LANDSCHAPSANALYSE. 3: Landschapsvormen Hoog-Nederland. Sabine Geerlings Academie van Bouwkunst - 27 aprii. 27 september 2013 Academie van Bouwkunst

Transcriptie

1 LANDSCHAPSANALYSE 3: Landschapsvormen Hoog-Nederland 27 september 2013 Academie van Bouwkunst Sabine Geerlings Academie van Bouwkunst - 27 aprii

2 Onderwerpen 1. Rivierenlandschap 2. Zandlandschap 3. Krijt- en lösslandschap

3 Rivierenlandschap - meanderende rivieren - processen Ontstaan door: 1. Vlak land, weinig verval 2. Afkalving van buitenbocht door snellere stroming van het water. 3. Bezinking van zand en klein in binnenbocht door tragere stroming. waardoor meanderlussen steeds groter. uiteindelijk doorsnijdt de rivier zijn eigen lus: dode rivierarm ontstaat die wordt opgevuld met sedimenten.

4 Rivierenlandschap - sedimentatie meanderende rivieren 1. oeverwal: bij hoge waterstanden overstroming van alluviale vlakte buiten geul, grovere deeltjes langs oever afgezet: zandige gronden 2. kom: achter de oeverwal afzetting van de fijne kleien: zware kleigronden 3. stroomrug: verdwenen oude rivierloop met oeverwallen

5 Rivierenlandschap - bedijking

6

7 Rivierenlandschap - west/oost verschil Westelijk deel van Nederland de stroomruggronden en oeverwallen lager, kleiner en kleiiger. Oorzaak: 1. een deel van het zandige sendiment is bovengronds al afgezet 2. invloed getij: lage stroomsnelheid bij vloed, zand blijft in rivierbedding

8 Zandlandschap - processen in pleistoceen 1. Gletsjers afzetting keileem = vermalen gletsjerpuin - mengsel van zand/klein/stenen, slecht waterdoorlatend stuwwallen: opgeduwde grond, bestaan vaak uit oud rivierzand uitslijting van bekkens door gletsjers 2. Dekzand, windafzettingen (met name in laatste ijstijd) kaal en koud, harde wind zand met name afkomstig uit de droogliggende Noordzee en rivierbeddingen in de vorm van: een deken, langgerekte dekzandruggen en (rivier)duinen fijnste deeltjes daalden het laatste, in Zuid-Limburg en Zuid-Gelderland = löss 3. Rivieren afzetting van zand en grind door (voormalige) verwilderde rivieren in midden en zuid-nederland samenhangend met opheffing van het gebied ontstaan rivierterassen

9 In pleistoceen ijstijden: saalien en weichselien

10 Zandlandschap - glaciale processen in pleistoceen

11 Zandlandschap - glaciale processen in pleistoceen

12

13 Zandlandschap - dekzand aan oppervlak

14 Zandlandschap - vb. Geldsere vallei

15 Zandlandschap - landgebruik 1. Lage gebieden (afvoerloze dekzandlaagtes, beekdalen): moeilijk in cultuur te brengen, tot voor kort erg nat. wei- en hooiland = maden, beemden 2. Hoge, droge gebieden (stuwwallen, dekzandruggen): zijn al zeer lang bewoond en voor landbouw gebruikt. bos: hout + begrazing droge heidegebieden: begrazing door schapen en runderen maaien en afplaggen van heide + mest, t.b.v akkers akkerbouw

16 Zandlandschap - landgebruik Vruchtbaarheid van akkers vergroten: mest vermengd met heideplaggen, bosstrooisel, grasplaggen, etc. dus gemengde bedrijfsvoering nodig potstalcultuur (vanaf ca. 700 v. Chr tot invoering van kunstmest): stallen waarin schapenmest en heideplaggen werd verzameld Gevolgen: Ophoging akkercomplexen met cm humushoudende grond. Bodemtype: oud bouwlandgronden = enkeerdgronden Verarming van de woeste gronden en stuifzanden door intensieve afplagging en beweiding. Vanaf 19e eeuw veel stuifzanden en heidegebieden bebost met dennen.

17 Zandlandschap - landgebruik Essenlandschap ontstaan in de vroege Middeleeuwen akkercomplexen (= essen = enken) rond een nederzetting gemeenschappelijk weidegrond (lage, natte gebieden) dichtbij het dorp aanwezig kenmerkend voor esdorpen is brink: een centrale open ruimte waar vanuit wegen uitwaaieren. de rand van de es werd door wildwallen (houtwallen die het wild moesten tegenhouden) geaccentueerd.

18

19 Zandlandschap - landgebruik Kampontginningen = hoevelandschap latere, individuele ontginningen (late Middeleeuwen) van kleinere zandruggen verspreide boerderijen (i.t.t. esdorpen) akkers op hogere delen, grasland op lagere/vochtigere gronden vanaf die tijd werd de drainage en ontginning van de lage delen van het landschap

20

21 Lösslandschap

22 Krijt- en lösslandschap löss = fijne leem, bevat veel voedingsstoffen i.t.t. zand, goed ontwaterd, goed bewerkbaar zeer geschikt voor akkerbouw veel reliëf de oude dorpen zijn voornamelijk in de dalen kronkelende wegen die het reliëf volgen de vlakke stukken akkerbouw en veeteelt op de steilere hellingen bossen holle wegen: diepe erosiegeulen, uitgesleten door het van het plateau afstromende water. in de dalen löss weggespoeld, bodem van rivier- en beekafzettingen; wei- en hooiland

23

24 Krijt- en lösslandschap hoge delen van Limburg waar löss ontbreekt, zuidoost-limburg o.a krijtverweringsgronden, vuursteengronden, groenzanden (mariene zanden uit Krijtperiode) niet goed geschikt voor akkerbouw

25 Rivierterrassen = Steile hellingen met vlakke delen, Maasterrassen

26 Rivierterrassen - proces 1. In glaciaal vlechtende rivier: in ijstijd weinig vegetatie, waardoor afspoeling van hellingen, veel zand en grind voert rivier mee door bevroren ondergrond kan rivier zich niet kan insnijden. daardoor niet één diepe bedding, maar een wirwar van stroomgeulen in een grote vlakte. 2. In interglaciaal meanderende rivier, insnijding in riviervlakte 3. Het omhoogkomen van het gebied door bewegingen in de aardkorst leidt tot insnijding van rivier

27

28 Handige website: