7,1. Werkstuk door een scholier 5682 woorden 4 februari keer beoordeeld. Maatschappijleer. Dictatuur en democratie

Transcriptie

1 Werkstuk door een scholier 5682 woorden 4 februari ,1 352 keer beoordeeld Vak Maatschappijleer Dictatuur en democratie Nederland is ook een democratie. Je noemt een land een democratie als het volk zeggenschap heeft over het regeren van het land. Zo wordt het land bijvoorbeeld mede bestuurd door volksvertegenwoordigers die je om het paar jaar kunt kiezen. Hoewel alle mensen in een democratie het dus samen voor het zeggen heeft, is het niet zo dat iedereen altijd zelf over alles meebeslist. Soms mag dat wel: dat heet directe democratie. Het bekendste voorbeeld hiervan is het referendum. Dat betekend dat iedereen boven de achttien jaar mag stemmen over een belangrijk politiek besluit of wetvoorstel. In een dictatuur is een dictator aan de macht. Hij regeert streng en vaak met harde hand. Meestal wordt hij daarbij geholpen door het leger of de (geheime) politie. Wanneer de dictator een legerbevelhebber is, spreken we van een militaire dictatuur. De belangrijkste verschillen tussen een democratie en een dictatuur hebben we hierboven in een schema gezet. In de Nederlandse grondwet staan de rechten en de plichten van de burgers en van de overheid. Ministers, burgemeesters en andere bestuurders kunnen daardoor niet zomaar doen wat ze willen. Als bijvoorbeeld de tweede kamer tegen een wetsvoorstel stemt, dan kan de minister dit voorstel niet doordrukken. Ministers kunnen ook niet plotseling besluiten om de koningin af te zetten. Ook kunnen ze de belasting niet eens verdubbelen. Door de regels in de Grondwet heeft de macht van bestuurders duidelijke grenzen. Parlementaire democratie Als de hele bevolking bij iedere beslissing betrokken zou moeten worden, dan zouden we vrijwel iedere dag moeten stemmen. Bovendien zou iedereen van alle onderwerpen heel veel af moeten weten. Dat is natuurlijk onmogelijk en daarom maken wij gebruik van indirecte democratie. Hierbij laten wij het regeren over aan de politici die via verkiezingen worden gekozen. Op landelijk niveau komen de volksvertegenwoordigers bijeen in het parlement, de Eerste en de Tweede Kamer. Daarom wordt de indirecte democratie op nationaal niveau parlementaire democratie genoemd. Een parlementaire democratie heeft twee uitgangspunten: Het eerste is dat de meeste stemmen gelden. Als er dus over een voorstel of wet wordt gestemd, kan die worden aangenomen als de meerderheid voor is. De meerderheid heeft dus veel macht. Het tweede uitgangspunt is at de meerderheid ook rekening houdt met de belangen van de minderheid. Daarom krijgen bijvoorbeeld de kleine partijen ook spreektijd en wordt er naar hun opvattingen geluisterd. Pagina 1 van 9

2 Zou dit niet gebeuren, dan bestaat de kans dat er minderheidsgrepen (te) veel onvrede en onrust ontstaan. De rechtsstaat Het gezag moet er in een staat voor zorgen dat iedereen zich aan de wet houdt. Soms moet iemand tegen zijn wil opgesloten of beboet kunnen worden door de politie. Maar de overheid mag ook weer niet teveel macht hebben. De politie mag bijvoorbeeld niet zomaar iedereen oppakken en in een cel stoppen. Naast burgers moet ook de overheid zich aan regels houden. Als zij dat doen, spreken we van een rechtsstaat. Een rechtsstaat is een staat waarin de overheid zich moet houden aan wettelijke regels, die door democratisch gekozen volksvertegenwoordigers zijn goedgekeurd. Een land noemen we een rechtsstaat als het aan de volgende voorwaarden voldoet: Er is gelijkheid voor alle burgers, ongeacht hun ras, geslacht of inkomen. Inwoners hebben gelijke invloed op de wijze waarop het land wordt geregeerd. Als de burgers vinden dat bestuurders het niet goed doen, bestaat de kans dat ze niet opnieuw worden gekozen. Er is een onafhankelijke rechterlijke macht. Deze onafhankelijkheid is op vier manieren gewaarborgd: - Rechters worden voor het leven benoemd; - Rechters mogen niet oordelen over mensen; - Hun salaris wordt vastgesteld door de wet; - Rechters kunnen een besluit van de overheid vernietigen. Stel dat een gemeente een bedrijvenpark wil bouwen in een natuurgebied, dan kunnen burgers een rechtszaak hiertegen beginnen. Als de rechter hun gelijk geeft, moet de gemeente het bedrijvenpark ergens anders aanleggen. De gemeente kan de rechter dan niet straffen of ontslaan. Zij moeten zijn uitspraak respecteren. Er is een Grondwet die voorschrijft hoe de overheid n burgers met elkaar om moeten gaan. Verder geeft de Grondwet aan dat de bevoegdheden van de politie en leger nauwkeurig in wetten moeten staan. Burgers hebben grondrechten die zijn opgenomen in de Grondwet. In een rechtsstaat heb je als burger trouwens niet alleen rechten, maar ook plichten. Een recht geeft aan wat je mag doen, een plicht bepaalt wat je moet doen. De belastingplicht en de leerplicht zijn voorbeelden van de belangrijke burgerplichten in ons land. De Grondwet Wat de statuten (grondregels van een vereniging, vennootschap of stichting) zijn van een vereniging, is de Grondwet voor het Koninkrijk der Nederlanden. In de Grondwet is de parlementaire democratie verankerd (stevig bevestigen). De Grondwet regelt de bevoegdheden van het parlement, de ministers en de koningin. Daarin staat ook hoe gemeenten en provincies moeten functioneren, hoe wetten worden gemaakt en hoe de rechtspraak in zijn werk gaat. Maar belangrijk is ook dat de grondrechten en plichten van alle Nederlanders in de Grondwet staan opgenomen. Pagina 2 van 9

