Onderzoeksresultaten ICT Barometer over conjunctuur, bestedingen en ICT Indicator

Transcriptie

1 Onderzoeksresultaten ICT Barometer over conjunctuur, bestedingen en ICT Indicator 31 januari 2012

2 Inhoudsopgave Introductie 3 Management summary 4 ICT-conjunctuur 6 Aantal externe ICT ers 7 Aantal interne ICT ers 10 Verwachtingen ICT-bestedingen 13 Ontwikkeling ICT-budgetten 14 Hardware 19 Software 22 Externe ICT-services 25 ICT Indicator en ICT Horizon 28 Contactgegevens 29 Verantwoording 30 2

3 ICT Barometer over conjunctuur, bestedingen en ICT Indicator Introductie Met dit kwartaalonderzoek brengt Ernst & Young sinds december 2001 de actuele trends in conjunctuur en bestedingen van ICT in beeld. De gekozen thema s zijn tot stand gekomen op basis van vraagstukken en dilemma s die leven bij cliënten van Ernst & Young en de gebruikers van de website ictbarometer.nl. Ernst & Young vindt het belangrijk om door middel van openbaar beschikbare analyses en onderzoeksresultaten verkregen kennis en inzichten te delen. Het stelt bedrijven en instellingen in staat hun eigen positie te bepalen ten aanzien van het onderzochte thema. In deze ICT Barometer worden de onderzoeksresultaten gepresenteerd die verkregen zijn uit het onderzoek in januari Waar relevant worden de uitkomsten met eerdere onderzoeksresultaten vergeleken. Door afronding in de individuele onderzoeksresultaten, tellen de percentages in onze rapportages niet altijd op tot 100 procent. Ernst & Young schetst de meest actuele ontwikkelingen op het gebied van ontwikkeling van externe en interne ICT ers in de afgelopen twee maanden en de ontwikkelingen van het ICTbudget voor de komende 12 maanden. Tevens kijkt Ernst & Young vooruit naar de bestedingen van hardware, software en externe ICT-services voor de komende 12 maanden. In deze editie wordt er ook aandacht besteed aan de ontwikkeling van de ICT Indicator. Dit is een index gebaseerd op een deel van de onderzoeksresultaten van de ICT Barometer. De stand van de index is het resultaat van de analyse van ruim onderzoeksgegevens. 3

4 Management summary Afgelopen twee maanden Externe ICT ers eerste slachtoffer van crisis Waar de vraag naar interne ICT ers het afgelopen kwartaal een stabiel beeld te zien gaf, nam de vraag naar externe ICT ers af. Zij vormen daarmee de eerste slachtoffers van de economische crisis. In de dienstverlening en bij de overheid stond de positie van externe ICT ers het meest onder druk. Vooral bij ondernemingen met meer dan 500 zijn externe ICT ers uit de gratie. Komende twaalf maanden Groeivertraging in bestedingen De groei van ICT-bestedingen vertraagt. Hoewel een meerderheid nog rekent op een stijging van de bestedingen, worden de verwachtingen gedurende de afgelopen driekwart jaar telkens naar beneden bijgesteld. De bestedingen aan hardware gaan voor het eerst sinds 2009 dalen, met name in de dienstverlening en bij de overheid. Anders dan in de overige sectoren het geval is, zet de overheidssector ook het mes in de uitgaven aan software. De bestedingen aan externe ICT-services zakken bijna over de hele linie weg. Sectoren overheid/not-for-profit en productie/industrie vallen op Bij de vorige meting van de ICT Barometer in oktober 2011 waren respondenten in de sector overheid/not-for-profit aanzienlijk optimistischer dan ondervraagden in andere sectoren. Dat beeld is intussen volledig gekanteld. Verder valt op dat de sector productie/industrie verhoudingsgewijs nog tamelijk positief naar de toekomst kijkt, waardoor het totaalbeeld in gunstige zin wordt beïnvloed. Als de verwachtingen in deze sector meer naar gemiddelde waarden gaan en elders geen verbetering optreedt, dan komt de ICT-branche echt in zwaar weer. 4

