Ecologie: Excursie naar milieuvriendelijke landbouwbedrijven

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Ecologie: Excursie naar milieuvriendelijke landbouwbedrijven"

Transcriptie

1 Ecologie: Excursie naar milieuvriendelijke landbouwbedrijven Oplossingenbundel 2

2 1 Korte uitleg In deze bundel staat kort uitgeschreven wat de mogelijke oplossingen kunnen zijn voor een vraag. Bij sommige vragen staan er woorden gemarkeerd. Dit betekent dat de leerling pas al de punten verdient als (ongeveer) alle woorden in zijn antwoord aan bod komt. U bent vrij om de werkbundel op punten te zetten of om enkele vragen aan te passen of weg te laten. 2 Serres A Welk broeikasgas stoot de glastuinbouwsector het meest uit? Hoe ontstaat dat broeikasgas? Koolstofdioxide of CO 2. Dit ontstaat door de verbranding van fossiele brandstoffen (bv. benzine). B Hoe kan de glastuinbouwer de uitstoot van dat broeikasgas reduceren? Geef minstens drie mogelijke oplossingen. Optimale regeling ketel Jaarlijks reinigen van glas Rassen met lagere energiebehoefte (andere mogelijkheden: controle kierverliezen, CO 2 -bemesting voor planten, warmtekrachtkoppeling) C Wat is de reden waarom een glastuinbouwer niet zomaar op het veld afvalwater mag lozen? Het water dat gebruikt wordt door de landbouwer in zijn bedrijf, bevat vaak schadelijke stoffen (bv. meststoffen, pesticiden). Als het afvalwater terecht komt in de natuur kan dit een schadelijk effect hebben op de kwaliteit van het grondwater en het oppervlaktewater. 1

3 D Hoe kan de landbouwer dit oplossen? Geef drie mogelijke oplossingen. 1. Afvalwater verdund lozen op veld 2. Afvalwater zelf zuiveren met waterzuiveringssysteem 3. Afvalwater laten ophalen door gemeente 2

4 3 Tuinbouwbedrijf A Geef 3 concrete voorbeelden hoe de landbouwer de uitputting van fossiele brandstoffen kan tegengaan. 1. Gebruik van zonnepanelen 2. Gebruik van windtrubines 3. Kweken van energiegewassen voor productie van biodiesel B Waarvoor heeft de tuinbouwer zuiver water nodig? Tuinbouwers hebben water nodig om hun groenten te wassen en om droogte op hun velden te voorkomen. C Leg het begrip eutrofiëring uit met een voorbeeld dat je gezien hebt tijdens de excursie. In een regenput is er een algengroei. Dit komt omdat tijdens het wassen veel voedingsstoffen in het water terecht komen. De organismen van de regenput kunnen de grote hoeveelheid voedingsstoffen (fosfor en stikstof) niet opnemen. Dit fenomeen is overbemesting of eutrofiëring. D Wat is een mogelijk gevolg van eutrofiëring en welke impact kan dit hebben op het milieu? Algengroei is een mogelijk gevolg. Door de uitbundige groei van algen kan er een zuurstofarme omgeving ontstaan waardoor andere organismen kunnen sterven. 3

5 E Waarvoor wordt groenbemesting gebruikt? Geef een voorbeeldje van groenbemesting. Groenbemesting kan ook gebruikt worden om: de bodemstructuur te verbeteren; bodemerosie tegen te gaan; en om ongewenste gewassen en insecten tegen te gaan. Een voorbeeldje van groenbemesting is witte klaver (of tagetes, of facelia) F Geef drie manieren die de landbouwer toepast om te vermijden dat hij te veel pesticiden gebruikt. 1. KDT-advieskaart (of fytoweb) 2. Rugsproeier om kleine velden te spuiten 3. Gebruik van precisielandbouw om heel precies te kunnen spuit (bv. bedieningspaneel) 4

6 4 Veeteeltbedrijf A Welke milieuproblemen wordt veroorzaakt door (over)bemesting? (Over)bemesting veroorzaakt: algengroei; distokstofmonoxide of lachgas (broeikasgas); waterverontreiniging; en luchtvervuiling. B Leg één manier uit hoe men zorgt dat er geen ziektes of parasieten in het vlees zitten. Er bestaan enkele labels die de kwaliteit van het product garanderen. Dit betekent dat er een aantal normen gerespecteerd werden tijdens het productieproces, van bij de landbouwer tot in de winkel. Deze normen zijn strenger dan wat er door de wet opgelegd wordt. (of: de dieren worden streng gecontroleerd voor en na het slachten door een dierenarts. Hij moet altijd aanwezig zijn in het slachthuis, als er een dier geslacht wordt) C Welke broeikasgassen worden er geproduceerd door runderen of varkens? Ze produceren distokstofmonoxide of lachgas en methaangas. 5

7 D Geef drie oplossingen die de landbouwer toepast om de uitstoot van die broeikasgassen te verminderen. 1. aangepaste voedertechniek (bv. meerfasevoedering) 2. gebruiken van N-efficiënte rassen 3. verminderde grondbewerking om te vermijden dat stikstof zich omvormt tot distokstofmonoxide of lachgas (Andere mogelijkheden: vethoudende producten gebruiken in de voeding om methaangas te verminderen, meer melk per koe, levensduur verhogen van koe) E Hoe krijgt de overheid zicht op de hoeveelheid mest die een landbouwer gebruikt? Dit gebeurt door de mestbankaangifte. 5 Besluit (Eigen mening) A Wat vind jij van de oplossingen die de landbouwers toepassen om de milieuproblemen aan te pakken? B Denk jij dat het mogelijk is voor de landbouwers om alle aanpassingen of maatregelen die opgelegd worden door de overheid, uit te voeren? Waarom wel/niet? 6

Educatief pakket: Excursie naar milieuvriendelijke landbouwbedrijven. Handleiding voor de leerkracht

Educatief pakket: Excursie naar milieuvriendelijke landbouwbedrijven. Handleiding voor de leerkracht Educatief pakket: Excursie naar milieuvriendelijke landbouwbedrijven Handleiding voor de leerkracht 1 Woord vooraf Dit educatief pakket is een onderdeel van mijn praktisch deel van mijn onderzoeksopdracht.

