6.5. Boekverslag door I woorden 9 juni keer beoordeeld. Geschiedenis

Transcriptie

1 Boekverslag door I woorden 9 juni keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Feniks Hoofdstuk 1: De nadagen van het Ottomaanse Rijk In de 13e eeuw werd het Ottomaanse Rijk gesticht. Als kroon op dat werk veroverden ze in 1453 Constantinopel. In de 15e en 16 eeuw wisten de Turkse Sultans hun imperium uit te breiden van het Midden-Oosten tot Noord-Afrika. Het beschikte over een gevreesd leger en een sterke vloot. 1.1 De zieke man van Europa De sultan droeg de titel Kalief: Opvolger van de profeet Mohammed. Het Ottomaanse rijk verloor veel macht. Dit had verschillende oorzaken: 1) Een groeiende technische achterstand op het westen. Ze gingen niet mee in de Renaissance, de wetenschappelijke revolutie of de Verlichting. Ook typerend was het verzet tegen de drukpers. 2) De groeiende macht van de Russen. 3) Geen deelname aan de wereldeconomie. 4) Gebrek aan leiderscapaciteit. Door andere bezigheden verloor de sultan het overzicht op het rijk. 5) Onder de niet-turkse onderdanen van de sultan ontstond een vurig nationalisme. 6) Noord-Afrika ging verloren door het modern imperialisme. Engeland en Frankrijk wilden hun overzeese bezittingen uitbreiden. 1.2 Britten kopen het kanaal en ruiken olie In 1869 werd het Suezkanaal geopend. De Egyptische heerser Ismail wilde zijn land moderniseren. Hij gaf zoveel uit dat hij zo krap bij kas kwam te zitten, dat hij in 1875 zijn aandeel in het Suezkanaal moest verkopen. De Britse premier Benjamin Disraeli zag zijn kans. Hierdoor werd Groot Brittannië de koploper in de imperialistische race. Maar ook andere landen lagen op de loer. Frankrijk plantte zijn vlag in Noord-Afrika, Italië veroverde Libië. De sultan was heel Noord-Afrika kwijt. De Britse bezetting begon in 1882 door antiwesterse rellen. Egypte werd een Brits protectoraat (gebied onder beschermheerschap). Ondanks de moeite van de Britten om Egypte te verbeteren, bleven veel Egyptenaren zich ergeren aan de arrogante Britten. Na de uitvinding van de benzinemotor in 1880 werd olie zeer belangrijk. Het werd het zwarte goud genoemd. Het Midden-Oosten was belangrijk omdat daar grote voorraden aardolie in de bodem zat. Later kwam ook Amerika olie verwerven in het Midden-Oosten. Door het Suezkanaal én de oliereserves werd deze regio een van de voornaamste conflicthaarden. Pagina 1 van 7

2 1.3 De Jong-Turken grijpen de macht Rond 1900 werd het Ottomaanse rijk de zieke man van Europa genoemd. Dit kwam doordat dit rijk eens zo sterk was en nu al zijn macht had verloren. Politiek en economie waren in handen van de Europese mogendheden. Sultan Abdul Hamid II probeerde tevergeefs zijn gezag te versterken door met de Jihad (heilige oorlog) te dreigen. Dit deed hij om het imperialisme tegen te gaan en zich te verzekeren van trouw van de Arabische inwoners. Het Turkse nationalisme groeide. Er was geen plaats voor andere nationaliteiten met een andere cultuur. Die mensen moesten geturkificeerd worden. Vooral de officieren van het Ottomaanse leger waren erg nationalistisch. Zij stichten het genootschap het Comité van Eenheid en Vooruitgang. Zij werden ook wel Jong-Turken genoemd. Zij hadden zowel haat als bewondering voor het westen. Door een staatsgreep van de Jong-Turken werd Abdul Hamid II in 1909 vervangen. De Jong-Turken streefden naar zowel modernisering als afschaffing van de voorrechten voor buitenlandse ondernemers. De grootste slachtoffers van de turkificatie waren de Arabieren. Zij begonnen een zelfbewustzijn te ontwikkelen, ook wel arabisme genoemd. De Arabische taal werd nieuw leven in geblazen en nationalistische Arabische genootschappen verspreidden kranten. 