HERINNERINGEN AAN WO II IN VLEDDER

Transcriptie

1 HERINNERINGEN AAN WO II IN VLEDDER Deel 1 Enige tijd geleden heeft de redactie een oproep gedaan om van mensen die de tijd tijdens de Tweede Wereldoorlog nog hebben meegemaakt de verhalen te horen. Inmiddels hebben Klaas van Dijk en Jaap Schipper met diverse (oud-)bewoners gesprekken gevoerd. Hieronder vindt u hun eerste bijdrage met anekdotische verhalen. Inleiding De Tweede Wereldoorlog is al een aantal jaren met pensioen, maar het leek ons toch een goed idee om nog eens te proberen om een beeld te schetsen hoe deze hoe deze vijf jaren in het dorp Vledder zijn verlopen. De personen waarmee wij hebben gesproken hebben inmiddels ook hun pensioengerechtigde leeftijd bereikt. Zij hebben de oorlog als kind meegemaakt en beleefd. Door de verhalen aan elkaar te koppelen en te verbinden hopen wij een kleine bijdrage te kunnen leveren aan de historie van Vledder in de Tweede Wereldoorlog. De mobilisatie vond plaats op 29 augustus Gina Bleeker kan zich dit nog goed herinneren, want het was de verjaardag van haar vriendin Trijntje Ekkels. Ook kan zij zich de inval op 10 mei 1940 nog goed herinneren. Het was een onrustige nacht, want er vlogen de hele nacht vliegtuigen over ons dorp. Ondanks de inval kon de trouwerij van Roelof Veenstra en Vrouwkje Ekkels uit Doldersum op 11 mei 1940 gewoon doorgaan. Het bombardement van Rotterdam op 14 mei 1940 werd via de radio vernomen en toen in de nacht van 15 mei 1940 opperbevelhebber generaal Winkelman de capitulatie tekende, betekende dit ook dat de gemeente Vledder bezet was door de Duitsers. Ondanks dat bij het uitbreken van de oorlog er weinig van het oorlogsgeweld in Vledder te bemerken viel, verkeerden een aantal families in grote angst en onzekerheid over het lot van de hun zoon en/of vader die bij de mobilisatie onder de wapenen was geroepen. Contact met hun was nauwelijks of niet mogelijk. De summiere berichtgeving over het bombardement van Rotterdam, de verbeten strijd tegen de Duitsers op de Grebbeberg en de Afsluitdijk waren zenuwslopend voor de families 27

2 en bekenden van deze mannen die daadwerkelijk aan het oorlogsgeweld onderhevig waren. Hierop komen we later uitgebreider terug In het begin van de oorlog ging het leven op dezelfde voet verder. De confrontatie met de eerste Duitse soldaten werd wel als angstig ervaren, maar ze deden niets. Wel werd Gezienus Jager boos op de Duitsers toen ze de paarden gingen stallen in hun boerderij en al het goede hooi voerden aan de paarden. De kinderen gingen in de eerste oorlogsjaren onbezorgd naar school, maar later in de oorlog kregen de kinderen instructies voor wat ze moesten doen bij vermeend onraad en een mogelijke luchtaanval. Om goed voorbereid te zijn werden de instructies ook geoefend. De meester of de juf blies op een fluitje en dan moesten de kinderen zo snel mogelijk op de grond gaan liggen onder hun bank. Het is nooit echt nodig geweest en bleef het bij oefenen. Het schoolgebouw in Vledder is wel gevorderd door de Duitsers. Eerst alleen het middelste lokaal, maar later ook de andere lokalen. Vanaf dat moment werd er les gegeven in het gebouwtje bij Van Rhenen aan de Vledderweg door juffrouw Blokzijl en de meesters Russchen en Blomsma. Door ruimtegebrek gingen de kinderen niet alle dagen naar school en van een geordend klassensysteem was geen sprake meer. Alle kinderen zaten door elkaar en de leerlingen die wegens ruimtegebrek niet naar school konden, kregen huiswerk mee. Het onderwijs kreeg ook last van schaarste. Schriften waren er niet meer. In plaats daarvan kreeg de school stroken papier waar je een stuk vanaf kon scheuren. Later werd overgegaan op het gebruik van de ouderwetse griffel en lei. Dit schrijfgerei is overigens ook na afloop van de oorlog in gebruik geweest op de school. Het had dan ook zo zijn voordelen. Het gaf geen vlekken en met een beetje spuug kon je zonder bezwaar een fout of rare hanenpoot corrigeren. Om het gebouwtje te verwarmen moesten de kinderen om de beurt een turf meenemen. De school in Vledderveen is niet gevorderd geweest en ging het onderwijs zo veel mogelijk door. Meester Hoekstra is wel enige tijd afwezig geweest, omdat hij kapitein was in het leger. Al snel na het uitbreken van de oorlog begon zich schaarste aan goederen af te tekenen. Luxe artikelen werden na korte tijd al niet meer in de winkels aangetroffen. Verder kwamen de inkomens van de gezinnen onder druk te staan. Financiële ruimte voor de aanschaf van een stukje speelgoed bij een verjaardag was er niet of nauwelijks. Veel speelgoed werd eigenhandig gemaakt. Pijl en boog, proppenschieter, hinkelblok, vliegers e.d. Foto: De oorlog bracht soms onverwachte mogelijkheden met zich mee. Stroken zilverpapier kwamen als manna uit de hemel neervallen. Na schooltijd vermaakten de kinderen zich met het zoeken naar strookjes zilverpapier (ook wel antiradarsneeuw of chaff genoemd). Deze werden uitgeworpen uit vliegtuigen om de radar van de te- 28

