Samenwerken met actieve ouderen loont! Peiling naar het lokale ouderenbeleid

Transcriptie

1 Samenwerken met actieve ouderen loont! Peiling naar het lokale ouderenbeleid

2 2 Inhoudsopgave Pagina Samenvatting 3 Hoofdstuk 1. Inleiding 4 Hoofdstuk 2. Methoden en resultaten 6 Hoofdstuk 3. Conclusie en discussie 10 Bijlagen Bijlage 1. De gemeenten in de selecte steekproef 11 Bijlage 2. Scoring eerste stap peiling 12 Bijlage 3. Vragenlijst gemeenten 13 Bijlage 4. Scoring tweede stap peiling 15 Bijlage 5. Persbericht genomineerde gemeenten 16 Bijlage 6. Geografische, economische gegevens 17 Bijlage 7. Kenmerken van het ouderenbeleid genomineerde gemeenten 18 Bijlage 8. Scoring derde stap peiling 21 Colofon 22

3 3 Samenvatting Het platform Senior.Nu! is in 2008 opgericht om het imago van ouderen te veranderen door te werken aan een actief ouderenbeleid onder het motto senioren zijn seniors. Het platform wil vanuit een gezamenlijk perspectief activiteiten ontwikkelen die dat ook kunnen bewerkstelligen. De gemeenschappelijke thema s van de leden richten zich vanuit het integrale beleid op met name participatie, wonen, welzijn en zorg. Het thema ouderenbeleid heeft voor kabinet en politiek in 2009 geen prioriteit. In de lange termijnagenda s van kabinet en politiek wordt het thema niet expliciet behandeld. De partners in Senior.Nu! willen het lokale beleid beïnvloeden als opmaat naar beïnvloeding op regionaal en landelijk niveau. Vooral door lokale en regionale samenwerkingsverbanden te versterken. Om dit te bewerkstelligen is begin 2009 vanuit dit strategisch perspectief door Senior.Nu! een peiling uitgevoerd naar het huidige lokale ouderenbeleid. In deze peiling is in drie fases gekeken naar de wijze waarop de gemeenten het Wmo -beleid vorm hebben gegeven en op welke manier zij integraal inhoud geven aan het lokale ouderenbeleid. In hoofdstuk 1 wordt nader ingegaan op de aanleiding voor het oprichten van het platform Senior.Nu! en het doel van het platform waaronder de beïnvloeding op lokaal, regionaal en landelijk niveau. In hoofdstuk 2 zijn de methode en de resultaten van de peiling beschreven. In hoofdstuk 3 zijn de conclusies van de peiling weergegeven. Het platform zal op basis van de conclusies verder gaan met het zichtbaar maken van succesfactoren die medebepalend zijn voor een succesvol ouderenbeleid in Nederland. Daarbij zijn seniors onmisbaar zo blijkt. Uit de peiling blijkt dat er grote onderlinge verschillen zijn in de uitvoering van het ouderenbeleid. Wel zijn alle gemeenten bewust bezig met het voorop zetten van integraal welzijn voor ouderen maar ook voor andere doelgroepen. Voor het realiseren daarvan is leeftijdbestendig bouwen een onderdeel, evenals het samenbrengen van jong en oud. Veel gemeenten zijn ook actief bezig met het Wmo- beleid in de gemeenten en voorzien de burgers van diverse instrumenten om actief bezig te kunnen zijn in de eigen wijk. Voorbeelden daarvan zijn de verschillende wijkcentra, steunpunten, enzovoorts. Ondanks het hanteren van vergelijkbare instrumenten en creatieve oplossingen voor beperkte budgetten, zijn er ook grote verschillen in aanpak en uitvoering te constateren. Ondanks die grote verschillen van de onderzochte gemeenten, vormen actieve seniors de gemeenschappelijke en verbindende factor bij de gemeenten die via de peiling zijn genomineerd voor de titel gemeente met het beste ouderenbeleid. Actieve senioren of ouderen vormen samen met een actief samenhangend ouderenbeleid de ruggengraat voor succesvol beleid. Wanneer lokale politieke partijen zich dat realiseren, is de brug naar concrete voorstellen voor de lokale verkiezingsprogramma s slechts een kleine. Ouderen zijn een meerwaarde voor de samenleving. Dat beseffen we te weinig en daar maken we onvoldoende gebruik van. LOC wil bevorderen dat iedere oudere tot ontplooiing kan komen. Dat vraagt om een integraal ouderenbeleid. Yvonne van Gilse, directeur-bestuurder LOC mei 2009, Senior.Nu

4 4 Hoofdstuk 1. Inleiding Volgens de meest recente demografische gegevens zal in 2025 ruim 21% van de bevolking uit 65 plussers bestaan. Tegelijkertijd zal het aantal hoogopgeleide ouderen fors toenemen. Reeds nu staan we voor de vraag of we dit enorme maatschappelijke kapitaal laten verdampen zoals we dat ook hebben zien gebeuren tijdens de kredietcrisis. Nee natuurlijk! Het mag eigenlijk geen discussie meer zijn of de senior nog participeert in kennisuitwisseling en arbeid maar vooral wel hoe hij of zij dat doet en welke ruimte hij of zij daarvoor krijgt. Het thema ouderenbeleid heeft voor kabinet en politiek in 2009 geen prioriteit. In de lange termijnagenda s van kabinet en politiek wordt het thema niet expliciet behandeld. Het voorstel om de pensioengerechtigde leeftijd te verhogen naar 67 jaar kent vooral een achterliggend financieel argument en zal de nodige aandacht krijgen nu de kassen van de pensioenfondsen leger raken. Het kabinet en de politieke partijen hebben in het kader van een mondiale economische crisis op korte termijn andere zaken te regelen dan te werken aan een actief ouderenbeleid. Een steeds groter wordende groep cliënten is uitstekend in staat zelf te kiezen waar en welke zorg hij of zij wil inkopen. De cliënt moet zelf aan het stuur zitten van zijn budget. Wie betaalt, bepaalt. De keuzevrijheid van de cliënt wordt nu teveel beperkt door zorgverzekeraar of gemeente. De cliënten die (nog) niet of niet meer voldoende zelfredzaam zijn, moeten daarin worden ondersteund. Op deze wijze krijgt de cliënt het enige echte machtsmiddel om voor zijn rechten op te komen, veel meer dan met de aankomende nieuwe cliëntenwet wordt bereikt. [Han Noten, voorzitter ActiZ] Senior.Nu! Het platform Senior.Nu! is in 2008 opgericht om het imago van ouderen te veranderen door te werken aan een ander ouderenbeleid. Het platform wil vanuit een gezamenlijk perspectief activiteiten ontwikkelen die dat ook kunnen bewerkstelligen. De leden onderstrepen daarbij dat senioren, ouderen, in welke leeftijdsfase dan ook vanuit hun eigen perspectief en mogelijkheden kunnen blijven participeren in de samenleving en de regie over hun eigen leven en financiën kunnen houden. Dat geldt ook voor kwetsbare groepen ouderen. Vanuit dit cliëntenperspectief wil het platform Senior.Nu werken aan een aantal relevante thema s. De gemeenschappelijke thema s van de leden richten zich integraal op ouderenbeleid waaronder participatie, wonen, welzijn en zorg. Met de verwachting dat het aantal hulpbehoevende ouderen zal groeien wordt de vrijwillige inzet van vitale ouderen om kwetsbare ouderen te ondersteunen ook veel groter. Wij pleiten voor gerichte stimulering en facilitering van die vrijwillige inzet Randvoorwaarde is dat goed aangesloten wordt bij de diverse wensen en capaciteiten van ouderen. Vrijwilligerswerk moet leuk en uitdagend zijn en moet de oudere zelf ook voldoende opleveren. Belangrijke vraag is of en onder welke randvoorwaarde er straks nog voldoende ouderen te vinden zijn die vrijwilligerswerk willen doen? [Ineke Smidt, voorzitter MOGroep W&MD]

