Toepassing duurzaamheidsladder Landschapspark De Danenberg

Transcriptie

1 Australiëlaan AB Utrecht T: KvK nr E: info@atrive.nl I: Toepassing duurzaamheidsladder Landschapspark De Danenberg Advies inzake de ladder voor duurzame verstedelijking drs. Fokke de Jong D a t u m 9 februari 2016 P r o j e c t n u m m e r

2 Inhoudsopgave 1 Inleiding 1 2 Het plan De Danenberg 2 3 Positie in de regio (Trede 1) 3 4 Regionale woningbehoefte (Trede 1) Kwantitatieve behoefte regionaal Kwalitatieve behoefte regionaal Plannen Overbetuwe 5 5 Opvangmogelijkheid bestaand stedelijk gebied (Trede 2) 6 6 Multimodaal bereikbare locaties ( Trede 3) 7 7 Conclusies duurzaamheidsladder 7

3 1 Inleiding V.o.f. De Brouwerij heeft aan Atrivé verzocht om de ladder voor duurzame verstedelijking (de duurzaamheidsladder ) toe te passen op het Voorlopig ontwerp voor het Landschapspark De Danenberg. Als richtsnoer wordt de Handreiking duurzame verstedelijking (ministerie van Infrastructuur en Milieu) gehanteerd. De duurzaamheidsladder kent een drietal treden, die elk voor dit plan doorlopen dienen te worden. Per trede is aangegeven wat de criteria zijn voor toetsing: Trede 1: Past het plan bij de regionale woningbehoefte? Trede 2: In hoeverre is de behoefte in trede 1 op te vangen in het bestaande stedelijke gebied? Trede 3: Indien uit trede 1 en 2 blijkt dat er sprake is van een resterende regionale vraag, is de vraag voor trede 3: In hoeverre is er buiten het bestaande stedelijke gebied aanbod van multimodale locaties waarmee deze resterende regionale vraag kan worden opgevangen? Bronnen Voor de advisering is gebruikgemaakt van recent regionaal onderzoek dat in opdracht van de Stadsregio Arnhem Nijmegen is uitgevoerd en van gegevens die door de gemeente Overbetuwe beschikbaar zijn gesteld. Voor de bepaling van de (regionale) woningbehoefte is gebruikgemaakt van het regionale woningmarktonderzoek. Voor de actuele plancapaciteit is gebruikgemaakt van gegevens vanuit de stadsregio en van de gemeente Overbetuwe. De gegevens van Overbetuwe zijn gebaseerd op een prioritering van plannen met het Stoplichtmodel. Uitgegaan is van de plancapaciteit met code groen en code oranje. In de subregionale agenda s voor Arnhem en Omgeving en Nijmegen en Omgeving is afgesproken om de planvoorraad te prioriteren met het stoplichtmodel. Aan de plannen die als groen zijn aangeduid is behoefte. Realisatie van deze plannen is wenselijk om voldoende in de woningbehoefte te kunnen voorzien. Gemeenten kunnen plannen met potentie vanwege de goede locatie, of een programma dat bij aantrekkende groei weer zal voldoen aan de vraag, faseren, uitstellen, of herprogrammeren. Dit zijn plannen die ook voldoen aan een goede ruimtelijke ontwikkeling (code oranje). Plannen die blijvend niet aansluiten op de behoefte worden uit de markt genomen (code rood). Het regionale onderzoek betreft: Analyse verhuisbewegingen Stadsregio Arnhem Nijmegen (Atrivé). Woningmarktonderzoek en woonagenda Stadsregio Arnhem Nijmegen (Atrivé). Opbouw van deze notitie In de notitie is het plan summier beschreven en zijn vervolgens de drie treden van de duurzaamheidsladder stapsgewijs behandeld. De notitie rondt af met een conclusie aangaande de toepassing van de duurzaamheidsladder voor De Danenberg. Puntsgewijs is de opbouw als volgt: 1. De belangrijkste kenmerken van het plan Landschapspark De Danenberg. 2. Trede 1: Bepaling woningmarktregio waarbinnen het plan ligt. B l a d 1

