6,5. Samenvatting door R woorden 26 februari keer beoordeeld. Maatschappijwetenschappen

Transcriptie

1 Samenvatting door R woorden 26 februari ,5 17 keer beoordeeld Vak Maatschappijwetenschappen Samenvatting Milieu en Beleid: Hoofdstuk 1, paragraaf 1.1 Milieuproblemen worden gezien als een sociaal probleem omdat dit probleem een gevolg is van menselijk handelen in de fysieke omgeving en gevolgen heeft voor de mensen. Ook is milieu een politiek probleem: omdat: - Men verlangt dat de overheid maatregelen gaat nemen. - Milieu is een collectief goed. - Milieuproblemen zijn grensoverschrijdend. Er is internationaal overleg nodig. De film van Al Gore, an inconvenient truth uit 2006 maakt het milieu weer een hot item. In het huidige kabinet Balkenende IV is het milieu een van de peilers van het beleid van het kabinet. Al Gore en het IPPCC (die de milieurapporten geschreven hadden) van de VN kregen in 2007 de Nobelprijs voor de vrede. Hoofdstuk 1, paragraaf > Rapport van de club van Rome: grenzen aan de groei. -> Overbevolking en milieu vormen groot gevaar > Oprichting ministerie van VROM. Dit is nu het Infrastructuur en milieu > Veel milieu aandacht > Weinig milieu aandacht: economie belangrijker heden -> Al Gore: veel milieu aandacht. Hoofdstuk 1, paragraaf 1.3: Milieu is de natuurlijke en de door de mens vormgegeven omgeving waarin hij leeft en waarmee hij in wederkerigheidrelatie staat. Milieu is de natuurlijke omgeving, waarin de mens leeft en waarmee de mens in relatie staat. Het menselijk handelen heeft gevolgen voor het milieu. Ook hebben veranderingen in het milieu invloed op het leven van de mensen. We spreken van een natuurwetenschappelijk milieu. De mens heeft echter ook het milieu vormgegeven. Tegenwoordig is het milieu een bron van zorg en angst. We denken daarbij aan: - Klimaatverandering. - Uitputting - Aantasting Pagina 1 van 13

2 - Vervuiling. Hoe ontstaan milieuproblemen? Doordat de mens op een verkeerde manier ingrijpt. We kennen drie soorten milieuproblemen: - Uitputting: bv het opraken van fossiele brandstoffen of het uitputten van de bodem door een te intensief gebruik. - Aantasting: bv landschapsontsiering door het plaatsen van windmolens. Ecosysteem: Planten, dieren, bodem, klimaat en de mens vormen een samenhangend geheel. Dit kan worden aangetast doordat vruchtbare gebieden door het te intensief kappen van bossen veranderen in woestijnen. - Verontreiniging (of vervuiling) De mens voegt iets schadelijks toe aan de natuur. BV overbemesting zorgt voor teveel ammoniak in het milieu. Of het dumpen van afval. Er bestaat verschil van mening over de ernst van de situatie. Sommigen beweren dat de aantasting van het milieu een gevaar is voor het voortbestaan van de mensheid. *VWO*: Milieuproblemen kunnen verschillende vormen hebben: - Verandering van het klimaat. (versterkt broeikaseffect) - Verzuring: Denk aan zwaveloxiden. Meren verzuren, bossen sterven. - Vermesting: overbemesting - Verspreiding milieubelastende stoffen komen in het milieu terecht. - Verwijdering. Teveel te verwijderen afval. - Verstoring Denk aan vuile industrieën bij woonwijken. - Verdroging. Teveel grondwater onttrekken. - Verspilling: Teveel grondstoffen gebruiken. Het niveau model *HAVO*: Milieuproblemen doen zich op 5 niveaus voor: - lokale niveau: (problemen op gemeentelijk niveau) - regionaal niveau: (problemen voor een deel van de provincie: bv Zuid-Oost Brabant. - fluviale niveau: we denken dan aan het stroomgebied van een rivier: Dit geldt vooral bij waterverontreiniging. - nationale niveau: het