5 Management summary Kostenposten ICT-budget onveranderd Als grootste posten binnen het ICT-budget noemen ondervraagden software (standaard en maatwerk), servers, telecom, website en randapparatuur. Dit komt overeen met de uitkomsten van het onderzoek van vorig kwartaal. Cloud computing wordt door de ondervraagden met afstand als de grootste groeipost binnen het ICTbudget beschouwd. Consultancy en (interim) management zijn uit de gratie. ICT Indicator en ICT Horizon De ICT Indicator daalt van een niveau van 89 punten in oktober 2011 naar 75 punten nu. Het huidige beeld is een voortzetting van de sterke fluctuaties die we sinds begin 2010 zien. Het doelniveau van de ICT Horizon bevindt zich op 86 punten en daarmee is de groeiverwachting licht negatief. Economische omstandigheden gaan pijn doen Casper Kruijt, partner bij Ernst & Young, stelt vast dat de uitkomsten van deze ICT Barometer er op wijzen dat de moeilijke economische omstandigheden nu op meerdere plaatsen echt pijn gaan doen. Externe ICT ers zullen gaan merken dat bedrijven even minder behoefte hebben aan hun diensten. Het is een normaal beeld dat externe ICT ers de eerste slachtoffers van economische tegenslag zijn, maar tot nu toe wisten zij de dans nog te ontspringen. Kruijt signaleert daarnaast dat er bij de overheid klappen gaan vallen. Met name overheidsorganisaties met meer dan 500 nemen nu maatregelen. Ze schroeven hun bestedingen aan hardware en vooral software terug. Dat is opvallend, want tijdens de crisis van 2009 was de overheid de enige sector die niet het mes in de ICTbestedingen zette. Bij de overheid staat het water kennelijk tot aan de lippen. De afname van budgetten voor met name hardware en externe ICT-services betekent slecht nieuws voor de toeleverende bedrijven. Vooral ondernemingen met meer dan 500 en het kleinbedrijf snijden fors in de uitgaven voor ICT. Uit ons onderzoek blijkt dat alleen onder middelgrote bedrijven er nog animo is om te investeren in ICT, zegt Kruijt. Maar daarmee hebben we het enige lichtpuntje in de uitkomsten van deze ICT Barometer ook wel gehad. 5

6 ICT-conjunctuur (afgelopen twee maanden) Welke ontwikkelingen zijn er door u gesignaleerd in de afgelopen twee maanden ten aanzien van de groei, afname of het gelijkblijven van de inhuur van externe ICT ers enerzijds en interne ICT ers anderzijds? 6

7 Aantal externe ICT ers Voor het eerst sinds een periode van zeven kwartalen, waarin de vraag naar externe ICT ers een stabiel beeld te zien gaf, loopt de vraag duidelijk terug. 14 procent ziet de vraag groeien terwijl 21 procent een afname waarneemt. De economische tegenwind is inmiddels van dien aard dat bedrijven externe ICT ers de wacht aanzeggen. De trend is duidelijk negatief. Ontwikkeling aantal externe ICT ers afgelopen 2 maanden 23% 31% 26% 26% 26% 26% 21% 15% 12% 11% 12% 12% 9% 16% 13% 13% 14% 18% 17% 15% 14% groeit 52% 48% 51% 53% 53% 51% 52% 51% 56% 51% 47% 52% 49% 53% 55% 56% 52% 53% 51% 54% 52% 21% 19% 15% 23% 19% 7% 8% 7% 10% 19% 13% 19% 13% 19% 11% 15% 7% 9% 9% 18% 13% 16% 15% 14% 15% 17% 19% 13% 15% 21% 17% 22% 17% 19% 14% 15% 18% 17% 16% 21% 14% 13% n.v.t, geen externen saldo feb 2007 april 2007 juni 2007 sept 2007 feb 2008 april 2008 aug 2008 nov 2008 feb 2009 april 2009 juni 2009 okt 2009 feb 2010 april 2010 juli 2010 sept 2010 jan 2011 april 2011 juli 2011 okt 2011 jan

