Vaccineren: Plan van aanpak en handelingsperspectief voor gemeenten in regio Utrecht 105b/AB

Transcriptie

1 Vaccineren: Plan van aanpak en handelingsperspectief voor gemeenten in regio Utrecht 105b/AB September 2018 Inhoudsopgave Vaccineren: Plan van aanpak en handelingsperspectief voor gemeenten in regio Utrecht 105b/AB Inleiding Analyse regio Utrecht Duiding Handelingsperspectief voor gemeenten Vaccinatiekoffer... 4 Bijlage 1. Vaccinatiegraadcijfers regio Utrecht Bijlage 2. Werkgroep vaccinatiegraad

2 1.Inleiding Vaccinaties hebben in Nederland veel levens gered en veel leed voorkomen. Het belang van vaccineren is blijvend groot, zowel voor de individuele kansen van kinderen om gezond en veilig op te groeien als voor de samenleving. Een vaccinatie vanuit het Rijksvaccinatieprogramma (RVP) beschermt een kind tegen het doormaken van een ernstige infectieziekte. Wanneer voldoende mensen zijn ingeënt tegen een infectieziekte, komt deze ziekte ook minder vaak voor. Mensen die niet gevaccineerd kunnen of willen worden, zijn op deze wijze beschermd door de gevaccineerden (groepsbescherming). Om dit effect te behouden, is het ook belangrijk dat zoveel mogelijk mensen zijn ingeënt. Het RVP is al lang een succesvolle preventiemaatregel. Uit het onlangs verschenen (juni 2018) RIVM rapport vaccinatiegraad en jaarverslag Rijksvaccinatieprogramma 2017 is echter gebleken dat: - De vaccinatiegraad is landelijk met 1% opnieuw licht gedaald. De gemiddelde percentages in Nederland liggen voor de meeste vaccinaties boven de 90 procent. - Het aantal meisjes dat zich laat vaccineren tegen HPV is voor het tweede jaar op rij verder afgenomen: van 53,4 procent in 2016 naar 45,5 procent in Wat verder bijdraagt aan het urgentiegevoel zijn de zorgwekkende berichten over mazelen uitbraken in Europese landen, gerelateerd aan weerstand tegen vaccinaties. Ook spelen er relevante nieuwe ontwikkelingen bij het onderwerp: - Vanaf 1 januari 2019 wordt de financiering voor het RVP overgedragen naar gemeenten. - De staatssecretaris van VWS heeft aangekondigd in het najaar van 2018 met een landelijk plan van aanpak n.a.v. de dalende vaccinatiegraad te komen. - Maandag 10 september jl. startte de inhaalcampagne Meningokokken ACWY bij 14 jarigen. De campagne voor de jarigen vindt plaats in Vanaf 2019 worden kinkhoestvaccinaties voor zwangere vrouwen en Rota-virus vaccinatie voor kwetsbare kinderen toegevoegd aan het RVP. - De Gezondheidsraad werkt aan advies waarin bekeken wordt of jongens ook gevaccineerd zouden moeten worden tegen Humaan Papilloma Virus (HPV). In andere landen wordt dit al wel gedaan, Engeland overweegt het. Daar bepleiten artsen om jongens en meisjes vanaf 10 jaar te vaccineren tegen HPV. De landelijke daling van de vaccinatiegraad heeft maatschappelijk veel discussie losgemaakt. Met de toegenomen urgentie staat het onderwerp hoger op landelijke en gemeentelijke politieke agenda s. Dit geldt ook voor de gemeenten in de regio Utrecht. In het AB van 28 juni jl. is aan GGDrU gevraagd te komen met specifiekere informatie op gemeenteniveau over de vaccinatiegraad en handelingsperspectieven om meer bewustwording te creëren onder inwoners van het belang van vaccineren. 2. Analyse regio Utrecht De vaccinatiegraad in de regio Utrecht ligt gemiddeld nog steeds boven de 90%. Desondanks verschilt het percentage per gemeente in de regio. In bijlage 1 is het volledige overzicht van de vaccinatiegraad per gemeente weergegeven. De meest recente cijfers zijn van de vaccinaties die in 2017 of eerder zijn gegeven. Voor de duiding is het nog van belang te realiseren dat deze cijfers alleen iets kunnen zeggen over de kinderen die geboren zijn in 2015 (cohort 2015). Omdat de kinderen die in 2017 of 2018 zijn geboren hun basis-vaccinaties volgens het reguliere vaccinatieschema nog kunnen krijgen tot hun tweede levensjaar, kunnen we over hun vaccinatiegraad pas wat zeggen in respectievelijk 2020 en De impact van de aanpassingen in de gespreksvoering binnen de consultatiebureaus in deze jaren, zoals ook beschreven in bijlage 2, zullen we dus ook pas tegen die tijd echt terug kunnen zien in cijfers. DKTP (Difterie, Kinkhoest, Tetanus, Polio) 2