1.4 De Armeense genocide In 1914 besloot het Jong-Turkse driemanschap de kant van Duitsland en Oostenrijk-Hongarije te kiezen. Verschillende aanvallen van de Jong-Turken werden afgeslagen, dus besloten ze zich op de christelijke Armeniërs te richten. Er werd besloten de Armeniërs naar de Syrische woestijn te deporteren. Deze dodenmars eindigde in een genocide (volkerenmoord). Onderweg werden de Armeniërs aangevallen en vermoord. Niet door Turkse soldaten, maar door vrijgelaten criminelen of Koerdische bendes. De organisatie stond onder direct gezag van de overheid. De vergelijking met Auschwitz is niet vergezocht, want het doel was hetzelfde: Het uitroeien van een heel volk. 1.5 De verdeling van het Midden-Oosten De Brit McMahon had in 1915 met de Arabische vorst Hoessein Ibn Ali een overeenkomst dat Hoessein in opstand zou komen tegen de Jong-Turken. Daarvoor zou Hoessein een onafhankelijk koninkrijk mogen stichten op het Arabische schiereiland en in Syrië en Irak. Lawrence of Arabia fungeerde als contactman tijdens de opstand. In 1918 kregen Britse en Arabische troepen toejuiching van het volk. Maar de Arabieren juichten te vroeg. Maar de Britten voerder hun eigen plannen uit, omdat het Midden- Oosten te rijk was aan olie, en op een strategische plek lag. Bovendien verdienden christelijke minderheden in Syrië bescherming. Achter de rug van de Arabieren om hadden de Engelsen en Fransen al de Sykes-Picot-overeenkomst gesloten.ze spraken in het geheim af om het Midden-Oosten onder hun hoede te nemen. In 1920, op de Brits-Franse conferentie van San Remo, werd het Verdrag van Sèvres gesloten. De gebieden van de Arabieren werden losgescheurd van het Ottomaanse Rijk, en kwamen in Britse-Franse handen. Dit waren nu mandaatgebieden (volmacht om een bepaald gebied te beheren). 1.6 Turkije onder Kemal Atatürk Pagina 2 van 7

3 De turken organiseerden onder leiding van Mustafa Kemal in Ankara een nieuwe regering. Kemal versloeg de Armeense republiek in Oost-Anatolië, de Italianen trokken zich terug en ook de Grieken werden verslagen. Er werd in Oost-Turkije ook bloederig afgerekend met de Koerden, die geen eigen staat kregen. In 1923 werden bij het Verdrag van Lausanne de nieuwe grenzen van Turkije internationaal erkend. Ook zette hij de laatste sultan af in 1923, en riep hij de Republiek Turkije uit. Kemal werd president en Ankara de hoofdstad. Kemal wilde modernisering. Hierbij beschouwde hij de Islam als grootste hinderpaal. Hij wilde secularisering: Op alle terreinen moest de invloed van godsdienst worden teruggedraaid. Hij introduceerde een scheiding tussen kerk en staat. Veel gewoontes werden veranderd: - Veel moskeeën werden gesloten - Het islamitisch onderwijssysteem werd vervangen door een seculier systeem - Islamitische gerechtshoven werden opgeheven - De sharia (islamitisch rechtssysteem) werd vervangen door een burgerlijk wetboek uit Zwitserland en een wetboek van strafrecht uit Italië - Het Arabische schrift werd vervangen voor het Latijnse schrift - De tulband en de fez werden vervangen - Beter onderwijs voor vrouwen - Verbod op polygamie - Invoering van vrouwenkiesrecht Ook de geschiedenis van het Turkse volk werd herschreven. Er werden nieuwe historische wortels verzonnen uit schaamte voor het Ottomaanse Rijk. Het leek erop dat de dictatuur fascistische trekken begon te vertonen. Zijn droom om een heel volk te verbeteren is nooit in vervulling gegaan. Kemal liet zichzelf verheerlijken en werd daarom Atatürk (vader van alle Turken) genoemd. De natie is altijd verdeeld gebleven in voor en tegenstanders van de modernisering en de secularisering. Hoofdstuk 2: Geboren uit onrecht, gegrondvest op onrecht Na een mislukte opstand moesten de joden vluchten. Ze verspreidden zich over de toen bekende wereld, de diaspora genoemd. Antisemitisme was jarenlang de meest hardnekkige vorm van racisme. Het kernprobleem is: één strook land, en twee volkeren die er aanspraak op maken. 