4 3. Trede 1: De regionale vraag, kwantitatief en kwalitatief, in relatie tot de regionale plancapaciteit, en conclusies woningbehoefte. 4. Trede 2: Analyse binnenstedelijke plancapaciteit, in relatie tot de behoefte. 5. Trede 3: Multimodaal bereikbare locaties. 6. Samenvattende conclusies toepassing ladder duurzame verstedelijking voor De Danenberg. Opmerking bij Trede 1: De advisering sluit aan bij de definities in de handreiking voor duurzame verstedelijking: In de kwantitatieve benadering van de woningbehoefte staan aantallen woningen centraal. Een uitsplitsing naar woningsegmenten is achterwege gelaten, omdat er een grote flexibiliteit is in de planvoorraad (het programma van oranje plannen wordt, voor zover niet uitgesteld, aan de kwalitatieve vraag aangepast). In de kwalitatieve benadering van de woningbehoefte staan de kwaliteiten van de woonomgeving centraal. Deze zijn ingedeeld in woonmilieutypen. Deze zijn niet of in zeer beperkte mate aanpasbaar omdat de locatie in hoge mate bepalend is voor het te realiseren woonmilieu. 2 Het plan De Danenberg Uit de beschikbare documentatie en uit mondelinge informatie van V.o.f. De Brouwerij komen de karakteristieken van het plan duidelijk naar voren: een landschapsontwikkeling in het kader waarvan ook een aantal woningen zal worden gerealiseerd. De voorliggende vraag betreft de toepassing van de ladder voor duurzame verstedelijking voor het woongedeelte. De belangrijkste kenmerken zijn: In het voorlopig ontwerp zijn 42 woningen opgenomen op kavels die variëren van 400 m2 tot m2. De indicatieve totaalprijs voor de woningen zal naar verwachting in een bandbreedte van ,- tot ,- liggen. Dit valt grotendeels in de categorie dure koop (vanaf ,-). Het toekomstige landschapspark is te karakteriseren als een landelijk woonmilieu. Het plan heeft in 2009 een bijdrage van de rijksoverheid ontvangen in het kader van de innovatieregeling Mooi Nederland. Deze regeling richtte zich op het realiseren van onderscheidende plannen die de identiteit van landelijk of stedelijk gebied versterken. De te realiseren woningen in het landschapspark vallen buiten het bestaande stedelijke gebied 1. De meeste bouwgrond wordt als vrije kavel uitgegeven, of als gezamenlijke bouwgrond via CPO. Een deel wordt wellicht projectmatig gerealiseerd. Realisatie is voorzien in de periode 2017 tot De gemeente Overbetuwe vermeldt bij navraag hierover: Het hele plangebied van De Danenberg ligt buiten bestaand stedelijk gebied. De deellocatie bij Slijk-Ewijk betreft uitbreiding van stedelijk gebied.. B l a d 2

5 3 Positie in de regio (Trede 1) Om vast te kunnen stellen of er sprake is van een regionale behoefte dient eerst bepaald te worden van welke woningmarktregio het plan deel uitmaakt. Het plan ligt in de gemeente Overbetuwe. De gemeente behoort tot de Stadsregio Arnhem Nijmegen. Met behulp van analyse van verhuisbewegingen heeft Atrivé empirisch vastgesteld welke woningmarktregio s (subregio s) binnen de stadsregio kunnen worden onderscheiden. Het betreft: Subregio Arnhem en Omgeving (Arnhem e.o.) Subregio Nijmegen en Omgeving (Nijmegen e.o) Subregio Liemers. De gemeente Overbetuwe maakt deel uit van de Subregio Arnhem en Omgeving, die verder de gemeenten Arnhem, Rheden, Renkum, Lingewaard en Rozendaal omvat: totaal 6 gemeenten. Formeel ligt het plangebied van De Danenberg daarmee in de subregio Arnhem en Omgeving. De sterkste verhuisrelaties heeft Overbetuwe met de grote steden in de stadsregio, Arnhem en Nijmegen. Daarnaast is er ook een duidelijke relatie met buurgemeente Lingewaard (ook subregio Arnhem). Per saldo is Overbetuwe sterker verbonden met de subregio Arnhem dan met de subregio Nijmegen. Wel zijn er ook sterke verhuisrelaties met de gemeente Nijmegen. Omdat het plan De Danenberg geografisch aan de gemeente Nijmegen grenst, is de woningbehoefte in de subregio Nijmegen en Omgeving zeer relevant. Voor het bepalen van de regionale behoefte wordt daarom uitgegaan van de gezamenlijke behoefte van de subregio s Arnhem e.o. en Nijmegen e.o. Voor jongere huishoudens kent Overbetuwe een vertrekoverschot, met name naar Arnhem en Nijmegen. De gemeente is aantrekkelijk voor huishoudens in de leeftijdscategorie 30-65, zowel gezinnen als een- en tweepersoonshuishoudens. Voor deze categorie is er sprake van een vestigingsoverschot, met name vanuit Arnhem en Nijmegen. Overbetuwe is daarmee aantrekkelijk voor doorstromers die behoefte hebben aan een ruimere woning. Tot de Stadsregio behoort ook de Subregio Liemers. De ontwikkelingen in De Liemers zijn echter minder van belang voor De Danenberg. Voor het bepalen van de regionale behoefte aan woningbouw is de gezamenlijke behoefte in de subregio Arnhem en Omgeving en de subregio Nijmegen en Omgeving uitgangspunt. 4 Regionale woningbehoefte (Trede 1) Vervolgens is het de vraag hoe groot de woningbehoefte is in de subregio s Arnhem en Omgeving en Nijmegen en Omgeving, en hoe deze zich verhoudt tot de plannen. B l a d 3

