Werkstuk Aardrijkskunde Loonse en Drunense duinen

Transcriptie

1 Werkstuk Aardrijkskunde Loonse en Drunense d Werkstuk door een scholier 1890 woorden 30 oktober keer beoordeeld Vak Aardrijkskunde De Loonse en Drunense D A. Tot welk landschapstype behoort het onderzoeksgebied volgens de atlas? De Loonse en de Drunense D behoren tot het zandlandschap. Het is een groot stuifzandgebied in Brabant en een van de grootste stuifzandgebieden van Europa. Stuifzandgebieden komen niet vaak voor in Europa, maar ze zijn wel erg waardevol. Daarom is er in 1994 een Nationaal Park van de Loonse en Drunense D gemaakt. De Loonse en Drunense D bestaan uit het landgoed Plantloon en De Brand met de daarbij behorende bosgronden. Ongeveer een derde van de D bestaat uit stuifzand. Verder is er nog veel grond begroeid met bossen en struiken en een deel wordt voor de landbouw gebruikt. De Loonse en de Drunense D zijn ongeveer hectare groot. Daarvan is een deel van de Vereniging Natuurmonumenten, een deel van het Brabants Landschap, een deel van particulieren en de rest is van de gemeenten (Heusden, Haaren, Loon op Zand, Tilburg en Waalwijk) en het Ministerie van Defensie. B. Wat zijn de kenmerkende elementen in dat type landschap en hoe zijn die ontstaan? De Loonse en de Drunense D hebben veel verschillende elementen. Op sommige plaatsen is er bijna alleen maar zand en op andere plaatsen staan er volop bomen en planten. De belangrijkste kenmerken zijn stuifzand, randwallen, fortd, vennen, oerbanken, bos en heide. Stuifzand Ongeveer een derde van de Loonse en Drunense D bestaat enkel uit stuifzand. In dit gebied kunnen alleen planten groeien die goed tegen droogte kunnen. Dit zijn bijvoorbeeld taaie grassoorten, zoals zandzegge en buntgras. Waar het gras groeit wordt het zand nog enigszins vastgehouden, zodat er op sommige plekken ook wat mos gaat groeien. Op de plekken die helemaal onbegroeid zijn stuift het zand vrij rond en maakt steeds veranderende ribbelstructuren. Het stuifzandgebied is ontstaan in het Pleistoceen. In de laatste ijstijd kwam het landijs niet tot in Pagina 1 van 5

2 Nederland, maar het werd wel vreselijk koud. Er kon niks meer groeien waardoor de wind vrij spel kreeg en het zand over heel Nederland verspreidde. Er ontstonden lagen van verschillende diktes. De Loonse en Drunense D is een van de weinige plekken in Nederland waar het stuifzand nog aan de oppervlakte ligt. Randwallen De randwallen liggen langs het stuifzandgebied. Het is een soort lange wal waar het zand opgehoogd is en nu wordt vastgehouden door de wortels van bomen en planten. Deze randwallen verschillen overal wat in hoogte, maar op sommige plaatsen zijn ze wel 16 meter hoog. Ze zijn volop begroeid met verschillende soorten planten, maar er groeit vooral veel mos. De randwallen zijn ontstaan doordat de mensen in het verleden last hadden van het zand en hun akkers en huizen probeerden te beschermen door een houten rand om hun akkers heen te bouwen. Deze wallen zijn langzaam bedolven onder het zand en vormen nu de randwallen. Fortd Een fortduin is een langzaam opgestoven heuvel die helemaal begroeid is met veel verschillende soorten planten. Bijvoorbeeld eeuwenoude eiken, berken en dennen, maar ook nieuwe planten zoals varens. Ze zijn ontstaan doordat het zand steeds opnieuw opstoof en heuvels vormde. Toen het zand tot rust was gekomen, begonnen er eerst grassoorten te groeien, waardoor het zand werd vastgehouden. Daarna kon ook andere vegetatie gaan groeien. Vennen De vennen zijn kleine plassen en meertjes die tussen de heide in liggen. In de Loonse en Drunense D zijn de meeste vennen maar tijdelijk. De vennen ontstaan doordat het zand steeds wegstuift, zodat een harde bodem aan de oppervlakte komt te liggen. Deze harde bodem bestaat vaak voor een deel uit leem. Het regenwater kan er niet goed in wegzakken, waardoor er kleine plassen en meertjes ontstaan. Oerbanken Oerbanken zijn plekken waar de bodem er zwart of bruin uitziet. De bodem heeft die donkere kleur doordat hij ijzer en vaak ook humus bevat. Oerbanken komen niet zo heel veel voor in de Loonse en Drunense D en die bodemlaag is ook nooit erg dik. Oerbanken ontstaan op de grens tot waar het grondwater komt. Hier worden afgestorven delen van heide en bos via een chemisch proces afgezet in lagen en banken door regenwater. Bos Een groot deel van de Loonse en Drunense D is begroeid met bomen. Er groeien op het moment voornamelijk nog dennen, maar Natuurmonumenten wil er een gevarieerd bos van maken, waarin zowel naald- als loofbomen groeien. Een deel van de bomen wordt ook verwijderd, zodat het zandlandschap behouden blijft. Zonder de bomen kan het zand namelijk blijven stuiven. De bomen in dit landschap zijn gaan groeien op het moment dat ze genoeg houvast konden vinden in de bodem. Dit houvast konden de bomen vinden nadat er grassoorten die met hun wortels het zand Pagina 2 van 5