3 In tabel 1 en figuur 1 van bijlage 1 zijn de meest recente vaccinatiegraad cijfers (vaccinatiegraad rapport 2018) weergegeven voor het Difterie, Kinkhoest, Tetanus en Polio (DKTP) vaccin. In tabel 2 staat een overzicht van de afgelopen 10 jaar. Van de kinderen geboren in 2015, heeft gemiddeld 92,5% op 2 jarige leeftijd de 4 aanbevolen DKTP vaccinaties (aanbevolen voor 2, 3, 4 en 11 mnd) gehaald bij GGDrU. Zij zijn dan basis immuun, wat betekent dat ze hun basis bescherming hebben opgebouwd. Dit komt overeen met het landelijke gemiddelde. Net als in het vaccinatiegraad rapport van 2017 (kinderen geboren in 2014) lagen de cijfers voor Renswoude, Rhenen, Utrechtse Heuvelrug en Woudenberg onder de 90%, maar ze zijn nog iets verder gedaald t.o.v In Rhenen zijn deze percentages het laagst. Helaas liggen nu ook de cijfers voor Eemnes, Montfoort en Veenendaal onder de 90%. In sommige gemeenten zijn de percentages juist gestegen. Dat was in Houten, IJsselstein, Lopik, Wijk bij Duurstede en Zeist. Houten heeft het hoogste percentage kinderen die basis immuun zijn voor DKTP, namelijk 97,3%. BMR (Bof, Mazelen, Rode hond) In tabel 3 en figuur 2 van bijlage 1 is de vaccinatiegraad weergegeven voor het Bof, Mazelen, Rode hond vaccin voor de kinderen die geboren zijn in In tabel 4 staat een overzicht van de afgelopen 10 jaar. Overeenkomstig met de DKTP vaccinatie, is de BMR vaccinatiegraad ook met name laag in de gemeenten die al langer bekend zijn met een lage vaccinatiegraad. Om het risico op uitbraken van mazelen te minimaliseren heeft de WHO een streefpercentage voor BMR vaccinatie gesteld op 95%. Hier zitten meerdere gemeenten onder. Ook voor BMR zijn er een aantal gemeenten die een hoge vaccinatiegraad hebben, zoals Woerden, Lopik en Houten. HPV (Humaan Papilloma virus) M.b.t. de HPV zijn de cijfers landelijk met 8% gedaald tot 45,5%, met een spreiding tussen de 30,5 en 54,1%. Bij GGDrU was het percentage 50,2%. Dit is dus boven het landelijk gemiddelde. Bij de laatste HPV vaccinaties in maart van dit jaar was bij GGDrU de opkomst per vaccinatielocatie relatief hoog, ongeveer 65%. Mogelijk zullen GGDrU cijfers in het RIVM rapport van 2019 dus hoger liggen. 2.1 Duiding De discussie over vaccineren is op zichzelf niet nieuw. We zien in de spreekkamers en op basis van onderzoek dat dit niet meer alleen de traditionele, niet-vaccinerende bevindelijk gereformeerde groep betreft. Onder ouders speelt steeds meer mee dat zij: 1) minder ervaring hebben met de ziekten waartegen gevaccineerd wordt, 2) graag een weloverwogen beslissing willen nemen en daarmee een informatiebehoefte hebben 3) soms een verminderd vertrouwen hebben in instanties. De veelheid aan foutieve informatie die beschikbaar is, onder andere via internet, leidt vervolgens tot verwarring en twijfel. Hierdoor wordt besluitvorming over vaccinatie bemoeilijkt en wordt soms ook van vaccinatie afgezien. Het gaat in de spreekkamers dus vaak over angst voor bijwerkingen, vragen over het belang van vaccineren, de vraag of vaccineren wel halal is etc. Bij de HPV gaat het bij ouders en jongeren vooral om de angst voor mogelijke bijwerkingen, twijfel over de effectiviteit, negatieve verhalen en het hebben van te weinig betrouwbare informatie. 3.Handelingsperspectief voor gemeenten Als antwoord op deze ontwikkelingen startte GGDrU een werkgroep vaccinatiegraad waarin voor de hele provincie JGZ-, IZB- en andere professionals samenwerken. Ook 3