Nadere informatie

Het milieu is rechtstreeks verantwoordelijk voor onze gezondheid (zuivere lucht, zuiver water zijn nodig om te overleven.)

Het milieu is rechtstreeks verantwoordelijk voor onze gezondheid (zuivere lucht, zuiver water zijn nodig om te overleven.) Samenvatting door een scholier 988 woorden 20 mei 2015 0 keer beoordeeld Vak Biologie Welke soorten verontreiniging van het milieu kennen we? Lucht verontreiniging Water verontreiniging Bodem verontreiniging

Nadere informatie

ISP. Studiedag leraars van land- en tuinbouwscholen. 20 december 2016

ISP. Studiedag leraars van land- en tuinbouwscholen. 20 december 2016 Emissies @ ISP Studiedag leraars van land- en tuinbouwscholen 20 december 2016 Wat is ISP? Projectwerking Advieswerking The big four Fijn stof Geur Ammoniak Broeikasgas Fijn stof Geur Ammoniak Broeikasgas

Nadere informatie

( BIOLOGISCHE ) Akker- en tuinbouw. Vol met boerenwijsheid én leuke Wist je datjes... CAMPAGNE GEFINANCIERD MET STEUN VAN DE EUROPESE UNIE

( BIOLOGISCHE ) Akker- en tuinbouw. Vol met boerenwijsheid én leuke Wist je datjes... CAMPAGNE GEFINANCIERD MET STEUN VAN DE EUROPESE UNIE BIOLOGISCHE ) Akker- en tuinbouw Vol met boerenwijsheid én leuke Wist je datjes... CAMPAGNE GEFINANCIERD MET STEUN VAN DE EUROPESE UNIE Een krop sla zonder gif Biologische aardappelen, granen en groenten

Nadere informatie

LES 2: Klimaatverandering

LES 2: Klimaatverandering LES 2: Klimaatverandering 1 Les 2: Klimaatverandering Vakken PAV, aardrijkskunde Eindtermen Sociale vaardigheden, burgerzin, ICT, vakoverschrijdend, samenwerken, kritisch denken Materiaal Computer met

Nadere informatie

Luchtkwaliteit: ammoniak en broeikasgassen. VK Loonwerkers Najaar 2018

Luchtkwaliteit: ammoniak en broeikasgassen. VK Loonwerkers Najaar 2018 Luchtkwaliteit: ammoniak en broeikasgassen VK Loonwerkers Najaar 2018 Dit project wordt mede mogelijk gemaakt door: Methaan Lachgas Kooldioxide Ammoniak Nitraat Fosfaat Milieuopgave melkveehouderij 1 Ammoniak

Nadere informatie

Geachte melkveehouder,

Geachte melkveehouder, Geachte melkveehouder, Vanaf 23 januari 2018 wordt de KringloopWijzer uitgebreid met een klimaatmodule. Hiermee krijgt u gemakkelijk inzicht in de broeikasgasproductie van uw bedrijf en hoe u deze kan

Nadere informatie

- de explosieve groei van de wereldbevolking - de manier van leven die verandert (machines, industrie, grootschaligheid)

- de explosieve groei van de wereldbevolking - de manier van leven die verandert (machines, industrie, grootschaligheid) Samenvatting Thema 4: Mens en milieu Basisstof 1 Mensen hebben het milieu nodig voor het krijgen van: - voedsel - water - energie - grondstoffen - zuurstof - een plekje om je er te recreëren Milieuproblemen

Nadere informatie

5,5. Samenvatting door M woorden 10 juni keer beoordeeld Allemaal nodig? Wij maken deel uit van de voedselkringloop.

5,5. Samenvatting door M woorden 10 juni keer beoordeeld Allemaal nodig? Wij maken deel uit van de voedselkringloop. Samenvatting door M. 1285 woorden 10 juni 2013 5,5 4 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Nectar 13.1 Allemaal nodig? Wij maken deel uit van de voedselkringloop. Consumenten dieren en mensen Afvaleters

Nadere informatie

Milieu. Waterkwaliteit: Denk aan: nitraat uitspoeling / erfwater / gewasbeschermingsmiddelen / alles wat oppervlakte- en grondwater kan vervuilen

Milieu. Waterkwaliteit: Denk aan: nitraat uitspoeling / erfwater / gewasbeschermingsmiddelen / alles wat oppervlakte- en grondwater kan vervuilen Naam: Milieu Waterkwaliteit: Denk aan: nitraat uitspoeling / erfwater / gewasbeschermingsmiddelen / alles wat oppervlakte- en grondwater kan vervuilen Slootrandenbeheer Baggeren Krabbescheer bevorderen

Nadere informatie

Opwarming van de aarde

Opwarming van de aarde Leerlingen Opwarming van de aarde 8 Naam: Klas: In dit onderdeel kom je onder andere te weten dat er niet alleen een broeikaseffect is, maar dat er ook een versterkt broeikaseffect is. Bovendien leer je

Nadere informatie

BIO: ETEN & WETEN INTROLES VOOR DE

BIO: ETEN & WETEN INTROLES VOOR DE BIO: ETEN & WETEN INTROLES VOOR DE 1 e GRAAD 1 LESUUR FICHES VOOR DE LEERLINGEN FICHE 1 - A WORTELEN Biowortelen van een bioboer die kiest voor natuur en milieu. Bio kiest voor natuur en milieu! De biowortelboer(in)

Nadere informatie

Jong & Duurzaam. Klimaat Dieet

Jong & Duurzaam. Klimaat Dieet Jong & Duurzaam Klimaat Dieet Wie zijn wij en waarom zijn we hier? Wij zijn Wij zijn Werkgroep Jong & Duurzaam Eefke Wij zijn De jongerenvertegenwoordigers Wij zijn 1. 2. 3. 4. Klimaat dieet Duurzame Kleding

Nadere informatie

CO2 Reductie. Samen beter voor buiten

CO2 Reductie. Samen beter voor buiten CO2 Reductie Samen beter voor buiten CO2 Reductie Door middel van deze presentatie willen wij u informeren over ons energiebeleid. Daarnaast willen wij u oproepen om ook binnen uw bedrijf een actief beleid

Nadere informatie

E85 rijdende flexifuel auto uitstoot ten gevolge van de aanwezigheid van benzine in de brandstof.