2.1 Theodor Herzl en het zionisme Het zionisme, het streven van Joden om terug te keren naar Palestina, is ontstaan in de 19e eeuw. Dankzij de mensenrechtenidealen van de verlichting zijn de Joden een stuk minder gediscrimineerd. Maar door het sterk opkomende nationalisme vonden er eind 19e eeuw pogroms plaats (bloedige jodenvervolgingen). In 1896 publiceerde de Joodse journalist Theodor Herzl Der Judenstaat. Door de Dreyfus-affaire zag hij het antisemitisme als een ziekte. Hij ontwierp een blauwdruk voor een seculiere, joodse staat. In 1897 werd de Zionistische Wereldorganisatie opgericht. Die had het doel een volkenrechtelijk erkend nationaal tehuis in Palestina te vestigen. Maar de Turkse sultan Abdul Hamid II was bang dat de Joden de wankele balans tussen de bevolkingsgroepen zouden verstoren. 2.2 De Balfour-verklaring van Pagina 3 van 7

4 Op 2 november 1917 stuurde James Balfour een brief naar de ZW waarin hij verklaarde dat de Britse regering welwillend was over een Joods nationaal tehuis in Palestina. Dit gebeurde uit verschillende motieven: 1) Medelijden: Medelijden voor de slachtoffers van het antisemitisme 2) Economisch: Joodse bankiershuizen zouden tot gunstige leningsvoorwaarden bereid zijn 3) Imperialistisch: Een westers gezinde Joodse staat zou handig zijn in het strategisch belangrijke Midden- Oosten 4) Weizmann: Chaim Weizmann had de regering een belangrijke dienst bewezen door het vervaardigen van synthetische aceton. Als dank wilde hij een nationaal tehuis voor zijn volk. Dit zijn onverenigbare beloftes, aangezien 1 van de partijen moet verliezen. Chaim Weizmann en Feisal hadden een Joods-Arabische samenwerking afgesproken. 2.3 Palestina onder Brits mandaat De Britten hoopten dat de Arabieren en de Joden goed met elkaar konden samenwerken, aangezien de Joden veel kapitaal en kennis meebrachten. Velen van hen leefden in kibboetzim, een dorpsgemeenschap met gemeenschappelijk eigendom. Joden zouden een maatschappij opbouwen op basis van gelijkheid. Al vrij snel kwamen de Joden en Arabieren tegenover elkaar te staan: 1) Het nationalisme heerste sterk onder de Arabieren 2) De Joden en de Arabieren vormen aparte leefgemeenschappen, waarbij de Joden een veel hogere organisatiegraad tonen. 3) Bovendien richtten de Joden nog een eigen vakbeweging, defensiemacht en een eigen politieke partij op. De zionisten waren superieur tegenover de Arabische bevolking. De Joden kochten stukken grond en de Arabieren zagen de Joden op hun land neerstrijken. In Amerika en Canada waren strenge immigratiewetten, wat ervoor zorgde dat de Joden hun toevlucht zochten in Palestina. Door de opstanden tegen de Joden stuurde de Britse regering en Peel-commissie. De Peel-commissie stelde een verdeling van Palestina voor. De Joden zouden een klein gebied krijgen maar toch waren de Arabieren het hier niet mee eens. In 1939 werd het Witboek gepubliceerd. Palestina zou binnen 10 jaar zelfbestuur krijgen en de Joodse immigratie zou worden beperkt tot in de eerste 5 jaar. Dit was een grote tegenslag voor de Joden, aangezien hun bestaan in Europa werd bedreigd door Hitler. De Britten wilden de Arabieren te vriend houden aangezien de 2e wereldoorlog er aan kwam, en de Arabische olie was hiervoor onmisbaar. 2.4 De Tweede Wereldoorlog en de Holocaust De zionisten kozen, ondanks het Witboek, de kant van de Geallieerden. In 1945 gingen de poorten van de concentratiekampen open en de wereld was geschokt. Toen de kopstukken van Hitlers Derde Rijk werden getoond was de morele schok groot. Veel Joden wilden hun toevlucht zoeken in Palestina. De noodzaak van een eigen Joodse staat leek dwingender dan ooit. 2.5 De stichting van de staat Israël Doordat Engeland de Joodse immigratie naar Palestina had stopgezet, keerde de zionisten zich nu tegen het Britse mandaat. Door verschillende oorlogen en aanslagen konden de Britten de orde niet meer Pagina 4 van 7