4 Volksgezondheid Utrecht is hierbij betrokken. Het doel is de bewaking en bevordering van de vaccinatiegraad voor de regio Utrecht, via advisering en planontwikkeling. In bijlage 2 staan de resultaten tot nu toe beschreven. GGDrU bouwt voort op het eerder opgestelde beleid 1 dat zich richt op twee doelen: A) Bevorderen van de vaccinatiegraad onder bekende risicogroepen; dit deel speelt vooral in genoemde gemeenten met een lage vaccinatiegraad (<90%). B) Behouden en versterken van de huidige vaccinatiegraad; dit deel geldt voor alle gemeenten. De laatste jaren is met name ingezet op het bevorderen van een open gesprek op de consultatiebureaus, waar ouders hun twijfels kunnen bespreken. Het rapport van de commissie Seydel, in gesprek over vaccineren (2018), ondersteunt deze richting en benadrukt het belang van een perspectief wissel van professional naar ouder. Ook komt het ministerie van VWS in het najaar met een voorstel voor landelijke maatregelen op basis van de aanbevelingen uit het rapport Seydel. Naast de ontwikkelingen in de spreekkamer is het ook belangrijk dat breed in de samenleving over vaccineren wordt gesproken. De mogelijkheden om dit open gesprek te bevorderen liggen niet alleen bij de GGD en partijen die de JGZ uitvoeren. Gemeentebestuurders kunnen een verbindende rol spelen als pleitbezorgers voor vaccinatie om deze dialoog lokaal op gang te brengen. Door vervolgens nog meer inzicht te krijgen op de lokale argumenten van voor en tegenstanders van vaccineren, kunnen we de informatievoorziening rondom vaccineren ook lokaal verbeteren. Echter, we kunnen ons voorstellen dat gemeentebestuurders zich nu niet helemaal toegerust voelen voor het voeren van deze dialoog. De Werkgroep vaccinatiegraad wil bestuurders graag ondersteunen om deze taak op te kunnen pakken door hen op maat een vaccinatiekoffer aan te bieden. Overigens, het is goed om ons te realiseren dat deze situatie met betrekking tot de vaccinatiegraad het gevolg is van langdurige processen. Ook het keren van de situatie zal op de lange termijn pas de resultaten laten zien. Mocht zich in de tussentijd een acute infectieziektedreiging voordoen, zijn we daar in Nederland en in de regio Utrecht uiteraard goed op voorbereid. Er liggen draaiboeken en maatregelen klaar om aanvullend ingezet te worden. Gemeenten met een lage vaccinatiegraad kunnen hierbij o.a. denken aan tijdelijke wering (al dan niet vrijwillig) van niet-gevaccineerde kinderen op scholen en dagverblijven waar een hoog risico op de overdracht van infectieziekten is. 3.1 Vaccinatiekoffer De vaccinatiekoffer die GGDrU wil aanbieden zal bestaan uit drie onderdelen: 1) lokale cijfers, 2) krachtenveldanalyse, 3) antwoorden op veel gestelde vragen over vaccinatie. Hiermee willen we gemeenten munitie geven om de lokale dialoog over vaccinatie te kunnen starten. Lokale cijfers Per gemeente zijn vaccinatiegraadcijfers beschikbaar voor de verschillende RVP vaccinaties en voor de afgelopen jaren. Ook is van de laatste cijfers (2018, kinderen geboren in 2015) de vaccinatiegraad op postcode niveau beschikbaar. Omdat het in sommige gemeenten om heel weinig kinderen gaat per postcode gebied zijn deze cijfers met oog op de privacy niet standaard openbaar. Maar met deze cijfers kan binnen de GGDrU lokaal wel worden gekeken naar gebieden waar de vaccinatiegraad lager is dan verwacht. Het lokale JGZ team kan wel aangeven welke lokale factoren eventueel een rol kunnen spelen in het betreffende gebied. Deze lokale cijfers zouden ook voor gemeenten 1 Zie tabel 3 (in bijlage 2) waarin tevens opgenomen de afstemming met landelijk en interregionaal beleid. 4

