Respijtzorg in Noord-Brabant

Transcriptie

1 Respijtzorg in Noord-Brabant

2

3 Respijtzorg in Noord-Brabant mevrouw drs. T. Rietveld mevrouw drs. A. Rademakers PON Instituut voor advies, onderzoek en ontwikkeling in Noord-Brabant mei 2005

4 Deze uitgave is mogelijk gemaakt door de provincie Noord-Brabant. ISBN PON Instituut voor advies, onderzoek en ontwikkeling in Noord-Brabant. Het auteursrecht van deze publicatie berust bij het PON. Gehele of gedeeltelijke overname van teksten is toegestaan, mits daarbij de bron wordt vermeld. Vermenigvuldiging en publicatie in een andere vorm dan dit rapport is slechts toegestaan na schriftelijke toestemming van het PON. Deze publicatie is te bestellen onder vermelding van PON-publicatie PON Postbus LA Tilburg Telefoon: (013) Fax: (013) Internet:

5 Inhoud 1 Inleiding Mantelzorg en respijt Provinciale opdracht Werkwijze, combinatie onderzoek 2004 flexibel volume, 2004/2005 aanvullende opdracht Leeswijzer 7 2 Respijtzorg Respijtzorg thuis Respijtzorg buitenshuis Gebruik 9 3 Resultaten van de onderzoeken Respons vragenlijst Aanbod van respijtzorg Aantal plaatsen, bezetting en wachtlijsten Financiering van respijtzorg Knelpunten vanuit de organisatie Knelpunten vanuit de mantelzorgers Succesfactoren Behoefte aan advies 19 4 Conclusies en aanbevelingen Respijtzorg algemeen Provinciale mogelijkheden Stimuleringregeling respijtzorg Slotopmerkingen 25 Literatuurlijst 27 Bijlage: Adressen respijtzorg in Noord-Brabant 29

6

7 1 Inleiding 1.1 Mantelzorg en respijt Verzorgingsproblemen worden vaak opgelost zonder tussenkomst van professionele hulpverleners. Uit cijfers blijkt dat mantelzorgers vijfmaal zoveel zorg leveren als de professionele thuiszorg. De extramuralisering van de zorg leidt tot een groter beroep op de eigen verantwoordelijkheid en het eigen zorgvermogen van zorgvragers. Tegelijk verschuift een deel van de zorg naar het netwerk (familie, vrienden). Met de komst van de Wet op de Maatschappelijke Ondersteuning (WMO) in 2006 zal dit beroep op zorgvragers en het netwerk alleen maar toenemen. Dit maakt dat mantelzorg in de belangstelling staat en de positie van de mantelzorgers steeds vaker een punt van aandacht is. Mantelzorg wordt als waardevol ervaren zowel door de degene die verzorgd wordt, als door de mantelzorger die vaak voldoening in het zorgen voor de naaste vindt. Daarnaast heeft mantelzorg een maatschappelijk belang; opname van de verzorgde kan uitgesteld of voorkomen worden. Iedereen heeft tijd voor zichzelf nodig. Als een mantelzorger voor een gehandicapte, oudere of zieke zorgt, kan dit erbij inschieten. Toch is het belangrijk dat een mantelzorger tijd voor zichzelf neemt. Na een korte onderbreking kan men de zorgtaak weer uitgerust en met nieuwe energie opnemen. Om te voorkomen dat mantelzorgers overbelast raken kan de mantelzorger een beroep doen op ondersteuning. Een van de vormen van mantelzorgondersteuning is het bieden van de mogelijkheid tot het tijdelijk overdragen van de zorg. We noemen dit respijtzorg. Mantelzorgers kunnen de verantwoordelijkheid voor de zorg (tijdelijk) aan iemand anders overdragen, kunnen even op adem komen, hebben tijd voor zichzelf en worden op deze manier in staat gesteld om het zorgen langer vol te houden. 1.2 Provinciale opdracht De provincie Noord-Brabant maakt zich al jaren sterk voor goede informele zorg in de provincie. Uit de resultaten van de Brabantse Duurzaamheidbalans werd duidelijk dat de mantelzorg sterk onder druk staat. De provincie vindt daarom dat actie nodig is, zowel door de provincie zelf als door alle andere partijen. De provincie wil activiteiten stimuleren. Door de provincie is het actieplan Informele Zorg opgesteld. In dit actieplan worden 26 acties beschreven die bijdragen aan de verbetering van de positie en de ondersteuning van de informele zorg in Noord-Brabant. Een van deze actiepunten is de aandacht voor respijtzorg. Om een goede invulling aan deze actie te geven heeft de provincie het PON gevraagd hierover te adviseren. In de paragraaf over de werkwijze zullen we ingaan op de manier waarop we het vraagstuk aangepakt hebben. Inmiddels heeft de provincie een subsidieregeling respijtzorg in het leven geroepen. De eerste versie van dit rapport (oktober 2004) heeft de provincie handvatten gegeven om de criteria voor de regeling op te stellen. PON-rapportage: RESPIJTZORG IN NOORD-BRABANT 5

8 1.3 Werkwijze, combinatie onderzoek 2004 flexibel volume, 2004/ 2005 aanvullende opdracht De provincie wil respijtzorg stimuleren. De stimulans moet bestaande mogelijkheden aanvullen. Het is niet de bedoeling dat zaken en verantwoordelijkheden overgenomen worden van anderen die daar een taak in hebben. Om een goede invulling aan de acties op het gebied van respijtzorg te geven wil de provincie antwoord op een aantal vragen. Vragen 1 Welke vormen van respijtzorg zijn er? 2 Welke groepen maken gebruik van deze zorg? 3 Wat zijn succesfactoren en faalfactoren van de verschillende vormen van respijtzorg? 4 Welke drempels zijn er om van de zorg gebruik te kunnen maken? 5 Waar wordt in de provincie Brabant respijtzorg aangeboden? 6 Wat kan de provincie aan meerwaarde bieden als het gaat om respijtzorg? 7 Welke criteria kunnen voor de stimuleringsregeling gebruikt worden? Om deze vragen te beantwoorden hebben we eerst een korte literatuurstudie gedaan. Landelijk zijn een aantal organisaties bezig met het onderwerp respijtzorg. Met deze organisaties hebben we contact gezocht en zij hebben ons stukken gestuurd. De organisaties die we benaderd hebben zijn het Expertisecentrum Informele Zorg (EIZ), Xzorg (de koepel van steunpunten mantelzorg), Arcares (de koepel van verpleeg en verzorgingshuizen) en de Erasmus Universiteit Rotterdam. In het volgende hoofdstuk geven we een overzicht van de bevindingen uit de literatuurstudie en gesprekken. Vervolgens hebben we initiatieven in Noord-Brabant opgespoord. Omdat de landelijke onderzoeken nog geen inzicht in initiatieven in Noord-Brabant gaven, zijn we van onderaf begonnen. In ons project hebben we de uitkomsten van de landelijke onderzoeken meegenomen en deze zo mogelijk toegespitst met Brabantse gegevens. In eerste instantie zijn zo veel mogelijk instellingen in de ouderenzorg, de GGZ en de gehandicaptenzorg per benaderd met de vraag of zij respijtzorg aanbieden, zo ja, welke soorten van respijtzorg en voor welke doelgroepen ze die zorg aanbieden. Bovendien is via de websites van de verschillende instellingen het aanbod aan respijtzorg achterhaald. Ook zijn enkele reeds bekende initiatieven door ons benaderd met de vraag of zij informatie over hun initiatief wilden geven en/of een gesprek met ons wilden aangaan. Bij enkele initiatieven hebben we een gesprek gehad om met hen de successen en drempels van de zorg te achterhalen. Daarnaast heeft een gesprek met mantelzorgers uit verschillende sectoren plaatsgevonden. Om echter een zo compleet mogelijk beeld te geven was een grondiger onderzoek noodzakelijk. Vandaar dat met de provincie een vervolgtraject afgesproken is. We hebben in oktober 2004 bij de V&V-sector, de verstandelijk gehandicaptensector, de GGZ, de jeugdzorg en via intermediairs vragenlijsten uitgezet om initiatieven op te sporen. Om de inventarisatie zo compleet mogelijk te maken, zijn instellingen tot 2 maal toe gebeld wanneer van hen geen ingevulde vragenlijst retour was ontvangen. De gevonden initiatieven zullen naast vermelding in dit rapport in een handzame brochure zo breed mogelijk verspreid worden onder mantelzorgers. 6 PON-rapportage: RESPIJTZORG IN NOORD-BRABANT

