Samenvatting Maatschappijwetenschappen Milieu en Beleid

Transcriptie

1 Samenvatting Maatschappijwetenschappen Milieu en Beleid Samenvatting door M woorden 23 september ,1 3 keer beoordeeld Vak Maatschappijwetenschappen Milieu en beleid Hoofdstuk 1: Het milieu als maatschappelijk probleem 1 Milieu als sociaal en politiek probleem: terug op de agenda Als sociaal probleem: milieuproblemen zijn een gevolg van menselijk handelen/ingrijpen in de fysieke omgeving en hebben gevolgen voor mensen. Milieu is een politiek probleem, omdat: De verschillende groepen mensen met tegengestelde belangen gingen om politieke besluitvorming vragen Het milieu een collectief goed is, dat ernstig aangetast wordt Het milieuprobleem vanwege het grensoverschrijdend karakter niet alleen een zaak voor de nationale overheden is, maar ook voor internationaal overleg IPCC: (Intergovernmental Panel on Climate Change), een internationale groep van wetenschappers die naar overeenstemmingen zoeken over de best mogelijk wetenschappelijke voorspellingen over klimaatverandering. 2 De historische ontwikkeling van de milieuproblematiek 7 ontwikkelingsfases bewustzijnwording van de milieuproblematiek: Prehistorie 1960 Milieuverontreiniging, maar geen milieubesef Ontstaan van milieubesef in kleine kring (milieubewegingen) Groeidenken: de voortdurende groei van techniek, nieuwe producten en nieuwe Pagina 1 van 20

2 werkgelegenheid zou meer welvaart brengen Pogingen om milieuprobleem landelijk/internationaal op de politieke agenda te zetten; 1968: Club van Rome: het bevorderen van de analyse van belangrijke wereldproblemen in hun onderlinge samenhang en van het denken over de dynamiek van de menselijke samenleving 1972: Het rapport: 'Grenzen aan de groei'; de beschaving zou ten onder gaan door: Honger Vervuiling Overbevolking Uitputting natuurlijke hulpbronnen GEVOLG: Ontstond milieubewustzijn bij grote groep mensen Het milieu kwam op de politieke agenda Ontstonden actiegroepen tegen vervuiling Ontwikkeling van milieubeleid VROM: ministerie van Volkshuisvesting Ruimtelijk Ordening en Milieubeheer Milieuprobleem wordt erkend als probleem op mondiale schaal Duurzame ontwikkeling: de economische ontwikkelingen moeten doorgaan, maar op een manier dat ze niet ten koste gaan van de mensen in andere delen van de wereld en van de mensen die na ons komen Milieu is uit verminderde aandacht. 2006heden Hernieuwde belangstelling (o.a. door documentaire Al Gore). (1) Mensen hebben in altijd invloed gehad op het milieu: Jagers gingen over naar het beoefenen van landbouw Middeleeuwen: ontwikkeling van steden à toename van problemen met vuilafvoer Stankoverlast Afval op straat Vervuiling oppervlaktewateren/drinkwaterbronnen Geringe mogelijkheden vuilafvoer Pagina 2 van 20