land. - continentale niveau: werelddeel. Bijv. lucht. - mondiale niveau: over de hele wereld: Denk bv aan het broeikaseffect en het gat in de ozonlaag. Hoofdstuk 1, paragraaf 5. Concrete en grote actuele milieuproblemen. De ergste milieu problemen, op mondiaal gebied: - Het dubbele gevaar van de opwarming van de aarde. * Door de verbranding van fossiele brandstoffen komt er teveel CO2 (koolstofdioxide) in de atmosfeer. Deze dikkere CO2-laag werkt als een soort warme deken op de aarde waarde de temperatuur gaat stijgen. * In spuitbussen zitten veel chemicaliën. Hierdoor beschadigd de ozonlaag. Door het gat in de ozonlaag Pagina 2 van 13

3 komen steeds meer UV-B stralen van de zon op de aarde en dit zorgt voor een toename van huidkanker. - Het verlies van biologische diversiteit. In korte tijd heeft de aarde heel veel soorten verloren. De diversiteit op aarde wordt minder. Dat wil zeggen dat diverse soorten (dieren en planten) uitsterven door menselijk handelen. - Verwoesting van de bossen. Vooral het tropisch regenwoud staat onder grote druk. Het kappen van steeds meer bossen zal ervoor zorgen dat het klimaat verandert. Er treedt dan immers verwoestijning op. (waardoor de diversiteit verder afneemt) - De zeeën en oceanen worden door de mens vervuild. - Het verspillen van veel zoetwater door de industrielanden. - Aantasting van de bodem. Door een te intensief gebruik is een groot deel van de bodem niet meer geschikt voor de landbouw. Hoofdstuk 1, paragraaf 6. Het milieu is een probleem van collectieve actie. Milieuproblemen worden voor een groot deel bepaald door de economische orde. Dat is de manier waarop de economie van een land is georganiseerd. We kennen 2 soorten economische orde: - kapitalistische vrijemarkteconomie: - socialistische planeconomie (staat plant wie, wat, waar en tegen welke prijs er geproduceerd wordt.) Beide zijn niet in staat gebleken milieuproblemen te voorkomen. Dit had vooral te maken met de groei van de industriële productie. Kenmerken van een industriële samenleving op milieugebied: A). Zo n samenleving is meestal een vrijemarkteconomie. Bij veel grondstoffen en energiebronnen zorgt schaarste niet voor een lage prijs. ->Sommige grondstoffen en energie zouden duurder moeten zijn: dan is er minder verspilling. B). Consumenten en producenten hebben veel vrijheid. C). Winst maximalisatie leidt tot milieuonvriendelijk gedrag. Bedrijven willen zoveel mogelijk geld verdienen. Dit leidt tot een vergroting van de productie en de consumptie wat weer leidt tot een enorme exploitatie van natuurlijke grondstoffen en een toename van de hoeveelheid afval. D). Milieu wordt vaak gezien als een kostenverhogende factor. Als je een milieuvriendelijkere auto wilt kopen, is dit vaak ook duurder. E). We kijken vooral naar de korte termijn. Schade van nu wordt afgerekend op de generaties na ons. Conclusies: 1. Producenten en consumenten houden onvoldoende rekening met het milieu. 2. Het milieu is een collectief goed (van én voor iedereen). Hier is iedereen voor verantwoordelijk. 3. De overheid moet een belangrijke rol spelen. 4. Ieder land heeft zijn eigen milieubeleid. 5. Milieubeleid is conjunctuur gevoelig. *Het Prisons dilemma: Mensen zijn sterk geneigd om vooral naar eigen belang op korte termijn te handelen en NIET naar het algemeen belang op lange termijn. Dilemma s van de overheid. Pagina 3 van 13

