nadere informatie

Klimaatverandering in internationaal perspectief

Klimaatverandering in internationaal perspectief Klimaatverandering in internationaal perspectief Gaan onze buurlanden uit van dezelfde verandering? Janette Bessembinder Stelling 1 Als de warme golfstroom tot stilstand komt, wordt het in Nederland minstens

Nadere informatie

De ontbrandingstemperatuur is de laagste temperatuur waarbij een stof gaat branden

De ontbrandingstemperatuur is de laagste temperatuur waarbij een stof gaat branden Samenvatting door een scholier 1322 woorden 21 januari 2004 5,7 92 keer beoordeeld Vak Methode NaSk Banas NASK HOOFDSTUK 7 TOETSWEEK Begrippen 7.1A Stoffen verbranden Bij verbranding kun je waarnemen:

Nadere informatie

Opdrachten bovenbouw hv

Opdrachten bovenbouw hv Opdrachten bovenbouw hv Dit is de laatste actuele lesopener van dit jaar. Deze keer kiezen we voor een quiz over weer, klimaat en klimaatverandering, waarin je jouw kennis kunt meten met andere leerlingen

Nadere informatie

SonEnergie, 25 maart 2019 Jacques Hagoort

SonEnergie, 25 maart 2019 Jacques Hagoort SonEnergie, 25 maart 2019 Jacques Hagoort Klimaat & Klimaatverandering Gevolgen klimaatverandering Opwarming van de Aarde Broeikaseffect Klimaatmodellen An Inconvenient Truth VN - Akkoord van Parijs Nederlands

Nadere informatie

Klimaatverandering. Opzet presentatie

Klimaatverandering. Opzet presentatie Klimaatverandering Wat kunnen we in Nederland verwachten? J. Bessembinder e.v.a. Opzet presentatie Wat is klimaat(verandering) en het broeikaseffect? Waargenomen klimaatverandering KNMI 06 klimaatscenario

Nadere informatie

Klimaateffectschetsboek West-en Oost-Vlaanderen NATHALIE ERBOUT ZWEVEGEM, 5 DECEMBER 2014

Klimaateffectschetsboek West-en Oost-Vlaanderen NATHALIE ERBOUT ZWEVEGEM, 5 DECEMBER 2014 Klimaateffectschetsboek West-en Oost-Vlaanderen NATHALIE ERBOUT ZWEVEGEM, 5 DECEMBER 2014 Klimaateffectschetsboek Scheldemondraad: Actieplan Grensoverschrijdende klimaatbeleid, 11 september 2009 Interregproject

Nadere informatie

klimaatverandering en voedsel

klimaatverandering en voedsel klimaatverandering en voedsel Parijs; wat is er afgesproken en gaat het lukken? Wat betekent dit voor landbouw en voeding? Energie transitie als voorbeeld voor producent en consument Duurzaamheid als paradigma.

Nadere informatie

Klimaatverandering. Opzet presentatie

Klimaatverandering. Opzet presentatie Klimaatverandering Wat kunnen we in de toekomst verwachten? J. Bessembinder e.v.a. Opzet presentatie Wat is klimaat(verandering)? Het broeikaseffect Waargenomen klimaatverandering Wat verwachten we wereldwijd/in

Nadere informatie

Spreekbeurten.info Spreekbeurten en Werkstukken

Spreekbeurten.info Spreekbeurten en Werkstukken Het Weer 1. Wolken Als je vaak naar buiten kijkt zie je soms wolken. Aan dan vraag jij je soms wel eens af wat er allemaal in een wolk zit. Nou ik zal eens uitleggen hoe een wolk in elkaar zit. Een wolk

Nadere informatie

LES 2: Klimaatverandering

LES 2: Klimaatverandering LES 2: Klimaatverandering 1 Les 2: Klimaatverandering Vakken PAV, aardrijkskunde Eindtermen Sociale vaardigheden, burgerzin, ICT, vakoverschrijdend, samenwerken, kritisch denken Materiaal Computer met