8 Aantal externe ICT ers Vooral in de dienstensector, waar de vorig kwartaal ingezette daling doorzet, en bij de overheid staat de positie van externe ICT ers onder druk. De cijfers voor de sector productie/industrie wijken in positieve zin af. Dat de pijn in die sector (nog) minder wordt gevoeld, bewijzen ook andere uitkomsten van deze ICT Barometer. Ontwikkeling aantal externe ICT ers afgelopen 2 maanden (sectoren) 100% 80% 15% 25% 11% 13% 9% groeit 60% 52% 48% 63% 54% 47% 24% 0% 21% 18% 17% 22% 13% 10% 10% 11% totaal productie/ industrie handel/ distributie overheid/ notfor-profit dienstverlening n.v.t, geen externen 8

9 Aantal externe ICT ers De begin 2011 ingezette daling van de vraag naar externe ICT ers onder bedrijven met meer dan 500 zet door. Het sentiment in deze bedrijfscategorie blijft nadrukkelijk negatief. In het middenbedrijf blijft de vraag nog redelijk stabiel terwijl in bedrijven met minder dan 20 het sentiment inmiddels ook negatief is. Ontwikkeling aantal externe ICT ers afgelopen 2 maanden (aantal ) 100% 14% 8% 10% 17% 18% groeit 80% 60% 52% 52% 67% 50% 46% 11% 0% 21% 13% 30% totaal % 17% 12% 15% % 4% 500+ n.v.t, geen externen 9

10 Aantal interne ICT ers De vraag naar interne ICT ers blijft verrassend genoeg nog redelijk op peil: groei en afname houden elkaar zo goed als in evenwicht terwijl in bijna driekwart van de bedrijven er geen verandering is. Ontwikkeling aantal interne ICT ers afgelopen 2 maanden 17% 19% 19% 17% 22% 19% 17% 12% 11% 11% 10% 11% 11% 11% 11% 14% 11% 14% 18% 11% 13% groeit 73% 72% 70% 75% 69% 70% 72% 75% 78% 73% 77% 75% 75% 79% 77% 76% 76% 76% 69% 75% 74% 9% 9% 11% 8% 10% 11% 12% 13% 11% 16% 13% 14% 14% 10% 12% 10% 13% 10% 13% 14% 12% saldo feb 2007 april 2007 juni 2007 sept 2007 feb 2008 april 2008 aug 2008 nov 2008 feb 2009 april 2009 juni 2009 okt 2009 feb 2010 april 2010 juli 2010 sept 2010 jan 2011 april 2011 juli 2011 okt 2011 jan

11 Aantal interne ICT ers Grote verschillen in de vraag naar interne ICT ers doen zich tussen de sectoren niet voor. Waar de vraag naar externe ICT ers bij overheid en dienstverlening sterk onder druk staat, laat de vraag naar interne ICT ers in deze sectoren nog een lichte groei zien. Ontwikkeling aantal interne ICT ers afgelopen 2 maanden (sectoren) 100% 80% 13% 13% 10% 14% 15% groeit 60% 74% 73% 82% 73% 72% 0% 12% 14% totaal productie/ industrie 8% handel/ distributie 13% overheid/ notfor-profit 13% dienstverlening 11

12 Aantal interne ICT ers In het midden- en kleinbedrijf is nog steeds sprake van lichte groei van de interne ICTafdeling. Dat geldt niet voor ondernemingen met meer dan 500 waar de omvang van de interne ICT-afdeling afneemt. In vergelijking met de vorige meetperiode is het saldo onder grote ondernemingen iets minder negatief, wel is sprake van meer dynamiek. Ontwikkeling aantal interne ICT ers afgelopen 2 maanden (aantal ) 100% 80% 13% 6% 15% 12% 17% groeit 60% 74% 91% 82% 77% 61% 0% 12% 11% 4% 3% totaal %