3 Luchtverontreiniging door stoken van steenkool In de IR zorgde het dicht op elkaar wonen tot ongezonde toestanden Hygiënisten: een medische stroming die veel belang hechten aan de ontstaan van ziekten. omgevingsfactoren bij het 3 Milieuproblemen Milieu: de natuurlijke en de door de mens vormgegeven omgeving waarin hij leeft en waarmee hij in een wederkerigheidsrelatie staat.! Soorten schadelijke ingrepen/vormen vervuiling: Uitputting: mens verwijdert componenten uit het milieu à overexploitatie delfstoffen Fossiele brandstoffen: steenkool, aardolie, aardgas etc. Aantasting: mens verandert op schadelijke wijze de natuur à kappen van bossen Ecosystemen: samenhangend geheel van planten en diergemeenschappen gebied, bekeken vanuit hun wisselwerking met milieufactoren in een bepaald Verontreiniging: mens voegt iets schadelijks aan de natuur toe à dumpen afval! Vormen milieuproblemen: Verzuring Vermesting Verspreiding Verspilling Verandering van het klimaat à bossen sterven à ontstaat ongeremde algengroei à milieubelastende stoffen terecht in milieu à grondstoffen raken of à broeikaseffect! Niveaus milieuproblemen: Lokaal: concrete plaats Regionaal: in een bepaald gebied Fluviaal: waterverontreiniging Continentaal: groot gebied d.m.v. lucht Mondiaal: hele aarde à fabrieken à afsterven van een bos à vissterfte, drinkwaterbronnen à Tsjernobyl à broeikaseffect, aantasting ozonlaag 4 Afwenteling van de milieuproblemen! Afwenteling: nadelen van veel handelingen die ongunstig zijn voor het milieu worden niet voor eigen rekening genomen. Men geniet van de voordelen, maar de nadelen in de vorm van milieuschade worden afgewenteld op andere milieugebruikers, gebieden of generaties. Pagina 3 van 20

4 Verspreiding van verzurende stoffen: Substitutie: vervanging van schaarse of schadelijke grondstoffen door alternatieve stoffen.! 5 Concrete en grote actuele milieuproblemen Dubbele gevaar van opwarming aarde Zorgeloos gebruik maken van spuitbussen Door menselijke activiteiten van het verbranden van fossiele brandstoffen Verlies biologische diversiteit Verwoesting van bossen Aantasting van de bodem Vervuiling van zeeën en oceanen Verspillen en verwoesten van zoetwaterbronnen 6 Het milieu is een probleem van collectieve actie Economische orde: de manier waarop het economische proces in een samenleving is georganiseerd, de instituties die daarbij een belangrijke rol spelen, de regels waaraan iedereen zich moet houden en de wijze waarop het economisch proces wordt gecoördineerd.! Kenmerken IR die van invloed zijn op het ontstaan van milieuproblematiek: Vrijemarkteconomie/! In de IR en het systeem van marktmechanisme komt het milieu er slecht vanaf door: CONSLUSIE: Produc. en consum. houden te weinig rekening met milieukosten Zorg milieu kan niet overgelaten worden aan particuliere sector Milieu = collectief goed à iedereen is dus verantwoordelijk Overheid dient een belangrijke rol te vervullen Ieder land maakt eigen milieubeleid De milieuproblematiek is conjunctuurgevoelig: afhankelijk vraag en diensten in de hele economie; slechte eco? à geen oog voor milieu Pagina 4 van 20

5 7 Nederlandse specifieke belangen in het milieu! De milieuproblemen in Nederland worden veroorzaakt door: Demografische factoren: Geografische factoren:! Concrete factoren/oorzaken milieuproblemen: 8 Het milieu in een vrijemarkteconomie Marksector: alle commerciële bedrijvigheid Collectieve sector: activiteiten van de overheid De overheid doet voorzichtig met het stellen van milieueisen omdat: Marktmechanisme voordeel voor milieu: Groen beleggen: Hoofdstuk 2: De mens en het milieu 1 Actoren in het milieuproces! Betrokkenheid bij het milieu door mensen: De mate waarin de bevolking zich betrokken voelt bij het milieu De mate waarin de mensen met het milieu te maken hebben Diverse actoren m.b.t. milieu: 2 De werkgevers De industrie draagt door haar uitstoot aan bij: Verzuring Aantasting ozonlaag Verspreiding van gevaarlijke stoffen >25% van broeikasgassen in ons land! Betrokkenheid werkgevers bij milieubeleid van de overheid: Convenant: een vrijwillige afspraak tussen bedrijven en overheid: er wordt afgesproken dat indien de afspraak te kort schiet de overheid via milieuwetgeving normen kan opleggen. Pagina 5 van 20

