Landelijke klapekstertelling winter 2008/2009 Eindresultaten

Transcriptie

1 Landelijke klapekstertelling winter 2008/2009 Eindresultaten Foto J. Schwiebbe - April 2009, Matthijs Broere (Waarneming.nl) & Fred Hustings (SOVON)

2 1. Inleiding Afgelopen winter organiseerden Waarneming.nl & SOVON een landelijke klapekstertelling. In de maanden december en januari werd in geheel Nederland actief gezocht naar overwinterende klapeksters. Het doel van de telling was om inzicht te krijgen in het aantal overwinterende vogels in ons land, en de plekken waar ze gedurende de winter verblijven. Daarnaast werd er gekeken of er opvallende verschillen zijn met de winter van 2007/2008. Vrijwilligers uit het hele land hebben een belangrijke bijdrage aan deze telling geleverd. Dit document is een weergave van de situatie zoals bij ons bekend op 13 april Werkwijze in het veld Eén van de belangrijkste zaken bij het tellen van klapeksters is het voorkomen van dubbeltellingen. Klapeksters hebben een groot territorium, vliegen regelmatig een kilometer of meer op en neer, en verplaatsen zich bij verstoring naar een andere hoek in het terrein. In kleine terreinen is dit over het algemeen geen probleem, omdat het vrij gemakkelijk is om het overzicht te behouden. In grotere terreinen kan dit echter zeer lastig zijn. Om die reden zijn dergelijke terreinen in vrijwel alle gevallen geteld door meerdere personen tegelijk. Via mobiele telefoons kon contact worden gehouden, en door het nauwkeurig noteren van tijdstippen en locaties werd de kans op dubbeltellingen aanzienlijk verkleind. Twijfelgevallen konden meestal worden opgelost door het gebied nogmaals te bezoeken tijdens de tweede telling. In principe had de telling plaats in twee weekenden: 20 & 21 december 2008, en 24 & 25 januari In enkele gevallen is van deze data afgeweken, omdat dit beter uitkwam voor tellers, of omdat weersomstandigheden tegen zaten. 2.2 Werkwijze bij dataverwerking Na het vele veldwerk kon gestart worden met de dataverwerking. In de maanden december en januari werden circa 1250 meldingen van klapeksters doorgegeven via de websites van Waarneming.nl & SOVON. Een aanzienlijk deel van deze meldingen is afkomstig uit de telweekenden. De data van buiten de telweekenden werd nuttig gebruikt om de waarschijnlijkheid van een winterterritorium in te schatten. Als vuistregel is gesteld: er moet tenminste één waarneming van de vogel zijn in december en tenminste één waarneming in januari, met een tussenperiode van circa drie tot vier weken. Daarnaast is het ook hier weer belangrijk dat voorkomen wordt dat een vogel dubbel wordt geteld. Bij het clusteren van waarnemingen is dan ook sterk rekening gehouden met heen en weer vliegende vogels, exemplaren die zo nu en dan naburige terreinen bezoeken, et cetera. In enkele twijfelgevallen is men nog eens terug het veld in gegaan om te kijken of het om één of twee exemplaren ging. Inderdaad kon niet in alle gevallen worden uitgesloten dat het één vogel betrof. In andere gevallen bleek het wel degelijk om twee of meer individuen te gaan. In een enkel geval waarin de data uit een gebied ontoereikend was, werd dit aangevuld door informatie van de plaatselijke terreinbeheerder. Alle meldingen zijn tegen het licht gehouden om een zo betrouwbaar mogelijk resultaat te verkrijgen.

3 3. Resultaten De onderstaande kaart geeft het aantal winterterritoria weer, en de verspreiding van deze territoria. Enkele grensgevallen België/Nederland en Duitsland/Nederland zijn niet opgenomen op deze kaart, tenzij de betreffende vogels met grote regelmaat in het Nederlandse deel verbleven. In totaal werden 252 winterterritoria vastgesteld. Figuur 1: kaart van Nederland met de aantallen en de verspreiding van de winterterritoria.