13 ICT-bestedingen (verwachtingen komende 12 maanden) Welke ontwikkelingen ziet u in de komende 12 maanden ten aanzien van het ICT-budget en de verwachte bestedingen aan hardware, software en externe ICT-services? 13

14 Ontwikkeling ICT-budgetten De groei van ICT-bestedingen vertraagt. 31 procent van de ondervraagden verwacht het komende jaar een toename van het ICT-budget en 22 procent een afname. Hoewel per saldo nog steeds sprake is van een stijging, zijn de verwachtingen de afgelopen driekwart jaar telkens naar beneden bijgesteld. Inschatting verandering ICT-budget komende 12 maanden neemt toe 49% 50% 43% 44% 51% 51% 39% 21% 22% 30% 30% 26% 39% 33% 36% 32% 35% 31% 44% 44% 39% 47% 46% 38% 38% 43% 42% 41% 50% 43% 45% 53% 41% 45% 47% 36% 45% 39% 47% 39% 28% 28% 25% 11% 11% 11% 10% 11% 11% 17% 18% 21% 23% 25% 21% 27% 22% 11% saldo feb 2007 april 2007 juni 2007 sept 2007 feb 2008 april 2008 aug 2008 nov 2008 feb 2009 april 2009 juni 2009 okt 2009 feb 2010 april 2010 juli 2010 sept 2010 jan 2011 april 2011 juli 2011 okt 2011 jan

15 Ontwikkeling ICT-budgetten In de sectoren productie/industrie en handel/distributie groeit het ICT-budget nog terwijl in de dienstverlening de situatie stabiel is. De groeivertraging van het ICT-budget komt volledig voor rekening van de sector overheid/not-for-profit. Daar is sprake van een omslag in vergelijking met het vorige kwartaal toen de verwachting nog positief was. Intussen is dat beeld volledig op zijn kop gezet en daarmee doet zich een opvallend verschil voor met de crisis van Toen bleven de ICT-budgetten bij de overheid namelijk wel op peil. Inschatting verandering ICT-budget komende 12 maanden (sectoren) 100% 80% 31% 46% 30% 25% 26% groeit 60% 47% 29% 62% 39% 50% 0% 36% 22% 25% 24% 8% totaal productie/ industrie handel/ distributie overheid/ notfor-profit dienstverlening 15

16 Ontwikkeling ICT-budgetten De middelgrote bedrijven verwachten de komende twaalf maanden meer te gaan investeren in ICT. Dat wordt onder andere veroorzaakt doordat de bedrijven groeien en behoefte hebben aan updates, uitbreiding of vervanging van systemen. De investeringslust van middelgrote bedrijven geldt niet voor de kleinste bedrijven (tot 20 medewerkers) en zeker niet voor ondernemingen met meer dan 500, waar de budgetten naar beneden worden bijgesteld. In de meeste gevallen is dat een gevolg van de wens om kosten te besparen. Inschatting verandering ICT-budget komende 12 maanden (aantal ) 100% 80% 31% 13% 43% 56% 26% groeit 60% 47% 73% 36% 36% 0% 22% totaal % 17% % %

17 Ontwikkeling ICT-budgetten De grootste posten in het ICT-budget zijn software (standaard en maatwerk), servers, telecom, website en randapparatuur. In vergelijking met de vorige meting zijn de veranderingen minimaal. Verdeling ICT-budget over onderdelen Servers/ netwerk/ infrastructuur 14% 15% jan 2012 Standaard software 14% 13% okt 2011 Maatsoftware 10% 10% Telecom 10% 10% Website/ weboplossingen/ hosting 9% 9% Randapparatuur 7% 7% Consultancy 6% 6% Storage 6% 6% ICT (interim) management 4% 3% ICT opleiding/ training 4% 3% Cloud computing 3% 2% 0% 10% 30% 17