E85 rijdende flexifuel auto uitstoot ten gevolge van de aanwezigheid van benzine in de brandstof. Energielabel auto Personenwagens moeten voorzien zijn van een zogenaamd energielabel. Deze maatregel is ingesteld om de consument de mogelijkheid te geven om op eenvoudige wijze het energieverbruik van

Nadere informatie

Afhankelijk van de natuur vmbo-b12. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie. http://maken.wikiwijs.nl/62385

Afhankelijk van de natuur vmbo-b12. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie. http://maken.wikiwijs.nl/62385 Auteur VO-content Laatst gewijzigd Licentie Webadres 06 June 2016 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie http://maken.wikiwijs.nl/62385 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijsleermiddelenplein. Wikiwijsleermiddelenplein

Nadere informatie

Samenvatting Biologie Thema 4 Mens en Milieu

Samenvatting Biologie Thema 4 Mens en Milieu Samenvatting Biologie Thema 4 Mens en Milieu Samenvatting door H. 1374 woorden 24 januari 2014 5,6 11 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou Biologie Thema 4 Mens en Milieu 01 Mensen zijn

Nadere informatie

Afhankelijk van de natuur. banner. Green Science CITAVERDE. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. https://maken.wikiwijs.

Afhankelijk van de natuur. banner. Green Science CITAVERDE. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. https://maken.wikiwijs. banner Auteur Laatst gewijzigd Licentie Webadres Green Science CITAVERDE 12 juli 2016 CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie https://maken.wikiwijs.nl/81673 Dit lesmateriaal is gemaakt met

Nadere informatie

Les Koolstofkringloop en broeikaseffect

Les Koolstofkringloop en broeikaseffect LESSENSERIE ENERGIETRANSITIE Basisles Koolstofkringloop en broeikaseffect Werkblad Les Koolstofkringloop en broeikaseffect Werkblad Zonlicht dat de aarde bereikt, zorgt ervoor dat het aardoppervlak warm

Nadere informatie

Samenstelling en eigenschappen

Samenstelling en eigenschappen Samenstelling en eigenschappen Mest is onder te verdelen in kunstmest en natuurlijke mest. Natuurlijke mest is op zijn beurt weer onder te verdelen in mest van dierlijke herkomst en mest van plantaardige

Nadere informatie

DE ENERGIE[R]EVOLUTIE

DE ENERGIE[R]EVOLUTIE DE LEERLINGENHANDLEIDING VMBO Naam: Klas: Datum: Pagina 2 INLEIDING Mensen maken op grote schaal gebruik van fossiele brandstoffen: aardolie, aardgas en steenkool. Fossiele brandstoffen ontstaan uit resten

Nadere informatie

Opstel door B woorden 6 maart keer beoordeeld. Inleiding. Wat is biotechnologie?

Opstel door B woorden 6 maart keer beoordeeld. Inleiding. Wat is biotechnologie? Opstel door B. 1149 woorden 6 maart 2013 8 2 keer beoordeeld Vak Methode ANW ANW Actief Inleiding Wat is biotechnologie? Het begrip biotechnologie omvat alle methodes waarbij organismen gebruikt worden

Nadere informatie

Klimaatneutrale landbouw? Binnen bereik??

Klimaatneutrale landbouw? Binnen bereik?? Klimaatneutrale landbouw? Binnen bereik?? Road map Klimaatvriendelijk: carbon footprint Wat is carbon footprint? Wat is klimaatneutraal? Broeikasgassen en akkerbouw Het project boerenklimaat.nl Perspectief

Nadere informatie

Les Biomassa. Werkblad

Les Biomassa. Werkblad LESSENSERIE ENERGIETRANSITIE Les Biomassa Werkblad Les Biomassa Werkblad Niet windenergie, niet zonne-energie maar biomassa is de belangrijkste bron van hernieuwbare energie in Nederland. Meer dan 50%

Nadere informatie

LES 3: Wereldvoedselvraagstuk

LES 3: Wereldvoedselvraagstuk LES 3: Wereldvoedselvraagstuk 1 Les 3: Wereldvoedselvraagstuk Vakken Zedenleer/godsdienst, economie, aardrijkskunde, PAV Eindtermen Sociale vaardigheden, burgerzin, ICT, vakoverschrijdend, samenwerken,

Nadere informatie

WERKBLADEN VOOR DE LEERLINGEN

WERKBLADEN VOOR DE LEERLINGEN BIO? DA S LOGISCH! INTROLES VOOR DE 2 e GRAAD 1 LESUUR WERKBLADEN VOOR DE LEERLINGEN 2 BIO? DA S LOGISCH? - WERKBLADEN VIDEO: GEERT HOSTE Wat is biologische voeding? Schrijf zoveel mogelijk termen op die

Nadere informatie

Vegetarisch eten niet per se goed voor het klimaat

Vegetarisch eten niet per se goed voor het klimaat 1 van 5 4-3-2017 08:55 standaard.be Vegetarisch eten niet per se goed voor het klimaat Van onze redactrice Inge Ghijs BrusselWat moeten we eten als we met ons eetpatroon geen aanslag willen plegen op het