5 aanleiding kunnen zijn om duidingsgesprekken te organiseren met partners in de wijken waar dit met name van belang is. Krachtenveldanalyse Om als gemeente een lokale dialoog te kunnen bevorderen is het daarnaast ook van belang stil te staan met welke lokale partners met name of als eerste gesproken zou kunnen worden. Dit kan per gemeente verschillen en afhangen van de lokale cijfers, hierover kan de GGDrU adviseren. Concreet houdt dit in dat we kunnen adviseren hoe de lokale dialoog te voeren en met welke partners in gesprek te gaan. Ook kunnen we tips geven hoe dit kan worden aangepakt, bijvoorbeeld m.b.v. een opzet voor een themamiddag. Antwoorden op veelgestelde vragen over vaccinatie Het doel hiervan is om gemeentebestuurders een aantal kernboodschappen mee te geven en om voldoende munitie te bieden om een gesprek te kunnen voeren. Een eerste greep volgt hieronder, ter oriëntatie. De inhoud en indeling is nog onderwerp van verdere uitwerking voor de vaccinatie-koffer. Voorbeeld vragen: Waarom vaccineren we eigenlijk? Elk kind heeft het recht om gezond en veilig op te groeien. Vaccinaties zijn hierbij van belang om een kind te beschermen tegen ernstige infectieziekten, zoals mazelen of polio. Dit zijn ernstige ziektes die een grote invloed kunnen hebben op de gezondheid van kinderen. Wanneer voldoende mensen zijn ingeënt tegen een infectieziekte, komt deze ziekte ook minder vaak voor. Mensen die niet gevaccineerd kunnen of willen worden, zijn op deze wijze beschermd door de gevaccineerden (groepsbescherming). Groepsbescherming is essentieel voor alle pasgeborenen (2 tot 14 maanden) en mensen die om medische redenen onvoldoende immuniteit kunnen opbouwen. Zij lopen het grootste risico op vermijdbare ziekte en sterfte. Daarnaast profiteren natuurlijk ook de niet-gevaccineerden van groepsimmuniteit, een gegeven dat leidt tot de nodige discussie, getuige de term free-riders. Groepsimmuniteit biedt een adequate bescherming wanneer 95% is gevaccineerd voor BMR en 90% voor DKTP. Zijn sommige vaccinaties onnodig omdat ziektes (zoals polio) niet meer voorkomen in Nederland? Hoewel polio bijvoorbeeld niet meer voorkomt in Nederland, is de ziekte nog niet uitgeroeid, want het komt nog voor in enkele landen. Polio proberen we nu helemaal uit te roeien en zodra dat gelukt is, kan de vaccinatie afgeschaft worden. Net als met pokken: deze ziekte hebben we kunnen stoppen, en daarom wordt er niet meer tegen gevaccineerd. Maar zolang een ziekte nog niet is uitgeroeid, is het belangrijk om de situatie te handhaven door te vaccineren. Zodra je stopt met vaccineren, kan een ziekte terugkomen. De wereldwijde bestrijding van polio en difterie is goeddeels effectief. Met name de kans op een polio epidemie is daardoor in vergelijking tot eind vorige eeuw drastisch afgenomen. Dankzij dit lage dreigingsniveau kunnen we ons tot op zekere hoogte permitteren dat er regio s zijn met een lage vaccinatiegraad. Dit is tevens de onderbouwing van het advies van de Gezondheidsraad om onder voorwaarden voorrang te geven aan de autonomie van ouders om zelf te beslissen over wel of niet vaccineren voor RVP-ziekten (RVP: Rijksvaccinatieprogramma). Vaccinaties werken doordat ze je kind ziek maken. Waarom zou je een ziekte introduceren in een gezond lijf? 5

6 Het idee van vaccinaties is nou juist dat je er níet ziek van wordt. Omdat je niet de volledige ziekteverwekker (bacterie of virus) krijgt ingespoten. In vaccins zitten sterk verzwakte of dode, of zelfs maar heel kleine stukjes van virussen of bacteriën. Hierdoor kun je de ziekte die ze normaal veroorzaken niet krijgen. Je wekt met vaccins geen immuunreactie op door het lichaam ziek te maken. Een betere vergelijking is dat je het immuunsysteem als het ware een heel gedetailleerd plaatje van de ziekteverwekker voorhoudt. Inclusief de precieze vorm, alles. Net als wanneer je van plaatjes leert wat gevaarlijke dieren zijn, zodat je die voortaan in het wild kunt mijden. Die plaatjes zelf doen niks. Toch is alleen dat al genoeg om je immuunsysteem in de alarmstand te zetten en zich te bewapenen tegen deze bedreiging. Zijn de ziekten waartegen we vaccineren dan geen onschuldige kinderziekten? Dit wordt vaak gezegd over mazelen, maar mazelen is geen onschuldige kinderziekte. Complicaties leiden tot ziekenhuisopnames en in ongeveer 1 op 1000 à infecties tot overlijden. Het mazelenvirus is daarnaast in staat om de opgebouwde individuele immuniteit grote schade toe te brengen die nog vele jaren kan nawerken. Ook het idee dat een eenmaal doorgemaakte infectie altijd leidt tot betere immuniteit is dus onjuist. 6