18 Ontwikkeling ICT-budgetten Ook de budgetveranderingen per onderdeel zijn gering. Net als vorig kwartaal wordt cloud computing als grootste groeier gezien. Consultancy en (interim) management zijn nog steeds uit de gratie. Inschatting verandering budget per onderdeel Groeit Blijft gelijk Neemt af Cloud computing 59% 34% 6% Website/ weboplossingen/ hosting 31% 61% 7% Storage Maatsoftware 35% 32% 49% 48% 16% Servers/ netwerk/ infrastructuur 27% 54% 19% Standaard software 19% 65% 16% ICT opleiding/ training 18% 67% 16% Telecom 58% 23% Randapparatuur 13% 64% 23% Consultancy 17% 54% 29% ICT (interim) management 10% 58% 33% 0% 60% 80% 100% 18

19 Hardware Voor het eerst sinds 2009 gaan de bestedingen aan hardware dalen. Deze omslag in het sentiment versterkt de negatieve trend, die afkoerst op het historisch laagste niveau van april Uiteraard zijn het ook hier de moeilijke economische omstandigheden die bedrijven doet besluiten niet of later dan gepland in hardware te investeren. Inschatting verandering bestedingen hardware komende 12 maanden 43% 41% 39% 39% 42% 34% 32% 27% 22% 24% 24% 25% 25% 32% 28% 25% 35% 34% 27% 21% neemt toe 43% 46% 50% 49% 48% 48% 48% 51% 48% 50% 48% 51% 55% 51% 57% 48% 50% 49% 50% 52% 49% 13% 13% 12% 12% 12% 10% 18% 18% 22% 30% 27% 28% 17% 18% 23% 25% 15% 16% 28% 25% saldo feb 2007 april 2007 juni 2007 sept 2007 feb 2008 april 2008 aug 2008 nov 2008 feb 2009 april 2009 juni 2009 okt 2009 feb 2010 april 2010 juli 2010 sept 2010 jan 2011 april 2011 juli 2011 okt 2011 jan

20 Hardware Op de sector handel/distributie na lieten alle sectoren bij de vorige meting nog groei zien. Nu is die groei er overal uit. Met name bij de overheid en de dienstverlening dalen de bestedingen aan hardware. Opvallend genoeg is het aandeel respondenten in de sector productie/industrie dat groei voorziet van de hardwarebestedingen nog relatief groot. Als ook dat optimisme verdwijnt, krijgen leveranciers van hardware te maken met marktomstandigheden die niet eerder zo slecht waren. Inschatting verandering bestedingen hardware komende 12 maanden (sectoren) 100% 80% 21% 28% 18% 21% 18% groeit 60% 52% 43% 62% 49% 52% 0% 28% 29% 30% 30% totaal productie/ industrie handel/ distributie overheid/ notfor-profit dienstverlening 20

21 Hardware Ondernemingen met meer dan 500 gaan flink bezuinigen op hardware, net als het kleinbedrijf. Onder middelgrote ondernemingen, waar het beeld gevarieerd is, is geen sprake van opvallende verschuivingen. Inschatting verandering bestedingen hardware komende 12 maanden (aantal ) 100% 80% 21% 14% 32% 28% 14% groeit 60% 52% 58% 37% 59% 52% 0% 28% totaal % 30% % %

22 Software De bestedingen aan software nemen nog steeds toe, ook al is de trend sinds driekwart jaar negatief. Hoewel respondenten een blijvende groei voorzien, zijn de verwachtingen verder naar beneden bijgesteld. Inschatting verandering bestedingen software komende 12 maanden 48% 51% 45% 50% 52% 46% 36% 29% 25% 30% 32% 28% 41% 31% 37% 31% 41% 49% 37% 35% neemt toe 48% 52% 48% 45% 45% 42% 43% 39% 50% 50% 50% 49% 54% 46% 55% 46% 53% 47% 42% 47% 46% 7% 7% 8% 7% 9% 9% 13% 21% 25% 21% 12% 19% 18% 14% 13% 18% 16% 9% 13% 16% 19% feb 2007 april 2007 juni 2007 sept 2007 feb 2008 april 2008 aug 2008 nov 2008 feb 2009 april 2009 juni 2009 okt 2009 feb 2010 april 2010 juli 2010 sept 2010 jan 2011 april 2011 juli 2011 okt 2011 jan 2012 saldo 22