6 ! Overwegingen milieubelang: Milieuhygiënische Strategische Financiële Juridische à nietonuitputtelijke grondstoffen (hergebruik) à imago (consument wil milieuvriendelijk) à duur, van milieuonvriendelijk naar milieuvriendelijk à omgang milieuregels Motieven om producten milieuvriendelijker te maken: Voelen verantwoordelijkheid Werking markmechanisme Afnemers, banken etc. stellen eisen Streven milieuvriendelijk imago Voorsprong op de concurrentie Voorkomen nog strengere milieuwetgeving Milieuonvriendelijke producenten verkopen slechter 3 De werknemers à! 4 De boeren Land en tuinbouw zorgen voor deze milieuproblemen: Stank Vermesting Eutrofiëring: door de te overvloedige uitstoot van mest druipen meststoffen door naar het grondwater, sloten en rivieren, waar zij algengroei stimuleren Verontreiniging bodem en water Insecticiden: bestrijdingsmiddelen 5 De consument Consument zorgt voor: 9 miljoen ton afval Vervuiling door verkeer en vervoer 10% van de uitstoot van broeikasgassen Watergebruik draagt bij tot verdroging Schadelijke stoffen komen terecht in het milieu Wegwerpcultuur/consumptiemaatschappij: de consument let meer op de prijs dan op de kwaliteit van het product. 6 milieuorganisaties Pressiegroep: een groep die op basis van gemeenschappelijke uitgangspunten/belangen, waarden en idealen politieke invloed probeert uit te oefenen. Pagina 6 van 20

7 ! Soorten pressiegroepen: Belangenorganisaties/belangengroepen: streven belangen na van bepaalde groepen die dezelfde positie innemen in de samenleving, die niet primair aan de maatschappelijke positie van een bepaalde groep zijn gebonden. Professioneel georganiseerd VOORBEELDEN: vakbonden Natuurmonumenten: streeft naar behoud van de natuur à koop en beheert grond WNF: internationale organisatie; zet zich in voor dieren/natuur/milieu Actiegroepen: zetten zich een bepaalde tijd in voor een bepaald actiepunt of ideaal Niet professioneel georganiseerd DOELSTELLINGEN: men kiest radicale strategie wijken af van overheidsbeleid beschikken over uitgesproken maatschappijkritische ideologie VOORBEELDEN: Greenpeace: willen wereldwijde milieuproblemen onder de aandacht brengen en oplossingen hiervoor afdwingen d.m.v. actievoeringen Stichting Milieudefensie: signaleert milieuproblemen, zoekt naar alternatieven en gaat over tot actie indien nodig. Sociale bewegingen: het geheel van groepen die een gemeenschappelijke doelstelling hebben, maar elk van hen heeft een andere strategie/organisatievorm. Uitgangspunten milieubeweging: Moeten grenzen worden gesteld aan economische groei Staan kritisch tegenover technologische ontwikkelingen Zoeken naar wegen om delen van de bevolking inspraak te geven in de besluitvormingsprocedures op milieugebied Politieke strategie: de specifieke vormen van politieke acties die een bepaalde groep voorstaat om zijn politieke doelen te bereiken.! Strategieën milieuorganisaties om doelen te behalen: Pressie en lobby à d.m.v. druk en wandelgangenoverleg Nadruk op natuurbehoud à natuurgebieden opkopen Educatie d.m.v.: voorbeeldfunctie mentaliteitsverandering d.m.v. voorlichting Pagina 7 van 20

8 0 IVN: Vereniging voor natuur en milieueducatie 0 Stichting Natuur en Milieu Hoofdstuk 3: De Nederlandse overheid en milieubeleid 1 Diverse overheden en het milieu! Soorten overheden: Mondiale overheid (EU, VN) Nationale overheid (regering) Provinciale en gemeentelijke overheid (lagere overheden) Ministeries die bij milieubeleid zijn betrokken: VROM à verzuring, CO2uitstoot = gevolgenministerie à meeste aspecten milieubeleid Verkeer en Waterstaat à aanleg tunnels, wegen Landbouw, Natuur en Voedselkwalitieit à landbouw, veeteelt, visserij Economische Zaken à inrichting en aansturing van de economie Ontwikkelingssamenwerking = oorzakenministeries. 2 Diverse soorten milieubeleid! Soorten milieubeleid: Effectgericht: schadelijk effect van de vervuiling aanpakken à 'the end of the pipe': het zuiveren van afvalstromen en uitvoeren van saneringen van verontreinigde bodem, grondwater, rivierslib etc. door het verwijderen/behandelen van de verontreiniging. Brongericht: bestrijden bij de bron (voorkeur; is efficiënt) Doel: gedrag van consumenten/producenten veranderen ACCENTEN: Emissiegericht Volumegericht Structuurgericht Doelgroepengericht: richt zich op doelgroepen (bijv. boeren, horeca etc.) KERNBEGRIP: Pagina 8 van 20