9 1.4 Leeswijzer Dit rapport is een weergave van de beide onderzoeken. Hoofdstuk 2 bevat een beschrijving van respijtzorg. In dit hoofdstuk beantwoorden we vraag 1 en 2. Hoofdstuk 3 beschrijft de bevindingen uit de inventarisatie. In dit hoofdstuk worden vraag 1 en 2 verder uitgediept en worden ook vraag 3 en 4 beantwoord. In hoofdstuk 4 leest u de conclusies en aanbevelingen. Daarin wordt specifiek aandacht besteed aan de mogelijkheden van de provincie. In dit hoofdstuk vindt de beantwoording van vraag 6 en 7 plaats. In de bijlage vindt u een overzicht van de respijtzorgvoorzieningen die tot dusver bekend zijn. PON-rapportage: RESPIJTZORG IN NOORD-BRABANT 7

10 2 Respijtzorg Respijtzorg staat voor alle vormen van tijdelijke overname van zorg om de mantelzorger even vrijaf te geven. Een toenemend aantal zorg- en welzijnsinstellingen biedt mantelzorgers de mogelijkheid om zowel incidenteel als met enige regelmaat de zorg over te dragen aan professionals of vrijwilligers. Hierdoor krijgen zij de gelegenheid om op vakantie te gaan, een hobbyclub te bezoeken en dergelijke. De term respijtzorg(voorziening) is nog niet echt bekend. Veel mantelzorgers blijken nog nooit van respijtzorg gehoord te hebben. Maar de term is ook in de zorgsector zelf nog niet echt ingeburgerd; er worden veel begrippen door elkaar heen gebruikt. Om daar enige duidelijkheid in te scheppen geven we hierna een indruk wat voor soort respijtzorgvoorzieningen er zijn in Nederland. Het overzicht zal niet volledig zijn; steeds duiken er andere benamingen op. We maken een onderverdeling in respijtzorg thuis en respijtzorg buitenshuis. Meestal is voor respijtzorg een indicatie van het Centrum Indicatiestelling Zorg noodzakelijk. Eenmaal geïndiceerd wordt respijtzorg vergoed vanuit de AWBZ, via zorg in natura of het persoonsgebonden budget (PGB). Vaak moet een eigen bijdrage betaald worden. 2.1 Respijtzorg thuis Bij respijtzorg thuis wordt er verzorging en begeleiding thuis geboden om de mantelzorger te ontlasten. Dit kan zowel door vrijwilligers als professionals gebeuren. Cliënten die geen indicatie hebben voor een bepaalde vorm van zorg, kunnen natuurlijk ook particuliere zorg inschakelen. De namen die voor respijtzorg thuis gebruikt worden zijn onder andere extramurale respijtzorg, vrijwillige thuishulp, vrijwillige thuiszorg, thuiszorg, terminale thuiszorg, thuisondersteuning, overbruggingszorg, mantelzorgondersteuning in de thuissituatie, ambulante ondersteuning, praktische thuishulp, oppashulp en vervangende mantelzorg. Sommige kerken leveren respijtzorg thuis en ook het Rode Kruis en de Zonnebloem zijn actief voor langdurig zieken, lichamelijk gehandicapten en hulpbehoevende ouderen. Respijtzorg thuis is gedefinieerd vanuit de verschillenden doelgroepen. Zo biedt (vrijwillige) thuiszorg de zorg meestal aan ouderen aan. De verstandelijk gehandicaptensector biedt ondersteuning thuis aan kinderen met een verstandelijke beperking, bijvoorbeeld na schooltijd en in het weekend. 2.2 Respijtzorg buitenshuis Respijtzorg buitenshuis wordt vaak aangeboden in een voorziening zoals een verpleeghuis, verzorgingshuis of speciale logeervoorziening. Er worden verschillende benamingen voor de zorg gebruikt. Vaak wordt gesproken van kortdurende opname/opvang, dat wil zeggen tijdelijke opname of opvang van een cliënt gedurende maximaal zes weken ter ontlasting van de mantelzorger. 8 PON-rapportage: RESPIJTZORG IN NOORD-BRABANT