3 genstander te ontregelen. Bertus Jager was een keer de dolgelukkige, want hij vond een heel pak dat niet was opengegaan. Het was alleen jammer dat je er niets mee kon doen. Het was meer het gevoel dat je iets kreeg. Een groot vermaak voor de kinderen waren de schuttersputjes die langs de wegen waren gegraven. Vaak werden ze gebruikt bij het verstoppertje spelen en wie van de jongens echt lef had, stookte er wel eens een vuurtje in. Aan de Vledderweg, ongeveer ter hoogte van het huidige hertenkamp, waren autoboxen gerealiseerd. Deze boxen waren opgezet van plaggen en vanaf de bovenzijde kon je mooi polsstokhoogspringen. Er kwam niet alleen zilverpapier uit de lucht vallen. De jongens uit het dorp gingen op zoek naar afgeworpen brandstoftanks van vliegtuigen. Als je deze vond was je de koning te rijk, want als het je lukte om ze door te zagen was je de bezitter van een prachtige kano. Die werd vervolgens uitgetest in de Vledder Aa. De tanks waren ook gewild bij de boeren, want ze konden ze goed gebruiken als drinkbak voor hun vee. Tijdens een luchtgevecht is er op het land van de familie Ter Haar op Het Veldje aan De Lange Wandenweg, iets voorbij het distributiekantoor (in de oorlog ook wel Bonnenhokje genoemd), een deel van een cockpit terecht gekomen. Het mica van de ramen werd door Sander ter Haar meegenomen. Enkele jongens waren er zeer bekwaam in om van dit mica, door het te schuren en te zagen, prachtige ringen te maken. Door er een klein gaatje in te boren en er verf in te laten lopen, wisten ze er zelfs enige kleurvariatie in aan te brengen. Tijdens een ander luchtgevecht is er een deel van een vliegtuigvleugel terecht gekomen in de Dorpsstraat op de plaats waar nu bouwbedrijf Van Dijk is gevestigd. De Duitsers hebben het vleugeldeel direct opgehaald en achter de school neergelegd, maar het is later verdwenen. In het Doldersummerveld, tegenover de familie De Ruiter is een vliegtuig neergestort. Heel veel is hierover niet bekend, maar wel dat Koop Ekkels een t Bonnenhokje Chaff moer uit het vliegtuig heeft gehaald en er een juweel zegelring van heeft laten maken. 29