4 - Investeren in het milieu òf de internationale concurrentiepositie. - Kiezen we voor exploitatie van de huidige energiebronnen of investeren we in duurzame ontwikkeling. Hoofdstuk 1, paragraaf 7. Nederland en het milieu. Milieuproblemen veroorzaakt door: A). Vrijemarkteconomie. Veel productie en consumptie. B). Demografische factoren. Bevolkingsdichtheid. C). Geografische factoren/oorzaken milieu problemen. De liggen van Nederland. - Delta. - Midden tussen grote industriegebieden. Concrete factoren/oorzaken milieuproblemen: - Bevolkingsdichtheid. - Veeteelt en landbouw. - Concentratie van industrie. Rotterdam, Moederijk, DSM, Ruhrgebied. - Nederland is een delta: vervuild rivierwater komt onze kant op. - Sociaal economisch beleid na WWII. Grote economische groei en geen milieu-besef. Vooral na WWII lag de nadruk op de wederopbouw. Het milieu was van minder groot belang. Hoofdstuk 1, paragraaf 8. Milieu en vrijemarkt economie. Marktsector: alle commerciële bedrijven. Collectieve sector: de overheid, zorg, infrastructuur etc. Wordt grotendeels betaald met wat er in de marktsector wordt verdiend (belastingen!). Milieu is een collectief goed. Collectief goed -> van en voor iedereen, en voor iedereen vrij beschikbaar. Maar de overheid wil niet té strenge milieuwetten: - Kan de concurrentie positie van Nederland aantasten. - Te strenge wetten bevorderen de milieu criminaliteit. Milieuvoordelen van de vrije markt economie: - Consumenten stellen grotere milieu eisen aan producten. - Steeds meer mensen kopen milieuvriendelijke producten: prijzen dalen. - Banken verschaffen minder snel een lening aan milieuvriendelijke bedrijven. - Groen beleggen is populair. CD zijn twijfelachtig. Minimale rol. Alleen ASN en Triodesbank kijken naar milieubelang. Hoofdstuk 2, Mens en milieu. Hoofdstuk 2, paragraaf 1. Actoren in het milieuproces. Mensen zijn op 2 manieren betrokken bij milieu: - In hoeverre heb je milieu besef? - In hoeverre heb je met milieu te maken? Hoofdstuk 2, paragraaf 2 De werkgevers. - In de vrije markt economie is veel concurrentie. Pagina 4 van 13

5 - Willen weinig overheidsinvloed. Werkgevers (de bedrijven) dragen tot vervuiling. - Meer dan 25% broeikasgassen komt van de industrie. - Aantasting ozonlaag (verleden tijd). - Verzuring (ammoniak). - Gevaarlijke stoffen. Bedrijven zijn ook op andere wijzen betrokken bij het milieu: - Pressiegroep: behoudt concurrentie positie. - Overlegpartner: wat betreft milieubeleid. - Beleidsmaker: VNO/NCW maakt reels. Bij het maken van keuzes (voor het milieu of het bedrijf) kijken ze naar: - grondstoffen zijn niet onuitputtelijk. Meer recyclen. - Positief imago. - Financieel. Boeten en heffingen voorkomen. - Juridisch: hoe om te gaan met milieuregels. Streng of soepel. 3 uitgangspunten voor bedrijven: - Behoud van winst. - Behoud van ondernemingsvrijheid. Niet teveel overheid. - Voortbestaan bedrijf. Hoofdstuk 2, paragraaf 2.3 De werknemers. Gezamenlijke belangen met de werkgevers: - Economische groei. Meer winst en meer werkgelegenheid. - Voortbestaan van het bedrijf. - Gezond milieu. Voor beide partijen het beste. 3 eigen belangen werknemers: - Werkgelegenheid. Zo hebben veel mensen een baan. - Koopkracht. Werknemers willen iets kunnen kopen van hun loon. Vinden dat er te veel milieuinvesteringen ten koste van de lonen gaat. - Gezonde werkomstandigheden. Gezondsheidsrisico willen ze zo laag mogelijk houden. Hoofdstuk 2, paragraaf 4 De boeren. Zijn afhankelijk van het milieu. Maar belasten het ook. Ze veroorzaken 3 milieu problemen: - Vermesting. Daarom: mest quotum. Meststoffen komen in grondwater, in sloten en rivieren ontstaat algengroei. Dit noemen we eutrofiëring. Deze algen halen zuurstof weg, vissen sterven. - Stankoverlast. Varkens en kippenstallen. - Bestrijdingsmiddelen (insecticiden) en geneesmiddelen. Hoofdstuk 2, paragraaf 5 De consument. Consumenten vervuilen: - Zorgen voor ongeveer 10 procent broeikasgassen. Pagina 5 van 13