6 4. 1 K w a n t i t a t i e v e b e h o e f t e r e g i o n a a l In het eindrapport van het regionale woningmarktonderzoek van Atrivé staat dat voor de subregio s Arnhem en Omgeving + Nijmegen en Omgeving sprake is van een resterende behoefte aan netto uitbreiding in 2010 t/m 2019 van woningen. Zie tabel 1. Tabel 1: Vergelijking Primosprognose en plancapaciteit tot 2020 Primosprognose Gerealiseerd Resterende behoefte tot 2020 Maximaal gewenste planvoorraad tot 2020 Voorraad harde plannen tot 2020 ( ) Voorraad zachte plannen tot 2020 ( ) Stadsregio De Liemers Arnhem e.o Nijmegen e.o Bron: Woningmarktonderzoek en woonagenda Stadsregio Arnhem Nijmegen (p9) De resterende behoefte tot 2020 bedraagt woningen. o De totale plancapaciteit (hard + zacht) in beide subregio s bedraagt woningen o de resterende harde plancapaciteit per hiervan bedraagt voor beide subregio s samen woningen de resterende zachte plancapaciteit per hiervan bedraagt woningen, voor beide subregio s. Gezien de actuele regionale behoefte kan de harde plancapaciteit plus een deel van de zachte plancapaciteit worden gerealiseerd. Vervolgens heeft er regionale afstemming plaatsgevonden, met het stoplichtmodel, voor de plancapaciteit 2014 t/m 2019 in de subregio Arnhem e.o. en voor de periode 2014 t/m 2024 in de subregio Nijmegen e.o. Onderstaand overzicht maakt duidelijk dat met het stoplichtmodel de totale plancapaciteit aanzienlijk is teruggebracht (zeker wanneer we in aanmerking nemen dat de cijfers voor Nijmegen e.o. ook een periode na 2020 betreffen (tot 2025). Tabel 2: Regionale plancapaciteit op basis van Stoplichtmodel groene plan- oranje totaal plan- nieuwbouw plancapaciteit nen plannen nen 2013 incl Subregio Arnhem e.o. ( ) Subregio Nijmegen e.o. ( ) Totaal Bron: gemeente Overbetuwe, CBS-Statline Wanneer we de regionale plancapaciteit aan groene plannen in ogenschouw nemen ( woningen; tabel 2), inclusief de nieuwbouw die in 2013 is gerealiseerd, en deze afzetten tegen de regionale behoefte ( woningen), dan is er in ieder geval ruimte voor doorontwikkeling van oranje plannen, dan wel een kwantitatieve toevoeging van goede vraaggerichte plannen (2.300 woningen). In deze berekening is voor Nijmegen e.o. de plancapaciteit tot 2025 meegenomen. Dat betekent dat voor Nijmegen, ter vergelijking, bij de behoefte tot 2020 (tabel 1), nog de behoefte opgeteld dient te worden. Op basis van de huishoudensgroei bedraagt deze woningen extra B l a d 4