7 Bijlage 1. Vaccinatiegraadcijfers regio Utrecht 2018 Tabel 1. Cijfers basisimmuniteit DKTP op de leeftijd van 2 jaar bij GGDrU, 2018 (alle vier DKTP vaccinaties gehad voor de 2 e verjaardag) Aantal kinderen DKTP zuigelingen 2015 cohort jaar 2 jaar Primaire % Basisimmuun b % serie a GGD regio Utrecht Amersfoort , ,5 Baarn , ,0 Bunnik , ,3 Bunschoten , ,8 De Bilt , ,6 De Ronde Venen , ,5 Eemnes , ,8 Houten , ,3 IJsselstein , ,5 Leusden , ,5 Lopik , ,3 Montfoort , ,3 Nieuwegein , ,6 Oudewater , ,2 Renswoude , ,8 Rhenen , ,2 Soest , ,0 Stichtse Vecht , ,2 Utrecht , ,7 Utrechtse Heuvelrug , ,1 Veenendaal , ,0 Vianen , ,1 Wijk bij Duurstede , ,8 Woerden , ,5 Woudenberg , ,3 Zeist , ,4 Totaal , ,5 Bron: Vaccinatietoestand in Nederland, RIVM,

8 Figuur 1. Percentage kinderen DKTP basis immuun, cohort

9 Tabel 2. Trend vaccinatiegraad DKTP voldoende geïmmuniseerd, zuigelingen - Gemeenten Amersfoort 95,30% 94,30% 95,60% 96,10% 94,80% 96,00% 95,70% 95,00% 93,90% 93,50% Baarn 95,80% 95,60% 96,20% 95,10% 95,00% 96,40% 96,70% 96,60% 94,50% 94,00% Bunnik 95,10% 97,10% 96,70% 96,30% 97,50% 98,10% 92,10% 95,80% 95,20% 92,30% Bunschoten 97,00% 97,50% 98,20% 99,60% 97,00% 96,60% 97,70% 97,20% 95,10% 92,80% De Bilt 92,40% 93,30% 91,70% 92,40% 91,50% 91,10% 91,60% 89,90% 91,40% 92,60% De Ronde Venen 95,30% 96,10% 96,20% 95,90% 96,50% 97,50% 95,40% 95,70% 94,20% 94,50% Eemnes 95,00% 97,30% 98,30% 97,00% 94,30% 93,90% 94,70% 91,40% 95,00% 88,80% Houten 96,40% 96,50% 97,70% 97,30% 97,00% 96,70% 97,00% 96,60% 95,20% 97,30% IJsselstein 98,50% 97,00% 96,70% 96,50% 97,10% 94,70% 96,40% 95,80% 93,40% 96,50% Leusden 93,30% 96,60% 96,00% 94,80% 97,20% 97,10% 95,00% 94,80% 95,70% 93,50% Lopik 91,80% 95,40% 94,90% 95,70% 97,70% 97,60% 93,30% 95,00% 92,50% 96,30% Montfoort 94,30% 92,50% 95,60% 93,20% 92,50% 88,70% 91,30% 93,70% 93,00% 87,30% Nieuwegein 94,70% 96,90% 95,30% 94,60% 97,20% 97,40% 96,90% 96,30% 94,40% 94,60% Oudewater 94,00% 97,40% 95,70% 97,40% 97,80% 98,40% 96,50% 99,00% 94,30% 89,20% Renswoude 86,90% 82,30% 88,30% 85,20% 78,40% 77,00% 75,30% 76,40% 77,50% 75,80% Rhenen 76,80% 76,60% 75,40% 76,20% 81,10% 78,40% 75,40% 82,20% 80,30% 72,20% Soest 91,50% 95,60% 93,30% 94,80% 93,00% 94,80% 95,30% 92,10% 93,40% 91,00% Stichtse Vecht 92,70% 95,50% 93,80% 95,50% 95,30% 96,30% 95,50% 94,80% 95,10% 95,20% Utrecht 95,60% 95,00% 95,10% 92,70% Utrechtse Heuvelrug 91,90% 90,30% 90,50% 90,40% 90,20% 90,80% 89,40% 90,30% 88,80% 86,10% Veenendaal 88,70% 89,90% 92,40% 89,50% 89,20% 89,50% 88,40% 91,40% 91,60% 88,00% Vianen 96,60% 97,50% 95,20% 98,60% 95,20% 99,10% 96,50% 94,10% 92,30% 90,10% Wijk bij Duurstede 90,80% 96,80% 95,80% 95,70% 94,60% 93,50% 89,90% 91,50% 91,80% 94,80% Woerden 93,80% 97,30% 96,30% 96,40% 97,40% 98,10% 97,90% 95,70% 97,50% 96,50% Woudenberg 90,20% 87,20% 86,60% 86,50% 88,80% 88,00% 87,60% 83,50% 88,10% 86,30% Zeist 92,10% 94,80% 94,60% 95,60% 96,80% 95,50% 94,90% 92,60% 92,00% 93,40% Bron Vaccinatietoestand Nederland, RIVM 9