Nadere informatie

7,1. Spreekbeurt door een scholier 2029 woorden 9 maart keer beoordeeld. Nederlands. Inleiding

7,1. Spreekbeurt door een scholier 2029 woorden 9 maart keer beoordeeld. Nederlands. Inleiding Spreekbeurt door een scholier 2029 woorden 9 maart 2005 7,1 100 keer beoordeeld Vak Nederlands Inleiding Mijn spreekbeurt gaat over het Broeikaseffect. Ik heb dit onderwerp gekozen omdat ik er niet veel

Nadere informatie

Duurzaamheid. Openbare wijkraad vergadering 15 nov 2018

Duurzaamheid. Openbare wijkraad vergadering 15 nov 2018 Duurzaamheid Openbare wijkraad vergadering 15 nov 2018 Duurzaamheid Duurzaamheid Duurzame ontwikkeling is de ontwikkeling die aansluit op de behoeften van het heden zonder het vermogen van de toekomstige

Nadere informatie

DRAAIBOEK SESSIE HOOFD KLIMAATWIJZER

DRAAIBOEK SESSIE HOOFD KLIMAATWIJZER DRAAIBOEK SESSIE HOOFD KLIMAATWIJZER Introquiz uit de workshop Low Impact Lama 15 Korte quiz rond begrippen gelinkt aan klimaatverandering. Dit om de voorkennis van de deelnemers/leerlingen na te gaan

Nadere informatie

Een mengsel van lucht, hete verbrandingsgassen en kleine deeltjes vaste stof In rook zitten ook soms vonken

Een mengsel van lucht, hete verbrandingsgassen en kleine deeltjes vaste stof In rook zitten ook soms vonken Hoofdstuk 5 In vuur en vlam 5.1 Brand! Voorwaarden voor verbranding Ontbrandingstemperatuur De temperatuur waarbij een stof gaat branden De ontbrandingstemperatuur is ook een stofeigenschap. Er zijn drie

Nadere informatie

Praktische opdracht ANW Planeten

Praktische opdracht ANW Planeten Praktische opdracht ANW Planeten Praktische-opdracht door een scholier 1867 woorden 7 juni 2004 7,5 58 keer beoordeeld Vak ANW Hoofdstuk 1: HOE ONTSTAAN PLANETEN? Het woord planeet komt van het Griekse

Nadere informatie

Die aantrekkingskracht noemt men ook de zwaartekracht.

Die aantrekkingskracht noemt men ook de zwaartekracht. Als we iets uit onze hand loslaten, valt het steeds op de grond. Als we springen, komen we vanzelf weer op de grond terecht. Voorwerpen en lichamen worden als het ware naar de aarde toegetrokken. Die aantrekkingskracht

Nadere informatie

Samenvatting aardrijkskunde H9:

Samenvatting aardrijkskunde H9: Samenvatting aardrijkskunde H9: 1.Opbouw van de atmosfeer: opbouw atmosfeer of dampkring gebaseerd op temperatuursschommelingen. Hoogte atmosfeer Naam atmosfeerlaag Temp.-verloop verschijnsel 80-1000Km

Nadere informatie

KNMI 06 klimaatscenario s

KNMI 06 klimaatscenario s KNMI 06 klimaatscenario s Hoe verandert ons klimaat? J. Bessembinder e.v.a. Opzet presentatie Wat is klimaat(verandering)? Het broeikaseffect Waargenomen klimaatverandering Klimaatscenario s Mogelijke

Nadere informatie

Klimaatmodellen. Projecties van een toekomstig klimaat. Wiskundige vergelijkingen

Klimaatmodellen. Projecties van een toekomstig klimaat. Wiskundige vergelijkingen Klimaatmodellen Projecties van een toekomstig klimaat Aan de hand van klimaatmodellen kunnen we klimaatveranderingen in het verleden verklaren en een projectie maken van klimaatveranderingen in de toekomst,

Nadere informatie

Klimaatverandering. Opzet presentatie

Klimaatverandering. Opzet presentatie Klimaatverandering Mondiaal en in Nederland J. Bessembinder e.v.a. Opzet presentatie Wat is klimaat(verandering)? Het broeikaseffect Waargenomen klimaatverandering Wat verwachten we wereldwijd/in Europa

