De evolutie van de Generaal J.B. van Heutszkazerne vanaf de vroege 19de eeuw. Plattegrond: Gemeentearchief Kampen; Fotobewerking: Ernst Hupkes.

Transcriptie

1 De evolutie van de Generaal J.B. van Heutszkazerne vanaf de vroege 19de eeuw. Plattegrond: Gemeentearchief Kampen; Fotobewerking: Ernst Hupkes. 276

2 De Generaal J.B. van Heutszkazerne in beeld door Ernst Hupkes Ingesloten tussen de Oudestraat en de Buiten Nieuwstraat en grenzend aan de Botervatsteeg staat het grootste voormalige militaire complex van Kampen. Op de plek van de huidige middenvleugel bevond zich aan het begin van de 19de eeuw de stadsmanege en grofweg ter plaatse van de huidige noordvleugel bevond zich het deel dat halverwege de 19de eeuw als de oude kazerne werd aangeduid. Na vele decennia van uitbreidingen en verbouwingen, waarbij steeds meer omliggende panden werden opgeslokt kreeg het complex de huidige maat en vorm. Het exterieur bereikte al omstreeks 1876 zijn huidige uiterlijk. Intern zouden nog vele wijzigingen worden doorgevoerd. De geschiedenis van de kazerne zal vooral verbonden blijven met die van het Instructie batal - jon, dat er van 1850 tot 1924 was gevestigd. Vele grote namen volgden hier hun eerste militaire opleiding, zoals generaal J.B. van Heutsz, naar wie in 1938 de kazerne werd vernoemd en de toenmalige minister president H. Colijn. Aansluitend vestigde de Centrale Opleiding Administratief Kader (COAK) zich in de Van Heutszkazerne die, met uitzondering van de oorlogsjaren, toen de kazerne eerst Duitse troepen en later gedeporteerden huisvestte, er tot aan de jaren zeventig van de 20ste eeuw in Kampen zou blijven. Lang durige leegstand werd voorkomen doordat in de periode meerdere opleidingen in het hoger onderwijs, zoals de Christelijke Sociale Academie de IJsselpoort, de Christe lijke Academie voor Beeldende Kunsten en de Christe - lijke Academie voor de Journalistiek, gebruik maakten van de kazerne. Hierna volgde wederom leegstand, totdat omstreeks 2011 duidelijk werd dat de vestiging van een cultuurcluster, bestaande uit de bibliotheek, het archief en de werkruimtes van de gemeentearcheoloog financieel haalbaar was. De daarna uitgevoerde en hoogstnoodzakelijke restauratie van het exterieur heeft interessante sporen uit het verleden opgeleverd. Helaas zijn er ook elementen die verloren zullen gaan of worden bedreigd. Deze fotoserie heeft tot doel de Generaal J.B. van Heutszkazerne te tonen zoals deze er rond de jaarwisseling van bijstond. Hierbij is nadruk gelegd op elementen die (dreigen te) verdwijnen. 277

3 Volgens een publicatie uit 1938 ontving het plein voor de kazerne in 1904 vanwege de gemeente de naam Van Heutszplein. Vanaf 1938 mocht ook de kazerne de naam van generaal J.B. Van Heutsz dragen. Foto: Ernst Hupkes. 278

4 279

5 Oorspronkelijk bevonden zich aan de Oudestraat drie grote entrees met dubbele deuren. Deze werden in 1876 dichtgezet, maar zijn nog altijd herkenbaar aan het lichtere metselwerk. Foto: Ernst Hupkes. 280

6 Deze imposante entree werd omstreeks 1900 geschonken door oud-militairen en toont de buste van Koning Willem III, in het verleden vaak aangezien voor de beeltenis van J.B. van Heutsz. De opbouw met klok werd geschonken door de Kamper Burgerij. Foto: Ernst Hupkes. 281

7 Middenvleugel, begane grond: Direct naast de hoofdingang bevindt zich deze ruimte. Interessant is het betonnen plafond dat ter plekke in een bekisting is gegoten en bij de op handen zijnde verbouwing dreigt te verdwijnen. Foto: Ernst Hupkes. 282

8 Middenvleugel, begane grond. Links van de hoofdentree bevinden zich twee kantoorruimtes waarvan nog enige oorspronkelijke details bewaard zijn gebleven. Deze ruimtes dreigen te verdwijnen voor een grootse, moderne entree. Foto: Ernst Hupkes. 283

9 Middenvleugel, eerste verdieping: Boven de entree op de begane grond dreigt deze ruimte, die nog herinnert aan klassikaal onderwijs, te verdwijnen om plaats te maken voor een moderne vide. Foto: Ernst Hupkes. 284

10 Middenvleugel, tweede verdieping: In de middenvleugel, de noordvleugel en het schoolgebouw bevinden zich deze fraaie betonnen trapopgangen uit 1961, die ook in de buitengevels goed herkenbaar zijn. Foto: Ernst Hupkes. 285

11 Middenvleugel, tweede verdieping: Een eenzame bezoeker kijkt naar buiten vanuit de ruimtes waar ooit de afdeling Binnenhuisarchitectuur van de kunstacademie was ondergebracht. Foto: Ernst Hupkes. 286

12 Middenvleugel, tweede verdieping. Voornamelijk in de middenvleugel zijn nog enige hoge deurkozijnen behouden gebleven uit de bouwtijd van de kazerne. Foto: Ernst Hupkes. 287