9 Verinnerlijking/'besturen op afstand': van de doelgroepen wordt verwacht dat zij zelf meer verantwoordelijkheid nemen voor het milieu. De overheid stimuleert de groepen die het werk moeten doen. Gebiedsgericht: richt zich op gebieden, omdat het milieu in deze gebieden erg onder druk staat of juist relatief schoon is. Gebiedsfunctie: bestemming die ene gebied van de overheid heeft gekregen. 3 Het Nederlandse milieubeleid tot 1988: van sectorale naar integrale planning Veranderingen jaren '70 in regeringsbeleid: Werd ministerie van Volksgezondheid en Milieuhygiëne opgericht Wetgeving milieubeleid kwam sterk in ontwikkeling Tot 1980 à sectorale aanpak = invoering milieuwetten per sector Na 1980 à integrale aanpak = overkoepelende sector, overstijgende wetten 1972: Rapport Club van Rome Wetgeving op milieugebied sterk in ontwikkeling oliecrisis 2 e helft van jaren '70 à verminderde politieke prioriteit door economische stagnatie en de Jaren '80: nieuwe problemen à bodemverontreiniging, zure regen, ozonlaag etc. 1982: Ministerie van VROM planning Van sectorale aanpak naar Indicatieve Meerjarenprogramma's Milieubeheer: geïntegreerde! Taken per overheidsniveau: Rijksoverheid Landelijke regelgeving Vaststellen van milieudoelstellingen en kwaliteitsnormen Provincie Vergunningverlening en handhaving Goedkeuren gemeentelijke bestemmingsplannen Ruimtelijke ordening van vaststellen streekplannen Gemeente Opstellen bestemmingsplan Uitvoeren milieubeheerstaken Vergunningverlening en handhaving Pagina 9 van 20

10 4 Het Nederlandse milieubeleid na 1988: duurzaamheid Brundtlandrapport stelde dat de mondiale milieucrisis kwam door: Ontbossing Woestijnvorming Verzuring in Europa Aantasting van ozonlaag Ophoping chemische stoffen Klimaatverandering als gevolg van gebruik fossiele brandstoffen! Brundtlandrapport sprak over: Energieschaarste Onderontwikkeling Problemen rondom milieu! Duurzame ontwikkeling: er dient sprake te zijn van sociale en economische groei, die in de huidige maatschappelijke behoeften kan voorzien zonder dat aan toekomstige generaties afbreuk wordt gedaan. 2 vraagstukken: Het in stand houden van productieve basis voor de generaties van de toekomst Verdeling binnen een samenleving, ook op mondiaal niveau van de schaarse middelen onder de generaties die nu leven Om de derde wereld de gelegenheid te geven om milieuverantwoordelijk te groeien waren nodig: Eerlijke handelsvoorwaarden Eerlijkere welvaartsverdeling Energiebesparing van 50% in de geïndustrialiseerde landen! Richtlijnen Rapport, belangrijke principes: Ecologische duurzaamheid: Economische duurzaamheid: Sociale en culturele duurzaamheid RIVM: Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu: 'Zorgen voor Morgen': concludeerde dat als mensen in Nederland in 2010 nog leefbaar milieu wilde hebben, de milieuvervuilingen met 70% tot 90% moesten zijn teruggedrongen. Pagina 10 van 20