6 - Veel afval. - Waterverbruik. - Verkeer en vervoer (o.a. veel fijnstof en lawaai). Fijnstof: bijv. banden. De wegwerpmaatschappij: Kenmerken: - Te weinig aandacht voor kwaliteit. - Korte levensduur van producten. - Te weinig hergebruik. Oorzaken wegwerpmaatschappij: - Producten zijn goedkoop. - Repareren soms/vaak duurder dan vervangen. Slecht milieugedrag valt o.a. te verklaren met vooruitgangsgeloof. We zijn gewend dat het in de loop van de tijd steeds beter gaat. Ze vinden er wel wat op. Hoofdstuk 2, paragraaf 6 Milieuorganisaties. 2 Hoofdgroepen van pressiegroepen: Belangenorganisaties Actiegroepen Komen op voor de belangen van een bepaalde groep. Komen op voor een algemeen belang. Bestaan voor lange tijd. Bestaat soms voor korte tijd. Professioneel. Soms amateuristisch. Geïnstituonaliseerd. AD-HOC (geen vaste onderdeel van het overleg). Alle pressiegroepen tezamen (van hetzelfde onderwerp) vormen een sociale beweging. De milieubeweging -> alle pressiegroepen die zich met het milieu bezighouden. 3 uitgangspunten van een milieubeweging: - Grenzen aan de economische groei. - Kritisch tegenover technologische ontwikkelingen. - Meer inspraak in milieubeleid. Hoofdstuk 3. Milieu en Beleid. Hoofdstuk 3, paragraaf 1 Diverse overheden en het milieu Ten aanzien van het milieu zijn verschillende overheden betrokken: - De mondiale overheid. Hierbij denken we aan de EU (Europese Unie) en de VN (Verenigde Naties) - De nationale overheid. We denken daarbij aan de regering. Er zijn verschillende ministeries betrokken: * VROM: Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer. * Verkeer en Waterstaat: Aanleg van wegen, weg en waterbeheer etc * Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit. Landschapsbeheer komt hierbij ook aan de orde. * Economische Zaken: De aansturing van de economie door de overheid kan ten koste gaan van het milieu. * Ontwikkelingssamenwerking: Pagina 6 van 13

7 Het milieubeleid wordt vooral gecoördineerd door het ministerie van VROM. Dit ministerie noemt men het gevolgministerie. De andere vier zijn de zogenaamde oorzaakministeries. Paragraaf 3.2. Diverse soorten van milieubeleid. - Effectgericht. * De schadelijke effecten van vervuiling aanpakken. Zuiveren van rioolwater bijv. * Symptoom bestrijding: de verminking blijft. Oorzaak wordt niet aangepakt. Alleen de effecten/symptomen. - Brongericht. * Je pakt de vervuiling zelf aan: geen vervuiling meer. * De oorzaak wordt aangepakt. 3 soorten brongericht beleid: * Emissierecht. De uitstoot van vuile stoffen te verminderen. *Volumegericht. Hierbij probeert men minder grondstoffen te verbruiken en minder producten te maken. * Structuurgericht. Bv bedrijven moeten milieuvriendelijker produceren. Dus andere productie en consumptie. Als je de bron van het kwaad aanpakt is de ziekte beter beheersbaar. - Doelgroepengericht. *Het beleid richt zich op specifieke doelgroepen: boeren, consumenten, reizigers, werkgevers etc. -> Verinnerlijking. Mensen nemen zelf hun verantwoordelijkheid in plaats van maatregelen van de overheid af te wachten. - Gebiedsgericht. Beleid richt zich op bepaalde gebieden omdat daar het milieu erg onder druk staat. Denk daarbij aan Schiphol en Rotterdam. 3.4 Het Nederlandse milieubeleid na 1988: duurzaamheid. 