3 Belangrijke grondrechten zijn: Het recht op gelijke behandeling van iedereen die zich in Nederland bevindt. Discriminatie wegens godsdienst, levensovertuiging, politieke gezindheid, ras, geslacht of op welke grond dan ook is niet toegestaan. Het recht om leden van vertegenwoordigende organen te kiezen en om zelf tot lid van die organen te worden verkozen. Het recht op het vrijelijk belijden van godsdienst of levensovertuiging. De persvrijheid en het recht op vrije meningsuiting. Het recht om zich met anderen te verenigen, om vergaderingen te houden en te betogen. Het recht op eerbiediging van de persoonlijke levenssfeer. Het recht op de onaantastbaarheid van het lichaam. Het brief-, telefoon- en telegraafgeheim. Alleen in uitzonderingsgevallen mag de telefoon worden afgeluisterd. Het recht op eigendom en op vrijheid. Alleen de rechter mag beslissen over het ontnemen van iemands vrijheid. Het recht op recht. Dat wil zeggen: iedereen kan zich tot de rechter wenden. Het recht op vrije keuze van arbeid. Het recht op financiële bijstand van de overheid, wanneer men zelf niet in zijn onderhoud kan voorzien. De vrijheid van onderwijs. De Grondwet geeft ook plichten aan. De overheid heeft bijvoorbeeld de plicht om de werkgelegenheid te bevorderen, evenals de spreiding van de welvaart, de bewoonbaarheid van het land en de bescherming van het milieu en de volksgezondheid. De overheid schept volgens de Grondwet de voorwaarden voor maatschappelijke en culturele ontplooiing en moet voor voldoende onderwijsmogelijkheden zorgen. Niet alleen de overheid heeft plichten, ook alle Nederlandse burgers hebben door de Grondwet opgelegde plichten. De meeste plichten worden door middel van wetten opgelegd. Zo kennen we de leerplicht, de plicht om verkeersregels en andere voorschriften na te leven, de plicht om belasting te betalen en de plicht om voor de rechter als getuige op te treden. De Grondwet vormt de basis van ons politieke systeem, daarom is voorkomen dat hij bij iedere politieke klimaatswisseling omgegooid zou kunnen worden. Invoering van een referendum of een andere benoemingsprocedure voor de burgemeester of de Commissaris van de Koningin kan op die manier vele jaren duren. Een wijziging van de Grondwet moet zowel door de Eerste als Tweede Kamer twee keer worden goedgekeurd. De eerste keer wordt de wijziging als een gewoon wetsvoorstel behandelt. Na ontbinding van de Tweede Kamer en nieuwe verkiezingen wordt het voorstel opnieuw aan beide Kamers voorgelegd, waarbij geen wijzigingen meer kunnen worden aangebracht en zelfs een tweederde meerderheid vereist is. Grondrechten De meeste westerse landen, waaronder Nederland, voldoen aan de voorwaarden van een rechtstaat. Zij hebben een bestuur dat is gebaseerd op de uitgangspunten van de rechtstaat en zijn daarmee ook een Pagina 3 van 9