11 Bij intervalopname/zorg wordt een cliënt regelmatig, tijdelijk en terugkerend opgenomen. Voor deze vormen van opname/opvang bestaan er zogenaamde logeerkamers of TOP-kamers (tijdelijke opname plaatsen) waar cliënten gebruik van kunnen maken. Deze kamers worden aangeboden op een afdeling van een verpleeg- of verzorgingshuis. Ook een zorghotel kan tijdelijke opname bieden. Dan zijn er nog logeerhuizen en time-outhuizen waar een cliënt gebruik van kan maken. In deze huizen zijn plaatsen specifiek voor respijtzorg opgezet. De plaatsen kunnen zowel zelfstandig als binnen een instelling in respijtzorg voorzien. Ook kan een cliënt gebruik maken van een zogenaamd zorghotel of van een zorgboerderij. Voor patiënten in de terminale fase van hun leven kan opvang geboden worden in een hospice of bijna-thuis-huis. Tot slot bestaat er binnen de intramurale voorzieningen de mogelijkheid tot vakantieopvang, weekendopvang of zaterdag- en zondagopvang. Ook buitenshuis zijn het Rode Kruis en de Zonnebloem actief voor langdurig zieken, lichamelijk gehandicapten en hulpbehoevende ouderen. Ze verzorgen dagjes uit en aangepaste vakanties, waarbij verpleegkundige zorg aanwezig is. Naast bovengenoemde opnamen die langer dan een dag duren, kunnen cliënten voor een dag(deel) naar een intramurale voorziening. Zij kunnen bijvoorbeeld terecht in dagcentra, verzorgingshuizen, activiteitencentra of dienstencentra. Daar verzorgt men opvang, hulp, verzorging en dergelijke overdag en s nachts voor verschillende doelgroepen. De namen die voor dit soort opvang gebruikt worden zijn onder andere groepsopvang, dagopvang, dagbesteding, dagverzorging en nachtopvang. Ook wordt bijvoorbeeld naschoolse opvang aangeboden voor kinderen met een beperking of gedragsproblemen in de schoolgaande leeftijd. 2.3 Gebruik Door het land heen zijn logeerplaatsen voor kinderen met een beperking het meest bekend. De laatste jaren wordt ook in de andere sectoren zoals de ouderenzorg en de GGZ steeds meer gedaan aan respijtzorg. Landelijke cijfers over het gebruik van respijtzorgvoorzieningen zijn er (nog) niet. De aandacht voor respijtzorg is er wel. Zo steunt VWS momenteel een stimuleringsprogramma van het Expertisecentrum Informele Zorg, Arcares koepel van verpleeg- en verzorgingshuizen en Xzorg, de belangenbehartiger van de steunpunten mantelzorg. Er is een eerste inventarisatie verschenen waarin 10 respijtzorgprojecten in Nederland beschreven zijn (EIZ, 2003). Het programma richt zich voornamelijk op het bekend maken van de zorg en niet zo zeer op het inzichtelijk maken waar de zorg geboden wordt. Uit het onderzoek blijkt dat onbekendheid van het aanbod en de lacunes in het aanbod redenen zijn dat mantelzorgers geen gebruik maken van respijtzorg. Daar komt nog bij dat mantelzorgers de zorg niet makkelijk uit handen willen geven, ook al is het goed om even vrijaf te hebben van de zorg. Mantelzorgers worden soms weerhouden door schuldgevoelens en schaamte. Uit onderzoek van de Erasmus Universiteit (2002 en 2003) blijkt dat de meeste mantelzorgers die meededen aan het onderzoek behoefte hebben aan het tijdelijk of langer overdragen van de zorg. PON-rapportage: RESPIJTZORG IN NOORD-BRABANT 9

12 Een grote groep zou graag vrijaf hebben voor het uitoefenen van hun hobby. En ook geven veel mantelzorgers aan dat zij een weekend of een week op vakantie zouden willen. Uit de studie blijkt dat hoe lager het inkomen van de mantelzorger is, hoe groter de behoefte is aan respijtzorg. Waarschijnlijk komt dit doordat iemand met een laag inkomen, moeilijker opvang kan realiseren (Koopmanschap e.a. 2003). Wanneer mantelzorgers een betaalde baan hebben, hebben zij meer behoefte aan een weekend vrijaf (ibid). Een ander resultaat uit bovengenoemd onderzoek is dat wanneer de verzorgde meerdere ziekten heeft, de mantelzorg minder wensen heeft voor overname van zorg. Waarschijnlijk heeft de mantelzorger angst om de zorg aan iemand anders over te laten. De objectieve belasting die mantelzorgers hebben, lijkt niet van invloed op de vraag naar respijt. Wanneer de verzorgde op de wachtlijst staat, neemt de vraag naar respijtzorg toe (ibid). Uit het gesprek met mantelzorgers in Breda bleek dat zij het moeilijk vinden de zorg over te dragen, maar dat zij daaraan wel behoefte hebben. De mantelzorgers gaven aan dat wanneer zij al in het zorgcircuit zitten, zij eerder in aanmerking komen voor respijtzorg. De drempels die zij ervaren zijn onder andere de onduidelijkheid hoe de zorg aangevraagd moet worden, het onbekend zijn met de mogelijkheden en de integratie binnen de afdeling. Als voorbeeld werd gegeven dat wanneer iemand nog jong is en als respijt op een afdeling van het verpleeghuis opgenomen wordt, hij of zij niet past tussen de ouderen die daar verblijven. 10 PON-rapportage: RESPIJTZORG IN NOORD-BRABANT

13 3 Resultaten van de onderzoeken Via internet hebben we initiatieven voor respijtzorg in Brabant opgespoord. Van de verpleeg- en verzorgingssector (v en v), gehandicaptensector (GZ) en de geestelijke gezondheidszorg (GGZ) hebben we een aantal instellingen benaderd voor een gesprek waarin de vorm van respijtzorg, de doelgroepen, succes en faalfactoren en de drempels voor respijtzorg aan de orde zijn gekomen. Daarnaast hebben we de verpleeg- en verzorgingshuizen, instellingen in de jeugdzorg, de geestelijke gezondheidszorg en de gehandicaptenzorg benaderd met een vragenlijst. De inhoud van dit hoofdstuk is het resultaat van zowel de gesprekken uit het eerste onderzoek als de vragenlijst uit het aanvullend onderzoek. 3.1 Respons vragenlijst De respons op de vragenlijst was 68%. De sector verpleging en verzorging ruim 60%. Van de respondenten hadden 6 stichtingen de lijst voor de hele stichting ingevuld. De gegevens van 26 instellingen die onder die stichtingen vallen en waar de lijst naar gestuurd was, zijn dus niet apart in het overzicht opgenomen. De respons komt daarom eigenlijk hoger uit, maar in dit rapport gaan we uit van 113. De respons van de gehandicaptensector (GZ), de jeugdzorg en de Geestelijjke gezondheidszorg was boven de 80%. In totaal hebben we 160 vragenlijsten retour ontvangen, waar bij 4 de sector niet was te achterhalen. In het complete overzicht gaan we daarom uit van 160 lijsten, wanneer we uitsplitsen naar sector kunnen we 156 lijsten meenemen. Figuur 1: Overzicht respons Sector Verstuurde lijsten Respons Percentage van sector V en V % JZ 8* 7 87% GGZ %** GZ % Totaal (160) 68% * Voor de jeugdzorg (JZ) zijn, na overleg, de koepels benaderd. ** Naar de geestelijke gezondheidszorg (GGZ) zijn 8 lijsten gestuurd. Een instelling heeft de lijst voor 3 verschillende circuits ingevuld, 2 lijsten zijn niet retour gezonden, zodat de respons uitkomt op 8. PON-rapportage: RESPIJTZORG IN NOORD-BRABANT 11