1988: Brundtland rapport. Vervolg op het rapport van De club van Rome. Mondiale milieucrisis: - Woestijnvorming. - Ontbossing. - Verzuring in Europa. - Klimaatverandering door het gebruik van fossiele brandstoffen. Bijv. broeikaseffect. - Aantasting van de ozonlaag. - Ophoping van chemische stoffen in de voedselketens. Duurzame ontwikkeling: We blijven ons ontwikkelen, maar niet ten koste van de grondstoffen en energie. Duurzame ontwikkeling houdt zich bezig met: - zorgen dat komende generaties ook grondstoffen en energie hebben. TOEKOMST. - Eerlijke verdeling van schaarse goederen binnen een land en internationaal. TEGENWOORDIG> Internationaal: de huidige oneerlijke verdeling is een van de oorzaken van de milieuproblemen in de derde wereld. Oplossingen/aanbevelingen van Brundtland: - Duurzaamheid (ecologisch). Pagina 7 van 13

8 * Minder bevolkingsgroei. * Meer hergebruik. - Economische duurzaamheid. - Geen verspilling. Levert geld op. - Eerlijk verdeling van gronstoffen en energie. - Betere kwaliteit producten. - Sociale en culturele duurzaamheid. * Landen moeten zelf invloed hebben op hoe zij duurzaam worden. Effect van Brundt op Nederland: Het rapport: Zorgen voor morgen. 2 hoofdpunten: * Inzetten van kostbare technische middelen. * Productie en consumptie aanpassen. Het rapport had effect. 1989: NMP. Doelstelling: stand-still principe. Het milieu mocht niet verder achteruit gaan. Bereiken door: * Bestrijding van de bron. * Meer recycling. * De vervuiler laten betalen. * Verinnerlijking (zie paragraaf 3.2). 1990: NMP : NMP III. Broeikaseffect, verzuring, geluidshinder. 2001: NMP IV. Doelstelling voor lange termijn. - Geografisch onderscheid tussen verschillende milieuproblemen. CO2 = mondiaal Stankoverlast = lokaal. - Meer verantwoordelijkheid bij het bedrijfsleven en andere doelgroepen. Tussen 1998 en 2001 kwam steeds meer het besef dat veel Nederlandse milieuproblemen in het buitenland liggen. In 2001 verscheen NMP4: Kenmerken van dit rapport zijn: - Er werden doelstelling voor 2030 geformuleerd. - Er wordt een geografisch onderscheid gemaakt tussen verschillende milieuproblemen. Versterkt broeikaseffect is een mondiaal probleem. Bestrijding van verzuring een Europees probleem. Bij geluidsnormen gaat het om een lokaal probleem. - Er zal meer de nadruk gelegd worden op de verantwoordelijkheid van het bedrijfsleven en andere doelgroepen. In NMP4 wilde Nederland een voortrekkersrol binnen Europa tav het milieu gaan vervullen. Duurzaamheid werd het sleutelwoord voor het wereldwijde milieubeleid. Balkenende IV. (CDA, PVDA en CU) wilden: - Energiebesparing van 2% per jaar. - Duurzame energie moet in 2020: 20% van het totaal zijn. - 30% minde uitstoot van broeikasgassen in 2020 tov 1990 in Europees verband. - Streven naar een vervolg op het Kyoto-verdrag. Dus een EU variant van Kyoto. Pagina 8 van 13

9 - Duurzame energie concurrerend maken. - Geen nieuwe kerncentrales. Hoofdstuk 3, paragraaf 3.5 Het milieu: instrumentarium van de overheid. Hoe kan de overheid het milieu aansturen? - Algemene strategische plannen. Dit zijn plannen waarbij de overheid het milieubeleid voor de komende jaren ontwikkelt. Dus op lange termijn. - Juridische sturing. * Door wetten leggen de burgers, de bedrijven en ook de overheid bepaalde verplichtingen op. * Verplichtingen van milieu effect rapportages (Meris). Soorten wetten: * Wetten die een normstelling bevatten. Er wordt een grens bepaald wat wel en wat niet mag. * Wetten kunnen verboden opleggen. * Er zijn wetten waarbij men bij bepaalde handelingen een vergunning moet aanvragen. Door vergunningen kan de overheid vervuiling binnen de perken houden. * Wetten