7 (Primos 2010). Dat zou betekenen dat er ruimte is voor toevoeging van oranje plancapaciteit van woningen extra (= ), dan wel andere plannen. De regionale afstemming (Stoplichtmodel) heeft geleid tot een regionale planvoorraad aan groene plannen die noodzakelijk is om in de regionale woningbehoefte te kunnen voorzien. Het totaal aan groene + oranje plancapaciteit is ongeveer in evenwicht met de behoefte K w a l i t a t i e v e b e h o e f t e r e g i o n a a l Bij uitsplitsing van de woningbehoefte naar woonmilieu blijkt dat er in de subregio Arnhem en Omgeving met name behoefte is aan woonmilieus met een uitgesproken identiteit: enerzijds centrum stedelijk en anderzijds groen en ruim opgezet wonen. In de woonagenda voor de subregio Arnhem is opgenomen dat de gemeenten samen een strategie opstellen om de onbenutte potentie in het landelijk wonen te benutten. Er is sprake van een nog grotendeels onvervulde behoefte aan plannen zoals De Danenberg. Voor De Danenberg geldt bovendien dat het te realiseren woonmilieu als onderscheidend te beschouwen is. Reden waarom het ministerie van BZK in 2009 een bijdrage aan de planvorming heeft verstrekt in het kader van de Innovatieregeling Mooi Nederland. Het project wordt gezien als een goed voorbeeld voor de invulling van stadsrandzones. De indiening van het plan voor deze regeling werd bovendien ondersteund door de Gelderse Natuur en Milieufederatie. Regionaal is er sprake van een nog onvervulde behoefte aan landelijk wonen. De Danenberg zou goed in een deel van deze behoefte kunnen voorzien P l a n n e n O v e r b e t u w e Voor Trede 1 is de regionale vraag leidend. Hieruit blijkt dat er in de regio behoefte is aan toevoeging van woningen, met name in het landelijke woonmilieu. De beschikbaarheid van landelijk wonen, in combinatie met een centrale ligging tussen de twee steden en een uitstekende bereikbaarheid over de weg en per openbaar vervoer, dragen bij aan de aantrekkingskracht van Overbetuwe. Een indicatie hiervoor is ook de verhuismobiliteit. Er is sprake van een vestigingssaldo in Overbetuwe van huishoudens tussen de 30 en 65 jaar uit Nijmegen. Deze categorie heeft relatief veel interesse in landelijk wonen. Hiertegenover staat een plancapaciteit aan landelijk wonen van ongeveer 30 woningen 2. De totale plancapaciteit in Overbetuwe bedraagt ongeveer woningen tot 2020 (groene plus oranje plannen). Hoewel de totale regionale plancapaciteit past binnen de regionale behoefte, kan gelijktijdige ontwikkeling van veel plancapaciteit binnen Overbetuwe wel tot onderlinge concurrentie leiden, indien deze plannen op hetzelfde marktsegment zijn gericht. Om onderlinge concurrentie te voorkomen is prioritering gewenst. Met de indeling in groene en oranje plannen zet de gemeente Overbetuwe hier stappen in. Voor De Danenberg is deze eventuele concurrentie tussen plannen niet aan de orde, omdat er in het segment landelijk wonen sprake is van een aanzienlijke regionale behoefte, met goede uitgangspunten in de gemeente Overbetuwe om hierop in te spelen. In Overbetuwe is meer plancapaciteit gewenst in het woonmilieu landelijk wonen, om in de behoefte van woonconsumenten te kunnen voorzien. De Danenberg speelt goed op deze behoefte in en kan hieraan een bijdrage leveren. 2 Opgave gemeente Overbetuwe B l a d 5

8 5 Opvangmogelijkheid bestaand stedelijk gebied (Trede 2) In trede 2 van de duurzaamheidsladder is de vraag in hoeverre de behoefte in trede 1 op te vangen is in het bestaand stedelijke gebied. Hierop is ingegaan op basis van de actuele planvoorraad (groene en oranje plannen) van de gemeente Overbetuwe tot Deze zijn vergeleken met de lokale woningbehoefte. Tabel 3: Behoefte versus plancapaciteit Overbetuwe, naar ligging Vraag en aanbod binnen- en buitenstedelijk behoefte 100% behoefte 130% Huishoudensgroei 2013 tot 2020 (Primos 2012) Productie Plancapaciteit binnen bestaand bebouwd gebied 2014 tot Behoefte buiten bestaand bebouwd gebied Bronnen: Primos 2012, gemeente Overbetuwe De conclusie voor Overbetuwe is dat de binnenstedelijke plancapaciteit onvoldoende is om in de geraamde woningbehoefte te voorzien. Wanneer uitsluitend de binnenstedelijke capaciteit zou worden benut is er sprake van een resterende behoefte van 400 woningen (2014 tot 2020). Zie tabel 3. Vanuit de kwalitatieve (regionale) behoefte beschouwd is het gewenst om buiten het bestaand bebouwd gebied het accent op landelijk wonen te leggen. De Danenberg is een goed voorbeeld van een dergelijk plan. Het is bovendien goed voorstelbaar dat in de ruimtelijke afweging meegewogen wordt in hoeverre, naast het feit dat De Danenberg goed aansluit bij de kwalitatieve behoefte, er sprake is van een maatschappelijke meerwaarde. Voor De Danenberg is relevant dat een beperkte toevoeging van (42) woningen in het buitengebied samengaat met: Een kwaliteitsimpuls voor het landschap Realisatie van een landschapspark dat verdere verstedelijking juist tegengaat Een verbetering van het netwerk van recreatieve routes. Aangezien de binnenstedelijke plancapaciteit onvoldoende is om in de lokale behoefte te voorzien, is er plancapaciteit buiten het bestaande bebouwde gebied gewenst. B l a d 6