14 3.2 Aanbod van respijtzorg Van de 160 respondenten geven er 129 aan dat zij respijtzorg aanbieden en nog eens 9 dat ze het nu nog niet aanbieden, maar het wel van plan zijn. Bijna de helft van de respondenten geeft aan cliënten wel eens door te verwijzen naar een andere instelling. Vaak is het een locatie binnen de eigen stichting, een instelling in de regio of specifiek een logeerhuis. Figuur 2: Overzicht aanbod respijtzorg Sector Bieden respijtzorg Percentage Zijn van plan om respijtzorg te gaan bieden V en V 93 82% 8 JZ 2 28% 1 GGZ 6 75% 0 GZ 25 90% 0 Totaal 126 (129) 80% 9 De sector V&V bestaat uit verpleeg- en verzorgingshuizen en de thuiszorg. Deze organisaties leveren zorg aan huis en geïntegreerde zorg binnen de instelling. Bij beide vormen van zorg is het mogelijk om respijtvoorzieningen te bieden. Veel respondenten uit de V en V-sector bieden respijtzorg aan, namelijk 82%. Logeermogelijkheden worden het vaakst geboden (bij 30% van de respondenten), gevolgd door dagopvang (20%). en weekopvang wordt door 10% van de respondenten geboden. Enkele instellingen bieden respijtzorg thuis en ruim 10% biedt nog andere vormen van zorg. Uit de antwoorden bleek dat de meeste zorg een variant is op respijtzorg thuis. Ook worden zorghotels, zorgboerderijen en logeerhuizen voor ouderen genoemd. Tevens bestaat er de mogelijkheid om gebruik te maken van de vrijwillige thuiszorg. Dagbehandeling wordt in eerste instantie niet als respijtzorg bestempeld omdat de zorg vanuit het gezichtspunt van de cliënt geleverd wordt. Toch is dagbehandeling een ideale vorm van respijtzorg. Het doel van de dagbehandeling is de gezondheid van de cliënt op peil te houden, waardoor de cliënt zolang mogelijk thuis kan blijven wonen. Het bijkomend effect is dat de mantelzorger respijt krijgt. De respijtzorg in de jeugdzorg bestaat uit logeeropvang, een van de respondenten biedt ook respijtzorg thuis. In de GGZ wordt nachtopvang, weekendopvang, logeeropvang of respijtzorg thuis geboden. Voor kinderen met een autistische stoornis zijn er verschillende logeerhuizen gevestigd in Brabant. Voor volwassenen wordt crisisopvang, deeltijdbehandeling en dagopvang in verschillende instellingen geboden. Dit is in eerste instantie zorg voor de cliënt, maar kan net als bij de V en V-sector als respijt voor de mantelzorger worden gezien, omdat de mantelzorger tot rust kan komen. In de sector voor gehandicapten wordt onderscheid gemaakt tussen lichamelijk, zintuiglijk, meervoudig en verstandelijk gehandicapten. De meeste instellingen voor gehandicapten bieden wel een vorm van respijtzorg. 12 PON-rapportage: RESPIJTZORG IN NOORD-BRABANT

15 Het aanbod bestaat uit logeermogelijkheden (25% van de respondenten), dagopvang (bij 20%), weekendopvang (bij bijna 20%), naschoolse opvang (bijna 20%) en respijtzorg thuis (ook door bijna 20% van de respondenten). Enkele instellingen bieden nachtopvang. Ook deeltijdopname is een vorm van respijtzorg die in de gehandicaptensector wordt aangeboden. Cliënten worden met vaste regelmaat opgenomen, voor mantelzorgers biedt dit de mogelijkheid om zelf nog zorg te bieden, maar tevens ook tijd te hebben voor zichzelf. Hieronder geven we per regio een overzicht waar de instellingen die respijtzorg bieden gevestigd zijn. Naast de instellingen die benaderd zijn via de enquête, zijn ook bekende voorzieningen zoals zorgboerderijen en vrijwillige thuiszorg/thuishulp/terminale zorg meegenomen. Figuur 3: Legenda Vrijwilligers Thuiszorg/Thuishulp/Terminale zorg (VT) Respijtzorg Verpleging en Verzorging (V en V) Respijtzorg Geestelijke Gezondheidszorg (GGz) Respijtzorg Jeugd Respijtzorg Gehandicaptenzorg (Gz) Figuur 4: Respijtzorgvoorzieningen in West-Brabant PON-rapportage: RESPIJTZORG IN NOORD-BRABANT 13

16 Figuur 5: Respijtzorgvoorzieningen in Midden-Brabant Figuur 6: Respijtzorgvoorzieningen in Noordoost-Brabant 14 PON-rapportage: RESPIJTZORG IN NOORD-BRABANT

17 Figuur 7: Respijtzorgvoorzieningen in Zuidoost-Brabant 3.3 Aantal plaatsen, bezetting en wachtlijsten De vragen over het aantal respijtzorgplaatsen, de bezetting van die plaatsen en de wachtlijsten zijn niet volledig ingevuld. Het overzicht wat we hier geven is dus beperkt. Het aantal plaatsen is slechts door 53 respondenten ingevuld. Een kwart van hen heeft tussen de 5 en 10 plaatsen, een kwart tussen de 10 en 20 plaatsen en ruim een kwart tussen de 20 en de 50 plaatsen. Enkele respondenten geven aan tussen de 1 en 5 plaatsen te hebben, 15% heeft meer dan 50 plaatsen. De respondenten die de lijst ingevuld hebben bieden samen 2400 plaatsen, waarvan de gehandicaptenzorg er ruim 1600 voor haar rekening neemt. Omdat slechts een beperkt aantal respondenten deze vraag hebben beantwoord, zal het werkelijk aantal plaatsen in Brabant dus meer zijn. Opvallend is dat er nauwelijks losse plaatsen worden genoemd, terwijl uit gesprekken en het bekijken van internet bleek dat veel huizen logeerkamers of TOP-kamers aanbieden. Mogelijk hebben de respondent hun losse bedden niet aangegeven. Van de respondenten die de bezettingsgraad dagopvang hebben ingevuld (51) hebben ruim 80% een bezettingsgraad van 80% of hoger. Enkele hebben een bezetting van boven de 100%. Er is geen noemenswaardig verschil tussen de bezettingsgraad dagopvang van de 4 sectoren. De bezetting van de nachtopvang is bij een kwart van de respondenten heel laag (tussen de 0 en 10%), bij driekwart van de respondenten heel hoog (tussen de 80 en 100%). PON-rapportage: RESPIJTZORG IN NOORD-BRABANT 15

18 De respondenten van de jeugdzorg en GGZ hebben geen nachtopvang aangegeven, de nachtopvang van de GZ is altijd ruim 80% bezet. De bezettingsgraad van de weekendopvang is hoog, tweederde van de respondenten heeft een bezettingsgraad tussen de 80 en 100%. In de ouderensector is de bezetting meestal tussen de 10 en 50 %, in de gehandicaptenzorg is de bezettingsgraad altijd boven de 80%. Van de 48 respondenten die aangeven logeeropvang te bieden heeft bijna 60% een bezetting van 80% of hoger. In de ouderenzorg en de gehandicaptenzorg heeft de helft van de initiatieven deze bezetting, in de GGZ hebben alle initiatieven deze bezetting. Naschoolse opvang is slechts door enkele respondenten genoemd. Deze komen uit de gehandicaptenzorg en de bezetting van deze opvang is hoog. De time-out opvang is ook slechts enkele keren genoemd. Voornamelijk door de gehandicaptensector, 2 keer door de GGZ. Respijtzorg thuis wordt voornamelijk door de vrijwillige thuiszorg aangeboden. Deze vorm van respijtzorg is slechts door enkele respondenten in de ouderenzorg en de gehandicaptenzorg aangegeven. Om inzicht te krijgen op de juiste hoeveelheid respijtzorgplaatsen hebben we de vraag gesteld of er een wachtlijst bestaat voor een plaats. Deze vraag is niet vaak ingevuld, maar geeft toch wel een beeld van waar enkele knelpunten zitten. Voor de dagopvang in de ouderenzorg geeft ruim 40% van de respondenten die dagopvang hebben aan dat er een wachtlijst is. Respondenten uit de GGZ gaven ook aan dat een probleem bij de bestaande wachtlijsten is dat degene die bovenaan de wachtlijstlijst staat niet altijd past binnen de groep waar een plek vrijkomt, omdat er gelet moet worden op het niveau van functioneren. Zo kan de wachtlijst niet in volgorde van binnenkomst afgewerkt worden. 3.4 Financiering van respijtzorg We hebben de vraag gesteld hoe de respijtzorg gefinancierd wordt. Ruim 100 respondenten gaven aan dat de respijtzorg uit de AWBZ betaald wordt, waarvan 40 respondenten aangaven dat de zorg via het persoonsgebonden budget wordt betaald. Bijna 30 respondenten gaven te kennen dat de cliënt zelf betaalt of een eigen bijdragen geeft. Van de voorzieningen die gebruik maken van PGB komt de helft uit de gehandicaptensector. 3.5 Knelpunten vanuit de organisatie De respondenten is gevraagd of zij knelpunten ervaren bij het aanbieden van respijtzorg. Een groot deel van de respondenten gaven aan dat zij een of meerdere punten ervaren. Ruim honderd respondenten gaven gezamenlijk ruim 200 knelpunten aan. Wat opvalt is dat er geen punt uitspringt, er worden veel verschillende knelpunten genoemd. 16 PON-rapportage: RESPIJTZORG IN NOORD-BRABANT