waarbij mensen en bedrijven steun krijgen van de overheid als de milieuvriendelijke maatregelen nemen. (isoleren van een huis) * Verplichting tot het maken van milieueffectrapportage. Dit document zet uiteen wat de gevolgen voor het milieu zijn als een bedrijf iets doet. - Economische sturing. We denken hierbij aan: * Heffing volgens het principe de vervuiler betaalt. Denk daarbij aan benzineaccijnzen. * Sanctie (boete). (Zweep soort straf). * Subsidies voor milieuvriendelijk gedrag (prikkel). (Peen soort beloning). * Overheid kan inversteren in milieu. - Communicatieve sturing. * Hierbij gaat het om voorlichting en onderzoek. Door het geven van voorlichting hoopt men dat bedrijven en burgers zich milieuvriendelijker gaan gedragen. Positieve prikkels vindt de overheid beter dan negatieve sancties. Daarmee probeert men de eigen verantwoordelijkheid te stimuleren. Hoofdstuk 3, paragraaf 3.6 De lagere overheden en hun milieutaken. Naast de rijksoverheid zijn ook de provincie en de gemeenten met milieu bezig. Het rijk probeert steeds meer van haar taken over te dragen aan de lagere overheden. (gemeente en provincie) Dit noemt men decentralisatie. De lagere overheden noemt men ook wel de andere overheden. - De provincie: * Ze moeten een provinciaal milieubeleidsplan opstellen. Dit moet afgeleid zijn van het NMP. * Men dient een streekplan te ontwikkelen. Hierin dient te staan op welke plekken in een provincie ruimte is voor bv natuur, landbouw, woningen, bedrijven etc. De gemeenten moeten zich bij het plannen weer houden aan datgene wat in het streekplan staat. * Het instellen van een milieupolitie voor het bestrijden van milieucriminaliteit. Pagina 9 van 13

10 * Toezien op de kwaliteit van het oppervlaktewater. De gemeente: * De mogelijkheid om een Gemeentelijk Milieubeleidsplan op te stellen. In tegenstelling tot de provincie is dat bij de gemeente niet verplicht. * Heet maken van een jaarlijks milieuprogramma. * Het opstellen van een bestemmingsplan. Hierin staat precies aangegeven welke ruimte bestemd is voor natuur, landbouw, bedrijven en voor woningen. Het bestemmingsplan moet zich wel houden aan datgene wat in het streekplan staat. * Het uitvoeren van de Wet Milieubeheer. Deze wet bestaat sinds 1993 als opvolger van de oude hinderwet. Deze wet bepaalt of er wel of geen milieuvergunningen worden afgegeven. * (Gescheiden) afvalinzameling. * Riool. Milieuvergunningen stellen eisten aan bedrijven. BV: * Afval gescheiden ophalen en verwerken. * Een rioolstelsel aanleggen en onderhouden. Hoofdstuk 3, paragraaf 3.7 Milieubeleid en wetgeving. Milieubeleid = bestuursrecht. Onderdeel van publiekrecht. Het bestuursrechtelijke milieurecht kunnen we verdelen in: - Milieuhygiënerecht. D.w.z het recht om lucht, water en de bodem te beschermen tegen vervuiling en aantasting. Na 1982 (na de oprichting van het ministerie van VROM) kennen we oa de volgende wetten: * Wet verontreinigde oppervlaktewateren. * Wet inzake de luchtverontreiniging * We Chemische afvalstoffen Deze wetten waren heel sectoraal van opzet. Daarom heeft men besloten om al deze wetten tot een samenhangend geheel onder te brengen in een kaderwet. Deze wet is de WABM De Wet Algemene bepalingen milieuhygiëne. Vanaf 1993 spreek men van de Wet Milieubeheer. Dit is een milieubasis of milieukaderwet. Dit is een wet die algemene kaders aangeeft waarbinnen allerlei specifieke zaken geregeld moeten worden. - Milieubeschermingrecht. Bescherming van flora en fauna. - De Wet op de Ruimtelijke Ordening (WRO) Deze wet geeft de overheid diverse instrumenten