13 Middenvleugel, zolder: Zicht op de oorspronkelijke kapconstructie van de middenvleugel, geflankeerd door enkele schilderingen die mogelijk nog stammen uit de academietijd. Foto: Ernst Hupkes. 288

14 Middenvleugel, zolder: Op deze locatie in de middenvleugel bevond zich een vaste verbinding naar de zolder van het schoolgebouw in de vorm van een brug op smeedijzeren liggers. Foto: Ernst Hupkes. 289

15 Zuidvleugel, begane grond: De grote zaal op de begane grond die eens de officierskantine huisvestte werd aan het einde van de 19de eeuw voorzien van gietijzeren kolommen die de oorspronkelijk houten kolommen vervingen. Foto: Ernst Hupkes. 290

16 291

17 Zuidvleugel, begane grond: De oudste van de gietijzeren kolommen stammen uit de periode Foto: Ernst Hupkes. 292

18 Zuidvleugel, begane grond: De kolommen parallel aan de voorgevel zijn in een later stadium aangebracht, toen een voorheen afgescheiden ruimte bij de kantine werd getrokken. Foto: Ernst Hupkes. 293

19 Zuidvleugel, begane grond: Op de achterwand van de kantine bevinden zich aan weerszijden van deze afbeelding van de Nederlandse- en de Kamper vlag rijke schilderingen van ondermeer provinciewapens. Foto: Ernst Hupkes. 294

20 Zuidvleugel, begane grond: Het wapen van de provincie Overijssel bevindt zich rechts van de Nederlandse- en de Kamper vlag. Foto: Ernst Hupkes. 295

21 Zuidvleugel eerste verdieping: Karakteristiek voor de zuidvleugel zijn de segmentbogen. In de noordvleugel zitten rondbogen. De schilderingen op deze foto zijn tijdens een kunstproject na het vertrek van de academie aangebracht. Foto: Ernst Hupkes. 296

22 297

23 Zuidvleugel eerste verdieping: Traphekje in Art-Deco stijl (omstreeks 1924) in het enige deel van de kazerne waar zich nog houten trappen bevinden. Foto: Ernst Hupkes. 298

24 Zuidvleugel eerste verdieping: Eén van de ruimtes van de inpandige officierswoning die via een eigen opgang vanaf de Oudestraat bereikbaar was. Interessant is het strak ontworpen rookkanaal. Foto: Ernst Hupkes. 299

25 Zuidvleugel eerste verdieping: De weinige nog aanwezige houten trappen geven een beeld van hoe de oorspronkelijke kazerne er moet hebben uitgezien. Foto: Ernst Hupkes. 300

26 Zuidvleugel, tweede verdieping: Boven aan de trap op de vorige foto bevindt zich nog een traphekje uit de 19de eeuw. Helaas worden al deze houten trappen bedreigd met sloop. Foto: Ernst Hupkes. 301

27 Noordvleugel, begane grond: In de kazernetijd bevond zich hier de eetzaal van de manschappen. De bij de restauratie van de buitenzijde herplaatste deur bevindt zich op de plek waar zich één van de oorspronkelijke toegangen bevond. Foto: Ernst Hupkes. 302

28 303

29 Noordvleugel, tweede verdieping: In de noordvleugel zijn nog meerdere middeleeuwse scheidingsmuren behouden, die op diverse plaatsen zijn doorsneden door de voor de noordvleugel karakteristieke rondbogen. Foto: Ernst Hupkes. 304

30 Noordvleugel, eerste verdieping: Op 22 februari 1982 ontstond een grote brand in de noordvleugel van de toen als kunstacademie in gebruik zijnde kazerne. De geblakerde balkstompen herinneren hier nog aan. Foto: Ernst Hupkes. 305

31 Noordvleugel, zolder: Na de brand van 22 februari 1982 kon snel worden begonnen met het herstel, doordat directeur Van Sliedrecht zelf als architect optrad en ondermeer deze kapconstructie ontwierp. Foto: Ernst Hupkes. 306

32 307

33 Binnenterrein gezien in oostelijke richting. Het bruine pleisterwerk aan de zuidvleugel markeert de plek waar zich tot voor kort een aanbouw uit 1844 bevond. Foto: Ernst Hupkes. 308

34 Binnenterrein, gezien in zuidelijke richting: Het schoolgebouw, ook wel torengebouw genoemd, werd gebouwd in Rechts in beeld het privaatgebouw dat in 1924 tegen de exercitieloods werd aangebouwd. Foto: Ernst Hupkes. 309

35 Binnenterrein, gezien in noordelijke richting: Het bruine pleisterwerk markeert de locatie van de inmiddels gesloopte aanbouw uit De exercitieloods met haar fraaie zijgevel voorzien van gietijzeren boogramen is in maart 2014 gesloopt Foto: Ernst Hupkes. 310

36 311

37 Binnenterrein, doorkijkje tussen exercitieloods en noordvleugel: Deze fraaie achtergevel van de uit 1854 stammende exercitieloods is in maart 2014 gesloopt om plaats te maken voor een nieuw te bouwen depotruimte. Foto: Ernst Hupkes. 312

38 313

39 Buiten Nieuwstraat gezien in zuidelijke richting. De exercitieloods zal in de toekomst tenminste herkenbaar blijven aan deze fraaie gevel die bewaard blijft. Foto: Ernst Hupkes. 314

40 Buiten Nieuwstraat in noordelijke richting. Het schoolgebouw is al sinds de bouw in 1874 prominent aanwezig in de straat. Begin 2014 is de toekomst van dit fraaie gebouw nog ongewis. Foto: Ernst Hupkes. 315