3 vasthouden zijn gaan groeien. Heide Een groot deel van de D is begroeid met heide. Er groeit heide op de drogere, maar ook op de vochtigere gebieden. De drogere heide bestaat voornamelijk uit struikheide waartussen verschillende soorten mossen groeien. De vochtige heidevelden bevinden zich vooral in de buurt van de vennen. Bij deze heide groeien vaak ook bijzondere planten. C. Hoe is het onderzoeksgebied ontstaan? De Loonse en Drunense D bestaan uit oude en jonge dekzanden. Dit zand is afgezet in het Weichselien. Dit was de laatste ijstijd in het Pleistoceen. In die ijstijd werd Nederland niet weer bedekt met landijs, maar het werd wel zo koud dat er geen planten meer konden groeien. De wind kreeg vrij spel en liet het zand stuiven. Dat zand kwam ook neer op de plek waar nu de Loonse en Drunense D liggen. Toen het weer warmer werd en het zand niet meer zoveel stoof, zodat de bodem tot rust kon komen, begonnen er weer planten te groeien. Op de hogere gedeeltes van het zand groeiden vooral bomen, zoals eiken en berken. Op de lagere gedeeltes gingen ook ander plantensoorten groeien. Om het stuifzandgebied heen, ontstonden veel moerassen. Ten noorden en westen van de Loonse en Drunense D ontstonden veel veengebieden en in het zuiden en oosten lagen veel beekdalen. In de Middeleeuwen begonnen de mensen met het ontbossen van de dekzandgronden. In de13e eeuw begon de ontwikkeling van de landbouw. Om het land vruchtbaar te maken, had men mest nodig. Deze mest kwam van het veen dat men in de bossen op het dekzand liet grazen. Ook werden er veel bomen gekapt om te gebruiken als brandstof of voor het bouwen van huizen. Zo verdween er steeds meer bos en op de plaats waar eerst bossen gestaan hadden, ging nu heide groeien. Maar de heide bleef er ook niet lang staan. Er waren steeds meer akkers nodig voor de landbouw. Deze akkers kwamen te liggen op de plaatsen waar eerst de heidevelden lagen. Verder liet men te veel vee op de heides grazen. Hierdoor werd de heide niet lang genoeg met rust gelaten om te herstellen. En ook werd de bodem steeds meer uitgedroogd door de ontwatering die nodig was om dichtbij gelegen turfgebieden te ontginnen. Om de Loonse en Drunense D heen lagen namelijk veel gebieden met veen. Men gebruikte deze veen als brandstof. In de 14e eeuw kwam het zand dus weer aan de oppervlakte, omdat er geen bomen en heide meer op groeiden. Het zand begon weer te stuiven. Het stoof op tot heuvels en sleet in die heuvels dalletjes uit. Het stuivende zand was voor de bewoners van omliggende gebieden erg vervelend. Daarom werden er in de 19e eeuw bossen aangeplant, zodat het zand niet meer zo veel kon stuiven. Deze bossen staan nu nog steeds op de Loonse en Drunense D. Tussen de bomen in kan het zand wel nog steeds stuiven. In het stuifzand kunnen niet zoveel planten groeien, omdat het er erg droog is. In de dalletjes die zijn ontstaan na de ontbossing in de 13e eeuw is het wel erg vochtig en kan s winters zelfs water staan. Daar groeien wel veel planten. Pagina 3 van 5