9 6 Multimodaal bereikbare locaties (Trede 3) Indien uit trede 1 en 2 blijkt dat er sprake is van een resterende regionale vraag, is de vraag voor trede 3: in hoeverre is er buiten het bestaande stedelijke gebied aanbod van multimodale locaties waarmee deze resterende regionale vraag kan worden opgevangen? Voor landelijke woonmilieus zijn de mogelijkheden voor multimodale ontsluiting (trein, HOV) beperkt, omdat de woningbouw daarvoor te kleinschalig is, en de woningdichtheden te laag zijn. In de handreiking voor duurzame verstedelijking wordt wel als mogelijkheid genoemd: Collectief: bus of taxi, vraagafhankelijk en/of laagfrequent Individueel: (Elektrische) fiets, scooter/brommer, auto op wijk/regionaal wegennet. In het plan De Danenberg wordt de multimodale bereikbaarheid verbeterd met de aanleg van nieuwe fietsroutes. Hiervan profiteren ook de huidige bewoners in het plangebied en de inwoners van de Waalsprong. Vanuit de te realiseren woningen liggen de winkels en voorzieningen in de Waalsprong, het treinstation Lent en de binnenstad van Nijmegen op een acceptabele fietsafstand, zeker als we de snelle opkomst van de E-bike in aanmerking nemen. Op dit criterium zal De Danenberg een vergelijking met eventueel aanbod voor landelijk wonen op andere locaties goed kunnen doorstaan. De Danenberg voldoet meer dan voldoende aan de criteria voor multimodale ontsluiting voor landelijke woonmilieus. 7 Conclusies duurzaamheidsladder Conclusies puntsgewijs: Trede 1 Op basis van analyse van verhuisbewegingen is bepaald op welk schaalniveau behoefte en plannen vergeleken dienen te worden, voor de toetsing op Trede 1. Dit betreft de subregio Arnhem e.o. en Nijmegen e.o. Samen vormen deze de woningmarktregio waarop getoetst wordt. Gezien de woningbehoefte in deze regio, in relatie tot de actuele plancapaciteit, is toevoeging van plancapaciteit gewenst. Het landelijk wonen is één van de woonmilieus waarvoor sprake is van een aanzienlijke onvervulde behoefte. In het kader van de lokale opgave om de planvoorraad beter op de kwalitatieve vraag aan te laten sluiten, is het plan De Danenberg een adequate toevoeging. Het plan De Danenberg voldoet hiermee aan trede 1 van de duurzaamheidsladder. Trede 2 Aangezien in de gegevens over de regionale plancapaciteit geen onderscheid is gemaakt tussen capaciteit binnen en buiten bestaand bebouwd gebied, is voor trede 2 de situatie in Overbetuwe in beeld gebracht. B l a d 7

10 De plancapaciteit in bestaand bebouwd gebied in Overbetuwe volstaat niet om in de lokale behoefte te voorzien. Daarmee is er sprake van behoefte aan plancapaciteit buiten het bestaande bebouwde gebied. Het plan De Danenberg voldoet hiermee aan trede 2 van de duurzaamheidsladder. Trede 3 Gezien de norm voor de bereikbaarheid van landelijke woonmilieus is de multimodale ontsluiting van De Danenberg meer dan voldoende. Samenvattend De laddertoets geeft aan dat De Danenberg een kansrijk plan is om mee verder te gaan in de planprocedure. Er is regionaal behoefte aan toevoeging van vraaggerichte plannen, met name voor landelijk wonen. Een substantieel deel van de regionale vraag naar landelijk wonen manifesteert zich in de gemeente Overbetuwe. In de gemeente Overbetuwe is in algemene zin prioritering en herpositionering van plancapaciteit gewenst, om ongewenste onderlinge concurrentie te voorkomen. De gemeente zet hier met het stoplichtmodel al betekenisvolle stappen in. Voor het segment landelijk wonen is echter van dreigende concurrentie geen sprake, omdat er een aanzienlijk tekort aan plannen is met dit woonmilieu. De Danenberg kan een zinvolle bijdrage leveren aan het accommoderen van deze behoefte aan landelijk wonen: een voorbeeld van het soort planontwikkeling dat nodig is om in de regionale kwalitatieve behoefte te kunnen voorzien. De Danenberg is bovendien een voorbeeldplan vanwege de ruimtelijke meerwaarde. B l a d 8