4 Figuur 2: de verdeling van het aantal klapeksters over de provincies. 4. Vergelijking met winter 2007/2008 In de winter van 2008/2009 werden aanzienlijk minder winterterritoria vastgesteld dan in de winter van 2007/2008. Landelijk gezien waren er bijna een kwart minder overwinteraars (252 exemplaren deze winter versus 328 exemplaren vorige winter). Dit kan voor een klein deel verklaard worden door de invallende stevige vorst: een deel van de tellers gaf aan dat de overwinterende klapekster daarna verdwenen was, wellicht verplaatst naar een andere locatie. Hierdoor waren enkele winterterritoria slechts tijdelijk bezet. Dit alleen kan echter niet het volledige verschil verklaren. Er moet ook rekening gehouden worden met de jaarlijkse fluctuaties in aantallen overwinteraars die verband houden met de broedpopulaties in Scandinavië.

5 Tabel 1: overzicht van het aantal overwinterende klapeksters per provincie in de twee winters. Provincie Aantal 08/09 Aantal 07/08 Verschil (#) Verschil (%) Noord-Brabant % Drenthe % Gelderland % Overijssel % Utrecht % Noord-Holland % Limburg % Friesland % Flevoland % Zuid-Holland % Groningen % Zeeland % Totaal % 5. Discussie Natuurlijk treden er bij elk project problemen op. Helaas vielen tellers wel eens uit, en niet altijd kon tijdig een vervanger gevonden worden. Dit probleem kon deels worden opgelost door het gebied op een later tijdstip te laten bezoeken. Weersomstandigheden hebben ook een grote invloed op de telling. Het is niet geheel duidelijk wat de invloed van de vorstperiode is geweest: enkele tellers gaven aan dat de vogels "verdwenen" waren of verkast naar andere terreinen. Net als vorig jaar konden niet alle terreinen worden geteld. Militaire oefenterreinen zijn vaak uitstekende overwinteringsplaatsen, maar ze zijn helaas niet overal toegankelijk. Op dergelijke terreinen zullen allicht vogels hebben gezeten die niet konden worden meegeteld. Hoeveel vogels hierdoor onopgemerkt zijn gebleven is moeilijk te kwantificeren. 6. Dankwoord Zonder de medewerking van talloze vrijwilligers was een succesvol verloop van deze landelijke telling niet mogelijk geweest. Omdat het onmogelijk is om iedereen afzonderlijk te bedanken, mede omdat dit het risico met zich meebrengt dat er per ongeluk iemand wordt vergeten, willen we via deze weg alle tellers, contactpersonen en overige helpenden zeer bedanken voor hun medewerking! Daarnaast werd medewerking verleend vanuit diverse organisaties, waaronder lokale en landelijke werkgroepen, verenigingen en terreinbeherende organisaties. Iedereen bedankt!

6 7. Oproep Dit is, zoals eerder genoemd, niet het definitieve eindverslag. We staan altijd open voor opmerkingen en vragen. Daarnaast zijn aanvullingen zeer welkom. Heb je nog waarnemingen van klapekster gedaan in december en/of januari? We zien deze meldingen graag verschijnen. Missende waarnemingen kunnen worden doorgegeven via de websites van Waarneming.nl of SOVON, of via (zie hoofdstuk 8). 8. Contact Voor vragen en/of opmerkingen zijn we altijd bereikbaar. Vanwege de omvang van het project verloopt alle communicatie bij voorkeur via Waarneming.nl is een werkgroep van Stichting Natuurinformatie. Met 6,1 miljoen waarnemingen, natuurfoto s en ruim ingeschreven waarnemers is het de meest uitgebreide natuursite van Nederland. Voor informatie over Waarneming.nl kun je contact opnemen via info@waarneming.nl. SOVON is een organisatie die zich bezighoudt met veldonderzoek aan vogels ten behoeve van natuurbescherming, beleid en wetenschap. Dit wordt gerealiseerd door middel van grootschalige tellingen waarbij duizenden vrijwilligers betrokken zijn. Kijk voor meer informatie op de website