5 5 Vanuit het cliëntenperspectief staan hierbij de kernwoorden regie, zelfmanagement en weerbaarheid centraal. De gekozen thema s raken de mensen zelf. Dat is essentieel om keuzes te verantwoorden en ze ook daadwerkelijk te realiseren. Het gaat in de eerste fase om het op gang brengen van een bewustwordingsproces op basis waarvan regelgeving kan worden aangepakt. De implementatie van de WMO en veranderende regelgeving AWBZ zijn van essentieel belang voor het welslagen van een veranderend ouderenbeleid en imago van ouderen met een focus op de participatiegraad van ouderen en samenhang in de wijken. De ouderenorganisaties zetten zich in voor een win-win situatie voor ouderen in een dynamische samenleving. Solidariteit als basis voor maximale participatie binnen de mogelijkheden van ouderen, voorwaarde daarbij is voldoende financiële middelen. [Drs. Gijp van Soest, voorzitter CSO] De strategie Omdat het thema ouderenbeleid voor kabinet en politiek geen prioriteit is in 2009 heeft het bestuur van Senior.Nu! besloten eerst de samenhang op het gebied van lokaal ouderenbeleid te analyseren. Het uitgangspunt is het versterken van de samenhang bij lokale initiatieven van de organisaties die zich daar mee bezighouden. Dit zijn met name de leden van de landelijke organisaties. Hiermee kan een impuls worden gegeven aan het lokale beleid. Om dit te kunnen bewerkstelligen is het van belang te weten hoe het ouderenbeleid op lokaal niveau eruit ziet. Door een peiling te houden onder een aantal gemeenten, kunnen aandachtspunten van het beleid uitgangspunt vormen voor beïnvloeding op regionaal en landelijk niveau. De gedachte hierachter is dat een dergelijke impuls voorafgaand aan de gemeenteraadsverkiezingen vervolgens door kan klinken in de partijprogramma s op landelijk niveau. In het voorjaar van 2009 is daarom een peiling naar het lokale ouderenbeleid uitgevoerd bij een selecte steekproef van 47 gemeenten. Onderzocht is welke gemeente het beste ouderenbeleid voert. De bedoeling van de peiling was niet zozeer om harde wetenschappelijk onderbouwde resultaten te genereren. De peiling geeft wel een eerste indruk van de invulling van het ouderenbeleid op lokaal niveau. Het is vooral bedoeld als een stimulans voor het ouderenbeleid: welke succesfactoren zijn bepalend voor succesvol ouderenbeleid? Hoe kan het ouderenbeleid zowel op politiek als bestuurlijk niveau worden vormgegeven? De discussie hierover kan leiden tot meer inzicht in deze succesfactoren waardoor het professionaliseren van integraal ouderenbeleid breder en concreter kan worden gerealiseerd. De woonwensen van ouderen kun je niet over één kam scheren. Corporaties geven aan dat de torenhoge tekorten aan nultredenwoningen waar men het steeds over heeft, absoluut geen weerspiegeling zijn van wat ouderen lokaal willen. Aedes wil het daarom niet meer hebben over landelijke tekortberekeningen. We willen ons richten op het faciliteren van de lokale afstemming tussen vraag en aanbod. [Willem van Leeuwen, ex- voorzitter Aedes]

6 6 Hoofdstuk 2. Methoden en resultaten De hoofdvraag van de peiling luidt: Welke gemeente heeft het beste ouderenbeleid? De peiling is gestart vanuit een selecte steekproef. Om te komen tot een selectie van gemeenten is rekening gehouden met een aantal parameters als geografische spreiding, demografische gegevens (leeftijdsopbouw, aantal inwoners), economische gegevens (gemiddeld inkomen), groei- en krimpgemeenten (grijze druk, groene druk) en percentage allochtone inwoners. Met deze parameters in ogenschouw genomen bleek een evenwichtige steekproef samengesteld te kunnen worden uit de G31-gemeenten (de 31 grootste gemeenten) en de P10-gemeenten (de 10 grootste plattelandsgemeenten). Daarnaast is een zestal extra gemeenten toegevoegd die regelmatig naar buiten treden met projecten waarbij het ouderenbeleid van de gemeente centraal staat. In totaal zijn 47 gemeenten onderzocht (ruim 11 %). In bijlage 1 is een lijst met de gemeenten in de selecte steekproef te vinden. 2.1 Stap 1 De eerste stap bestond uit internet- en deskresearch. Op het internet, vooral via de gemeentelijke websites, is gezocht naar objectieve informatie omtrent onderstaande criteria. De informatie van de gemeenten is gerelateerd aan diverse rapportages en onderzoeken, onder andere van de themacommissie Ouderenbeleid Lang zullen we leven, van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid ( Men is zo oud als men zich voelt), onderzoeken van TNO Kwaliteit van leven, de ervaren generatie in beeld gebracht en van diverse landelijke onderzoeksrapporten van onder andere het Centraal Plan Bureau en het Kenniscentrum ActiZ /Aedes. Van te voren moesten de gemeenten aan één voorwaarde voldoen waaraan ze ook wettelijk moeten voldoen, namelijk het beschikken over een meerjarenplan Wmo-beleid. Het meerjarenplan Wmo van de gemeente Lelystad was via de website nog niet beschikbaar. De criteria die aan de hand van de beschikbare informatie werden gesteld zijn: 1. Is er een WMO-adviesraad of vergelijkbaar? 2. Is er een specifiek ouderenbeleid geformuleerd? 3. Verstrekt de gemeente informatie aan burgers m.b.t. wonen, zorg, welzijn en participatie (WMO-loket of vergelijkbaar)? 4. Maakt de gemeente gebruik van een sociale kaart? 5. Is er sprake van een gerichte wijkaanpak in de gemeente? 6. Is een concreet actieplan of zijn er prestatie-afspraken geformuleerd? 7. Is er een klanttevredenheid onderzoek uitgevoerd in het kader van de Wmo? 8. Is er een Wmo-benchmark onderzoek uitgevoerd? 9. Voert de gemeente onderzoek uit naar de behoefte van ouderen? 10. Is er een vacaturebank voor vrijwilligerswerk of vergelijkbaar? 11. Hanteert de gemeente een zogenaamd één-loket-systeem? Scoring In bijlage 2 is de scoring van de eerste ronde van de peiling te vinden.