4 democratie. Soorten grondrechten: Klassieke grondrechten zijn vrijheidsrechten van burgers. Sociale grondrechten van burgers verplichten de overheid om de leefomstandigheden op het gebied van gezondheid, werk en onderwijs te bevorderen. Niemand mag brieven van anderen open maken en lezen, behalve in gevallen bij de wet bepaald, op last van de rechter. Alle Nederlanders kunnen solliciteren naar en benoemd worden in een baan bij de overheid Niemand heeft voorafgaan verlof nodig om door de drukpers gedachten of gevoelens te verspreiden. Ieder heeft behalve als de wet het anders heeft geregeld, recht op onaantastbaarheid van zijn lichaam. Bescherming tegen de overheid De overheid bestuurt het land. Bij het bestuur worden regels en wetten gemaakt waaraan iedereen zich moet houden. Als de wet door burgers wordt overtreden, heeft de overheid het recht deze wetsovertreders aan te pakken. Als het nodig is. Mag de staat hiervoor zelfs, als enige in de samenleving, geweld gebruiken. We zeggen daarom dat de overheid het geweldsmonopolie heeft. Zo mag de politie de wapenstok gebruiken tegen vechtende voetbalsupporters en in ernstige gevallen mag een agent het pistool trekken. Het gevaar bestaat dat de overheid bij het besturen, het maken en uitvoeren van wetten en door het berechten van wetsovertreders teveel macht in handen krijgt. Scheiding van politieke macht De Fransman Montesquieu stelde voor o de politieke macht te scheiden. Met politiek macht bedoelen we het vermogen om invloed en controle uit te oefenen op politieke besluiten. Volgens Montesquieu moest de politiek macht niet langer in handen liggen van een persoon, maar worden gesplitst in drie delen: Een wetgevende macht, dat wil zeggen de bevoegdheid om wetten vast te stellen waar elke inwoner zich aan moet houden. Een uitvoerende macht, dat wil zeggen de taak om ervoor te zorgen dat eenmaal goedgekeurde wetten ook worden uitgevoerd. Een rechterlijke macht, dat wil zeggen de taak om te oordelen in situaties waarin wetten worden overtreden of burgers onderling conflicten hebben. Volgens Montesquieu moesten deze drie machten, tezamen Trias politica genoemd, worden uitgeoefend door onafhankelijke bestuursorganen die elkaar controleren. Het doel van deze scheiding der machten was om machtsmisbruik door de overheid te voorkomen. Bovendien zou het volk het parlement moeten kiezen, dat de belangrijkste besluiten neemt. Zodoende zouden bestuurders niet te machtig kunnen worden en de burgers worden beschermd tegen de staat. Pagina 4 van 9

5 De regering De regering is het dagelijks bestuur van ons land. De regering wordt gevormd door de koningin en de ministers. De koningin is formeel ons staatshoofd, maar zij moet zich houden aan de Grondwet. Hierin staat dat alle ministers verantwoordelijk zijn voor het gevoerde beleid en niet de koningin. Zij heeft daarom weinig macht. De ministers moeten hun maatregelen en plannen ter goedkeuring voorleggen aan het parlement. Een minister mag daarom geen lid zijn van de tweede kamer, omdat hij dan zichzelf zou moeten controleren. De belangrijkste taken van de koningin zijn: Het zetten van een handtekening onder alle wetten; Het voorlezen van de troonrede op prinsjesdag; Regelmatig overleg met minister-president; Ons land vertegenwoordigen in het buitenland; Na de verkiezingen helpen met de totstandkoming van een nieuwe regering. De belangrijkste taak van de regering is de voorbereiding en uitvoering van het overheidsbeleid. Dit gebeurt voornamelijk door het: Opstellen van wetvoorstellen Uitvoeren van een maal aangenomen wetten Jaarlijks optellen van de rijksbegroting en deze aanbieden aan het parlement Minister Elke minister heeft een eigen portefeuille of beleidsterrein. Zo bemoeit de minister van Buitenlandse Zaken zich met de contacten met het buitenland en de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid met de uitkeringen en de bestrijding van de werkloosheid. Een minister heeft een eigen ministerie, waar ambtenaren voor hem (of haar) werken. De ambtenaren bereiden de wetsvoorstellen voor en geven adviezen. Twee ministers hebben geen eigen ministerie: de minister van Ontwikkelingssamenwerking valt onder Buitenlandse Zaken en de minister voor Grote Steden- en Integratiebeleid maakt deel uit van het ministerie van Binnenlandse Zaken. Een minister heeft een of twee staatssecretarissen onder zich. Dit is een soort onderminister, die verantwoordelijk is voor een deel van het beleidsterrein van de minister. Zo heeft Buitenlandse Zaken een staatssecretaris voor Europese Zaken en heeft Justitie iemand voor het vreemdenbeleid. Staatssecretarissen zitten niet in de ministerraad, maar zijn wel voor hun beleid verantwoording schuldig aan de Tweede Kamer. Als een minister ziek of afwezig is, wordt hij niet vervangen door zijn staatssecretaris, maar door een andere minister. Moeizame besluitvorming Pagina 5 van 9