11 In het rapport werden de volgende zaken gesteld: Kostbare technische middelen moesten worden ingezet Aanpassing van meer structurele maatregelen in productie en consumptie. 1e NMP: nationaal milieubeleidsplan in jaren '90 à standstillprincipe: milieukwaliteit mocht niet verder achteruit gaan. De overheid wilde dit bereiken met deze middelen: De vervuiler laten betalen Sluiten van stofkringlopen Milieuproblemen bestrijden aan de bron Verinnerlijking Verschil NMP en Indicatieve Meerjarenprogramma s Milieubeheer: Aandacht voor lange termijn effecten Aanpak grootschalige milieuproblemen Samenhang milieukwaliteit en sociaaleconomische ontwikkeling Kernpunten NMP3: Verzuring Broeikaseffect Geluidshinder NMP4: Werden doelstellingen tot 2030 geformuleerd Wordt geografisch onderscheid worden gemaakt tussen verschillende milieuproblemen Wordt nadruk gelegd op verantwoordelijkheid bedrijfsleven etc. Het streven van kabinet Balkenende IV: 2% energiebesparing per jaar Geen nieuwe kerncentrales bouwen Reductie uitstoot broeikassen met 30% Verhoging aandeel duurzame energie tot 20% Versneld concurrent maken van duurzame bossen In Europees verband streven naar vervolg Kyoto 5 Het milieuinstrumentarium van de overheid Overheidsinstrumenten voor ontwikkelen milieubeleidsplan: Algemene strategische plannen: plannen waarin de overheid het milieubeleid in grote lijnen voor een aantal jaar ontwikkelt à Indicatieve Meerjarenprogramma s. Pagina 11 van 20

12 Juridische sturing: leggen burgers, bedrijven en de overheid verplichtingen op of geven bepaalde rechten. SOORTEN WETTEN: verboden opleggen wetten die inhouden dat er soms vergunningen nodig zijn wetten die recht geven op steun van de overheid bij goed milieugebruik wetten kunnen normstellingen bevatten: grens die niet mag worden overtreden verplichting tot maken van milieueffectrapportage (m.e.r.): openbaar document waarin een organisatie uiteenzet wat de gevolgen voor het milieu zullen zijn van activiteiten die zij willen gaan ontplooien Economische sturing: maatregelen waarbij ingegrepen wordt in werking van de markt STURINGSMECHANISMEN: overheidsinvesteringen het principe 'de vervuiler betaalt' financiële prikkels zijn effectiever dan directe regulering de gebruiker wordt geconfronteerd met de consequentie van zijn keuze uit verschillende gedragsalternatieven. Communicatieve sturing: voorlichting en onderzoek 6 De lage overheden en hun milieutaken Lagere overheden à provincie en gemeente Decentralisatie: het afschuiven van taken van de landelijke overheid naar lagere overheden. Provincie: Provinciaal milieubeleidsplan opstellen: plan voor toekomstige beleidsbeslissingen van de provincie (afgeleid van landelijk NMP) Ontwikkelen streekplan: op welke plekken ruimte is voor landbouw natuur etc. Instellen milieupolitie Toezien op kwaliteit van oppervlaktewater Gemeente: Maken jaarlijks milieuprogramma Afval gescheiden ophalen en verwerken Rioolstelsel aanleggen en onderhouden Gemeentelijk Milieubeleidsplan opstellen Uitvoeren Wet Milieubeheer: op basis hiervan worden vergunningen afgegeven Opstellen bestemmingsplan: hierin staat waar grond voor gebruikt mag worden Pagina 12 van 20

