Ontstaan Noord-Holland (Pleistoceen)

Transcriptie

1 Praktische-opdracht door een scholier 1944 woorden 4 juli ,5 59 keer beoordeeld Vak Aardrijkskunde Ontstaan Noord-Holland (Pleistoceen) Tweehonderdduizend jaar geleden liet de één na jongste ijstijd opgestuwde zandruggen achter, daar waar nu het Gooi ligt. Hoge bulten van keileem werden gevormd daar waar nu Wieringen en het oude land van Texel liggen: dat zijn de oudste stukken "Noord-Holland". Duizenden jaren gingen voorbij en er veranderde van alles, maar die taaie stukken bleven er liggen. Er kwam weer een ijstijd, zo'n jaar geleden. De zeespiegel was toen zo laag, dat de huidige Noordzee droog lag. Het water bevond zich voor een belangrijk deel in de ijskappen van de Noordpool. Er was hier sprake van een toendra-achtige, uitgestrekte laaglandvlakte waar het bar en guur was als in Siberië, en waar o.a. bizons graasden Jaar geleden (Holoceen) De situatie begon na jaar te veranderen toen de dooi intrad. Door smelting van het ijs ging de waterspiegel geleidelijk stijgen. Eerst druppelsgewijs en tenslotte stormenderhand kreeg het water greep op het landschap, wat daarna dramatisch veranderde. De zee drong ons gebied binnen Jaar geleden (Holoceen) Er vormde zich een waddengebied zover het oog reikte. De Noordzee ontstond en drie kilometer buiten onze huidige kustlijn vond de eerste duinvorming plaats: wind en zee joegen langgerekte duinruggen op, lopend in zuidwest/noordoost richting. Deze "strandwallen" zijn nu nog de ondergrond van het westelijk deel van Noord-Holland Jaar geleden (Holoceen) De ijskap was gesmolten en het water van de Noordzee steeg nauwelijks meer. De eerste bewoners van ons kustgebied vestigden zich op de hoge gronden, van Wieringen en Texel tot in wat nu het Gooi is. Het waren boeren, die in de zomer met hun kudden kleinvee de vruchtbare wadkwelders van het latere West- Friesland opzochten. Ten oosten van de strandwallen lag een aaneengesloten landschap. Door stroomgeulen met vertakkingen hadden eb en vloed en het zoute Noordzeewater er vrij spel en konden grote hoeveelheden zand en klei worden afgezet. Geulen en kreken konden gemakkelijk verzanden. Tussen 1350 en 800 voor Christus was er zo een intensieve bewoning langs de met zand gevulde kreken in West Friesland. Er was nog geen Zuiderzee ( wel een voorganger: het Flevomeer ) en men kon nog lopend, met een plank onder de arm om hier en daar een kreek over te kunnen steken, het Friesland van nu bereiken. Het landschap was rijkelijk begroeid (de dorpsnamen Nibbixwoud, Hoogwoud, Midwoud, Oostwoud en Pagina 1 van 5