19 Figuur 8: Percentage respondenten (hele groep) die knelpunten bij uitvoeren respijtzorg aangeven Knelpunten Percentage respondenten Indicatie 20% Bekendheid met voorziening 20% Capaciteit voorziening 18% Financiering 18% Flexibiliteit 18% Vervoer 14% Regelgeving 10% Uitbreiding voorziening 10% De respondenten uit de V en V sector geven bekendheid, indicatie en flexibiliteit het vaakst aan als probleem. In de gesprekken die we voerden werden problemen met de regelgeving genoemd. Als voorbeeld werd gegeven dat iemand langer thuis kon wonen door aanpassingen via de WVG, maar weer geen aanspraak kon maken op dagopvang, waardoor thuis wonen toch weer problematisch werd. Ook geven enkele instellingen aan dat er op respijtzorg binnen een instelling in principe altijd verlies wordt gemaakt, omdat een deel van de capaciteit vrij gehouden moet worden voor een eventuele zorgvraag. De gehandicaptensector scoort op een aantal punten een stuk hoger dan de respondenten uit de andere sectoren. 42% van de respondenten geeft de indicatie als knelpunt, tussen 32 en 35% van de respondenten geeft capaciteit, bekendheid, financiering en vervoer als knelpunten aan. Bij de indicatie wordt ook een lange wachttijd genoemd voordat een indicatie wordt afgegeven. Het aantal respondenten uit de GGZ en de jeugdsector is te klein om daar apart iets van te zeggen. Wat wel opvalt is dat de respondenten uit de jeugdsector nauwelijks knelpunten aangegeven hebben. Respondenten uit de GGZ geven aan dat autistische kinderen veel structuur nodig hebben en dat dit niet altijd samengaat met het aanbieden van een flexibel aanbod. Kinderen boven de 18 kunnen geen gebruik meer maken van de logeeropvang en er bestaat ook geen andere opvang voor die leeftijdscategorie. Tevens speelt het probleem dat jongeren rond hun 14e niet meer willen logeren. Hiervoor zou een dagopvang in het weekend ideaal zijn. 3.6 Knelpunten vanuit de mantelzorgers In de enquête hebben we de vraag gesteld welke knelpunten mantelzorgers ervaren (volgens de instellingen). Ruim 21% van de respondenten geven aan dat de indicatie voor de mantelzorgers het grootste knelpunt is, gevolgd door bekendheid, wachtlijsten, drempels die mantelzorgers zelf voelen, vervoer en het probleem dat vraag en aanbod niet op elkaar aansluiten. Deze knelpunten worden door tussen de 19 en 12% van de respondenten genoemd. PON-rapportage: RESPIJTZORG IN NOORD-BRABANT 17

20 De respondenten uit de V en V-sector geven aan dat de drempels die mantelzorgers zelf ervaren (vooral het schuldgevoel en een gevoel van falen) en de bekendheid van respijtzorg de grootste problemen zijn (beide 19%). Gevolgd door de indicatie (16%) en de wachtlijst (15%). Problemen met het aansluiten van vraag en aanbod en met het vervoer scoren rond de 10%. In de gehandicaptensector ervaren mantelzorgers de indicatie als het grootste probleem (42%). Daarna het vervoer (36%), de wachtlijst (29%), de aansluiting van vraag en aanbod (21%) en de bekendheid en kosten (18%). Ook uit gesprekken bleek dat het aanvragen van een indicatie voor de meeste mantelzorgers drempelverhogend werkt. 3.7 Succesfactoren De succesfactoren zijn voornamelijk aan de orde gekomen in de gesprekken met mensen uit het veld. Respondenten van instellingen in de V en V-sector geven aan dat zowel de cliënten als de mantelzorgers zeer tevreden zijn over de bestaande respijtvoorzieningen. Dit blijkt uit de hoge bezetting en het herhaalde gebruik. Veelal zijn mantelzorgers die al bekend zijn met voorzieningen op de hoogte van respijtzorg. Verschillende instellingen organiseren bijeenkomsten voor mantelzorgers, waarbij het product respijtzorg bekend gemaakt wordt. Ook horen mantelzorgers via mond-tot-mondreclame, brochures en soms via de huisarts over respijtzorg. Respondenten geven aan dat gebruik maken van casemanagers en zorgloketten goede voorbeelden zijn waarbij respijtzorg duidelijk kenbaar wordt gemaakt door een instelling. De casemanagers en zorgloketten zijn op de hoogte van alle zorgproducten die geleverd kunnen worden, dus ook respijtzorg. Zij kunnen de mantelzorgers er op attent maken dat deze vorm van zorg bestaat. Nachtzorg is voor een mantelzorger vaak de ideale respijtvoorziening. De mantelzorger kan s nachts voldoende rusten, waardoor de zorg overdag weer makkelijker vol te houden is. Dit wordt vooral voor mantelzorgers die voor ouderen zorgen van belang geacht. Respondenten concluderen dat de losse respijtvoorzieningen zoals het zorghotel en logeerhuis flexibel in kunnen spelen op de vraag naar respijt. Het is bij deze losstaande respijtvoorzieningen mogelijk om direct de voorziening te benaderen en de indicatie hoeft pas achteraf geleverd te worden; hierdoor word de vraag naar respijt laagdrempelig. Uit het gesprek met het logeerhuis voor dementerenden kwam naar voren dat de voorziening zeer laagdrempelig is doordat de mantelzorger zelf contact kan opnemen met het huis. De mantelzorger krijgt dan iemand van de verpleging aan de telefoon waarmee een afspraak voor logeeropvang gemaakt kan worden. In de gehandicaptensector zijn mantelzorgers - meestal de ouders - veelal erg tevreden over de respijtvoorzieningen. Vaak wordt herhaaldelijk gebruik gemaakt van deze voorzieningen. Ook in deze sector speelt dat mantelzorgers moeite hebben om de zorg uit handen te geven. Een gevoel van angst, onzekerheid en schuld komt om de hoek kijken. Toch is de vraag naar respijt groot, mantelzorgers horen uit hun omgeving positieve geluiden, bijvoorbeeld van andere ouders op de mytylschool. 18 PON-rapportage: RESPIJTZORG IN NOORD-BRABANT