7 7 Resultaat Na de eerste ronde blijven er dertien gemeenten over die ieder minimaal een voldoende (6 punten) scoren, namelijk: Aa en Hunze, Amersfoort, Borger-Odoorn, Breda, Eindhoven, Emmen, Groningen, Den Bosch, Hulst, Opsterland, Schiedam, Sittard-Geleen en Tilburg Stap 2 De gemeenten die het hoogst scoorden bij de eerste stap zijn doorgegaan naar de tweede stap van de peiling. Deze gemeenten kregen vragenlijsten toegestuurd met een begeleidende brief met daarin meer informatie over Senior.Nu!, de bijeenkomst van 3 juni en de peiling. De vragenlijsten werden, voor zover de contactgegevens bekend waren, verstuurd aan de wethouder, de gemeentesecretaris, het afdelingshoofd en een lid van de Wmo-raad of Seniorenraad. Criteria In bijlage 3 is de vragenlijst te vinden waarin de criteria voor de tweede stap zijn opgenomen. Deze criteria en vragenlijst zijn opgesteld met behulp van deskundigen uit de relevante brancheorganisaties. Scoring Alle informatie uit de vragenlijsten is ingevoerd in een excel-bestand. Voor classificatie van de gemeenten is gebruik gemaakt van het gemiddelde oordeel van de gemeente en de Wmo- of seniorenraad. Vervolgens, om de ranking te kunnen controleren en valideren, zijn een aantal zaken nader onderzocht zoals; de (in-)compleetheid van de gegevens, de gemiddelde cijfers in verhouding tot het aantal ja - scores per categorie (participatie, welzijn, wonen en zorg), de verschillen in scores tussen de gemeente en Wmo- of seniorenraadsleden per gemeente en per categorie en de topscoorders per categorie. Resultaat Iedere gemeente die is doorgegaan naar de tweede stap van de peiling heeft input geleverd. In totaal zijn er maar liefst 27 vragenlijsten ingevuld. Voor bijna iedere gemeente geldt dat er minimaal één vragenlijst is ingevuld door de gemeente en één door een lid van de Wmo- of seniorenraad. Iedere gemeente heeft gereageerd, echter: het was van belang dat niet alleen vertegenwoordigers van de gemeente reageerden maar ook die van de seniorenraad, ouderenraad of Wmo-raad. De classificatie van de gemeenten, wanneer alleen de gemiddelde scores bekeken worden, is als volgt: Breda, Sittard-Geleen, Opsterland, Tilburg, Groningen, Schiedam, Hulst, Aa en Hunze, Emmen, Amersfoort, Borger Odoorn, Eindhoven, Den Bosch. Bij nader inzien moeten hierbij wel een aantal kanttekeningen worden geplaatst. De beschikbare informatie van de gemeenten Opsterland en Tilburg is incompleet en onevenwichtig doordat de vragenlijst voor deze gemeenten niet is ingevuld door een lid van de Wmo- of seniorenraad. Het gemiddelde oordeel van gemeenten blijkt hoger te liggen dan het gemiddelde oordeel van de Wmo- of seniorenraad. De scores van de gemeenten Opsterland en Tilburg zijn zonder de Wmo of seniorenraad gegevens niet te vergelijken met de overige gemeenten waarvan de scores wel bekend zijn. De cijfers zonder Wmo- of seniorenraad worden niet gecorrigeerd. Om die reden is besloten Opsterland en Tilburg uit te sluiten van een kans op nominatie. 1 Geen van de G4-gemeenten behoort tot de selectie na de eerste stap. Een mogelijke verklaring hiervoor is dat grote gemeenten vaak jonge gemeenten zijn die meer de nadruk leggen op jongerenbeleid. Bovendien is het onderscheid tussen wijken in grote gemeenten vaak groot waardoor bepaalde wijken wellicht zeer goed scoren op ouderenbeleid maar de gemeente als geheel niet.

8 8 Voor de gemeente Groningen geldt dat er in eerste instantie bij de scoring te grote verschillen bestaan tussen de scores die zijn toegekend door de gemeente en de scores die zijn toegekend door de ouderenraad, vooral in de categorie wonen. Om de betekenis van deze verschillen te achterhalen is dit nader onderzocht via onze contactpersoon van de ouderenraad. De grote verschillen bleken niet te betekenen dat de ouderenraad negatief staat ten opzichte van het beleid van de gemeente, de raad staat positief kritisch ten opzichte van visie en te voeren beleid van de gemeente. Er bleek dus geen reden te zijn om Groningen af te laten vallen. Na bovengenoemde kanttekeningen kan worden vastgesteld dat de uiteindelijk genomineerde gemeenten zijn: Breda, Groningen, Hulst, Schiedam en Sittard-Geleen. In bijlage 4 is de scoring van de 13 gemeenten in deze ronde van de peiling te vinden. In bijlage 5 staat het persbericht dat is uitgegaan om de genomineerden bekend te maken. 2.3 Stap 3 De vijf gemeenten die het hoogst scoorden in de tweede stap van de peiling zijn doorgegaan naar de derde stap. Bij deze genomineerde gemeenten zijn diepte-interviews gevoerd met diverse sleutelfiguren. Doel van deze interviews was de voorlopige bevindingen uit de tweede stap van het interview te verifiëren en om concrete projecten naar voren te halen. Ter voorbereiding op de diepte-interviews zijn van de vijf genomineerde gemeenten van toepassing zijnde geografische en economische gegevens verzameld. Deze worden weergegeven in bijlage 6. Criteria Tijdens de diepte-interviews stond een aantal vragen centraal omtrent de beleidsvorming, het huidige voorzieningenniveau, actuele projecten, samenwerking en wensen voor de toekomst. Aan de hand van de diepte-interviews is vervolgens per genomineerde gemeente een korte tekst geschreven. Deze teksten zijn te vinden in bijlage 7. In deze teksten is te zien dat in ieder interview een aantal onderwerpen steeds opnieuw aan bod kwamen. Deze onderwerpen hebben als basis gediend voor het scoren van de gemeenten in de derde stap van de peiling. De criteria zijn hierbij als volgt geformuleerd: 1. Participatie in beleid: In hoeverre worden burgers betrokken bij de beleidsvorming? 2. Samenwerking: Wordt er goed samengewerkt tussen gemeente, zorgaanbieders, welzijnsinstellingen en woningcorporaties? 3. Initiatief van ouderen: Komen ouderen uit de interviews naar voren als duidelijke initiatiefnemers bij het realiseren van bepaalde voorzieningen of projecten? 4. Participatie: Wat doet de gemeente om de participatie van ouderen te bevorderen? 5. Wonen: Wat doet de gemeente op het gebied van wonen voor ouderen? 6. Wijkgericht werken: Worden er projecten uitgevoerd die als doel hebben wijken leeftijdsbestendig in te richten zodat jong en oud er prettig kunnen wonen? 7. Welzijn: Wat doet de gemeente op het gebied van welzijn voor ouderen? 8. Zorg: Wat doet de gemeente op het gebied van zorg voor ouderen?

9 9 Resultaten De genomineerde gemeenten zijn voor bovenstaande criteria gescoord op een 5-punts likertschaal. Deze scores en een korte toelichting zijn te vinden in bijlage 8. Om de scores in de derde ronde van de peiling te kunnen vergelijken met de scores in de tweede ronde van de peiling zijn deze scores omgezet in scores op een schaal van 1 tot 10. Aan de hand van die scores en een toelichting heeft de jury bepaald welke winnaar zich Gemeente met het beste ouderenbeleid mag noemen. De juryuitslag is niet opgenomen in deze rapportage De winnaar De winnende gemeente wordt verkozen door de jury van Senior.Nu! aan de hand van een juryrapportage met daarin de teksten uit bijlage 7 en de scores uit bijlage 8. Daarnaast is per gemeente een korte toelichting geschreven. De juryuitslag is niet opgenomen in deze rapportage.