23 Software Anders dan bij hardware laten investeringen in software zich vaak niet zo makkelijk uitstellen. Toch is dat precies wat er in de sector overheid/not-for-profit staat te gebeuren. Opmerkelijk, want bij de vorige meting legde deze sector nog een sterk optimisme ten aanzien van de bestedingen aan software aan de dag. Voor de overige sectoren geldt nog steeds een groeiverwachting. Inschatting verandering bestedingen software komende 12 maanden (sectoren) 100% 80% 35% 38% 28% 29% neemt toe 50% 60% 46% 25% 60% 39% 52% 0% 19% totaal 26% productie/ industrie 2% handel/ distributie 33% overheid/ notfor-profit 19% dienstverlening 23

24 Software Vooral middelgrote bedrijven investeren in nieuwe software. Maar ook onder ondernemingen met meer dan 500 neemt de animo om geld te steken in software weer wat toe. Bedrijven met minder dan 20 hebben daar verhoudingsgewijs veel minder trek in. Inschatting verandering bestedingen software komende 12 maanden (aantal ) 100% 80% 35% 41% 46% 37% groeit 60% 46% 62% 45% 37% 19% 18% 14% 14% 26% 0% totaal

25 Externe ICT-services De bestedingen aan externe ICT-services zakken duidelijk weg. De laatste drie kwartalen worden de verwachtingen voor de komende twaalf maanden iedere keer naar beneden bijgesteld. Inschatting verandering bestedingen externe ICT-services komende 12 maanden 35% 35% 37% 32% 25% 17% 17% 17% 21% 24% 26% 28% 26% 33% 33% 34% 44% 23% neemt toe 51% 47% 48% 48% 52% 35% 45% 47% 52% 51% 41% 49% 53% 47% 53% 45% 43% 53% 42% 53% 52% 15% 13% 17% 15% 16% 13% 22% 26% 48% 38% 36% 28% 28% 23% 33% 26% 21% 15% 24% 24% 28% saldo feb 2007 april 2007 juni 2007 sept 2007 feb 2008 april 2008 aug 2008 nov 2008 feb 2009 april 2009 juni 2009 okt 2009 feb 2010 april 2010 juli 2010 sept 2010 jan 2011 april 2011 juli 2011 okt 2011 jan

26 Externe ICT-services Voor externe ICT-services geldt dat de sectoren productie/industrie, waar men nog een flinke groei van de bestedingen in het komende jaar verwacht, het totaalcijfer sterk beïnvloedt. In de overige sectoren voorzien de ondervraagden namelijk geen groei, met de overheidssector als negatieve uitschieter. Inschatting verandering bestedingen externe ICT-services komende 12 maanden (sectoren) 100% 80% 38% 17% 16% 14% neemt toe 60% 52% 36% 67% 57% 0% 28% 25% totaal productie/ industrie 17% handel/ distributie 43% overheid/ notfor-profit 30% dienstverlening 26

27 Externe ICT-services Net als bij software zijn het met name de middelgrote bedrijven die nog investeren in externe ICT-services. Onder de kleinste en grootste bedrijven is het investeringssentiment duidelijk negatief. Inschatting verandering bestedingen externe ICT-services komende 12 maanden (aantal ) 100% 80% 10% 24% 29% groeit 60% 52% 68% 61% 51% 35% 0% 28% 22% totaal % %