21 De respijtzorgvoorzieningen in de gehandicaptensector worden veelal als aparte voorzieningen gevestigd. Dit biedt vele voordelen; zoals het makkelijker bekend kunnen maken van de respijtvoorziening, omdat men alleen deze voorziening biedt. Ook hier kan als voordeel worden benoemd dat bij aparte respijtvoorzieningen de drempel een stuk minder hoog ervaren wordt. Het komt regelmatig voor dat een cliënt het aantal respijtfaciliteiten steeds meer opbouwt, om uiteindelijk later in een passende woonvorm/instelling terecht te komen. Ook kunnen er zorgarrangementen worden samengesteld waarbij verschillende respijtzorgvoorzieningen op elkaar worden aangepast. De respondenten van de logeerhuizen in de GGZ geven aan dat de respijtvoorziening een groot succes is en door ouders erg wordt gewaardeerd. De bekendmaking van de respijtvoorziening vindt vooral via de coördinatoren plaats, maar ook via de site van de GGZ en MEE worden de logeerhuizen bekend gemaakt. De logeervoorziening is vooral bekend onder ouders die al gebruik maken van een voorziening of school binnen de GGZ. De logeerhuizen zijn gevestigd binnen de bestaande instelling, dit heeft zowel voor- als nadelen. Het kan drempelverhogend werken omdat ouders zich geconfronteerd zien met een bestaande instelling, maar biedt daarentegen wel verschillende faciliteiten die binnen de bestaande instelling gelegen zijn, zoals een gymzaal, soos en dergelijke. 3.8 Behoefte aan advies Een kwart van de respondenten geeft aan graag advies te willen krijgen bij het opzetten van respijtzorg of het oplossen van knelpunten. Uitgesplitst naar sector wijst uit dat van de V en V-respondenten bijna een kwart advies wil. Van de gehandicaptensector heeft 33% aangegeven advies te willen krijgen. Van de jeugdsector en de GGZ hebben enkele respondenten aangegeven advies te willen krijgen. Het advies dat gevraagd wordt richt zich meestal op het opzetten van respijtzorg, de financiering (bijvoorbeeld ook het verkrijgen van een AWBZerkenning), het geven van bekendheid aan het aanbod en het goed kunnen aansluiten bij de vraag aan respijtzorg. De instellingen die hebben aangegeven advies te willen, hebben hiervoor een aanvraagformulier voor de stimuleringsregeling respijtzorg van de provincie ontvangen (zie paragraaf 4.3). PON-rapportage: RESPIJTZORG IN NOORD-BRABANT 19

22 4 Conclusies en aanbevelingen 4.1 Respijtzorg algemeen Respijtzorg geen bekend begrip De term respijtzorg is niet erg bekend. Instellingen kennen de term vaak niet, terwijl na uitleg wel degelijk sprake bleek van een aanbod aan overname van zorg. Mantelzorgers blijken zowel het begrip als de mogelijkheden niet te kennen. Wanneer hen gevraagd wordt naar mogelijkheden voor overname van zorg, weten zij dat vaak niet te vinden of niet op zich zelf te betrekken. Wat blijkt is dat wanneer al gebruik gemaakt wordt van vormen van zorg of een bepaalde school, dus wanneer iemand al in de molen zit, de bekendheid groter is. Ook mond-tot-mond reclame werkt goed bij mantelzorgers. Behoefte aan respijtzorg Uit onderzoeken blijkt dat er veel behoefte is aan respijtzorg. Uit de gevoerde gesprekken blijkt dat ook. De voorzieningen zijn goed bezet en er zijn vaak wachtlijsten. De respijtzorg voldoet aan de verwachtingen. Aangegeven wordt dat mantelzorgers tevreden zijn en dat er veel herhalingsbezoeken worden uitgevoerd. Aanbod respijtzorg Al is respijtzorg geen bekend begrip, toch blijkt er een vrij groot aanbod van deze zorgsoort te zijn. Ruim 80% van de respondenten die de vragenlijst ingevuld hebben geeft aan respijtzorg te bieden en nog een aantal dat ze van plan zijn om respijtzorg te gaan aanbieden. Niet duidelijk is of de instellingen die niet gereageerd hebben respijtzorg aanbieden. Verwacht mag worden dat ook een aantal van deze instellingen respijtzorg bieden. De vormen van respijtzorg zijn zeer divers. In de V en V-sector zijn logeeropvang en dagopvang de meest aangeboden vormen van respijtzorg. Opvallend is dat weinig instellingen een kamer voor tijdelijke opname (TOPkamer) noemden, terwijl uit de gesprekken juist bleek dat bijna elke instelling zo n kamer heeft. Waarschijnlijk zien veel instellingen deze kamer niet als respijtzorg. De meeste instellingen in de gehandicaptensector bieden respijtzorg. wordt het vaakst aangeboden, maar ook dagopvang, nachtopvang, naschoolse opvang scoren goed. De respijtzorg wordt verspreid over de regio s aangeboden, al wordt de meeste respijtzorg in de grotere steden aangeboden. In kleinere plaatsen is het aanbod minder. Op de ingevoegde kaarten is dit goed te zien. Deze kaartjes bieden inzicht in waar, welke sector respijtzorg aanbiedt. Zowel de sector zelf als de mantelzorgers kunnen hiervan gebruik maken. Bij het uitbreiden van respijtzorgmogelijkheden dient gekeken te worden wat er in de regio al is, zodat niet eenzelfde aanbod, maar juist op de witte vlekken een aanbod gerealiseerd kan worden. 20 PON-rapportage: RESPIJTZORG IN NOORD-BRABANT