13 7 Milieubeleid en milieuwetgeving Milieurecht: het recht dat ontwikkeld is om het milieu te beschermen, d.w.z. de voor het milieu nadelige gevolgen van menselijk handelen in de vorm van verontreiniging, uitputting of aantasting te voorkomen of zoveel mogelijk te beperken en de rechtsbetrekkingen tussen burgers en overheid en burgers onderling te regelen voor zover die betrekking hebben op het milieu. Milieubeleid: het weloverwogen streven om bepaalde doeleinden betreffende het fysieke milieu met bepaalde middelen in een bepaalde tijdsvolgorde te bereiken. Bestuursrecht: de overheid heeft bevoegdheden om op maatschappelijke terreinen ordenend en sturend op te treden en dat de burgers normen worden opgelegd en garanties biedt tegen dit optreden in de vorm van inspraak, bezwaar en beroepsmogelijkheden. Bestuursrechtelijke milieurecht kan je in drieën delen: Milieuhygiënerecht: recht dat inhoudt dat we lucht, water en bodem moeten beschermen tegen vervuiling en andere aantasting VOORBEELDEN: afvalstoffenwet wet geluidshinder wet bodembescherming WABM: Wet algemene bepalingen milieuhygiëne Wet Milieubeheer = Milieubasiswet/milieukaderwet: wet die algemene kaders aangeeft waarbinnen zaken geregeld moeten worden Milieubeschermingwet: hiermee moeten flora en fauna worden beschermd Ruimtelijke ordenings en inrichtingsrecht: bevat regelingen en procedures met betrekking tot ruimtelijke ordening WRO (Wet op de Ruimtelijke Ordening): geeft de overheid verschillende instrumenten om de bestemming, de inrichting en het beheer van de schaarse grond te beïnvloeden: vergunningsstelsel invoeren mogelijkheid om planningen te maken onteigening: verplicht afstaan van grond aan de overheid in ruil voor schadevergoeding Pagina 13 van 20

14 De WRO werd aangepast met de nimbywet/nimbyvrijstelling: de minister van VROM of de provincie kan zichzelf vrijstelling verlenen om bindend een ruimtelijke bestemming aan te wijzen. VOORWAARDE: er moet een algemeen belang in het geding zijn. Bij milieuwetgeving is het probleem: Wetten zijn eenzijdig gericht Wetten zijn verschillend van opzet en formulering Hoofdstuk 4: Internationale overheden en de mondiale milieuproblematiek 1 Milieuproblematiek in OostEuropa! Tot 1989 à planeconomie: de overheid leidt het economische proces en bepaalt welke behoeften tegen welke prijs het eerst bevredigd moesten worden. Door dit beleid waren er totaal geen milieu doeleinden à er waren andere prioriteiten.! Oorzaken milieuverontreiniging in de planeconomie: Ideologisch niveau Gebrekkige wetgeving en handhaving Uitwisseling technische informatie was slecht Geen informatie over milieusituatie en geen milieubeweging (om druk te kunnen zetten op beleid) Achterstand in productiepatroon en technologie! Berlijnse muur valt: Economie wordt meer westers/kapitalistisch Achterstand inhalen tot milieukwaliteit op westers niveau Milieuvoorschriften van de EU 2 Milieuproblematiek in ontwikkelingslanden! Oorzaken milieuproblemen 3 e wereldlanden: Armoede GEVOLGEN: Pagina 14 van 20

15 Economische afhankelijkheid van het westen Politiek onvermogen van overheden om milieubeleid te voeren dat ingaat tegen belangen van gevestigde elites! Mondiale voetafdruk: elk persoon op aarde neemt een deel van de ruimte in beslag à Eerlijk Aardeaandeel: als alle bruikbare ruimte op aarde verdeeld wordt over alle mensen en we gevende natuur voldoende ruimte om te overleven, dan heeft elke bewoner recht op 1,8 hectare.! Factoren om het milieu van 3 e wereldlanden bewust te laten groeien: 3 Moeilijkheden bij duurzame ontwikkeling! Mondiale oorzaken bij het streven naar duurzame ontwikkeling: Grootschalig karakter à oplossingen duur en traag Weerstand rijke landen van energiebesparing en emissiereductie Aanhoudende bevolkingsgroei Onomkeerbaarheid van milieuproblemen Het mondiale karakter van milieuproblemen Ontbreken van wettelijke mondiale autoriteit 4 De EU en het milieu! Uitgangspunten milieuconferenties: Vervuiler betaalt Streven naar duurzame ontwikkeling Geen overexploitatie en overbelasting door afval Milieubescherming moet terug te vinden zijn in alle beleidsterreinen Geen schade aan milieu van anderen Lasten milieubeleid dragen naar milieudruk en draagkracht Ontwikkelingslanden moeten de armoede bestrijden Voorzorgsbeginsel: altijd maatregelen nemen, ook als de schadelijke effecten nog niet wetenschappelijk bewezen zijn! Maatregelen die binnen de EU worden genomen voor het milieu: Verordeningen: algemene wet die meer bindend en van rechtstreeks van toepassing is in alle lidstaten Richtlijnen: deze zijn bindend t.a.v. het te bereiken resultaat en de termijn; hoe het wordt gedaan mag het land zelf weten.! Actieprogramma 2010: Onze toekomst, onze keuze richt zich op: Milieu en gezondheidsproblemen Natuurlijke rijkdommen en afvalbeheer Natuurlijke habitats en in het wild levende dieren Klimaatsverandering en mondiale opwarming Het actieprogramma vindt dit belangrijk: Pagina 15 van 20