28 ICT Indicator en ICT Horizon In deze aflevering van de ICT Barometer besteden we aandacht aan de ontwikkeling van de ICT Indicator en de ICT Horizon. De periodieke ICT Indicator en de hiervan afgeleide ICT Horizon is een index gebaseerd op een deel van de onderzoeksresultaten van de ICT Barometer. De stand van de index is het resultaat van de analyse van ruim onderzoeksgegevens. De ICT Indicator vertoont een daling van 89 in oktober 2011 naar 75 punten in januari Gezien het algemene beeld van de economische omstandigheden komt die daling niet onverwacht. Met de ICT Horizon wordt de verwachting berekend die de ondervraagde managers hebben over de groei of afname van budgetten, hardware, software en externe ICT-services in de komende 12 maanden. Het doelniveau van de ICT Horizon bevindt zich op 86 punten en daarmee is de groeiverwachting licht negatief. ICT Indicator en ICT Horizon in december 2011 ICT Indicator / ICT Horizon AEX 28

29 Contactgegevens Voor meer informatie over het onderzoek kunt u contact opnemen met: Casper Kruijt Leader Technology T + 31 (0) E casper.kruijt@nl.ey.com Jacob Verschuur Directeur ICT Leadership T + 31 (0) E jacob.verschuur@nl.ey.com 29

30 Verantwoording De ICT Barometer is een onderzoek van Ernst & Young ICT Leadership over het gebruik en inzet van ICT in Nederland. Binnen het onderzoeksgebied van de ICT Barometer wordt regelmatig onderzoek verricht naar de ontwikkelingen van conjunctuur en bestedingen van ICT in Nederland en op basis hiervan ontstaat een index, de ICT Indicator. Andere onderwerpen die naast de ontwikkelingen van conjunctuur en bestedingen van ICT jaarlijks worden onderzocht zijn: Cybercrime, Telecom en Netwerken, Online Winkelen, IT en Finance, Meerwaarde ICT, Green ICT/Sustainability, ICT en Gezondheidszorg, Overheid en ICT en uitbesteding/bpo. De ICT Barometer is de gerenommeerde vinger aan de pols voor managers. Het onderzoek van de ICT Barometer wordt sinds december 2001 gehouden onder gemiddeld zeshonderd Nederlandse directeuren, managers en professionals uit het bedrijfsleven, onderverdeeld naar de sectoren productie en industrie, handel en distributie, dienstverlening en de sector overheid/not-for-profit. De ondervraagde groep wordt online geënquêteerd. Deze publicatie is representatief voor directeuren, managers, professionals en/of hoger opgeleide die beschikken over een internetaansluiting. Amsterdam, 31 januari

31 Ernst & Young Assurance Tax Transactions Advisory Over Ernst & Young Ernst & Young Nederland LLP is een limited liability partnership naar het recht van Engeland en Wales met registratienummer OC Ernst & Young Nederland LLP is statutair gevestigd te Lambeth Palace Road 1, London SE1 7EU, Verenigd Koninkrijk, heeft haar hoofdvestiging aan Boompjes 258, 3011 XZ Rotterdam, Nederland en is geregistreerd bij de Kamer van Koophandel Rotterdam onder nummer bijbehorende disclaimer. Hoewel bij het redigeren van dit rapport ICT Barometer de grootst mogelijke zorgvuldigheid is betracht, bestaat de mogelijkheid dat sommige informatie na verloop van tijd verouderd of niet meer juist is. Ernst & Young kan geen aansprakelijkheid aanvaarden voor de gevolgen van activiteiten die worden ondernomen op basis van informatie in dit rapport. Overname van artikelen is toegestaan, mits integraal en met bronvermelding Ernst & Young Nederland LLP. Alle rechten voorbehouden Deze publicatie bevat informatie in samengevatte vorm en is daarom enkel bedoeld als algemene leidraad. Zij is niet bedoeld om te dienen als een substituut voor gedetailleerd onderzoek of voor het aanwenden van een professioneel oordeel. Noch EYGM Limited noch enig ander lid van de wereldwijde Ernst & Young organisatie kan aansprakelijk worden gesteld voor het verlies van iemand die handelde of die ervan afzag te handelen ten gevolge van enige informatie in deze publicatie. Bij elke specifieke aangelegenheid, dient steeds een geschikte adviseur geraadpleegd te worden.