2 Westwoud herinneren ons hier nog aan ). Door het afsterven van planten en het groeien van steeds weer nieuwe vormde zich een veenlaag die hoger en hoger groeide. Het kwam op sommige plaatsen zo hoog te liggen dat het op den duur niet meer kon worden gevoed door voedselrijk water van rivieren, maar alleen nog door voedselarm regenwater. Hierdoor ontstond het zgn. " hoogveen". Deze veengebieden werden van tijd tot tijd voor een deel weggespoeld door de zee, wanneer zich duindoorbraken voordeden, waarna dan het proces van veenvorming opnieuw begon. Grondsoorten: Oude en jonge duinen De duinen van Nederland worden ingedeeld in oude en jonge duinen. Jonge duinen vinden we langs vrijwel de hele Noordzeekust. Ze vormen de eerste bescherming tegen de zee. Het jonge duinlandschap wordt gekenmerkt door sterke hoogteverschillen. De oude duinen liggen meer landinwaarts. Het is een systeem van ruggen en vlakten dat parallel loopt aan de kust. De ruggen zijn slechts vier à vijf meter hoog. Mooie voorbeelden van oude duinen zijn onder andere te vinden bij Haarlem. Veel oude duinen zijn afgegraven voor de zandwinning, met name voor Amsterdam, en de bloembollenteelt. De kalkrijke ondergrond van de duinen is voor dit laatste erg geschikt. Duinvorming De oude duinen werden gevormd tussen 2800 jaar voor Christus en de Romeinse tijd. De zeespiegel steeg in die periode niet zo snel als daarvoor. Daardoor kregen de duinen tijd om te groeien, zonder direct weer te worden afgebroken. In die periode werden grote hoeveelheden zand door de Rijn en de Maas naar zee gevoerd. Zeestromingen deponeerden dit zand voor de kust. Samen met het zand dat al op de Noordzeebodem lag, vormden deze afzettingen het materiaal voor de vorming van de duinen. De jonge duinen werden gevormd tussen de 12de en 16de eeuw. Waarom juist in deze periode duinvorming optrad is niet geheel duidelijk. Mogelijk had het iets te maken met ontbossingen, waardoor de wind vrij spel kreeg. Andere mogelijke oorzaken voor het vormen van de jonge duinen zijn schommelingen in de zeespiegel, of het feit dat er toen meer stormen waren. Laagveen Het laagveenlandschap, zo als het nu nog op sommige plaatsen bestaat is ontstaan zo rond het jaar 800. Misschien zelfs iets eerder zijn de mensen begonnen met het systematisch ontginnen van laagveen, wat overigens het zelfde is als hoogveen, maar omdat het lager dan de zeespiegel ligt heet het laagveen. En omdat het groeit onder invloed van grondwater. Dit laagveen is ontstaan doordat er in ons land een vochtig klimaat heerste. Door het gebrek aan zuurstof in de vochtige bodem konden de planten slechts gedeeltelijk verteren. De onverteerde plantenresten stapelden zich op waardoor uiteindelijk een meters dikke laag veen ontstond. Zeeklei: Zo'n 5000 jaar geleden begon de zeespiegelstijging af te nemen, hierdoor ontstonden de eerste strandwallen Hierdoor werd de grondwater spiegel hoger en ontstond er het basisveen. Dit basisveen werd al snel overspoeld door de zee. Hier werd de zeeklei afgezet. De zogehete oude mariene afzettingen. Vanaf 500 voor Chr. kwamen er weer periodes van transgressie. Deze werden o.a. veroorzaakt door krachtige Pagina 2 van 5

3 stormvloeden. De zee brak nu weer door de strandwallen. In deze periode werd de jonge zeeklei afgezet, de jonge mariene afzettingen. Zeeklei is afkomstig uit de zee. In het water zweven ontelbare zand en slibdeeltjes, die van de zeebodem worden meegevoerd. Tijdens de vloed is de zee het hoogst en dan staat het water een tijdje stil. Op dat moment, zakken de zand en slibdeeltjes naar de bodem dat komt omdat ze dan zwaarder zijn dan het water. Als het daarna weer eb wordt en de zee zich weer terug trekt blijven de zand en slibdeeltjes achter. Elke keer komt er tijdens de vloed een nieuw laagje zand en slib bij en zo krijg je zeeklei. Dekzand: Het (dek)zandlandschap is jaar geleden tijdens de laatste ijstijd ontstaan. Het was zo koud in Nederland dat er vrijwel niets meer kon groeien. De wind kreeg dus vrijspel, er was niets dat de wind ook maar enigszins tegen kon houden. Doordat de wind vrijspel had begon het heel erg te stuiven. Een groot gedeelte van Nederland kwam onder een laag stuifzand te liggen, het dekzand. Bodemgebruik: Weidegrond: Door het hoogteverschil is er verschil in drogere en nattere dekzandgebieden. De hogere gebieden zijn droger en niet geschikt voor akkerbouw. De laagste delen, bijvoorbeeld langs de oevers van beekjes, zijn nat en worden meestal voor weidegrond gebruikt. Landbouw: Duin Landbouwgrond: Sinds halverwege de Middeleeuwen zijn de oude en jonge duinen voor een groot deel ontgonnen: er werd landbouwgrond van gemaakt. Dat gebeurde door het bos te rooien, de duinen vlak te maken en ze af te graven tot het grondwater dicht genoeg bij de gewassen was. Aanvankelijk werd de grond gebruikt voor alle soorten landbouw: akkerbouw, tuinbouw en veeteelt. Vanaf de 17e eeuw konden door het aanleggen van polders en droogmakerijen de akkerbouw en veeteelt langzamerhand verplaatst worden naar grond die daar beter geschikt voor was. De zandige "geestgronden", zoals de afgegraven duinen worden genoemd, konden daarna reserveren voor het telen van tuinbouwproducten. Nog later werd deze grond steeds meer gebruikt voor de bollenteelt, die het goed doet op deze zandige en vlakke bodem. Laagveen landbouwgrond: Van het veen werd landbouwgrond gemaakt. Om zo n ongerept stuk veengebied toegankelijk te maken moest het grondwaterpeil van het veen met 0,5 tot 1m zakken. Hiervoor moesten de mensen eerst nieuwe sloten aanlegeggen en oude sloten verbreden, zodat het water uit het veen weg kon lopen. Hierdoor ontstond een stevige toplaag waarop gewerkt kon worden. Veeteelt: In West-Nederland wonen veel mensen. Landbouwgrond was belangrijk. Om de veengebieden geschikt te maken moest het gebied ontwaterd worden. Daarom werden veel sloten gegraven. Door inklinking daalde de bodem en bleef het gebied erg nat. Laagveengebieden zijn vanwege de hoge waterstand alleen Pagina 3 van 5