Nadere informatie

Energiemanagement actieplan

Energiemanagement actieplan Energiemanagement actieplan Versie 2018.1 Datum: 11-01-2019 Inhoudsopgave 1. Inleiding 3 2. Reductiemogelijkheden 4 2.1 Brandstof 4 2.2 Electra en warmte 4 2.3 Projecten 5 3. CO2 reductie a.d.h.v. maatregelen

Nadere informatie

LAAT DE WIND WAAIEN

LAAT DE WIND WAAIEN LAAT DE WIND WAAIEN 2019 zal worden herinnerd als het jaar waarin iets veranderde, toen kinderen staakten om volwassenen te vragen actie te ondernemen om klimaatverandering tegen te gaan. Geïnspireerd

Nadere informatie

6.1 Een schone omgeving

6.1 Een schone omgeving Samenvatting door een scholier 1797 woorden 24 juni 2012 4,8 5 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Nectar 6.1 Een schone omgeving Primaire levensbehoeften: voedsel, water en zuurstof Voor voedsel en zuurstof

Nadere informatie

DE ENERGIE[R]EVOLUTIE

DE ENERGIE[R]EVOLUTIE DE LEERLINGENHANDLEIDING HAVO/VWO Naam: Klas: Datum: Pagina 2 INLEIDING De mens maakt op grote schaal gebruik van fossiele brandstoffen. Dit zijn bijvoorbeeld aardolie, aardgas en steenkool. Fossiele brandstoffen

Nadere informatie

en de koe StellEn voor steek niet alles Op de koe (En zijn scheetjes)! koeien En kleinschalige veehouders spelen Een cruciale rol in De strijd Tegen de klimaatverandering dankzij de financiële ondersteuning

Nadere informatie

Begrippen. Broeikasgas Gas in de atmosfeer dat de warmte van de aarde vasthoudt en zo bijdraagt aan het broeikaseffect.

Begrippen. Broeikasgas Gas in de atmosfeer dat de warmte van de aarde vasthoudt en zo bijdraagt aan het broeikaseffect. LESSENSERIE ENERGIETRANSITIE Informatieblad Begrippen Biobrandstof Brandstof die gemaakt wordt van biomassa. Als planten groeien, nemen ze CO 2 uit de lucht op. Bij verbranding van de biobrandstof komt

Nadere informatie

Afhankelijk van de natuur vmbo-kgt12. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie.

Afhankelijk van de natuur vmbo-kgt12. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie. Auteur VO-content Laatst gewijzigd 14 July 2016 Licentie CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie Webadres http://maken.wikiwijs.nl/62464 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken van Kennisnet.

Nadere informatie

Veel veld voor vlees, weinig veld voor groenten

Veel veld voor vlees, weinig veld voor groenten Voeding > 3 e graad > lesmateriaal > kniptekst Sociaal vlees? Voor de leerkracht: Knip op voorhand de tekst in stukken op de lijnen. Houd de stukken tekst per titel samen. Veel veld voor vlees, weinig

Nadere informatie

Een mooie tuin? Bemest! Top 5 vragen en antwoorden over bemesting! + 5 tips van onze specialist

Een mooie tuin? Bemest! Top 5 vragen en antwoorden over bemesting! + 5 tips van onze specialist Een mooie tuin? Bemest! Top 5 vragen en antwoorden over bemesting! + 5 tips van onze specialist Inhoudsopgave 1 Waarom is bemesten zo belangrijk? p5 Hoe vaak moet ik eigenlijk bemesten? p6 4 3 Wat is het

Nadere informatie

Hoewel ook het laatste IPCC rapport wat minder stellig is over de menselijke invloed op de klimaatverandering zijn wij ervan overtuigd dat we iets

Hoewel ook het laatste IPCC rapport wat minder stellig is over de menselijke invloed op de klimaatverandering zijn wij ervan overtuigd dat we iets december 2011 1 Hoewel ook het laatste IPCC rapport wat minder stellig is over de menselijke invloed op de klimaatverandering zijn wij ervan overtuigd dat we iets aan de opwarming moeten doen. 2 Wij zijn

Nadere informatie

DE ENERGIE[R]EVOLUTIE

DE ENERGIE[R]EVOLUTIE DE LEERLINGENWERKBOEK DE EINDOPDRACHT Team: Klas: Datum: Pagina 2 INLEIDING De mens maakt op grote schaal gebruik van fossiele brandstoffen. Dit zijn bijvoorbeeld aardolie, aardgas en steenkool. Fossiele

Nadere informatie

BNR MINI-ENERGIEBESPARINGSWEDSTRIJD SPEELKAART VAN:

BNR MINI-ENERGIEBESPARINGSWEDSTRIJD SPEELKAART VAN: BNR MINI-ENERGIEBESPARINGSWEDSTRIJD SPEELKAART VAN: HANDLEIDING Bij BNR gaan jullie allemaal aan de slag met een mini-energiebesparingswedstrijd. Goed bezig! Maar hoe werkt het precies? Hierbij de handleiding:

Nadere informatie

Tekstboekje Insecten, Havo 4

Tekstboekje Insecten, Havo 4 Tekstboekje Insecten, Havo 4 Elke tekst is voorzien van een kleine opdracht. De teksten hebben niveau F2 en F3 Tekst 1 Tekst 2 Tekst 3 Tekst 4 Insecten eten, Ja natuurlijk niveau 2/3 Opdracht: Verdeel

Nadere informatie

Is bio beter voor het klimaat?

Is bio beter voor het klimaat? Is bio beter voor het klimaat? 1/ Verslag congres in Clermont-Ferrand, 1-18 april 200congres in Clermont- Ferrand, 1-18 april 2008 Agriculture biologique et changement climatique Vraagstelling/thema van

Nadere informatie

Samenvatting Mens & Milieu Biologie voor Jou VMBO 4a

Samenvatting Mens & Milieu Biologie voor Jou VMBO 4a Samenvatting Mens & Milieu Biologie voor Jou VMBO 4a 4.1 Mensen zijn van het milieu afhankelijk voor: Voedsel (via fotosynthese) Zuurstof (via fotosynthese) Water Energie Grondstoffen Recreatie Milieuproblemen:

Nadere informatie

Milieuproblemen: Stoffen worden in het milieu onttrokken (deel verwijderen) en er worden andere stoffen aan toegevoegd = veranderen van het milieu.