6 De besluitvorming binnen de EU gebeurt niet steeds op dezelfde manier. De lidstaten besluiten over de meeste economische en monetaire aangelegenheden bij meerderheid van stemmen. Daarom nemen ze hierover makkelijke beslissingen. Deze manier van stemmen geld niet voor justitiebeleid, het sociale en het buitenlandbeleid. Op die gebieden hebben veel landen nog moeite met verplichte Europese besluiten en houden zij liever vast aan hun zelfstandigheid. Politieke besluitvorming in Europa vindt plaats op intergouvernementele basis: in overleg tussen de regeringen van de lidstaten. Voorwaarde daarbij is dat alle lidstaten met een besluit moeten instemmen. Als één land het er niet mee eens is, kan er geen besluit worden genomen. Dit soort besluitvorming zorgt ervoor dat de Europese Unie op politiek gebied weinig beslissingen neemt Het gebeurt immers maar zelden dat alle lidstaten het met elkaar eens zijn. Een bekend voorbeeld is de oorlog in voormalig Joegoslavië. De Europese Unie kon maar niet tot duidelijk besluiten komen, met als gevolg dat de oorlog jaren voortduurde. Het waren uiteindelijk de Amerikanen die in 1999 een einde aan de oorlog maakten. Sommige landen willen daarom ook over politieke zaken beslissen bij meerderheid van stemmen, maar andere landen zijn daar weer tegen. Zo wil Groot-Brittannië haar eigen grenscontroles houden, en ook Duitsland wil een eigen buitenlandse politiek blijven voeren. Het parlement In het parlement zitten de mensen die bij de verkiezingen zijn gekozen. Zij vertegenwoordigen dus het volk. Behalve volksvertegenwoordiging wordt het parlement ook wel de Staten-Generaal genoemd. Dit is een oud woord dat de Koningin ieder jaar op prinsjesdag gebruikt bij het voorlezen van de troonrede. Het parlement bestaat uit twee delen: de Eerste Kamer en de Tweede Kamer. Eerste Kamer en tweede kamer De Tweede Kamer heeft 150 leden die tijdens de Tweede-Kamerverkiezingen worden gekozen. De Tweede Kamer behandelt als eerste de wetsvoorstellen van de ministers en heeft het recht deze af te wijzen of te veranderen. Daarna bespreekt de Eerste Kamer het wetsvoorstel. In de Eerste Kamer, ook wel de senaat genoemd, zitten 75 leden. De senaat kan een wetsvoorstel niet meer veranderen maar alleen goed- of afkeuren. De Tweede Kamer heeft meer macht dan de Eerste Kamer. Dit komt omdat vooral de Tweede Kamer vaak debatteert met de ministers en de meeste aandacht krijgt in kranten en op tv. De belangrijkste taken van het parlement zijn: (Mede)wetgeving. Ministers maken de meeste wetsvoorstellen. Deze voorstellen worden pas echt een wet als het parlement ze heeft goedgekeurd. Kamerleden hebben het recht een wetsvoorstel te veranderen. Goedkeuring en verandering gebeuren nadat eerst de Tweede en daarna de Eerste Kamer over het voorstel heeft gestemd. Controle van de ministers. Het beleid van de ministers wordt voortdurend kritisch besproken in het parlement, vooral in de Tweede Kamer. Kamerleden stellen dan vragen aan de ministers en geven hun soms opdracht hun beleid te wijzigen Pagina 6 van 9