10 Tabel 3. BMR basisimmuniteit zuigelingen, 2018 (BMR vaccinatie met 14 maanden) Aantal kinderen cohort 2015 Basisimmuun Gemeente 1 jaar % GGD regio Utrecht Amersfoort ,9 Baarn ,3 Bunnik ,8 Bunschoten ,0 De Bilt ,1 De Ronde Venen ,2 Eemnes ,3 Houten ,4 IJsselstein ,8 Leusden ,9 Lopik ,0 Montfoort ,0 Nieuwegein ,7 Oudewater ,2 Renswoude ,2 Rhenen ,3 Soest ,0 Stichtse Vecht ,5 Utrecht ,5 Utrechtse Heuvelrug ,1 Veenendaal ,2 Vianen ,6 Wijk bij Duurstede ,6 Woerden ,3 Woudenberg ,4 Zeist ,6 Totaal ,3 Bron: Vaccinatietoestand Nederland, RIVM,

11 Figuur 2. Percentage kinderen BMR basis immuun, cohort

12 Tabel 4. Trend vaccinatiegraad BMR voldoende geïmmuniseerd, zuigelingen - Gemeenten Amersfoort 96,60% 96,20% 97,00% 95,70% 96,90% 95,90% 96,80% 95,90% 94,80% 93,90% Baarn 98,10% 96,80% 97,30% 95,90% 96,30% 97,60% 95,90% 96,10% 96,60% 95,30% Bunnik 98,40% 97,10% 97,40% 94,70% 98,10% 97,40% 95,00% 97,60% 97,00% 91,80% Bunschoten 99,60% 98,60% 98,20% 98,50% 98,30% 98,00% 97,70% 97,20% 94,30% 94,00% De Bilt 94,20% 95,20% 92,30% 92,80% 91,70% 90,10% 92,30% 93,00% 92,60% 93,10% De Ronde Venen 96,70% 98,60% 97,50% 96,60% 97,20% 98,30% 97,40% 97,00% 95,00% 95,20% Eemnes 99,00% 98,20% 100,00% 97,00% 99,10% 93,90% 97,40% 97,10% 97,00% 86,30% Houten 97,20% 98,00% 98,10% 97,30% 97,50% 97,80% 97,80% 95,90% 95,80% 96,40% IJsselstein 98,50% 98,80% 99,10% 98,80% 98,30% 97,10% 98,60% 96,40% 96,40% 96,80% Leusden 95,10% 96,90% 97,90% 95,40% 97,20% 96,70% 95,30% 94,10% 96,70% 93,90% Lopik 97,10% 96,90% 97,70% 95,10% 95,90% 95,30% 92,50% 95,70% 91,80% 97,00% Montfoort 97,20% 93,00% 95,00% 94,40% 93,10% 90,50% 94,00% 91,10% 92,40% 88,00% Nieuwegein 98,00% 98,00% 97,40% 97,70% 97,50% 98,00% 98,00% 97,40% 95,80% 95,70% Oudewater 98,30% 97,40% 98,30% 98,30% 97,80% 99,20% 94,70% 100,00% 95,30% 91,20% Renswoude 86,90% 83,50% 88,30% 84,00% 78,40% 77,00% 76,70% 75,30% 76,40% 74,20% Rhenen 76,10% 80,20% 76,20% 79,40% 82,00% 80,00% 76,30% 83,10% 81,70% 71,30% Soest 96,60% 96,40% 95,30% 92,50% 97,30% 96,00% 94,20% 93,10% 92,80% 91,00% Stichtse Vecht 95,90% 96,60% 95,40% 96,20% 95,40% 96,80% 96,40% 95,10% 96,10% 95,50% Utrecht 96,60% 96,00% 96,00% 94,50% Utrechtse Heuvelrug 93,20% 91,60% 92,80% 91,10% 91,50% 91,60% 90,60% 92,70% 88,20% 87,10% Veenendaal 89,80% 91,00% 93,20% 89,50% 89,60% 90,80% 89,40% 91,60% 91,50% 88,20% Vianen 95,70% 94,70% 96,20% 98,60% 95,70% 98,20% 97,00% 95,00% 92,80% 92,60% Wijk bij Duurstede 91,20% 96,40% 96,10% 94,40% 93,80% 92,50% 92,20% 91,50% 91,00% 95,60% Woerden 96,80% 96,80% 96,30% 97,20% 97,40% 97,80% 97,90% 96,40% 97,40% 97,30% Woudenberg 88,20% 83,90% 91,70% 85,10% 88,80% 86,70% 87,00% 83,50% 88,70% 84,40% Zeist 94,40% 96,30% 95,60% 96,40% 95,60% 94,90% 94,70% 94,50% 92,40% 93,60% Bron: Vaccinatietoestand Nederland, RIVM 12