om de bestemming en de inrichting van de grond te beïnvloeden. Dit is mogelijk door: * Mogelijkheid om planningen te maken. * Onteigening. Het verplicht afstaan van de grond aan de overheid tegen een zekere schadevergoeding. * Vergunningenstelsels in te voeren. * Overgang tot politiedwang. WRO is in 1994 aangepast met de zogenaamde NIBY-wetgeving. Het voorkomt dat lagere overheden milieu maatregelen iedere keer blokkeren. Het grote probleem bij de milieuwetgeving is de enorme verbrokkeling: * Enerzijds zijn de wetten gericht op bepaalde aspecten zoal lucht, bodem en water. Pagina 10 van 13

11 * Wetten zijn verschillend van opzet. De Wet Milieubeheer is erop gericht deze zaken zoveel mogelijk op elkaar af te stemmen. Hierdoor worden de procedures op elkaar afgestemd. Dit maakt het geheel wel overzichtelijker. Hoofdstuk 4 Internationale overheden en de mondiale milieuproblematiek. 4.1 Milieuproblematiek in Oost-Europa. Tot 1989 kende men in Oost Europa een planeconomie. De overheid bepaalde wat, hoeveel, waar en tegen welke prijs er geproduceerd werd. Men kende in deze marktvorm geen milieudoeleinden : Oost Europa was socialistisch. Veel milieuverontreiniging. De oorzaken van de milieuverontreiniging in de planeconomie zijn: - Ideologisch niveau. Men dacht dat de planeconomie kon zorgen voor veel economische groei en een schoon milieu. Teveel vertrouwen in het systeem. - Gebrekkige wetgeving tav het milieu. Heel weinig milieuwetgeving en nog minder naleving. - Achterstand in technologie. Dus werden er niet echte schone machines gebruikt. Verouderd. - Geen uitwisseling van informatie tussen oost en west. - Er kwam geen informatie over het milieu bij de bevolking. Milieubewegingen waren immers verboden. Hoofdstuk 4, paragraaf 4.2 Milieuproblematiek in ontwikkelingslanden. Oorzaken: - Armoede. Deze armoede zorgt voor een grote bevolkingsgroei. De gevolgen voor het milieu zijn: * Internsief gebruik van het milieu. Kappen van bomen. Uitputting van de bodem. * Verstedelijking. Meer krottenwijken. - Economische afhankelijkheid van het westen: * Het westen/rijke landen halen veel grondstoffen uit de Derde Wereld. Die raken uitgeput. * Er worden veel producten geproduceerd die in het westen niet geproduceerd mogen worden. * Er wordt door het westen ook veel afval in de Derde Wereld gedumpt. - De politiek heeft niet het vermogen om een goed milieubeleid te voeren. * Landen slagen er niet in om goed milieubeleid te maken. Elk persoon op de wereld neemt een stukje ruimte in beslag. Hoeveel ruimte is afhankelijk van het consumptiepatroon. Met de mondiale voetafdruk kunnen we zien hoeveel oppervlakte aarde dat per persoon is. * Deze voetafdruk wordt in hectares weergegeven. * Deze ruimte gaat niet alleen om het voedsel dat verbouwd wordt. * Ook de andere producten zoals papier, transport etc. worden volgens een bepaalde verdeelsleutel meegeteld. * Deze voetafdruk geeft aan hoeveel beslag een mens op de aarde legt. Voor Noord Amerika is dit bv 9,5 ha per persoon. Voor India is dat slechts 0,8 ha per persoon. Het zogenaamde Eerlijk Aarde-aandeel zou dat betekenen dat elke bewoner recht heeft op 1,8 ha pp. In de praktijk is dat niet het geval. Dit zijn ongeveer 3 à 4 voetbalvelden. Wat kan een 4 havo leerling doen om zijn/haar voetafdruk te verkleinen? Pagina 11 van 13