10 10 Hoofdstuk 3. Conclusie en discussie Het diepte interview biedt nadere informatie omtrent het stadium waarin de uitvoering van het ouderenbeleid in de gemeenten zich bevindt. Het geeft vooral inzicht in de manier waarop beleid tot stand komt en de wijze waarop ouderen wel of niet participeren in de diverse stadia van beleidsvoornemens tot de uitvoering ervan. Binnen de gemeenten Groningen en Schiedam zijn met name verschillen geconstateerd tussen ouderenraden en bonden over de wijze waarop de gemeente omgaat met het toewijzingsbeleid of met de visie die ouderen en ook woningbouwcorporaties hebben op de woningbouw voor ouderen. Alhoewel beide gemeenten bezig zijn met nieuw beleid en de uitvoering ervan, profiteren de ouderen hier nog niet altijd van. In meer of mindere mate is hier in Sittard-Geleen ook sprake van. Alle gemeenten zijn bezig met het herformuleren van beleid, maar de uitvoering is op sommige beleidsterreinen nog niet in gang gezet. Dat geldt voor Sittard-Geleen, Groningen en Schiedam vooral voor participatiedoelen. Gemeenten realiseren zich dat het belangrijk is projecten op te zetten voor ouderen en ouderen te laten participeren zodat ze langer gezond en actief zijn. Echter ook hier is sprake van beginnend beleid en gaat het vooralsnog om beleidsinitiatieven en projecten om te komen tot meer inzicht in de wijze waarop participatie voor alle ouderen vorm en inhoud kan krijgen. Zowel de gemeente Hulst als de gemeente Groningen blinken uit in interactieve beleidsvorming. De gemeenten hebben alle mogelijkheden benut om hun burgers actief te betrekken bij beleidsvoorbereiding, besluitvorming en uitvoering. Groningen heeft het Zorgen voor later` project. Hulst heeft diverse jong/oud projecten waaronder het droomproject. Hulst heeft concrete doelstellingen verwoord in het kader van `zo lang mogelijk zelfstandig blijven wonen` in de vorm van 100 % extramuralisering. Tot nu toe is 82 % gerealiseerd. Mede in het kader van een pilot van het Ministerie van VWS. Door de financiële crisis is het realiseren van de laatste 12 % vooralsnog niet mogelijk. Schiedam heeft het project Zilveren Kracht` opgezet om de participatie van ouderen te verhogen. Zowel Schiedam, Groningen als Breda hebben projecten in de wijken opgezet met behulp van ouderenconsulenten. Deze consulenten worden ook opgeleid en gecertificeerd. Veel gemeenten zijn actief bezig met het ontwikkelen van steunpunten in de wijken en ontwikkelen diverse servicemogelijkheden op maat. Treffend is ook het ontwikkelen van kantelingsprojecten waarbij ouderen tijdens huisbezoeken gevraagd wordt naar wensen en mogelijkheden om te participeren. Sommige gemeenten waaronder de gemeente Schiedam is al ver met de uitvoering ervan. Ondanks alle verschillen blijkt vooral uit deze peiling dat alle genomineerde gemeenten ouderen stimuleren mee te doen en bovendien dat actieve ouderen een stevige bijdrage leveren aan de realisatie van participatie, welzijn, wonen en zorg. Tevens blijkt dat de genomineerde gemeenten wat betreft de scores heel dicht bij elkaar liggen. Er zijn minimale verschillen te constateren in de eindresultaten. Vooralsnog is het vooral de bedoeling te laten zien welke succesfactoren bepalend zijn voor een goed werkend integraal ouderenbeleid. De eventuele belemmeringen die overwonnen moeten worden kunnen door lokale en landelijke politici worden verwoord in concrete voornemens in hun partijprogramma s.

11 11 Bijlage 1 : De gemeenten in de selecte steekproef De G31-gemeenten: Alkmaar Almelo Amersfoort Amsterdam Arnhem Breda Den Haag Deventer Dordrecht Eindhoven Emmen Enschede Groningen Haarlem Heerlen Helmond Hengelo (Overijssel) s-hertogenbosch Leeuwarden Leiden Lelystad Maastricht Nijmegen Rotterdam Schiedam Sittard-Geleen Tilburg Utrecht Venlo Zaanstad Zwolle De P10-gemeenten: Aa en Hunze (Drenthe) Berkelland (Gelderland) Borger-Odoorn (Drenthe) Bronckhorst (Gelderland) Hulst (Zeeland) Ooststellingwerf (Drenthe) Opsterland (Friesland) Schouwen-Duiveland (Zeeland) Sluis (Zeeland) Westerveld (Drenthe) Toegevoegde interessante gemeenten die als referentiekader zijn gebruikt Almere Enkhuizen Heiloo Middelburg Waalwijk Zwijndrecht