23 Afstemmen op vraag Het aanbod voor respijtzorg dient afgestemd te zijn op de vraag van de mantelzorgers. Deze vraag is nog niet altijd duidelijk. De grote lijnen zijn wel bekend. Veel mantelzorgers willen regelmatig, bijvoorbeeld een dag(deel) per week de zorg overdragen. En groot aantal mantelzorgers willen op vakantie en de zorg gedurende een week of weekend overdragen. Wat voor veel mantelzorgers belangrijk is, is dat er zorg aanwezig is, wanneer het nodig is. Dit kan zijn in crisissituaties, maar ook tijdens werktijden van mantelzorgers. Dit vraagt om flexibele inspeelmogelijkheden van de voorzieningen. Er dient aandacht voor publiciteit te zijn Mantelzorgers zijn vaak niet bekend met de mogelijkheden. De voorzieningen moeten daarom duidelijke informatie verstrekken over de mogelijkheden die zij bieden voor mantelzorgers. De respijtvoorzieningen dienen herhaaldelijk onder de aandacht gebracht te worden, zowel rechtstreeks bij de mantelzorgers, maar ook via intermediairs. Dit kan bijvoorbeeld de huisarts zijn, maar ook steunpunten mantelzorg, ouderenadviseurs, de thuiszorgmedewerkers of maatschappelijk werkers. Instellingen zullen hun aanbod bij deze organisaties kenbaar moeten maken, maar ook bij bijvoorbeeld het CIZ, lokale loketten en gemeenten. De provincie kan hierin faciliteren en doet dat bijvoorbeeld al door de website informelezorgbrabant.nl aan te bieden. Ook biedt de provincie een adresboekje aan mantelzorgers aan, zodat mantelzorgers weten waar ze terecht kunnen voor respijtzorgvoorzieningen. Artikelen in dagbladen en op de provinciale pagina kunnen bijdragen tot een grotere bekendheid. Maar ook aandacht aan respijtzorg in discussieprogramma s op tv werkt verhelderend. Omroep Brabant zou hierin een rol kunnen vervullen door het thema aan te snijden in bijvoorbeeld Dekkers op donderdag. Wanneer een vervolg aan het programma Take Care wordt gegeven zou respijtzorg daarin een thema kunnen zijn. Emotionele drempels Mantelzorgers voelen zich soms schuldig wanneer zij degene voor wie ze zorgen naar een voorziening laten gaan. Mantelzorgers dienen hierbij ondersteund te worden. Lotgenotencontact kan hen goede ondersteuning bieden; ervaringen van anderen kunnen hen positief beïnvloeden, mond-tot-mond reclame blijkt goed te werken bij mantelzorgers. Mantelzorgers kunnen over de streep getrokken worden wanneer zij inzien dat ook de hulpbehoevende baat heeft bij een opname elders. Dit dient dan ook benadrukt te worden. Ook de vermelding van de mogelijkheden op eigen sites van organisaties en op de site brabantzorg.net zijn goede mogelijkheden om bekend te worden. Instellingen en steunpunten mantelzorg kunnen mantelzorgers ondersteunen hen over het schuldgevoel heen te helpen door met mantelzorgers in gesprek te gaan hierover en mantelzorgers de mogelijkheid te beiden om met anderen in gesprek te gaan. Drempels zo laag mogelijk houden 1 Het blijkt dat apartstaande voorzieningen een lagere drempel hebben om te bezoeken. Bijvoorbeeld ervaringen in de gehandicaptensector wijzen uit dat er juist veel interesse is in de logeermogelijkheden in vakantieparken. PON-rapportage: RESPIJTZORG IN NOORD-BRABANT 21

24 Ook in de andere sectoren zou een dergelijke laagdrempelige opvang mogelijk moeten zijn. 2 Andere manieren om de drempel te verlagen zijn de mond-tot-mondreclame. Wanneer een mantelzorger van een andere mantelzorger de ervaringen hoort, kan dit de stap verlagen om ook zelf gebruik te maken. 3 De regelingen die getroffen moeten worden werpen drempels op. Veelal is een indicatie vooraf nodig. Juist die indicatie belemmert een snelle opnamemogelijkheid. Verschillende voorzieningen werken met een indicatie achteraf, wat goed werkt. Dit is waarschijnlijk voor andere voorzieningen ook te realiseren. 4 Wanneer een mantelzorger een opname wil regelen is het drempelverlagend wanneer rechtstreeks naar de voorziening gebeld kan worden en niet via een centrale of via het management. 5 Vaak moet een eigen bijdrage betaald worden. Dit kan voor mantelzorgers een drempel zijn zodat ze van gebruik afzien. Respijtzorg, de AWBZ en de WMO Sinds de functiedifferentiatie binnen de AWBZ is het via de functie ondersteunende begeleiding voor organisaties makkelijker geworden om respijtzorg aan te bieden. Wanneer de WMO in werking gaat, zal een groot aantal respijtzorgmogelijkheden daarin terecht komen en vallen ze dus onder de verantwoordelijkheid van de gemeenten. Het is daarom van belang dat de respijtzorgmogelijkheden, maar ook zeker het effect wat respijtzorg oplevert voor mantelzorgers, bij de gemeenten bekend zijn. 4.2 Provinciale mogelijkheden Actieplan informele zorg Het informele zorgbeleid heeft in de voorjaarsnota 2004 een impuls gekregen door het beschikbaar stellen van extra gelden. In het actieplan Als zorgen je vak niet is geeft de provincie inzicht in de acties die zij voor de informele zorg wil ondernemen. Zowel de overheden, als de lokale instellingen zoeken naar mogelijkheden om betere voorwaarden te scheppen om mensen in staat te stellen mantelzorg te verlenen, vrijwilligerswerk te doen of deel te nemen aan zelfhulpgroepen. Ook wordt gezocht naar voorwaarden voor het ondersteunen van de informele zorg. Er worden veel initiatieven genomen, maar de onderlinge afstemming op lokaal en regionaal niveau loopt niet altijd goed. Er zijn zowel partijen uit de zorg- als uit de welzijnssfeer betrokken bij de ondersteuning van de informele zorg. Wat betreft de financiering is er een grote diversiteit. De financiering berust deels bij de zorgkantoren, deels bij de gemeenten, deels bij de fondsen en soms bij de provincie. De informele zorg is van iedereen een beetje, maar niemand heeft op dit moment de regie staat in het actieplan geschreven. De provincie ziet voor zichzelf een stimulerende en coördinerende rol weggelegd in de informele zorg en geeft aan dat zij het beeld inzichtelijk maken, en informatie beschikbaar kan stellen aan degenen die er belang bij hebben. 22 PON-rapportage: RESPIJTZORG IN NOORD-BRABANT