Nadere informatie

28 november 2015. Onderzoek: Klimaattop Parijs

28 november 2015. Onderzoek: Klimaattop Parijs 28 november 2015 Onderzoek: Over het EenVandaag Opiniepanel Het EenVandaag Opiniepanel bestaat uit ruim 45.000 mensen. Zij beantwoorden vragenlijsten op basis van een online onderzoek. De uitslag van de

Nadere informatie

Tropisch Nederland. 1. Aanzetten. 1.a Tropisch Nederland

Tropisch Nederland. 1. Aanzetten. 1.a Tropisch Nederland 1. Aanzetten Tropisch Nederland 1.a Tropisch Nederland Jij gaat aan de slag met het dossier Tropisch Nederland. Welke onderdelen van het dossier ga jij maken? Overleg met je docent. GA IK DOEN STAP ONDERDEEL

Nadere informatie

De aardse atmosfeer. Robert Parson Associate Professor Department of Chemistry and Biochemistry University of Colorado

De aardse atmosfeer. Robert Parson Associate Professor Department of Chemistry and Biochemistry University of Colorado De aardse atmosfeer Robert Parson Associate Professor Department of Chemistry and Biochemistry University of Colorado Vertaling en tekstbewerking: Gjalt T.Prins Cdß, Universiteit Utrecht Inleiding De ozonlaag

Nadere informatie

Deelvraag 1: Wat zijn de oorzaken van klimaatverandering en wat houdt klimaatverandering in?

Deelvraag 1: Wat zijn de oorzaken van klimaatverandering en wat houdt klimaatverandering in? Profielwerkstuk door een scholier 2470 woorden 27 maart 2008 6,1 24 keer beoordeeld Vak Aardrijkskunde Deelvraag 1: Wat zijn de oorzaken van klimaatverandering en wat houdt klimaatverandering in? Klimaatverandering

Nadere informatie

Docentenvel opdracht 19 (campagne voor een duurzame wereld en een samenwerkend Europa)

Docentenvel opdracht 19 (campagne voor een duurzame wereld en een samenwerkend Europa) Docentenvel opdracht 19 (campagne voor een duurzame wereld en een samenwerkend Europa) Lees ter voorbereiding onderstaande teksten. Het milieu De Europese Unie werkt aan de bescherming en verbetering van

Nadere informatie

Samenvatting ANW broeikaseffect ( 2e Schoolexamen Week 7 )

Samenvatting ANW broeikaseffect ( 2e Schoolexamen Week 7 ) Samenvatting ANW broeikaseffect ( 2e Schoolexamen Week 7 ) Samenvatting door een scholier 3435 woorden 12 februari 2009 7,2 25 keer beoordeeld Vak ANW ANW 2e Schoolexamen Week 7 Broeikaseffect De aarde

Nadere informatie

DE ENERGIE[R]EVOLUTIE

DE ENERGIE[R]EVOLUTIE DE LEERLINGENHANDLEIDING VMBO Naam: Klas: Datum: Pagina 2 INLEIDING Mensen maken op grote schaal gebruik van fossiele brandstoffen: aardolie, aardgas en steenkool. Fossiele brandstoffen ontstaan uit resten

Nadere informatie

Alternatieve energiebronnen

Alternatieve energiebronnen Alternatieve energiebronnen energie01 (1 min, 5 sec) energiebronnen01 (2 min, 12 sec) Windenergie Windmolens werden vroeger gebruikt om water te pompen of koren te malen. In het jaar 650 gebruikte de mensen

Nadere informatie

Braziliaanse regenwoud. Jesse Klever. Groep 7

Braziliaanse regenwoud. Jesse Klever. Groep 7 Braziliaanse regenwoud Jesse Klever Groep 7 Voorwoord Ik heb dit onderwerp gekozen omdat ik dit een heel interessant onderwerp vind. We hebben er al op school over gesproken en het leek mij wel een leuk

Nadere informatie