4 Wapse Bomtrechter Stuw in de Vledder Aa Uit: Google Earth Een enkele keer wist iemand ook beslag te leggen op de zijden stof van een parachute. Hillie Thomas was er erg bedreven in om van dit materiaal prachtige jurkjes en ondergoed te maken. Veel indruk maakte de afgeworpen bom die op een zondagavond ontplofte. Iedereen schrok enorm. Alle ramen trilden in de sponningen. Op de weg naar Wapse stond een Duitse auto aan de kant van de weg geparkeerd. Een Engels vliegtuig ontdekte dit en wilde een bom op de auto werpen. Dit mislukte en de bom kwam terecht op de scheiding van het land (Het Maatje) van Hendrik Dekker en de gebroeders Jurrie en Hendrik Haveman. De afgeworpen bom veroorzaakte een kuil in de grond en werd later in de volksmond de Bomtrechter genoemd. Bertus Jager heeft nog een bomscherf gevonden en deze meegenomen naar huis. Eerst werd de Bomtrechter gebruikt als drinkkuil voor het vee, maar later is hij dichtgegooid met rommel. De bom kwam neer op de plaats waar nu het ooievaarsnest aan de Wapserweg staat. In de eerste oorlogsjaren ging het leven in ons dorp zijn gewone gang, maar de invloed van de bezetter werd in Vledder ook steeds meer merkbaar. De boeren kregen te horen, dat hun paarden werden gevorderd. Ze kregen de opdracht om deze naar de Brink te brengen, waar ze werden verzameld. Hier bleef het echter niet bij, want de boeren moesten ze toen ook nog naar Assen brengen. Gezienus Jager heeft 30

5 wel zijn paard op de Brink afgestaan, maar is niet meegegaan om het paard naar Assen te brengen en zei Ik verrek het om hem naar Assen te brengen. De andere boeren brachten hun paarden lopend naar Assen. Johan Koopmans is er met paard en wagen achteraan gereden en heeft de boeren opgehaald uit Assen. Je kun je boerenbedrijf niet voortzetten zonder paard en de boeren gingen op zoek naar een nieuw paard. Zo ook Japie Hartsuiker uit het Oosteind. Hij kocht een Spaans paard en zijn zoon Kasper dacht dat je er ook Spaans tegen moest spreken. Ook in vroegere tijden was het ook al de gewoonte dat er voor het kerstfeest van de zondagschool bij de inwoners van Vledder rond werd gegaan met een lijstcollectie. Alle inwoners van Vledder werden dan gevraagd om een bijdrage te geven voor de financiering van het Kerstfeest voor de kinderen. In de oorlog gingen Trijntje Ekkels en Gina Bleeker op verzoek van mevrouw Brouwer (de vrouw van dominee Brouwer) ook met een lijstcollecte rond. Dit was echter verboden in de oorlog en, zoals dat gaat, werden ze ook nog betrapt door de Duitsers. Mevrouw Brouwer, Trijntje en Gina moesten zich melden op het gemeentehuis. De dames waren toch wat bang. Het bleef echter bij een reprimande. Het kerstfeest is in verband met de avondklok ook gevierd op een middag; onder leiding van dominee Brouwer. Mevrouw Brouwer had ook nog voor alle kinderen een klein boekje weten te bemachtigen en zo werd er toch kerstfeest gevierd. Jaap Schipper Klaas T. van Dijk Bij de (afgebroken) molen in Frederiksoord. De artikelen over de herinneringen aan de Tweede Wereldoorlog in Vledder zijn tot stand gekomen met medewerking van: J. Bethlehem, A. Blomsma, J. Dekker, L. Ekkels-Haveman, S. ter Haar, B. Jager, G. Schipper-Bleeker, T.W. Stuiver, W. Stuiver, R. de Vries-Eleveld, C. Wanders-Trompetter. Allen worden bedankt voor hun medewerking. Zonder deze bijdragen waren de artikelen niet tot stand gekomen en waren we een aantal herinneringen misgelopen. Mocht u naar aanleiding van dit artikel ook een bijdrage kunnen leveren aan de Herinneringen aan de Tweede Wereldoorlog in Vledder, neemt u dan contact op met Klaas T. van Dijk. 31