12 Website WMO-plan WMO-adviesraad Ouderenbeleid Informatieverstrekking Sociale kaart o.i.d. Gerichte wijkaanpak Concreet actieplan of prestatie-afspraken Cliënt en/of Burgertevredenheid WMO-benchmark Behoeftenonderzoek Vacaturebank vrijwilligers Eén-loket-systeem 12 Bijlage 2: Scoring eerste stap peiling Aa en Hunze 7 Ja Ja Nee Ja Ja Nee Ja/Nee Ja Nee Nee Ja Ja Alkmaar 7 Ja Ja Nee Ja Ja Nee Ja Nee Nee Nee Ja Ja Almelo 5 Ja Ja Nee Nee Nee Nee Ja/Nee Ja Ja Nee Nee Nee Almere 7 Ja Ja Nee Nee Nee Nee Ja/Nee Nee Nee Nee Ja Ja Amersfoort 8 Ja Ja Ja Ja Nee Ja Ja Nee Ja Ja Ja Ja Amsterdam 8 Ja Nee Nee Ja Ja Ja Ja/Nee Nee Ja Nee Ja Ja Arnhem 8 Ja Nee Ja Ja Ja Ja Nee Nee Ja Nee Ja Ja Berkelland 5 Ja Ja Nee Nee Ja Ja Nee Nee Ja Nee Ja Nee Borger-Odoorn 7 Ja Ja Ja Ja Ja Nee Ja/Nee Ja Ja Nee Ja Ja Breda 5 Ja Ja Nee Ja Ja Ja Ja/Nee Ja Nee Nee Ja Ja Bronckhorst 6 Ja Nee Ja Ja Ja Nee Ja/Nee Nee Ja Nee Ja Nee Deventer 7 Ja Nee Nee Nee Nee Ja Ja Nee Ja Nee Nee Nee Dordrecht 6 Ja Ja Nee Ja Nee Ja Nee Nee Ja Nee Ja Nee Eindhoven 7 Ja Ja Nee Ja Ja Ja Ja/Nee Ja Nee Nee Ja Ja Emmen 7 Ja Ja Nee Ja Ja Ja Ja/Nee Ja Ja Nee Nee Ja Enkhuizen 7 Ja Ja Nee Ja Ja Nee Ja/Nee Ja Ja Nee Ja Ja Enschede 6 Ja Nee Nee Ja Ja Ja Ja/Nee Nee Ja Nee Ja Ja Groningen 7 Ja Ja Ja Ja Nee Ja Ja/Nee Ja Ja Nee Ja Ja Haarlem 7 Ja Ja Nee Ja Nee Ja Nee Ja Ja Nee Nee Ja Heerlen 6 Ja Ja Nee Ja Nee Ja Ja Nee Nee Nee Nee Ja Heiloo 5 Ja Ja Nee Ja Ja Ja Nee Nee Nee Nee Nee Ja Helmond 6 Ja Ja Nee Ja Nee Nee Ja/Nee Ja Nee Nee Nee Ja Hengelo 4 Ja Ja Nee Nee Nee Ja Nee Nee Ja Nee Nee Ja s-hertogenbosch 8 Ja Ja Nee Ja Ja Ja Ja/Nee Ja Nee Nee Ja Ja Hulst 7 Ja Ja Ja Ja Ja Ja Nee Ja Nee Nee Nee Ja Leeuwarden 5 Ja Ja Nee Nee Nee Ja Ja/Nee Ja Nee Nee Ja Nee Leiden 5 Ja Ja Nee Nee Nee Nee Ja/Nee Ja Ja Nee Ja Nee Maastricht 5 Ja Ja Nee Nee Nee Ja Ja/Nee Nee Ja Nee Ja Nee Middelburg 8 Ja Ja Nee Ja Ja Ja Ja/Nee Ja Nee Nee Nee Nee Nijmegen 7 Ja Nee Nee Ja Ja Ja Ja/Nee Ja Ja Nee Nee Ja Ooststellingwerf 7 Ja Ja Nee Ja Nee Nee Nee Ja Ja Nee Nee Ja Opsterland 7 Ja Ja Nee Ja Ja Nee Ja/Nee Ja Ja Nee Ja Ja Rotterdam 6 Ja Nee Ja Ja Ja Nee Ja/Nee Nee Ja Nee Ja Ja Schiedam 6 Ja Ja Nee Ja Ja Nee Nee Ja Ja Ja Ja Ja Schouwen-Duiveland 6 Ja Ja Nee Ja Ja Nee Ja/Nee Ja Nee Nee Ja Ja Sittard-Geleen 7 Ja Ja Nee Ja Ja Ja Nee Ja Ja Ja Ja Ja Sluis 6 Ja Ja Nee Ja Nee Nee Nee Ja Nee Nee Nee Ja Tilburg 7 Ja Ja Nee Ja Ja Ja Ja Ja Ja Nee Ja Ja Utrecht 7 Ja Ja Nee Ja Ja Ja Ja/Nee Nee Ja Nee Ja Ja Venlo 5 Ja Nee Nee Ja Ja Ja Ja/Nee Ja Nee Nee Ja Nee Waalwijk 6 Ja Ja Nee Ja Nee Ja Ja/Nee Nee Nee Nee Ja Ja Westerveld 5 Ja Ja Nee Ja Ja Nee Nee Nee Nee Nee Nee Ja Zaanstad 6 Ja Nee Nee Ja Ja Ja Ja/Nee Nee Ja Nee Ja Ja Zwijndrecht 6 Ja Nee Nee Ja Nee Ja Ja/Nee Nee Ja Nee Ja Nee Zwolle 7 Ja Ja Nee Ja Ja Nee Ja/Nee Nee Ja Ja Ja Ja

13 13 Bijlage 3: Vragenlijst Gemeenten Persoonlijke gegevens Gemeente: Naam: Functie: Afdeling: Openingsvraag Welk cijfer zou u uw gemeente geven wanneer u het lokale ouderenbeleid beoordeelt? (het cijfer graag hieronder omcirkelen) A.u.b. onderstaande vragen beantwoorden met ja of nee en een cijfer (schaal van 1-10). Het gaat hierbij om het gemiddelde van alle wijken of dorpskernen. Mocht u niet tussen ja of nee kunnen kiezen dan kunt u een kruisje plaatsen op de lijn tussen deze twee categorieën. Categorie: Participatie (Arbeid, vrijwilligerswerk, mantelzorg) 1) Stimuleert uw gemeente bedrijven om een leeftijdsbewust personeelsbeleid te voeren (bijv. d.m.v. subsidies)? 2) Weet uw gemeente welk zilveren potentieel er in de gemeente aanwezig is t.a.v. vrijwilligerswerk en/of mantelzorg? 3) Stimuleert uw gemeente ouderen om zich in te zetten voor vrijwilligerswerk (bijv. persoonlijk aanspreken op kwaliteiten, wervingsprojecten)? 4) Biedt uw gemeente mantelzorgondersteuning (bijv. respijtzorg, advies en scholing)? 5) Voert uw gemeente zelf, als organisatie, een leeftijdsbewust personeelsbeleid? Ja Nee Cijfer Categorie: Welzijn 1) Zijn openbare gebouwen voor ouderen goed toegankelijk? 2) Is er een tafeltje-dek-je service in de gemeente? 3) Zijn er vervoersmogelijkheden voor ouderen? 4) Zijn er ontmoetingsmogelijkheden voor ouderen in hun eigen wijk? 5) Zijn er mogelijkheden voor activiteiten voor ouderen? 6) Zijn er (voldoende) collectieve voorzieningen? 7) Zijn er (voldoende) individuele voorzieningen? 8) Kan de zorgvrager in de eigen gemeenten hulpmiddelen aanschaffen? 9) Worden hulpmiddelen vergoed? 10) Is er een goed functionerend alarm-opvolgings-systeem? Ja Nee Cijfer

14 14 Categorie: Wonen 1) Heeft de gemeente een woonvisie geformuleerd? 2) Is de opgave voor woningen geschikt voor senioren nu en in de toekomst bekend zowel in de nieuwbouw als in de aanpak van de bestaande woningvoorraad? 3) Is er sprake van een goede registratie (welke mensen wonen in welke huizen)? 4) Hanteert de gemeente een toewijzingsbeleid (toewijzing specifieke woningen)? 5) Zijn er voldoende geschikte woningen voor ouderen? 6) Hebben ouderen voldoende keuzemogelijkheden op het gebied van wonen (bijv. groepswonen)? 7) Maakt de gemeente gebruik van het keurmerk Woonkeur of vergelijkbaar (bestaande bouw/nieuwbouw)? 8) Is er sprake van wachtlijsten voor verpleeg- en/of verzorgingshuizen in uw gemeente? 9) Stimuleert de gemeente de integratie ofwel het behoud van diverse generaties in de wijk? 10) Krijgen ouderen de mogelijkheid het PGB aan te wenden voor aanpassingen in huis? Ja Nee Cijfer Categorie: Zorg 1) Beschikt iedere wijk of dorpskern van uw gemeente over een eerste-lijns-centrum? 2) Is het voor alle burgers mogelijk professionele 24-uurs thuiszorg te ontvangen? 3) Is er sprake van wachtlijsten voor thuiszorg? 4) Biedt de gemeente in het kader van de Wmo een PGB aan? 5) Vraagt de gemeente een inkomensafhankelijke bijdrage voor diensten in het kader van de Wmo? 6) Kunnen burgers uit meerdere thuiszorgorganisaties kiezen voor huishoudelijke hulp? 7) Investeert de gemeente in preventieve zorg voor ouderen? Ja Nee Cijfer Slotvraag Zou u, als huidige of als toekomstige senior, graag in uw gemeente wonen? (het juiste antwoord graag hieronder omcirkelen) Absoluut niet Nee Weet niet Ja Absoluut wel Tot Slot Deze vragenlijst wordt door een dertiental gemeenten ingevuld. Wanneer de gegevens geanalyseerd zijn worden vijf gemeenten genomineerd als potentiële winnaar van de titel Gemeente met het beste ouderenbeleid. Wij willen diepte-interviews uitvoeren met een aantal personen van de genomineerde gemeenten, om die reden vragen wij u ons hierbij uw directe telefoonnummer en door te geven, dan wel van diegene die u de hiervoor meest geschikte persoon acht: Telefoon:. .