4 geschikt voor veeteelt. Bollen en bloembollenteelt: De bloembollenteelt is in Nederland van grote betekenis. Reeds sinds de 15de eeuw worden er bloembollen in Nederland geteeld. Aanvankelijk was de omvang van deze teelt niet groot, afgezien van een ongezonde uitbreiding gedurende de beruchte periode van de tulpenwindhandel in de 17de eeuw. Toen in de 18de eeuw werd ontdekt dat men de bollen in bloei kon trekken vóór de natuurlijke bloeitijd, werd de basis gelegd voor de latere grote uitbreiding van deze teelt. In Noord-Holland worden de bloembollen vooral geteeld rond Haarlem. Natuur: De duinen worden vaak aangewezen als natuurgebieden. Daarom geven wij nu even een voorbeeld van een natuurgebied in de duinen. Het Nationaal Park Duinen van Texel Het Nationaal Park Duinen van Texel beslaat grofweg het hele Texelse duingebied, inclusief zandplaat De Hors, de Texelse bossen en De Slufter. Het duingebied van Texel is een afwisselend landschap met veel natte duinvalleien tussen droge duinen, bossen, heidevelden, kwelders en een uitgestrekte strandvlakte. Vele soorten planten en dieren hebben in dit gevarieerde gebied hun plek gevonden. De weidsheid van zee en strand, de beslotenheid van bossen en het uitgestrekte duinlandschap maken van het Nationaal Park Duinen van Texel een prachtig gebied om te bezoeken en een waardevol gebied om te beschermen. Recreatie Er is heel veel te doen in Noord-Holland. Maar omdat dat zoveel dingen zijn geven wij gewoon een paar voorbeelden van wat leuke attracties. Artis Artis werd opgericht in 1838 en is te vinden in Amsterdam. Artis was de eerste dierentuin in Nederland. Artis is de afkorting van: Natura Artis Magistra. Dat is Latijn voor: de natuur is de leermeesteres van de kunst. Dat betekent dat de natuur zo mooi is, dat iedereen die een kunstwerk wil maken het beste kan kijken naar de vormen en de kleuren van dieren en planten. Deze tekst stond in een boog op de toegangspoort en de mensen zagen dan alleen ARTIS staan, vandaar dat iedereen de dierentuin nu zo noemt. In het begin waren er in Artis alleen maar een paar apen, herten en papegaaien te zien. In de loop der jaren werd Artis steeds groter en kwamen er steeds meer dieren bij. Naast de dieren in Artis zijn er verder nog de Artiskassen, daar zijn prachtige planten te zien in het tropisch regenwoud en uit de woestijn. Er zijn zelfs kassen met vleesetende planten. In het planetarium van Artis kunnen mensen leren over planeten, de zon, sterren en het heelal. Er zijn nog steeds dingen die mensen niet weten, zoals: zijn er nog meer planeten met leven? In het geologisch museum kun je zien hoe lang er al leven op aarde is en hoe de aardbol er van binnen uitziet. Daar staat ook een nagemaakt skelet van een stegosaurus en een echt skelet van een reuzenhert uit de ijstijd. Pagina 4 van 5

5 Nemo NEMO is het grootste science center van Nederland; een educatieve attractie waar je op speelse wijze kennismaakt met een wereld vol wetenschap en technologie. NEMO neemt je mee op een ontdekkingsreis tussen fantasie en werkelijkheid. Als je NEMO als reisdoel kiest, zul je ontdekken dat we aan héél veel wetenschappelijke en technologische onderwerpen aandacht besteden. Je ontdekt er hoe natuurwetenschappelijke fenomenen jouw dagelijkse leven beïnvloeden. Je maakt er kennis met techniek, ICT en bio- en gedragswetenschappen. Madame Tussaud s Of het nu bekende popsterren zijn of internationale beroemdheden, bij Madame Tussaud s ziet u ze allemaal. Het is dé plek om op de foto te gaan met Máxima, Dali, Picasso, Marco Borsato of Wendy Van Dijk. Maar er is meer Samen met de wassen sterren beleeft u belangrijke momenten uit hun carrière. Ook ziet u hoe een wassen beeld wordt gemaakt en u kunt zelf een afdruk maken van uw hand. Naast de wassenbeelden toont Madame Tussaud s ook bewegende beelden, de zogenaamde Audio- Animatronics. Pagina 5 van 5