Milieuproblemen: Stoffen worden in het milieu onttrokken (deel verwijderen) en er worden andere stoffen aan toegevoegd = veranderen van het milieu. Biologie hoofdstuk 7 Mens en milieu Paragraaf 1 mens en het milieu de mens is afhankelijk van het milieu: - voedsel => voor de mens. - zuurstof => voor planten (fotosynthese) en om te ademen. - water =>

Nadere informatie

afbeelding 1 Aquaponics: planten kweken op vissenpoep Een nieuwe duurzame manier om voedsel te produceren!

afbeelding 1 Aquaponics: planten kweken op vissenpoep Een nieuwe duurzame manier om voedsel te produceren! Aquaponics Tijdens het bekijken van een website met suggesties voor profielwerkstukken raken Joey en Tom geïnteresseerd in het onderwerp aquaponics (afbeelding 1). afbeelding 1 Aquaponics: planten kweken

Nadere informatie

1. Ecologische voetafdruk

1. Ecologische voetafdruk 2 VW0 THEMA 7 MENS EN MILIEU EXTRA OPDRACHTEN 1. Ecologische voetafdruk In de basisstoffen heb je geleerd dat we voedsel, zuurstof, water, energie en grondstoffen uit ons milieu halen. Ook gebruiken we

Nadere informatie

De opwarming van de aarde

De opwarming van de aarde De opwarming van de aarde De uitstoot van broeikasgassen als gevolg van het verbranden van fossiele brandstoffen is een wereldwijd probleem. Verhoging van de zeespiegel en extreme weersomstandigheden zijn

Nadere informatie

Inhoud. Voorwoord 5. Trefwoordenlijst 73. Inhoud

Inhoud. Voorwoord 5. Trefwoordenlijst 73. Inhoud Inhoud Voorwoord 5 1 Handel in duurzame producten 9 1.1 Duurzame of traditionele productie? 9 1.2 Logo s en keurmerken 11 1.3 Kosten van duurzame teelt 16 1.4 Relatie prijs - kwaliteit - afzet 17 1.5 Een

Nadere informatie

Klimaatverandering en onze voedselzekerheid

Klimaatverandering en onze voedselzekerheid Klimaatverandering en onze voedselzekerheid Prof. Dr. Martin Kropff Rector Magnificus Wageningen University Vice-president Raad van Bestuur Wageningen UR Ons klimaat verandert Ons klimaat verandert Oplossingsrichtingen

Nadere informatie

5,2. Keuzeopdracht door een scholier 3383 woorden 21 juni keer beoordeeld MINAS

5,2. Keuzeopdracht door een scholier 3383 woorden 21 juni keer beoordeeld MINAS Keuzeopdracht door een scholier 3383 woorden 21 juni 2004 5,2 5 keer beoordeeld Vak ANW MINAS 1. Inleiding Mest zorgt ervoor dat gewassen groter groeien en meer vruchten gaan dragen. Boeren gebruiken mest

Nadere informatie

SCHOOL

SCHOOL INTRODUCTIE THEMA / INLEIDING Met de actie wereldwaterdag @ school, willen we ons waterverbruik onder de loep nemen. Een Belg verbruikt gemiddeld zo n 7400 liter water per dag. 120 liter rechtstreeks om

Nadere informatie

grondstof? Afvalwater als Energie winnen uit afvalwater Verwijderen van medicijnen en hergebruik van meststoffen Veel mogelijkheden

grondstof? Afvalwater als Energie winnen uit afvalwater Verwijderen van medicijnen en hergebruik van meststoffen Veel mogelijkheden Afvalwater als grondstof? Energie winnen uit afvalwater Om energie uit afvalwater te winnen wordt het water van het toilet, eventueel gemengd met groente en fruitafval, vergist. Daarvoor worden een vacuümsysteem,

Nadere informatie

Opwarming aarde niet de schuld van het vee

Opwarming aarde niet de schuld van het vee focus juni 219 Opwarming aarde niet de schuld van het vee Europese landbouwhuisdieren hebben vrijwel geen aandeel in de opwarming van de aarde. Dat blijkt uit data van het Amerikaanse Carbon Dioxide Information

Nadere informatie

RACEN met... WC-papier

RACEN met... WC-papier RACEN met... WC-papier 1 Fossiele Brandstoffen Nadelen 1) Voorraden zijn eindig. 2) Afhankelijkheid van oliestaten 3) Bij verbranding komen broeikasgassen vrij: CO2/NOx/CH4 1000 1500 2000 2 Fossiele Brandstoffen

Nadere informatie

Les Biomassa LESSENSERIE ENERGIETRANSITIE. Werkblad. Les Biomassa Werkblad. Over biomassa. Generaties biobrandstoffen

Les Biomassa LESSENSERIE ENERGIETRANSITIE. Werkblad. Les Biomassa Werkblad. Over biomassa. Generaties biobrandstoffen LESSENSERIE ENERGIETRANSITIE Les Biomassa Werkblad Les Biomassa Werkblad Niet windenergie, niet zonne- energie maar biomassa is de belangrijkste bron van hernieuwbare energie in Nederland. Meer dan 50%

Nadere informatie

www.vlaanderen.be/landbouw/praktijkgidswater WATER IN DE LAND- EN PRAKTIJKGIDS TUINBOUW

www.vlaanderen.be/landbouw/praktijkgidswater WATER IN DE LAND- EN PRAKTIJKGIDS TUINBOUW PRAKTIJKGIDS WATER IN DE LAND- EN TUINBOUW www.vlaanderen.be/landbouw/praktijkgidswater Water is onmisbaar op het land- en tuinbouwbedrijf. Het is essentieel als drinkwater voor het vee, als gietwater,

Nadere informatie

Economie en milieu hv123. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. http://maken.wikiwijs.nl/52456

Economie en milieu hv123. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. http://maken.wikiwijs.nl/52456 Auteur VO-content Laatst gewijzigd 02 May 2016 Licentie CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie Webadres http://maken.wikiwijs.nl/52456 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijsleermiddelenplein.