15 15 Bijlage 4: Scoring tweede stap Totaal Categorie Participatie Welzijn Wonen Zorg Totaal Gemeente Cijfer Cijfer Cijfer Cijfer Cijfer Gemeente Aa en Hunze 6,4 7,55 7,1 7,5 7,14 Gemeente Amersfoort 7 7,32 6,83 5,71 6,86 Gemeente Breda 7,25 8,55 8,11 8,5 8,1 Gemeente Borger Odoorn 6,5 7,6 6,05 7,36 6,88 Gemeente Eindhoven 5,7 7,25 6,3 7,43 6,67 Gemeente Emmen 6,6 7,6 6,95 7,07 7,06 Gemeente Groningen 6,6 7,75 7,1 8 7,36 Gemeente Den Bosch 6,7 6,95 6 6,5 6,54 Gemeente Hulst 6,98 7,73 6,97 7,29 7,24 Gemeente Opsterland 6,8 7,6 7,4 8,14 7,49 Gemeente Schiedam 7,2 7,68 7,02 7,31 7,3 Gemeente Sittard-Geleen 7,3 8,45 7,45 8 7,8 Gemeente Tilburg 6,8 8 7,2 7,57 7,39 De genomineerde gemeenten na tweede stap en de volgorde Gemeente Gemiddeld cijfer R anking Gemeente Breda 8,1 1e Gemeente Sittard-Geleen 7,8 2e Gemeente Opsterland 7,49 Gemeente Tilburg 7,39 Gemeente Groningen 7,36 3e Gemeente Schiedam 7,3 4e Gemeente Hulst 7,24 5e Gemeente Aa en Hunze 7,14 Gemeente Emmen 7,06 Gemeente Borger Odoorn 6,88 Gemeente Amersfoort 6,86 Gemeente Eindhoven 6,67 Gemeente Den Bosch 6,54 In de tabel is te zien dat Opsterland en Tilburg niet tot de genomineerden behoren. Van deze gemeenten was geen referentiemateriaal voorhanden van de Wmo-raad of ouderenraad.

16 16 Bijlage 5: Persbericht genomineerde gemeenten PERSBERICHT VNG-voorzitter Annemarie Jorritsma maakt winnaar op 3 juni bekend // Senior Nu! nomineert vijf gemeenten met het beste ouderenbeleid // Senior.Nu! heeft vijf gemeenten genomineerd voor de titel van best presterende gemeente op het gebied van ouderenbeleid. De uiteindelijke winnaar wordt bekend gemaakt door Annemarie Jorritsma, voorzitter van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG). Dit vindt plaats op 3 juni tijdens de tweede landelijke bijeenkomst van Senior.Nu! in Utrecht. De genomineerde gemeenten zijn Breda, Groningen, Hulst, Schiedam en Sittard-Geleen. Senior.Nu! heeft na een selecte steekproef 47 gemeenten onderzocht op hun prestaties op het gebied van ouderenbeleid. Met name is gekeken naar participatie, wonen, welzijn, en zorg. Belangrijke aspecten zoals informatievoorziening, keuzevrijheid van ouderen en voorzieningenniveau zijn onder de meetlat gelegd. De gemeenten hebben de informatie verstrekt en die is vervolgens getoetst bij de lokale ouderenraden of Wmo-raden. Tijdens de bijeenkomst op 3 juni heeft Senior.Nu! het lokaal ouderenbeleid centraal gezet. Deze keuze is ingegeven door de constatering dat politiek Den Haag op dit moment niet echt prioriteit geeft aan de invulling van het gewenste ouderenbeleid. Veel zaken moeten daarom op lokaal niveau worden geregeld. Aan de genomineerde gemeenten is gevraagd om tijdens de bijeenkomst een eigen presentatie te verzorgen waarover gediscussieerd kan worden. Cabaretier Seth Gaaikema, nog steeds actief in de theaters, geeft in een korte conference zijn persoonlijke visie op ouder worden en actief blijven. Hij zal ook de publieksprijs uitreiken, waarvan de winnaar tijdens de bijeenkomst wordt gekozen door de deelnemers in de zaal. De bijeenkomst vindt plaats in de Irene Congreszaal in het Jaarbeursgebouw te Utrecht van uur tot uur. Voor meer informatie over zowel het programma als Senior.Nu! verwijzen wij u graag naar de website U kunt ook contact opnemen met drs. Janke van der Zaag, adviseur van Senior.Nu!. voor vragen of toelichting. T of M Senior.Nu! is een initiatief van Aedes, ActiZ, CSO, MOGroep W&MD, LOC en NBBU

17 17 Bijlage 6: Geografische en economische gegevens van de genomineerde gemeenten 2007 Nederland Breda Groningen Hulst Schiedam Sittard-Geleen Totaal aantal inwoners Aantal 0 tot 20 jarigen Aantal 20 tot 65 jarigen Aantal 65-plussers % 65-plussers 15 15,6 11,7 18,6 15,6 18 Geboortecijfer Sterftecijfer Geboorteoverschot Vestigingscijfer n.v.t Vertrekcijfer n.v.t Vestigingsoverschot n.v.t Totaal groei of krimp n.v.t Inkomen per huishouden Inkomen gestandaardiseerd Groene druk 38,3 36,4 26,2 35,8 36,2 34,3 Grijze druk 24,5 25,2 16, ,3 29,6 Breda Breda is de op één na grootste van de genomineerde gemeenten wat betreft het aantal inwoners. Het percentage 65-plussers in Breda ligt rond het landelijk gemiddelde, evenals de grijze druk 2. Groningen Groningen is de grootste van de genomineerde gemeenten wat betreft het aantal inwoners. Het percentage 65-plussers in Groningen is opvallend laag. De grijze druk is dan ook erg laag met 16,7 %. Opvallend is dat ook de groene druk 3 in Groningen erg laag is met 26,2 %. Het gemiddeld besteedbaar inkomen per huishouden is dan ook relatief laag in Groningen. Dit heeft alles te maken met het feit dat Groningen een echte studentenstad is. Hulst Hulst is de op één na kleinste van de genomineerde gemeenten wat betreft het aantal inwoners. Het percentage 65-plussers onder de inwoners is het hoogst in Hulst. De grijze druk is dan ook hoog met 31%. Hulst is een stabiele gemeente en geen krimpgemeente. Schiedam Schiedam behoort tot de middenmoot wat betreft het aantal inwoners. Het percentage 65- plussers in Schiedam ligt rond het landelijk gemiddelde, evenals de grijze druk. Sittard-Geleen Sittard-Geleen behoort tot de middenmoot wat betreft het aantal inwoners. Het percentage 65-plussers in de gemeente is relatief hoog. De grijze druk is dan ook vrij hoog met 29,6 %. Sittard-Geleen is ook één van de twee krimpgemeenten onder de genomineerden. 2 De grijze druk is het aantal 65-plussers ten opzichte van het aantal jarigen. 3 De groene druk is het aantal 0-20 jarigen ten opzichte van het aantal jarigen.