16 Toe te zien op de naleving van milieuwetgevingen De burger informatie verstrekken Aandacht besteden aan efficiënt grondgebruik Op beleidsdomeinen kijken naar milieueffecten en maatregelen De burger en bedrijfsleven betrekken bij keuze van oplossing bij bestaande milieuproblemen! Klimaatakkoord over uitstoot CO2; in 2020 moet: Uitstoot verminderen met 20% t.o.v. 1990, men streeft naar 30% Minstens 10% van olie en diesel bestaan uit biobrandstoffen 20% van de energie in de EU afkomstig zijn van duurzame bronnen als zond, wind en water en streven naar een energiebesparing van 20% 5 De VN en het milieu Milieuconferenties VN: 1972: Stockholm à UNEP opgericht (houdt zich bezig met milieuzorg) 1992: Rio de Janeiro AFSPRAKEN: Financiën Bossenverklaring Samenstellen van klimaatverdrag Diverse klimaatverdragen ondertekend 1997: Kyoto à Kyotoverdrag: industrielanden zijn overeengekomen om de uitstoot van broeikasgassen o.a. CO 2 in met 5% te verminderen in verhouding tot : Johannesburg à millenniumontwikkelingsdoelen Aantal mensen in armoede moet halveren Kindersterfte moet met 2/3 afnemen Partnerschapinitiatieven: overeenkomsten tussen regeringen, instellingen, bedrijven etc. om activiteiten op het gebied van duurzame ontwikkeling te ontplooien 2007: Bali à werd klimaatakkoord gesloten: Tot 2009 onderhandelen over opvolger Kyoto Vermindering wereldwijde emissies Rijke landen moeten meetbare uitstootbeperkingen krijgen en ontwikkelingslanden verminderingsacties Milieuorganisaties: IAFA, International Atomic Energy Agency à stelt basisnormen vast voor radioactieve straling en regels voor transport en lozing van deze stoffen FAO, Food and Agriculture Organization à wereldvoedselvoorziening WHO, De World Health Organization à verontreiniging en drinkwaterbescherming OESO, Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling à adviseren en harmoniseren van milieumaatregelen en het voorbereiden van internationale overeenkomsten Pagina 16 van 20