Nadere informatie

LESINSTRUCTIE GROEP 7/8

LESINSTRUCTIE GROEP 7/8 LESINSTRUCTIE GROEP 7/8 Bij Samsam nr. 5 2017 De zee Burgerschap Samsam komt 5 x per jaar uit met een magazine, en een werkblad. Daarbij hoort een website met filmpjes en aanvullende informatie: samsam.net

Nadere informatie

Opwarming van de aarde

Opwarming van de aarde Leerlingen Opwarming van de aarde 8 Naam: Klas: In dit onderdeel kom je onder andere te weten dat er niet alleen een broeikaseffect is, maar dat er ook een versterkt broeikaseffect is. Bovendien leer je

Nadere informatie

6,8. Praktische-opdracht door een scholier 3064 woorden 8 juni keer beoordeeld

6,8. Praktische-opdracht door een scholier 3064 woorden 8 juni keer beoordeeld Praktische-opdracht door een scholier 3064 woorden 8 juni 2002 6,8 33 keer beoordeeld Vak ANW 1 Mestsoorten Je hebt allerlei verschillende mestsoorten om een plant optimaal te laten groeien. Een plant

Nadere informatie

Jullie hebben met jullie groep één dag geen vlees gegeten. Hierdoor moet er minder vlees geproduceerd worden.

Jullie hebben met jullie groep één dag geen vlees gegeten. Hierdoor moet er minder vlees geproduceerd worden. Gebeurteniskaarten positieve gebeurteniskaarten Jullie hebben met jullie groep één dag geen vlees gegeten. Hierdoor moet er minder vlees geproduceerd worden. Jullie hebben samen betoogd tegen het kappen

Nadere informatie

Samenvatting. Indicatoren voor ecologische effecten hangen sterk met elkaar samen

Samenvatting. Indicatoren voor ecologische effecten hangen sterk met elkaar samen Samenvatting Er bestaan al jaren de zogeheten Richtlijnen voor goede voeding, die beschrijven wat een gezonde voeding inhoudt. Maar in hoeverre is een gezonde voeding ook duurzaam? Daarover gaat dit advies.

Nadere informatie

Duurzame landbouw door bodemschimmels

Duurzame landbouw door bodemschimmels Examentrainer Vragen Duurzame landbouw door bodemschimmels Omdat er in natuurgebieden over het algemeen veel bodemschimmels leven, wordt vaak gedacht dat de aanwezigheid van schimmels in een akker of in

Nadere informatie

Bedreigingen. Broeikaseffect

Bedreigingen. Broeikaseffect Bedreigingen Vroeger gebeurde het nogal eens dat de zee een gat in de duinen sloeg en het land overspoelde. Tegenwoordig gebeurt dat niet meer. De mensen hebben de duinen met behulp van helm goed vastgelegd

Nadere informatie

Gedetailleerde doelen Duurzame Zuivelketen

Gedetailleerde doelen Duurzame Zuivelketen Gedetailleerde doelen Duurzame Zuivelketen Inleiding Via de Duurzame Zuivelketen streven zuivelondernemingen (NZO) en melkveehouders (LTO) gezamenlijk naar een toekomstbestendige en verantwoorde zuivelsector.

Nadere informatie

6,1. Werkstuk door een scholier 1953 woorden 1 april keer beoordeeld. Hoofdvraag: Wat zijn de gevolgen van het versterkte broeikaseffect?

6,1. Werkstuk door een scholier 1953 woorden 1 april keer beoordeeld. Hoofdvraag: Wat zijn de gevolgen van het versterkte broeikaseffect? Werkstuk door een scholier 1953 woorden 1 april 2004 6,1 365 keer beoordeeld Vak Biologie Hoofdvraag: Wat zijn de gevolgen van het versterkte broeikaseffect? Deelvragen: 1. Hoe werkt het broeikaseffect?

Nadere informatie

Duurzame voedselproductie en voedselzekerheid, de onvolmaakte waarheid

Duurzame voedselproductie en voedselzekerheid, de onvolmaakte waarheid Duurzame voedselproductie en voedselzekerheid, de onvolmaakte waarheid Phytofar 30 mei 2017 Wannes Keulemans Tessa Avermaete Metaforum-werkgroep Voedselproductie Structuur presentatie 1. Inleiding: voedselzekerheid

Nadere informatie

Samenvatting Aardrijkskunde Hoofdstuk 11 Mens en milieu

Samenvatting Aardrijkskunde Hoofdstuk 11 Mens en milieu Samenvatting Aardrijkskunde Hoofdstuk 11 Mens en milieu Samenvatting door een scholier 1683 woorden 29 juni 2006 6,8 86 keer beoordeeld Vak Aardrijkskunde Samenvatting Aardrijkskunde Hoofdstuk 11 Mens

Nadere informatie

8 5 Aarde en heelal. Lees de vragen over de planeten in de tabel hieronder. Vragen over de planeten. Aarde Maan Mars

8 5 Aarde en heelal. Lees de vragen over de planeten in de tabel hieronder. Vragen over de planeten. Aarde Maan Mars Lees de vragen over de planeten in de tabel hieronder. Vragen over de planeten. Aarde Maan Mars Is er water? ja beetje ja (vooral ijs!) Kunnen er planten groeien? ja nee nee Kunnen er dieren leven? ja

Nadere informatie

Agenda Ledenvergadering

Agenda Ledenvergadering Agenda Ledenvergadering 1. Opening en mededelingen 2. Verkiezingen bestuur belangenvereniging 3. Uitkomsten nulmeting 4. Vervolgaanpak 5. Vragen en discussie www.adellochem.nl ADEL Nulmeting Energieverbruik

Nadere informatie

Module Voer en duurzaamheid varkens

Module Voer en duurzaamheid varkens Module Voer en duurzaamheid varkens De CO 2 -voetafdruk van dit drukwerk is berekend met ClimateCalc en gecompenseerd bij: treesforall.nl www.climatecalc.eu Cert. no. CC-000057/NL Colofon Auteur Afke Zandvliet,

Nadere informatie

HOE KAN DUURZAME CATERING DE DUURZAME POLITIEK VAN EEN ONDERNEMING ONDERSTEUNEN?