18 18 Bijlage 7. Kenmerken van het ouderenbeleid genomineerde gemeenten Breda is één grote proeftuin De gemeente Breda is de op één na grootste van de genomineerde gemeenten wat betreft het aantal inwoners. Het percentage 65-plussers ligt rond het landelijk gemiddelde, evenals het gemiddeld inkomen per huishouden. Belemmeringen die in Breda ondervonden worden zijn vooral de druk op de Wmo-voorzieningen door de bezuinigingen op de AWBZ, de vertraging van woningbouwprojecten door de kredietcrisis en het spanningsveld tussen samenwerking en concurrentie bij uitvoerende instanties. De gemeente wordt geadviseerd door de Wmo -klankbordgroep en het orgaan Overleg Ouderenbeleid Breda. De gemeente speelt de rol van kartrekker om een goede samenwerking met alle relevante partijen op het gebied van wonen, welzijn en zorg te kunnen realiseren. De samenwerking met basisscholen (jong-oud projecten) en huisartsen (signalering) behoeft nog verbetering. De gemeente vindt het van groot belang dat ouderen zo lang mogelijk thuis kunnen blijven wonen en dat er sprake is van een evenwichtige demografische opbouw in iedere wijk. Deze doelstellingen worden uitgewerkt in het project Geschikt wonen voor iedereen. Het project beoogt een toereikend voorzieningenniveau in iedere wijk. We zijn op dit gebied één grote proeftuin, benadrukt een woordvoerder van de gemeente. Eerst zijn stedelijke afspraken gemaakt met alle betrokken partijen. In wijk convenanten worden deze afspraken momenteel terug vertaald naar de wijken. Hierbij zijn de wijkraden veelvuldig betrokken. Een andere project van de gemeente is die van de voetgangerscirkels. Dit zijn gemarkeerde routes die door de buurt lopen via diverse voorzieningen en veilig zijn voor ouderen. Een wens van de gemeente is het inrichten van wijkgerichte teams waarbij diverse organisaties op het gebied van wonen, welzijn en zorg samenwerken op wijkniveau. Een ander aandachtspunt is de forse stijging van het aantal dementerenden. Daarnaast is er sprake van een tekort aan thuiszorg in de gemeente. Groningen: De stad is er voor de stadjers Groningen is de grootste van de genomineerde gemeenten wat betreft het aantal inwoners. De stad is er voor de stadjers, is een gekend begrip in deze noordelijke stad. De studentenstad heeft een aantal specifieke kenmerken. Zo is het percentage 65-plussers in Groningen opvallend laag, evenals het gemiddeld besteedbaar inkomen per huishouden. Belemmeringen die in Groningen ondervonden worden zijn vooral de druk op de Wmo- voorzieningen door de bezuinigingen op de AWBZ, het versnipperde karakter van het landelijke beleid en de onvoldoende aandacht voor welzijn. Daarnaast lijkt er sprake te zijn van onenigheid tussen de gemeente enerzijds en de welzijnsinstellingen, wmoraad en ouderenorganisaties anderzijds over de verantwoordelijkheid voor en de belemmeringen die een rol spelen bij het op peil houden van de beschikbare hoeveelheid woningen voor ouderen. De raad wordt actief betrokken bij de beleidsvorming en de lijnen van de gemeente naar de burgers toe zijn kort. Het beleid wordt zo integraal en breed mogelijk gevoerd. Er wordt constructief samengewerkt tussen de gemeente en de diverse organisaties op het gebied van wonen, welzijn en zorg. Uniek in Groningen is de SOOG (Stedelijk Ouderen Overleg Groningen) waarin de vier ouderenbonden en de ouderenraad samenwerken. De gemeente heeft als prioriteit gesteld dat ouderen zo lang mogelijk thuis moeten kunnen blijven wonen. Deze doelstelling heeft vorm gekregen in het project Zorgen voor Morgen. Er wordt hierdoor veel met elkaar samengewerkt in ketens en op wijkniveau om een toereikend voorzieningenniveau in iedere wijk te kunnen realiseren. De gemeente is kartrekker geweest van dit project. De gemeente vindt het belangrijk dat ouderen geactiveerd worden om zelf aan te geven waar zij behoefte aan hebben. Daarnaast verdient ook de integratie van allochtone ouderen in de wijk meer aandacht in de toekomst, evenals het bereiken van de meest kwetsbare en inactieve ouderen.

19 19 Beleid raakt de inwoners van Hulst en hun naasten direct Hulst is de kleinste van de genomineerde gemeenten wat betreft het aantal inwoners. Het percentage 65-plussers is hoog, evenals de grijze druk. Een specifiek kenmerk van de gemeente is dat deze is samengesteld uit verschillende dorpen en kernen die samen een groot gebied bestrijken. Hulst is bovendien een nadeelgemeente. Ervaren belemmeringen in Hulst zijn financiële tekorten bij zorgaanbieders en het versnipperde karakter van het landelijke beleid. Het ouderenbeleid wordt in Hulst op een integrale wijze benaderd. Het beleid van de gemeente raakt de inwoners en hun naasten direct, is de mening die aan de bestuurstafel hardop wordt uitgesproken. De gemeente wil de burgers daarom betrekken bij de beleidsvorming en hen hierin zelf ook hun verantwoordelijkheid laten nemen. Een voorbeeld hiervan zijn de droomtrajecten waarbij burgers van alle leeftijd kunnen aangeven wat zij graag willen voor hun buurt. De burgers kiezen gezamenlijk het beste idee dat vervolgens met ondersteuning van de gemeente verder wordt uitgewerkt en geïmplementeerd. Er wordt over het algemeen goed samengewerkt tussen de gemeente en de verschillende organisaties op het gebied van wonen, welzijn en zorg. Overleg met de provincie verloopt over het algemeen goed en er is een College van Zorg en Welzijn ingericht voor heel Zeeuws -Vlaanderen. De gemeente stimuleert de participatie van ouderen in vrijwilligerswerk waarbij ook jongeren betrokken worden. Hulst heeft meegedaan aan de Wmo-pilot voor het prestatieveld samenhang in wijken en dorpen en doet veel op het gebied van extramuralisering, ofwel ouderen zo lang mogelijk zelfstandig laten wonen. Er zijn veel voorzieningen op het gebied van welzijn waaronder veel dagbestedingactiviteiten voor ouderen. Tenslotte heeft de gemeente goed functionerende kernteams welke een signaleringsfunctie vervullen in de wijk, een goede tafeltje-dekje-voorziening en diverse vervoersmogelijkheden voor ouderen. In de toekomst wil Hulst 100 % extramuralisering bewerkstelligen. Daarnaast wil de gemeente de wijkteams uitbreiden om de leefbaarheid verder te vergroten. Een belangrijk aandachtspunt van de gemeente is behoud en verbetering van de demografische spreiding in de wijken. Vraaggericht en laagdrempelig zijn kernbegrippen in Schiedam Schiedam is een middelgrote gemeente wat betreft het aantal inwoners. Het percentage 65-plussers ligt rond het landelijk gemiddelde. Het gemiddeld inkomen per huishouden is vrij laag. Een specifiek kenmerk van de gemeente is het hoge percentage allochtonen van ruim 30 procent. Belemmeringen op het gebied van wonen zijn vooral nationale wetten, beperkte bouwruimte binnen de gemeentegrenzen, beperkte mogelijkheden voor woningaanpassingen door ouderwetse of goedkope bouwstijlen en bezuinigingen op de (sociale) woningbouw. Op het gebied van zorg geldt dat er onvoldoende zicht is op de daadwerkelijke besteding van Persoons Gebonden Budgetten (PGB s) door bemiddelingsbureaus. De gemeente Schiedam benadert het ouderenbeleid op integrale wijze en wordt hierbij geadviseerd door de Wmo-raad. In het beleid worden begrippen als vraaggericht en laagdrempelig als uitgangspunt genomen. Over het algemeen wordt er goed samengewerkt tussen de gemeente en de verschillende organisaties op het gebied van wonen, welzijn en zorg. Binnen het participatieproject Zilveren Kracht zijn de behoefte, het potentieel en de mogelijkheden van ouderen voor het uitvoeren van vrijwilligerswerk onderzocht. Dit jaar worden alle 63-jarigen actief benaderd door de gemeente en uitgenodigd om te praten over hun behoefte aan en de mogelijkheden voor vrijwilligerswerk. Er worden diverse projecten uitgevoerd specifiek voor allochtone ouderen en in elke wijk vindt regelmatig een wijkoverleg plaats. Schiedam scoort echter vooral op het thema welzijn. Zo zijn er maar liefst zes ontmoetingscentra specifiek voor en door senioren. Ook kent de gemeente zogenaamde ouderenadviseurs die ouderen actief benaderen. Het toewijzigingsbeleid laat nog enigszins te wensen over, waardoor onnodige tekorten ontstaan op de woningmarkt. Daarnaast zijn er ongewenst lange wachtlijsten voor verpleging en verzorging door concurrentie tussen zorginstellingen. De gemeente wil dit verhelpen door de informatieverstrekking over de verschillende zorgaanbieders via het Wmo-loket te verbeteren.