13 Tabel 5. HPV vaccinatiegraad op leeftijd 14 jaar, 2018 Aantal kinderen cohort 2003 HPV adolescente meisjes, cohort 2003 Volledig afgesloten e % GGD regio Utrecht Amersfoort ,7 Baarn ,1 Bunnik ,5 Bunschoten ,3 De Bilt ,3 De Ronde Venen ,0 Eemnes ,9 Houten ,1 IJsselstein ,0 Leusden ,9 Lopik ,2 Montfoort ,0 Nieuwegein ,5 Oudewater ,3 Renswoude ,4 Rhenen ,5 Soest ,7 Stichtse Vecht ,7 Utrecht ,9 Utrechtse Heuvelrug ,7 Veenendaal ,2 Vianen ,9 Wijk bij Duurstede ,3 Woerden ,8 Woudenberg ,7 Zeist ,6 Totaal ,2 Bron: Vaccinatietoestand in Nederland, RIVM,

14 Bijlage 2. Werkgroep vaccinatiegraad Op verzoek van vier gemeenten heeft GGDrU in 2016 en 2017 advies uitgebracht over de lage vaccinatiegraad in de regio. Goedkeuring van het 2 e adviesrapport heeft geleid tot implementatie van de daarin opgenomen aanbevelingen. Voor de meeste beschreven subdoelen zijn inmiddels concrete resultaten behaald. De tot nu toe behaalde resultaten zijn: Kwalitatief onderzoek onder bevindelijk gereformeerden. Doel is inzicht te krijgen in overwegingen van ouders die vanuit twijfel uiteindelijk beslissen om toch te vaccineren en hun eventuele behoeften aan ondersteuning. Inmiddels wordt gewerkt aan de data-analyse. Resultaten volgen eind Deskundigheidsbevordering van JGZ-professionals van GGD regio Utrecht en VG Utrecht op het terrein van kennis (e-learning). Binnen GGD regio Utrecht wordt ook een aanvullende training gespreksvaardigheid georganiseerd (shared decisionmaking). Alle JGZ 0-12 professionals uit de Valleigemeenten en Woudenberg zijn ook hierin inmiddels geschoold. Kwaliteit van de website van de GGDrU is verbeterd (vaccineren heeft een prominente plek binnen de website gekregen en teksten zijn herzien o.b.v zoekgedrag/behoeftes van inwoners). Verdergaande voorstellen zijn in ontwikkeling. In de loop van 2018 zijn extra vaccinatieconsulten ingevoerd op de consultatiebureaus van GGD regio Utrecht en VG Utrecht, gefinancierd vanuit de extra financiële middelen van VWS. De consulten zijn bedoeld voor ouders die er behoefte aan hebben of twijfelen over vaccineren. Het doel van de multidisciplinaire Werkgroep vaccinatiegraad is de bewaking en bevordering van de vaccinatiegraad voor de regio Utrecht. De werkgroep doet dit via advisering en planontwikkeling, in opdracht van het management van de GGDrU, zoals ook beschreven in de WPG. Een vertegenwoordiging van de afdeling Volksgezondheid van de gemeente Utrecht is onderdeel van de werkgroep. De werkgroep bouwt voort op het eerder opgestelde beleid 2 dat zich richt op twee doelen: A) Bevorderen van de vaccinatiegraad onder bekende risicogroepen; dit deel speelt vooral in genoemde gemeenten met een officiële lage vaccinatiegraad. B) Behouden en versterken van de huidige vaccinatiegraad; dit deel geldt voor alle gemeenten. De meeste inzet gaat inmiddels uit naar doelstelling B, conform de actuele ontwikkelingen. 2 Zie tabel 3 waarin tevens opgenomen de afstemming met landelijk en interregionaal beleid. 14