HOE KAN DUURZAME CATERING DE DUURZAME POLITIEK VAN EEN ONDERNEMING ONDERSTEUNEN? HOE KAN DUURZAME CATERING DE DUURZAME POLITIEK VAN EEN ONDERNEMING ONDERSTEUNEN? Ellen Dessart Sodexo Belgium INHOUD o Wat is een duurzaam voedingsaanbod? o Hoe omschakelen van een gewoon naar een duurzaam

Nadere informatie

28 november 2015. Onderzoek: Klimaattop Parijs

28 november 2015. Onderzoek: Klimaattop Parijs 28 november 2015 Onderzoek: Over het EenVandaag Opiniepanel Het EenVandaag Opiniepanel bestaat uit ruim 45.000 mensen. Zij beantwoorden vragenlijsten op basis van een online onderzoek. De uitslag van de

Nadere informatie

Energie- en klimaatmonitor agrosectoren Hernieuwbare energie, reductie broeikasgassen en energiebesparing

Energie- en klimaatmonitor agrosectoren Hernieuwbare energie, reductie broeikasgassen en energiebesparing Energie- en klimaatmonitor agrosectoren Hernieuwbare energie, reductie broeikasgassen en energiebesparing Inleiding In 28 sloten de overheid en de agrosectoren het convenant Schone en Zuinige agrosectoren.

Nadere informatie

Inhoud. Voorwoord 5. Inhoud

Inhoud. Voorwoord 5. Inhoud Inhoud Voorwoord 5 1 Handel in duurzame producten 11 1.1 Duurzame of traditionele productie? 11 1.2 Logo s en keurmerken 13 1.3 Kosten van duurzame teelt 18 1.4 Relatie prijs - kwaliteit - afzet 19 1.5

Nadere informatie

Brandstofcel in Woning- en Utiliteitsbouw

Brandstofcel in Woning- en Utiliteitsbouw Brandstofcel in Woning- en Utiliteitsbouw Leo de Ruijsscher Algemeen directeur De Blaay-Van den Bogaard Raadgevende Ingenieurs Docent TU Delft faculteit Bouwkunde Inleiding Nu de brandstofcel langzaam

Nadere informatie

Boeren met energie. 11 November 2010

Boeren met energie. 11 November 2010 Boeren met energie 11 November 2010 Wat doen wij? Ontwikkelen projecten energie uit biomassa Opzetten expertisecentrum energie uit hout droogtechnieken stookgedrag rookgasmetingen rookgasreiniging Ontwikkelen

Nadere informatie

TOESPRAAK DOOR MINISTER KRIS PEETERS VLAAMS MINISTER VAN OPENBARE WERKEN, ENERGIE, LEEFMILIEU EN NATUUR AGRIFLANDERS 11 JANUARI 2007

TOESPRAAK DOOR MINISTER KRIS PEETERS VLAAMS MINISTER VAN OPENBARE WERKEN, ENERGIE, LEEFMILIEU EN NATUUR AGRIFLANDERS 11 JANUARI 2007 TOESPRAAK DOOR MINISTER KRIS PEETERS VLAAMS MINISTER VAN OPENBARE WERKEN, ENERGIE, LEEFMILIEU EN NATUUR AGRIFLANDERS 11 JANUARI 2007 Mevrouw de Voorzitter, Dames en Heren, Zoals iedereen weet, is het nieuwe

Nadere informatie

Economie en milieu vmbo12. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie.

Economie en milieu vmbo12. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. Auteur VO-content Laatst gewijzigd 17 October 2016 Licentie CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie Webadres http://maken.wikiwijs.nl/62169 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken

Nadere informatie

NMVisie op Koe&Klimaat

NMVisie op Koe&Klimaat Wat is de positie van de melkveehouderij in het klimaatvraagstuk? Voor ons blijft onderbelicht wat het significante verschil is met overige bronnen van broeikasgassen. Positie van de melkveehouderij in

Nadere informatie

emissie broeikasgassen

emissie broeikasgassen Eco-efficiëntie van de industrie D index (=1) 12 11 1 9 8 7 6 5 21 22 23 24 26 27 26 bruto toegevoegde waarde totaal energiegebruik emissie fijn stof (M 2,5 ) emissie broeikasgassen emissie ozonprecursoren

Nadere informatie

1.7 Kwartet over de verschillende energiebronnen

1.7 Kwartet over de verschillende energiebronnen 2. 1. Lessuggesties Oriënterende en activiteiten op klasniveau 1.7 Kwartet over de verschillende energiebronnen Dit kwartet is een syntheseactiviteit. De meeste aspecten van energie die aan bod zijn gekomen,

Nadere informatie

LESINSTRUCTIE GROEP 5/6

LESINSTRUCTIE GROEP 5/6 LESINSTRUCTIE GROEP 5/6 Bij Samsam nr. 5 2017 De zee Burgerschap Samsam komt 5 x per jaar uit met een magazine, en een werkblad. Daarbij hoort een website met filmpjes en aanvullende informatie: samsam.net