20 20 Aantal inwoners krimpt, maar kwaliteit groeit in Sittard-Geleen! Sittard-Geleen is een krimpgemeente met een hoog percentage 65-plussers en een laag gemiddeld inkomen. De gemeente is bovendien een nadeelgemeente waardoor een financieel tekort is ontstaan bij de uitvoering van de Wmo. Daarnaast blijkt de provincie Limburg andere prioriteiten te stellen dan de gemeente, waarbij de nadruk meer ligt op jongerenbeleid dan op ouderenbeleid. Toch is de gemeente ervan overtuigd dat de demografische krimp niet alleen een probleem is maar ook kansen biedt voor kwaliteitsverbetering. Sittard-Geleen heeft een uitgebreid aanbod van voorzieningen, zowel collectief als individueel. Bovendien is in de gemeente een duidelijke kanteling zichtbaar waarbij de vraag van burgers steeds vaker het uitgangspunt vormt bij het formuleren van beleid. Daarnaast wordt er goed samengewerkt tussen de gemeente enerzijds en woningcorporaties, zorg- en welzijnsinstellingen anderzijds. De gemeente is door de financiële tekorten gedwongen te zoeken naar inventieve oplossingen om de zorg voor alle inwoners te kunnen blijven garanderen. Een voorbeeld hiervan is het in bruikleen geven van scootmobielen, waardoor deze door verschillende mensen gebruikt kunnen worden. In 2003 heeft de gemeente reeds de wens geformuleerd dat mensen zo lang mogelijk thuis moeten kunnen blijven wonen. Dit is immers wat de meeste mensen graag willen en kostenbesparend. De combinatie van wonen en zorg krijgt dan ook veel aandacht van de gemeente, evenals het inrichten van zorgsteunpunten in de wijk. Een aandachtspunt voor de toekomst van Sittard-Geleen is de samenwerking tussen de diverse zorg- en welzijnsinstellingen.

21 21 Bijlage 8: Scoring derde stap peiling Breda Groningen Hulst Schiedam Sittard-Geleen Participatie in beleid matig goed goed matig redelijk Samenwerking redelijk goed zeer goed goed zeer goed Initiatief van ouderen redelijk zeer goed redelijk zeer goed goed Participatie matig matig goed zeer goed redelijk Wonen zeer goed matig goed redelijk redelijk Wijkgericht werken zeer goed zeer goed zeer goed redelijk matig Welzijn goed redelijk zeer goed zeer goed zeer goed Zorg redelijk zeer goed goed matig goed Breda Breda scoort vooral heel erg hoog op de onderwerpen wonen en wijkgericht werken. Zij hebben dan ook voor diverse projecten prijzen gewonnen in het verleden. Breda is op strategisch niveau flink aan de weg aan het timmeren en heeft een aantal zeer goede beleidsvoornemens geformuleerd. Groningen Groningen scoort vooral heel erg hoog op de onderwerpen zorg en wijkgericht werken. Daarnaast is duidelijk zichtbaar dat de initiatieven van ouderen zelf ook een grote rol hebben gespeeld bij het realiseren van bepaalde voorzieningen en projecten in de stad. Deze initiatieven worden door de gemeente gekoesterd en ouderen worden duidelijk gestimuleerd om zich in hiervoor in te zetten. Hulst Hulst scoort vooral hoog op de onderwerpen samenwerking, welzijn en wijkgericht werken. Tijdens het interview werd duidelijk dat de gemeente welzijn als prioriteit heeft waarbij een evenwichtige demografische spreiding van inwoners over de dorpskernen een belangrijke rol speelt. Ook worden burgers veelvuldig betrokken bij de beleidsvorming in de gemeente en probeert de gemeente de participatie van ouderen en jongeren actief te verhogen. Voorts heeft de gemeente een kwantitatieve doelstelling extramuralisering gesteld van 100% waarvan nu 82 % gerealiseerd is. Schiedam Schiedam scoort vooral hoog op de onderwerpen welzijn, participatie en initiatief van ouderen. Het voorzieningenniveau is hoog en de participatie van ouderen wordt op een actieve manier gestimuleerd door de gemeente. Daarnaast doet Schiedam veel voor zijn hoge aandeel allochtone inwoners. Er zijn diverse projecten opgezet specifiek voor allochtone ouderen of aangepast voor bepaalde groepen allochtone ouderen. Sittard-Geleen Sittard-Geleen scoort vooral hoog op de onderwerpen welzijn en samenwerking. De gemeente geeft duidelijk veel aandacht aan deze onderwerpen en er zijn al duidelijke resultaten zichtbaar ook al is deze koers nieuw voor de gemeente. De gemeente is door financiële tekorten gedwongen om inventieve oplossingen te vinden zodat de Wmovoorzieningen toch voor alle burgers gegarandeerd konden blijven worden.

22 22 Colofon Dit rapport is gemaakt in opdracht van Senior.Nu! De partners in Senior.Nu! zijn: ActiZ, vereniging van zorgondernemers, Aedes, vereniging van woningbouwcorporaties, CSO, Centrale Samenwerkende Ouderenorganisaties LOC, Landelijke Organisatie Cliëntenraden MOgroep W&MD, Maatschappelijke Ondernemersgroep Welzijn en Maatschappelijke dienstverlening NBBU, Nederlandse Bond voor Bemiddelingsbureaus en Uitzendondernemingen Zie voor meer informatie: Onderzoek, samenstelling en eindredactie Phoenix Interactive Partners (PIP B.V.) Senior.Nu! Mei 2009