5 handhaven, en dus gaven zij mandaat aan de Verenigde Naties. In 1947 had de VN een voorstel over een verdeling van Palestina. De Joden vonden het te bespreken maar de Arabieren waren fel tegen. De Palestijnse Arabieren kregen militaire hulp van buurlanden aangezien ze die zelf niet hadden, in tegenstelling tot de Joden. Veel Arabieren sloegen op de vlucht na aanslagen en burgeroorlogen. Sommige Arabieren hebben ook vrijwillig het land verlaten omdat de Arabische leiders dit hadden opgeroepen via de radio. Door nieuwe historici werd benadrukt dat de Israëli s de Arabieren hebben verdreven. Maar deze informatie drong niet door tot de schoolboeken, want die hielden het bij het verhaal van David (Israël) en de reus Goliath (Arabische overmacht). Zodra de Britten vertrokken gingen de Arabische landen in de aanval. De oorlog ging heel 1948 door, maar in 1949 was er een wapenstilstand. De bestandslijnen waren internationaal erkend en Israël werd toegelaten tot de VN. Voor de Palestijnse Arabieren bleef er niks over. Zij moesten naar vluchtelingenkampen op de westoever en in de Gazastrook. Geen enkel buurland bood hulp aan de Palestijnen, omdat zij anders een propagandawapen waren om te laten zien hoe onmenselijk Israël is. Hoofdstuk 3: Arabieren tegen de staat Israël In korte tijd is de infrastructuur in Israël flink verbeterd. Joodse immigranten kregen meteen staatsburgerschap en de leegstaande dorpen werden vrijgesteld. De Arabische nationalisten schreeuwden om wraak. Alleen Egypte heeft Israël als buurland erkend. De Palestijnen probeerden d.m.v. terreuraanslagen de aandacht te trekken. 3.1 Israël consolideert zich Israël werd een tot aan de tanden gewapende natie. Mannen en vrouwen moesten in dienst voor het leger, maar de Arabieren kregen geen militaire dienst, en mochten geen land kopen. Veel nieuwe joden kwamen uit andere landen: Sefardim: Joden uit Spanje, Portugal en later ook Arabische landen. Zij waren voor een harde lijn tegen Arabische buurlanden. Asjkenazim: Joden uit Oost-, Midden- en West-Europa. Zij waren voor een zachtere aanpak dan de sefardim. Een andere breuklijn door de Israëlische bevolking was de scheiding tussen de orthodoxe en de seculiere Joden. 3.2 Arabisch nationalisme en socialisme In 1952 werd de Brits gezinde koning Faroek afgezet. Twee jaar later stond Nasser op, een militair dictator. Hij beschouwde Israël als vijand en was fel tegen het zionisme. Hij was een nationalist en een socialist. Hij wilde de boeren helpen naar een beter bestaan, maar veel van zijn plannen bleven onuitgevoerd. Het Midden-Oosten was tijdens de Koude Oorlog een strijdtoneel tussen de SU en de VS. Nasser neigde naar het Russische kamp, Ben-Goerion, premier van Israël, naar het westerse kamp. Er bleef door verschillende aanslagen over en weer een sluimerende oorlog bestaan. In Syrië en Irak groeide het nationalisme ook sterk en er ontstond de Baath-partij. Deze partij stond voor wederopleving van de Arabische natie. Ze waren zowel nationalistisch als socialistisch. In Irak vond in 1958 een staatsgreep plaats. Irak werd een republiek en wijzigde radicaal van koers. In Pagina 5 van 7

6 greep de Baath-partij de macht. De nieuwe president was Hassan al-bakr, met Saddam Hoessein in zijn schaduw. Doordat de Baath-partij in zowel Syrië als Irak de macht had, betekende wel dat er meer een eenheid ontstond in de Arabische wereld. Het enige bindmiddel was de gezamenlijke haat tegen Israël. De Arabische Liga, opgericht met als doel eenheid, bleek een machteloos orgaan. 