Nadere informatie

De bodem onder de kringloop Hou rekening met organische stof

De bodem onder de kringloop Hou rekening met organische stof Nutriënten Management Instituut B.V. Postbus 250, 6700 AG Wageningen T: 088 8761280 E: nmi@nmi-agro.nl I: www.nmi-agro.nl De bodem onder de kringloop Hou rekening met organische stof Marjoleine Hanegraaf

Nadere informatie

MINISTERIE VAN HET BRUSSELS HOOFDSTEDELIJK GEWEST

MINISTERIE VAN HET BRUSSELS HOOFDSTEDELIJK GEWEST MINISTERIE VAN HET BRUSSELS HOOFDSTEDELIJK GEWEST 19 NOVEMBER 1998. - Besluit van de Brusselse Hoofdstedelijke Regering inzake de bescherming van het water tegen de verontreiniging door nitraten uit agrarische

Nadere informatie

Bijdrage CO2 emissies door de inkoop van uw instelling

Bijdrage CO2 emissies door de inkoop van uw instelling Bijdrage CO2 emissies door de inkoop van uw instelling Utrecht, 23-4-2019 Carmen van den Berg c.vandenberg@stimular.nl 010 238 28 34 Stichting Stimular De werkplaats voor Duurzaam Ondernemen Opwarming

Nadere informatie

DE SCHOOLDAK- REVOLUTIE

DE SCHOOLDAK- REVOLUTIE WERKBLAD GROEP 2 DE SCHOOLDAK- REVOLUTIE Wat houdt de activiteit in? In deze workshop gaan jullie alles leren over zonne-energie. Maak je niet ongerust; je blijft gewoon op de grond. Jullie gaan uitzoeken

Nadere informatie

Nitraatgehalte in de meetplaatsen van het MAP-meetnet

Nitraatgehalte in de meetplaatsen van het MAP-meetnet Nitraatgehalte in de meetplaatsen van het MAP-meetnet Indicatorgegevens Naam Definitie Meeteenheid Nitraatgehalte in de meetplaatsen van het MAP-meetnet (MAP = mest-actie-plan) Percentage meetplaatsen

Nadere informatie

Bij voedingsgewassen kan de productie zo optimaal mogelijk gemaakt worden door bemesting, bodembewerking en bescherming tegen ziekten en plagen.

Bij voedingsgewassen kan de productie zo optimaal mogelijk gemaakt worden door bemesting, bodembewerking en bescherming tegen ziekten en plagen. Samenvatting door Xx 1814 woorden 22 januari 2018 5,5 2 keer beoordeeld Vak Biologie Biologie- Thema. 3 Mens en Milieu Basisstof 1. De relatie mens en milieu Ecosysteemdiensten: diensten die een ecosysteem

Nadere informatie

Samenvatting door Julian 1714 woorden 27 februari keer beoordeeld. Aardrijkskunde. H3 2 t/m t/m 10

Samenvatting door Julian 1714 woorden 27 februari keer beoordeeld. Aardrijkskunde. H3 2 t/m t/m 10 Samenvatting door Julian 1714 woorden 27 februari 2019 0 keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde BuiteNLand H3 2 t/m 4 + 8 t/m 10 2 Aarde: de ecologische kringloop Ecosysteem: een natuursysteem waarbinnen

Nadere informatie

Samenvatting Biologie Hoofdstuk 3

Samenvatting Biologie Hoofdstuk 3 Samenvatting Biologie Hoofdstuk 3 Samenvatting door een scholier 1285 woorden 3 mei 2005 6,1 20 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou Thema 3 Mens en milieu Basisstof 1 De relatie mens

Nadere informatie

Antwoorden AIM sessie At5dx27ggp6

Antwoorden AIM sessie At5dx27ggp6 en AIM sessie At5dx27ggp6 In de AIM heeft u tijdens sessie At5dx27ggp6 op 19 05 2016 de volgende antwoorden op de gestelde vragen gegeven. Introductie Wat is de reden van uw bezoek aan de AIM? Veranderen

Nadere informatie

Schakel Activiteitenbesluit in beweging

Schakel Activiteitenbesluit in beweging Schakel Activiteitenbesluit in beweging Oefeningen agrarische lozingen. 1. Noem de activiteit in het Activiteitenbesluit (de paragraaftitel) waaronder deze lozing is opgenomen. 2. Geef per lozing aan of

Nadere informatie

Activiteit 2: de ecologische voetafdruk uitgelegd

Activiteit 2: de ecologische voetafdruk uitgelegd Activiteit 2: de ecologische voetafdruk uitgelegd Doelstellingen De leerlingen weten dat er naast een watervoetafdruk ook een ecologische voetafdruk bestaat en begrijpen welke factoren in grote lijnen

Nadere informatie

Profielwerkstuk Aardrijkskunde Broeikaseffect

Profielwerkstuk Aardrijkskunde Broeikaseffect Profielwerkstuk Aardrijkskunde Broeikaseffect Profielwerkstuk door een scholier 3221 woorden 18 februari 2003 6,3 76 keer beoordeeld Vak Aardrijkskunde We houden ons Profielwerkstuk over het broeikaseffect.

Nadere informatie

Toets_Hfdst10_BronnenVanEnergie

Toets_Hfdst10_BronnenVanEnergie Toets_Hfdst10_BronnenVanEnergie Vragen Samengesteld door: visign@hetnet.nl Datum: 31-1-2017 Tijd: 11:10 Samenstelling: Geowijzer Vraag: 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 19,

Nadere informatie

ANDERS. Waterschap Drents Overijsselse Delta WDODELTA VERKIEZINGSPROGRAMMA

ANDERS. Waterschap Drents Overijsselse Delta WDODELTA VERKIEZINGSPROGRAMMA ANDERS Waterschap Drents Overijsselse Delta 2019 2023 WDODELTA VERKIEZINGSPROGRAMMA ANDERS Waterschap Drents Overijsselse Delta WDODELTA 2019-2023 VERKIEZINGSPROGRAMMA Waterschap Drents Overijsselse Delta

Nadere informatie