25 Informatie beschikbaar stellen en bekendheid geven aan het onderwerp In het actieplan geeft de provincie al aan dat zij voor zichzelf een rol weggelegd ziet in de informatievoorziening over informele zorg. In onze gesprekken met respijtzorgvoorzieningen bleek dat deze voorzieningen ook van mening zijn dat de provincie hierin een rol kan vervullen. Hierbij denken instellingen aan het beschikbaar stellen van middelen voor informatiefolders en dergelijke, het organiseren van een congres of debat om respijtzorg onder de aandacht te brengen, het plaatsen van een advertentie in een regionaal of provinciaal (dag)blad. Daarnaast dient voor mantelzorgers extra informatie beschikbaar te komen, omdat juist zij goed van de mogelijkheden op de hoogte moeten zijn. Hiaten in de respijtzorg: ongewenst maar onoplosbaar door provincie Onze gesprekspartners gaven verschillende hiaten in de zorg aan, zoals het moeilijk kunnen financieren van de nachtopvang, het financieren van leegstand en het vervoer van en naar de respijtvoorziening. Wanneer een instelling alleen nachtopvang geeft, staat het bed overdag leeg, wat leegstand veroorzaakt. Wat betreft de financieringsproblemen in de nachtopvang is geen rol voor de provincie weggelegd. De zorg is immers geen verantwoordelijkheid van de provincie. Instellingen dienen deze kwestie met de zorgverzekeraar op te nemen. Geld beschikbaar stellen voor vervoer of het financieren van een busje of iets dergelijks is ook geen mogelijkheid voor de provincie. De provincie heeft geen bemoeienis met de directe zorg en dat dient ook zo te blijven, omdat er nooit structurele middelen beschikbaar gesteld kunnen worden. De provincie heeft wel andere mogelijkheden wat betreft het vervoer, zie daarvoor het volgende punt. Faciliteren in afstemming, samenwerking en onderzoek De provincie kan faciliteren dat sectoren van elkaar kunnen leren. Zo heeft de gehandicaptenzorg veel ervaring met losstaande voorzieningen, terwijl dat in de ouderenzorg nog niet vaak het geval is. De gehandicaptensector kan de ouderensector hierover leren. De provincie kan uitwisseling van ervaringen bijvoorbeeld stimuleren door het beleggen van studiedagen of door het geven van tips op de wensite De provincie kan ontwikkelingen stimuleren door initiatieven te ondersteunen door bijvoorbeeld kennis die aanwezig is beschikbaar te stellen en menskracht aan te bieden. De stimuleringsregeling Respijtzorg geeft de provincie mogelijkheden om hierop in te zetten (zie ook volgende punt). Een ander punt waarop de provincie kan faciliteren is de samenwerking. Is het zinvol dat elke sector in elke kern een respijtzorgvoorziening opzet? Sectoren geven zelf aan dat ze binnen hun eigen sector willen blijven. Maar: kunnen doelgroepen samen gebruik maken van een voorziening? Wat biedt dit voor mogelijkheden om het platteland leefbaar te houden? Kan de provincie een samenwerking van verschillende sectoren die respijtzorg aanbieden stimuleren door bijvoorbeeld een experiment te (laten) ontwikkelen? Het vervoersvraagstuk rond de respijtzorg moet onder de aandacht gebracht worden binnen de provincie en de overleggen die gevoerd worden omtrent het Regionaal/provinciaal verkeers- en vervoersplan. Deze afstemmingen zijn een competentie van de provincie. Het vervoer van en naar voorzieningen moet daarin een plaats krijgen. PON-rapportage: RESPIJTZORG IN NOORD-BRABANT 23

26 Bovendien kan voor het vervoersvraagstuk ook naar sectoren onderling gekeken worden. Hoeveel busjes van de verschillenden voorzieningen rijden niet af en aan door Brabant? Niemand weet de juiste aantallen, maar het zijn er heel veel! Kan een organisatie in de gehandicaptensector, die veel busjes heeft rijden, buiten de reguliere uren, hun diensten aanbieden aan de respijtvoorzieningen? We adviseren de provincie een onderzoek naar de inzet van verschillende busjesdiensten uit te voeren en de mogelijkheden om in het vervoer samen te werken te onderzoeken. Hoe zit het met maatjesprojecten? Kunnen maatjes diensten aanbieden om vervoersproblemen op te lossen? Zijn hiervan al voorbeelden te vinden, zogenaamde best-pratices, en kunnen die voorbeelden vertaald worden naar andere sectoren? De provincie kan ook hierover informatie en deskundigheid beschikbaar stellen en deze vraag in bovengenoemd onderzoek meenemen. Beschikbaar stellen van expertise In het bovenstaande punt is al ter sprake gekomen dat er een aantal punten zijn waarop de provincie deskundigheid in kan zetten of kan faciliteren. Hier willen we de deskundigheid nog aanvullen met de inzet van expertise bij de start van de initiatieven. Tijdens de gesprekken bleek dat het instellingen vaak aan expertise en tijd ontbreekt om daadwerkelijk te starten met een respijtvoorziening of de voorzieningen voor andere doelgroepen open te stellen. Ook liggen er vragen over haalbaarheid van respijtzorg, het flexibel invullen van personeel en dergelijke. Om dit soort vragen op te lossen kan de provincie faciliteren. 4.3 Stimuleringregeling respijtzorg De provincie heeft een stimuleringsregeling voor respijtzorg in het leven geroepen. In het voorjaar van 2005 is de regeling bekend geworden. Op basis van het door ons uitgevoerde onderzoek (oktober 2004) hebben we de provincie een aantal criteria geven op basis waarop zij middelen aan organisaties kan toekennen. Voor de volledigheid noemen we hieronder de criteria die we aangegeven hebben. Inzet middelen De beschikbaar gestelde middelen dienen ingezet te worden voor uitbreiding/ opstarten van respijtzorgmogelijkheden. De middelen zijn stimuleringsmiddelen en dienen daarom niet ingezet te worden voor structurele zaken zoals personeelskosten, of zaken die door de zorgverzekeraar betaald (dienen te) worden. De middelen zijn niet bedoeld om zaken te bekostigen die op een ander manier bekostigd kunnen worden. Verdeling over de provincie De Provincie Noord-Brabant streeft ernaar om minstens 2 initiatieven per regio een stimuleringssubsidie toe te kennen. Bij onvoldoende en/of ongeschikte aanvragen uit een regio, kan de provincie beslissen extra middelen aan een andere regio toe te kennen. Spreiding over de sectoren De provincie streeft ernaar zowel een stimuleringssubsidie toe te kennen aan een initiatief uit de ouderenzorg, uit de GGZ, uit de gehandicaptensector en uit de jeugdzorg. 24 PON-rapportage: RESPIJTZORG IN NOORD-BRABANT

27 Bij onvoldoende en/of ongeschikte aanvragen uit een sector, kan de provincie beslissen extra middelen aan een andere sector toe te kennen. Samenwerking met reguliere zorgorganisaties De provincie ziet mogelijkheden voor reguliere zorgorganisaties. Zij wil daarom stimuleren dat reguliere zorgorganisaties respijtzorg aanbieden. De aanvragen dienen daarom vanuit een reguliere zorgorganisatie te komen of samen met een reguliere zorgorganisatie ingediend te worden. Bevordering toegankelijkheid van de respijtzorg De provincie wil stimuleren dat respijtzorg toegankelijk is. Ingediende initiatieven die speciale aandacht aan toegankelijkheid besteden krijgen voorrang bij toekenning. Invullen lokale witte vlekken De provincie wil lokale initiatieven aanmoedigen om de witte vlekken in de respijtzorg op lokaal niveau op te lossen. 4.4 Slotopmerkingen In dit onderzoek is een start gemaakt om de initiatieven van respijtzorg op te sporen. Dit is geen gemakkelijke klus, omdat in een veranderend veld ook respijtzorginitiatieven aan verandering onderhevig zijn. Een inventarisatie is daarom nooit volledig. Wel is een stap gezet om een zo compleet mogelijk beeld te geven. In de bijlage is de adressenlijs, aangevuld met het soort respijtzorg wat geleverd wordt, opgenomen. Om mantelzorgers op de hoogte te brengen van het bestaande aanbod aan respijtzorg heeft de provincie een boekje laten ontwikkelen. Dit boekje wordt op de provinciale mantelzorgdag in juni in het provinciehuis uitgereikt, maar zal ook via andere kanalen, zoals steunpunten, aan mantelzorgers uitgereikt worden. Op de website wordt een overzicht van de respijtzorgvoorzieningen gegeven. Instellingen kunnen zelf op de site hun informatie actueel houden en worden ook uitdrukkelijk opgeroepen dit te doen. Wanneer instellingen nog niet op de site genoemd staan kunnen zij contact opnemen met de provincie Noord-Brabant. PON-rapportage: RESPIJTZORG IN NOORD-BRABANT 25