De invloed op de populatie van het gentiaanblauwtje in Kampina van het onderzoek OBN-Alternatieven voor Plaggen Stand van zaken juni 2012

Transcriptie

1 De invloed op de populatie van het gentiaanblauwtje in Kampina van het onderzoek OBN-Alternatieven voor Plaggen Stand van zaken juni 2012 Bert van Rijsewijk Van Aelstlaan 31, 5503BB Veldhoven Tel: Ontwikkeling Beheer Natuurkwaliteit (OBN) is, in samenwerking met Stichting Bargerveen en de Vlinderstichting, een project gestart om alternatieven voor plaggen te zoeken. Daarvoor zijn, onder andere in Kampina, proefvlakken uitgezet waarin maatregelen uitgevoerd zullen worden als plaggen, chopperen, drukbegrazing en nietsdoen, al of niet met bekalking. Dit verslag gaat in op de invloed van dit onderzoek op de populatie van het gentiaanblauwtje (Phengaris alcon) in Kampina.

2 Inhoudsopgave INHOUDSOPGAVE... 2 INLEIDING ONZE GEGEVENS NAUWKEURIGHEID DE PROEFVLAKKEN DE UITWERKING PROEFVLAK KA PROEFVALK KA STAND DRUKBEGRAZING KA JUNI DE MIEREN PLAGGEN CHOPPEREN DRUKBEGRAZING CONCLUSIE BIJLAGEN... 9 Bert van Rijsewijk, april Pagina 2

3 Inleiding. Op 4 oktober j.l. ontving ik een van Erwin de Hoop (NM) met informatie over het onderzoek OBN-Alternatieven voor Plaggen Kampina. De ligging van proefvlak KA en de ingrepen die daar gepland zijn gaven aanleiding om met Erwin in gesprek te gaan met als gevolg dat ik een projectie gemaakt heb van het onderzoek op mijn gegevens van het gentiaanblauwtje van Onze gegevens. Op 6, 9, 11, 14 en 15 augustus heb ik samen met mijn vrouw de geteld van het gentiaanblauwtje (Phanegaris alcon) op de heide van Kampina. We hebben daarbij 1895 bloemstengels van de klokjesgentiaan (Gentiana pneumonanthe) bekeken en resultaten daarvan opgeslagen met behulp van gsm (HTC Wildfire) en het programma ObsMapp van Waarneming.nl. De waarnemingen zijn geupload naar De gegevens zijn ook beschikbaar in MS-Excel. Volgens mij is deze telling dekkend geweest voor de heide van Kampina. Nauwkeurigheid. De HTC Wildfire werkt met assisted Gps en daarmee is een nauwkeurigheid van de plaatsbepaling van ±2 meter haalbaar. De proefvlakken. In Figuur 3 zijn de proefvlakken KA en KB in groen ingetekend. KC is niet ingetekend omdat we geen gegevens hebben binnen deze vlakken. Voor de definitie van de proefvlakken en de bijbehorende maatregelen zie bijlage: Tabel 1, Figuur 6 en Figuur 7. Tabel 1 geeft de coördinaten van de proefvlakken, Figuur 6 geeft verklaring maatregelen en Figuur 7 de ligging. Deze informatie heb ik via Erwin de Hoop verkregen. De uitwerking. Figuur 1 geeft de plaats van alle 1895 bloemstengels weer. Bert van Rijsewijk, april Pagina 3

4 Figuur 1 Figuur 2 geeft de stengels weer met één of meer eieren. Figuur 2 Bert van Rijsewijk, april Pagina 4

5 Links boven (groene stippen) hebben we 3 klokjesgentianen gevonden met in totaal 19 eieren. De gele populatie bestaat uit 102 klokjesgentianen (stengels) met in totaal 789 eieren. De paarse populatie bestaat uit 80 klokjesgentianen (stengels) met in totaal 649 eieren. De rode populatie bestaat uit 385 klokjesgentianen (stengels) met in totaal 5460 eieren. In totaal hebben wij 6917 eieren geteld op 571 klokjesgentianen. Proefvlak KA. Figuur 3 geeft de proefvlakken KA en KB, ingetekend in de rode populatie. Figuur 3 Proefvlak KA omvat 183 klokjesgentianen met In Ka hebben we 6 klokjesgentianen gevonden zonder eieren. Tabel 2 geeft de gegevens van de nulmeting van het OBN van vak Ka, zoals ik die van Michiel Wallis Bert van Rijsewijk, april Pagina 5

6 de Vries gekregen heb via Erwin de Hoop. Het aantal klokjesgentianen komt goed overeen: 189 tegen 196 van OBN. Er is wel een opvallend groot verschil tussen in het aantal gevonden : 3425 versus 808 van OBN. Proefvlak KB omvat 3 klokjesgentianen met 46. Proefvalk KA stand 2012 Op 24 oktober 2011 is proefvlak KA aangepast: het te chopperen en te plaggen deel is teruggebracht met 75%. Het oppervlak voor drukbegrazing en nietsdoen met of zonder bekalking blijft het zelfde. Figuur 4 In Figuur 4 is het nieuwe proefvlak ingetekend in wit, het drukbegrazingsvlak is met een rode lijn ingetekend. Met deze nieuwe indeling van KA gaan altijd nog 35 bloemstengels met 820 eieren verloren in het centrum van de belangrijkste populatie, 12% van het totaal aantal eieren in Kampina! Bert van Rijsewijk, april Pagina 6