4 D. Welke functies had dit landschap in het verleden voor de mens en welke functies heeft het nu? Functies die het gebied tegenwoordig heeft en de aanpassingen daarvoor: - De Loonse en Drunense D zijn een interessant gebied om te bezoeken. Er wordt dan ook veel gebruik van gemaakt als wandelgebied. Daarvoor zijn er een heleboel extra wandelpaden aangelegd. - Ook wordt het gebied veel gebruikt als fietsgebied. Hiervoor zijn er fietspaden aangelegd. - Er zijn ook mensen die er paardrijden. Daarvoor zijn aparte ruiterpaden aangelegd, maar er mag ook over de stuifzanden vrij gereden worden. Functies die het gebied vroeger had en de aanpassingen daarvoor: - Er woonden een heleboel mensen in kleine dorpjes op de Loonse en Drunense D. Er werden huizen gebouwd waarvoor er ook veel hout werd gebruikt van de bossen die op de D groeiden. - Een deel van de zandgronden werd gebruikt voor de landbouw. Dit had tot gevolg dat bossen werden gekapt waardoor zandverstuivingen ontstonden. - Ook werd het gebied gebruikt voor de veeteelt. Mensen lieten te veel op de heides grazen, waardoor bossen en heides werden kaalgevreten en geen tijd genoeg hadden om zich te kunnen herstellen. - Van het hout uit de bossen werd brandstof en bouwmateriaal gemaakt. De bossen werden gekapt. - En tot slot werd het gebied nog gebruikt als militair oefenterrein. Er werden voor de militairen oefenterreinen aangelegd en een groot deel van de natuur raakte beschadigd. I. Is het onderzoeksgebied representatief voor het type hoofdlandschap waarin het gebied ligt? Het hoofdlandschap waarin de Loonse en Drunense D liggen is het zandlandschap. De D zijn voor een deel representatief voor dit gebied, maar het onbegroeide stuifzand vind je op niet veel andere plekken en dat is dan ook geen goed voorbeeld voor de rest van het gebied. De Loonse en Drunense D zijn vooral bekend doordat het voor een groot deel bestaat uit stuifzand waar niks op groeit. Hier kan het zand vrij rondstuiven en het lijkt er soms bijna een woestijn. Dit is erg bijzonder en komt niet vaak voor in Europa. In andere dekzandgebieden in Nederland vind je dit ook niet, want op de meeste plaatsen waar het dekzand is neergekomen, zijn bomen gaan groeien of er zijn nog andere afzettingen overheen gekomen. In de Loonse en Drunense D wordt ook wel een deel begroeid. Deze delen zijn wel representatief voor de rest van het gebied. Dit zijn vooral de stukken grond die begroeid zijn met bos. Maar ook heide en vennen komen in meer zandlandschappen voor. II. In welke mate zijn de huidige functies van dit landschap voor de mens in strijd met het streven naar het behoud van dit landschap? Tegenwoordig zijn de Loonse en Drunense D een Nationaal park. Het wordt beschermd, omdat het een waardevol natuurgebied is. Het is dus niet echt logisch dat er toch een heleboel wandel-, fiets- en ruiterpaden zijn. Maar die paden brengen toch minder schade aan de flora en fauna dan andere dingen, zoals bijvoorbeeld een militair oefenterrein. Toch is het volgens mij in strijd met het feit dat het een Pagina 4 van 5

5 beschermd natuurgebied is. Ten eerste blijft het niet bij de paden alleen. Er staan bordjes en prullenbakken langs de routes, die als ze stukgaan voor rommel zorgen. Verder komen er natuurlijk een heleboel wandelaars die hun sporen achterlaten. Met de fiets brengen de recreanten ook schade, maar zolang ze op de paden blijven is dat nog beperkt. Maar het is wandelaars, fietsers en ruiters toegestaan om vrij over de stuifzanden te lopen en rijden. Vooral bij de ruiters zorgt dit voor vertrapping van planten. Ook wordt de rust van de dieren die er wonen verstoord. Kortom, het zou beter voor de natuur zijn als er alleen nog maar gewandeld en gefietst mag worden onder leiding van een gids en als de ruiters op de paden blijven. Pagina 5 van 5