3.3 Drie oorlogen met Israël Suezcrisis 1956 Nasser wilde de Assoeandam in de nijl bouwen, maar de westerse banken wilden dit financieren. De Russen wilden dit wel financieren. Hij kon de Britten een hak zetten, omdat het Suezkanaal hét symbool was van de westerse overheersing. Maar Engeland zou samen met Frankrijk en Israël in actie komen. Maar toen zij Egypte aanvielen kregen ze kritiek van Amerika. Dit kwam omdat Amerika een kernoorlog vreesde, aangezien het midden in de Koude Oorlog was. Doordat de Engelsen en Fransen zich moesten terugtrekken was Nasser de grote winnaar. De Assoeandam kwam er ook, en Nasser was dé held van de Arabische wereld. Zesdaagse oorlog 1967 Nasser dwong de VN zich terug te trekken uit Sinaï, en hij sloot de enige zeeverbinding van Israël naar Azië af. De Israëlieten leefden in angst. De Israëlische regering wilde niet wachten tot de vijand aanviel dus besloten ze als 1e aan te vallen. Binnen 6 dagen versloeg Israël Egypte, Jordanië én Syrië. Maar de grootste overwinning was de herovering van Jeruzalem. De overwinning betekende wel dat de Palestijnen in de Gazastrook en aan de Westoever onder Israëlisch gezag kwamen. In ruil voor erkenning wilden de Israëlieten de bezette gebieden teruggeven (behalve Jeruzalem), maar de Arabieren wilden hier niks van weten. Maar door deze overwinning kregen verschillende orthodoxe joden last van hoogmoed. Zij wilden de veroverde gebieden niet opgeven omdat daar Bijbelse gebeurtenissen hebben plaatsgevonden (Judea en Samaria). Jom Kippoeroorlog 1973 Nasser stierf in Anwar Sadat was zijn opvolger. Hij wilde alleen vrede op basis van een militaire overwinning. In Oktober 1973 vielen Syrië en Egypte tegelijk Israël binnen. Amerika bood hulp, maar de SU dreigde met het atoomwapen. Amerika wilde er dus voor zorgen dat Israël halt hield. Door deze oorlog beseften de Arabische landen dat zij olie hadden, een machtig wapen. Zij verhoogden dus de prijzen, wat een economische inzinking betekende. Veel landen kozen voor de kant van de Arabieren. Sommigen beschuldigde het zionisme zelfs als een vorm van racisme. Camp David 1979 In 1977 deed president Sadat een belangrijke stap: Hij reisde naar Jeruzalem om daar parlement toe te spreken. De Amerikaanse president Jimmy Carter nodigde Sadat en de Israëlische premier Begin uit in Camp David. Hier kwamen akkoorden uit voort die in 1979 zijn getekend: 1) Wederzijdse erkenning 2) Een vredesverdrag waarbij Israël de Sinaï zou teruggeven en Israëlische schepen vrij door het Suezkanaal mochten varen 3) Israël moest instemmen met een beperkte vorm van zelfbestuur voor de Palestijnen in de bezette gebieden Sadat werd als verrader gezien en tijdens een parade doodgeschoten. In Israël kreeg het rechtse Likoedblok veel aanhang. Zij wilden harder optreden tegen de terroristische acties van de Palestijnen. Pagina 6 van 7

7 Likoed won in 1977 de verkiezingen, en de nieuwe premier werd Menachim Begin. Zijn doel was het verjoden van de Gazastrook en de westoever. Hiermee wilde Likoed kenbaar maken dat Judea en Samaria bij Israël horen. 3.4 De Palestijnen en hun organisaties Na de 6-daagse oorlog vluchtten veel Arabieren naar buurlanden, maar ook in de vluchtelingenkampen, onder erbarmelijke omstandigheden. Na de 6-daagse oorlog kwam het nationalisme op in de Palestijnen. In 1964 was op het initiatief van de Liga de Palestinian Liberation Organization opgericht. Hierin speelde de guerrillaorganisatie El Fatah van Yasser Arafat een belangrijke rol. Gewapende strijd zou leiden tot een eigen staat Palestina. In 1969 kreeg Arafat de leiding over de PLO. Met vliegtuigkapingen en bedreigingen wilde Arafat wereldwijde aandacht trekken. Eén van de beruchtste acties was de gijzeling van de Israëlische atletiekploeg. In 1987 kwamen Palestijnen uit Gaza en Westoever spontaan in opstand, de intifada genoemd. Door wereldwijde aandacht voor dit conflict werd het ook een mediaoorlog. Israël kreeg veel kritiek te verduren omdat het in kwaad daglicht werd gezet. Pagina 7 van 7