17 Hoofdstuk 5: Milieu, cultuur en politiek 1 Factoren die een effectief milieubeleid tegenwerken! De volgende factoren spelen van buitenaf een rol en werken in op het besluitvormingsproces: Politiek bestuurlijke factoren Organisatie van de landelijke overheid: Beperkte mogelijkheden voor handhaving beslissingen: toezicht, opsporing etc. Tegenstelling tussen partijpolitiek belang en milieubelang politieke partijen moeten rekening houden met milieuopvattingen van hun kiezers Geringe effectiviteit van de EU: Ontbreken legitieme mondiale autoriteit Sociaal economische factoren Zo beïnvloeden ze de effectiviteit van het milieu: Economische conjunctuur Laagconjunctuur à neergang, minder investeringen à minder milieuinvesteringen Hoogconjunctuur à aantrekken markt, meer productie à meer claim op het milieu Milieuproblemen kunnen concurrentiepositie verslechteren Werkgevers en nemers/consumenten etc. hebben grote invloed op de overheidsmaatregelen Geringe bijdragen aan milieuinvesteringen van het bedrijfsleven omdat ze een tekort aan rendement zien Door economische groei kunnen doelstellingen niet worden gehaald In tijden van lage energie en grondstofprijzen zijn besparingen onrendabel Multinationals/transnationale ondernemingen (internationaal grote en economisch machtige bedrijven met vestigingen wereldwijd) kunnen flexibel omgaan met het regime waaronder ze vallen à gebruiken Gentleman's agreement: afspraak tussen regering en multinational waarbij de multinational een deel van zijn winst in de vorm van belasting aan de overheid betaalt. Culturele factoren Factoren die te maken hebben met de ideeën die er leven onder de mensen: Mensen geloven in technologische ontwikkeling Mensen krijgen tegenstrijdige berichten over hoe het recentelijk met het milieu gesteld is Elk persoon is verschillend hoe hij verantwoordelijk met het milieu omgaat Pagina 17 van 20

18 2 Milieubesef en milieugedrag Veranderd gedragspatroon t.o.v. het milieu: Vaak onderwerp van gesprek à aandacht massamedia Komt voor in dagelijkse bezigheden Sociale controle is toegenomen Producten en productiewijzen zijn soms veranderd Waarden en oriëntaties die ten grondslag liggen: Eerbied/respect voor de natuur Schoonheid/zeldzaamheid van de natuur Gezondheid en welzijn staan voorop Zorg om menselijk bestaat Sociale rechtvaardigheid Voorkeur natuurlijkheid/kleinschaligheid Negatieve houding t.o.v. overheidsbureaucratie/kapitalistische productiewijze Dimensies milieugedrag: al het menselijk handelen dat milieugevolgen heeft: Bewust negatief gedrag à dumpen afvalzak in het weiland Onbewust negatief gedrag à boer die bestrijdingsmiddelen gebruikt in landbouw Bewust positief gedrag à kiezen voor fiets ipv. auto Onbewust positief gedrag à ov ipv. auto om niet in de file te staan Door persoonlijke en maatschappelijke factoren bepaald: Belangen Toegenomen kennis en inzicht Vanuit persoonlijke situatie Maatschappelijke politieke invloed Mens als heerser of als deel van de natuur? Mate waarin men vertrouwen heeft in technische oplosbaarheid Maatschappelijke en persoonlijke visie op relatie tussen mens, techniek en milieu! Milieugedrag kan pas optreden als hieraan is voldaan: Gelegenheid à er moeten faciliteiten zijn om milieuvriendelijk te leven Capaciteit à fysiek, mentaal, financieel in staat gesteld worden om milieuvriendelijk te leven Motivatie Bepalend zijn hiervoor: Attitude Bv. diepe gewoontes, overtuigingen, logische redeneringen Pagina 18 van 20

19 Factoren die bij belang zijn voor milieubewust gedrag: Zichtbaarheid effecten Eigen belang t.o.v. algemeen belang! Milieuvriendelijk gedrag kunnen we zo stimuleren: Kennis en inzicht (Al Gore) Aanpassen aan gedrag van anderen Behulp van belonen en straffen = conditionering! 3 Politieke stromingen en het milieu Confessionele stroming: CDA, CU, SGP Uitgangspunten CDA: Rentmeesterschap Organische maatschappij Gespreide verantwoordelijkheid Maatschappelijk middenveld: verzuilde instellingen. Socialisme/sociaaldemocraten: PvdA, SP Uitgangspunten: Maakbaarheid van de samenleving Liberalisme: VVD, (D66) D66 is pragmatisch: denkt niet vanuit ideologie maar van geval tot geval. Uitgangspunten VVD: Pagina 19 van 20

20 Uitgangspunten D66: Ecologische stroming: Groen Links, (Partij voor de Dieren) Uitgangspunten: Pagina 20 van 20