12 * Fietsen ipv brommer. * Minder of bewuster vlees eten. * Geen afval weggooien. * Bewust omgaan met verlichting. * Verwarming lager. * Korter douchen. * Spaarknop W.C. * Bewust de TV aan. * Opladers uit stopcontact. * Geen apparaten stand-by. * Afval scheiden. * Bewust wassen en weinig droger. Hoofdstuk 4, paragraaf 3Moeilijkheden bij duurzame ontwikkeling. Op mondiale schaal moet er gestreefd worden naar een duurzame ontwikkeling. Dit is moeilijk te realiseren omdat: - Het grootschalig karakter van milieuproblemen waardoor oplossingen moeilijk en duur zijn. - De onomkeerbaarheid van milieuproblemen. Veel niet hernieuwbare hulpbronnen raken uitgeput. Het tropisch regenwoud wordt volop gekapt. - Het mondiale karakter van de milieuproblemen. Het probleem stopt niet bij de landgrenzen. - De rijke landen willen niet graag over gaan tot energiebesparing. - Er zijn geen wetten op wereldniveau. - De aanhoudende bevolkingsgroei in de wereld. Hoofdstuk 4, paragraaf 4.4 De EU en het milieu. Uitgangspunten Europees milieubeleid: Veel milieuproblemen zijn grensoverstijgend. Denk aan het versterkt broeikaseffect, de aantasting van de ozonlaag, de verzuring etc. De zaken moeten dus internationaal worden aangepakt. Er is dus veel werk op dit terrein voor de EU en de VN. Wel zijn we ondertussen gekomen tot een aantal uitgangspunten die breed worden gedragen. Uitgangspunten Europees milieubeleid: - De vervuiler betaalt. - Milieubescherming moet geïntegreerd plaats vinden. Dwz dat het op alle beleidsterreinen terug te vinden is. Dat bij de ministeries overal hetzelfde beleid gevoerd wordt. - Geen schade veroorzaken aan het milieu van anderen. - Streven naar duurzame ontwikkeling. - Voorzorgstelsel: maatregelen nemen, ook als de schadelijke effecten nog niet volledig wetenschappelijk bewezen zijn. - Lasten van een milieubeleid dragen naar draagkracht. Rijken betalen naar verhouding meer dan de armen. - Geen overexploitatie en overbelasting door afval. - Voor ontwikkelingslanden is het bestrijden van armoede de eerste prioriteit. Pagina 12 van 13

13 De laatste jaren zien we wereldkundig een steeds groter economische groei. Hierdoor wordt de druk op het milieu groter. Binnen de EU kunnen er echter wel afspraken worden gemaakt waaraan alle landen zich moeten houden. Er zijn daarbij twee soorten maatregelen: Beleid van de Eu: - Richtlijnen: Deze zijn bindend. Voorbeelden zijn de richtlijnen voor lozingen in rivieren. - Verordeningen: Dit is een algemene wet die meer bindend en rechtstreeks van toepassing is in de lidstaten. Binnen de EU gaat het vooral om richtlijnen. 2007: Klimaatakkoord van de EU: - In 2020 moet de uitstoot CO2. met 20% verminderd zijn ten opzichte van Men streeft naar 30%. - In 2020 moet 10% van de diesel, bio-disel zijn. Bio-diesel is plantaardig. - In 2020 moet 20% van de energie duurzaam zijn. Hoofdstuk 4, paragraaf 5 De VN en het milieu - Stockholm -> 1972 Oprichting UNEP. VN Milieuprogramma. - Rio de Janeiro -> 1992 Afspraken: * Diverse klimaatverdragen * De V.S. en anderen: niet ondertekent. * Bossen verklaring. Duurzame exploitatie. * Financiën. Norm voor ontwikkelingssamenwerking: 0.7% BNP> * Voorbereiden van klimaatverdrag. - Kyoto -> 1997 * Het KYOTO-verdrag: vermindering CO2 uitstoot met 5% per jaar gedurende t.o.v * Ieder land kreeg zijn eigen streefpercentages. * Landen konden hun streefcijfers ook elders behalen. -> -> De V.S. deed niet mee en daardoor China en Australië ook niet. - Johannesburg -> * Bekrachting van de milleniumdoelen. - Bali -> 2007 Klimaatakkoord gesteld: * Er wordt onderhandeld over een opvolger van Kyoto. Streven is een vermindering van 20-40% CO2 in * Rijke landen moeten meer verminderen dan arme landen. Hierna nog conferenties in Copenhagen ( ), Cancun (2010) en Durban (2011). Pagina 13 van 13