15 Tabel 3. Overzicht voortgang en acties werkgroep vaccinatiegraad, op basis van tweede adviesrapport (Kansen voor betere communicatie, 2017) Doel Actie Status Evaluatie, vervolg of afronding Handelingsdoelstelling a: vaccinatiegraad verhogen 1 Inzicht verkrijgen in haalbare en door de doelgroep mede gedragen mogelijkheden om het open gesprek over vaccinaties te bevorderen. 3 Nader kwalitatief onderzoek naar mogelijke aangrijpingspunten voor een nieuw te ontwikkelen benadering voor de bevindelijk gereformeerde doelgroep. Handelingsdoelstelling b: behouden wat we hebben 2 Inzetten op open gesprekken in de spreekkamer met de individuele ouders. 1 Aanvullende training van GGD professionals op het gebied van kennis over vaccinaties en specifieke gespreksvaardigheden. 3 Benutten van de mogelijkheden voor extra vaccinatieconsult met ouders tijdens het spreekuur. 4 Inzetten op verbetering van publiekscommunicatie Het verbeteren van de kwaliteit van de publiekscommunicatie op websites van CJG s, gemeenten en GGD Verkennen welke betekenis de dubbelrol 5 van GGD en Wordt momenteel uitgevoerd. Interviews zijn afgenomen, analyses worden uitgewerkt. NB: Daarnaast komen resultaten van RIVM-onderzoek beschikbaar over de rol van logistieke drempels. Uitgevoerd is: scholing nieuwe medewerkers scholing vaccinatieplannen e-learning RVP RIVM training shared decision making in met name Vallei-gemeenten en Woudenberg. Afgerond. De website van de GGDrU is geëvalueerd en aangepast. Websites van ketenpartners zijn bekeken. In het tweede rapport werd een mini-symposium van GGD en Oplevering resultaat GGDrU-onderzoek en RIVMonderzoek najaar Vervolg afhankelijk van uitkomsten. Vervolg: vervolg training shared decision making in 2018 voor gemeenten met een lage vaccinatiegraad (Utrechtse Heuvelrug, Eemnes, Montfoort en Oudewater). training shared decision making voor medewerkers in alle regio s van de GGDrU in 2019 inventariseren mogelijkheid van effect evaluatie van trainingen shared decision making Er zijn signalen dat implementatie suboptimaal verloopt. Voorstel voor vervolg: evaluatie van het implementatietraject van extra vaccinatieconsult 4. Vervolg: Ketenpartners adviseren website van RIVM of GGD als bron te gebruiken. In samenwerking met RIVM de huidige bron voor ketenpartners (opvoeden.nl.) te vragen hun informatie te herzien. Verdere verkenning van dit onderwerp heeft geleid tot verandering van gezichtspunt. Vervolg: 3 Open in de zin dat er ruimte is voor hun persoonlijke meningen én voor wetenschappelijke inzichten. 4 Praktisch gezien is dit ingevoerd. Echter in de praktijk blijkt, niet altijd de mogelijkheid bekend te zijn, en zou het niet goed passen in de planning vanwege een tekort aan personele bezetting. Inzicht proberen te krijgen in hoe vaak van de extra tijd gebruik gemaakt wordt. Of dit beleid op een andere manier laagdrempelig evalueren. 15

16 5 Inzetten op de relatie met ketenpartners en dialoog in de samenleving. gemeenten in het publieke debat heeft voor het communicatiebeleid van de GGD over vaccinaties. Peilen van behoefte aan uitwisseling kennis en ervaringen omtrent RVP bij o.a. JGZ, huisartsen en verloskundigen. gemeenten over dit onderwerp geadviseerd. Eerdere inventarisatie onder huisartsen en verloskundigen wees uit dat hier geen levendige behoefte heerst. Daarom dit als experiment vormgegeven. ondersteunen lokale dialoog in gemeenten, zoals beschreven in dit DB stuk. Vooralsnog wordt hierover geen mini-symposium georganiseerd. Gemeenten Woudenberg, Rhenen, Renswoude en Veenendaal hebben voorkeur voor bijeenkomst met ketenpartners. Dit is in lijn met de wens om lokale dialoog in gemeenten te ondersteunen. Uitwerking van rol GGD hierin volgt nog. 5 Het doel om de groepsimmuniteit op peil te houden, lijkt te botsen met haar rol als onpartijdige verstrekker van informatie over vaccinatie. 16

17 17