7 Drukbegrazing KA juni 2012 Begin juni 2012 is door Natuurmonumenten besloten om de drukbegrazing van proefvlak KA te beperken tot 10 bij 20 meter. Figuur 5 In Figuur 5 is het definitieve drukbegrazingsvlak ingetekend. Binnen dit vlak stonden in 2011 vijf bloemstengels met in totaal 114 eieren. Dat is 1,6% van het totaal. De Mieren. Uiteindelijk zijn het de mierennesten van de knoopmieren met daarin de rupsen/poppen van het gentiaanblauwtje die de maatregelen voor de kiezen krijgen. Als niet bekend is waar de mierennesten zich bevinden en om hoeveel mierennesten het gaat, is dat een extra risico bij het uitvoeren van de maatregelen als plaggen, chopperen en drukbegrazing. Bert van Rijsewijk, april Pagina 7

8 De nestjes zitten waarschijnlijk binnen enkele meters van de klokjesgentianen waar worden afgezet. Plaggen. Over plaggen kunnen we kort zijn: van het gentiaanblauwtje blijft niets over. Chopperen. Enkele dagen geleden was het begrip chopperen mij onbekend. De eerste de best hit op internet bracht me bij Citaat uit deze site: Chopperen is het machinaal afschrapen van de vegetatie met enkele centimeters van de daaronder liggende humuslaag. Het wordt alleen toegepast om struikheide en dopheidevegetaties te verjongen of kraaiheidevegetaties om te vormen tot struiken/of dopheidevegetaties. Chopperen werken averechts indien de heide vergrast is met pijpenstrootje en/of duinriet. Omdat de bodem ongelijk is, blijft na het chopperen een humuslaagje van wisselende dikte over, variërend van nul tot enkele centimeters dikte. De wortels van kruipwilg en heide blijven grotendeels onaangetast. Binnen enkele jaren bloeit de heide weer. Na het chopperen is de beschermende vegetatie weg, waardoor de verschillen tussen de minimum- en maximumtemperaturen zo hoog worden dat de nog aanwezige mierenkolonies wegtrekken en grotendeels uitsterven. Bovendien droogt de bodem sterk uit en erodeert een groot deel van de nog aanwezige humuslaag. Indien het gechopperde oppervlak beperkt blijft, kan herkolonisatie vanuit de aangrenzende, (niet-recent gechopperde) heide plaatsvinden. Gefaseerd chopperen verdient aanbeveling. Wat mij laat concluderen dat van het gentiaanblauwtje weinig of niets overblijft na chopperen. Drukbegrazing. Ik weet niet wat drukbegrazing met schapen voor invloed heeft op het kwetsbare leefgebied van het gentiaanblauwtje en de mierennesten waarin zij een groot deel van hun levenscyclus doorbrengen maar ik kan mij niet voorstellen dat de vele scherpe hoeven van de schapen geen risico zijn voor de mierennesten. Conclusie. Het proefvlak KA van het OBN onderzoek alternatieven voor plaggen Kampina omvat de helft van de totale populatie van het gentiaanblauwtje van Kampina. Door plaggen, chopperen, drukbegrazing en de schade door het uitvoeren van deze maatregelen loopt de helft van de populatie een groot risico. Een optie is eventueel KA alleen te gebruiken voor nietsdoen met kalken /niet kalken. Bert van Rijsewijk, april Pagina 8

9 Bijlagen Tabel 1 Terrein Hoekpunt X KA KB KC KA NW KA ZW KA NO KA ZO KB NW KB KB KB NO KB ZW KB KB KB ZO KC NW KC KC KC KC NO KC ZW KC KC KC ZO Bert van Rijsewijk, april Pagina 9

10 Figuur 6 Figuur 7 Bert van Rijsewijk, april Pagina 10

11 Tabel 2 Beste Erwin, Hierbij de aantallen + gentianen per proefvlak en de behandeling. Blok Plot Soort Aantal Soort Aantal Behandeling KA 1 gentiaanblauwtje 58 klokjesgentiaan 18 D+ KA 2 gentiaanblauwtje 80 klokjesgentiaan 7 C+ KA 3 gentiaanblauwtje 0 klokjesgentiaan 0 P+ KA 4 gentiaanblauwtje 120 klokjesgentiaan 20 X+ KA 5 gentiaanblauwtje 70 klokjesgentiaan 46 D- KA 6 gentiaanblauwtje 170 klokjesgentiaan 24 C- KA 7 gentiaanblauwtje 140 klokjesgentiaan 42 P- KA 8 gentiaanblauwtje 170 klokjesgentiaan 39 X- totaal 808 totaal 196 gentianen Bert van Rijsewijk, april Pagina 11