7 De Eerste Kamer heeft geen recht van initiatief en geen recht van amendement. Zij kan een wetsontwerp dus alleen in zijn geheel aannemen of verwerpen. Eerste en Tweede Kamer De verhouding tussen regering en parlement zie je samengevat in bovenstaande schema. Overeenkomsten en verschillen In Nederland hebben we tegenwoordig veel politieke partijen. Een politiek partij bestaat uit een groep mensen die dezelfde ideeën hebben over de manier waarop onze samenleving verbeterd en bestuurd moet worden. Partijen en stromingen Bijna alle politieke partijen in Nederland zijn voortgekomen uit een van de politieke stromingen. De drie grote stromingen zijn: De liberale stroming De socialistische stroming De christen - democraten stroming Toch kom je tegenwoordig geen échte grote liberale of socialistisch partijen meer tegen. Het zijn mengvormen geworden. Dat is ook niet zo vreemd, omdat de samenleving van nu anders is dat die van vroeger. Wat zeggen de partijen Wij bespreken hier met name de partijen die al lange tijd in de Tweede kamer zijn vertegenwoordigd. Partij van de Arbeid (PvdA) De PvdA is de oudste en grootste sociaal-democratische partij van Nederland. Uitgangspunt is een eerlijke verdeling van kennis, inkomen en macht. De overheid moet zich actief opstellen, bijvoorbeeld bij het scheppen van werkgelegenheid en het bestrijden van de werkloosheid. Eerlijk delen staat centraal, ook bij de verdere vereenvoudiging van het belastingstelsel die ten goede komen aan verlaging van de laagste tarieven; de belasting op optiepakketten wordt verhoogd en de uitoefentermijn van opties wordt verlengd van drie naar zes jaar. Patiënten die dat willen krijgen onder voorwaarden geld om aan medische behandelingen en voorzieningen te kunnen besteden (het persoonsgebonden budget) t.b.v. meer keuzevrijheid en meer eigen verantwoordelijkheid; zorg wordt zo vraag- in plaats van aanbodgericht Pagina 7 van 9

8 Uitbreiding rechters zodat verdachten in een strafzaak op termijn binnen 3 maanden berecht worden Het instellen van een diplomabonus voor leerlingen die hun beroepsopleiding met succes afronden Voor bewoners van stedelijke gebieden moet een park of groenvoorziening binnen een straal van 500 meter aanwezig zijn Volkspartij voor Vrijheid en Democratie (VVD) De VVD is de oudste en grootste liberale partij van Nederland. Deze partij is voor persoonlijke en economische vrijheid van mensen en bedrijven. Daarom moet de overheid niet zoveel regelen op economisch gebied. Werken aantrekkelijker maken door verhoging arbeidskorting Wettelijk verplichte algemene zorgverzekering Politie en justitie beoordelen op resultaat Meer keuzevrijheid leerlingen en studenten (waar mogelijk ondersteund door vouchers) Vaste autokosten als motorrijtuigenbelasting en BPM worden omgebouwd tot een gebruiksheffing in de vorm van een vaste prijs per gereden kilometer in het hele land, onder voorwaarde dat de totale opbrengsten voor het Rijk niet stijgen Christen-democratische Appèl (CDA) Het CDA is de grootste christelijke partij van Nederland. Deze partij vindt dat de overheid het gezin moet ondersteunen, omdat dit volgens hen de hoeksteen is van onze samenleving. Uitbreiding kinderopvang met plaatsen Betere arbeidsvoorwaarden, verbetering salarissen in de zorg vooral voor de laagste loonschalen Extra geld voor extra agenten, voor rechercheurs, voor uitbreiding van justitie en de rechterlijke macht Achterstanden in het onderwijs inhalen door een extra investering die scholen 'regelvrij' mogen inzetten voor bijvoorbeeld (materiële) voorzieningen en betere arbeidsvoorwaarden Nederland is geen economisch immigratieland: arbeidszoekende van buiten de EU worden slechts toegelaten met een arbeidsvergunning Democraten 66 (D66) D66 is een partij met liberale en sociaal-democratische ideeën, maar baseert zich niet op een echte ideologie. Afhankelijk van het vraagstuk neemt de partij een standpunt in. D66 wordt daarom ook wel een pragmatische partij genoemd (pragmatisch wil zeggen handelen op grond van een zakelijke beoordeling Pagina 8 van 9

9 van de feiten). De partij is in 1966 opgericht door mensen die vonden dat de burgers meer directe invloed moesten krijgen op de politiek. Burgemeester en de minister president moeten direct worden gekozen. Winkels moeten de volledige vrijheid hebben om in de avonden en weekends open te zijn. Softdrugs moeten worden gelegaliseerd Snelle verbindingen (flitstreinen) tussen de grote steden Groenlinks Groenlinks is ontstaan uit drie linkse, christelijke en pacifistische partijen. De partij vindt bescherming van het milieu belangrijker dan groei van de economie. Men wil daarom het energieverbruik verminderen. Geen uitbreiding van het wegennet. Er moet een groot windmolenpark in de Noordzee komen. De kinderopvang moet sterk uitgebreid worden. Christenunie De ChristenUnie is een christelijke partij die is ontstaan uit de Reformatorisch Politieke Federatie (RPF) en het Gereformeerd Politiek Verbond (GPV). Zij vindt dat de overheid volgens de Bijbel moet reageren en het fatsoensbesef moet terugbrengen. Pagina 9 van 9