Cees Goossen: Het Fonds voor Gemene Rekening

Transcriptie

1 Familie vermogen Michael Maslinski Corné Brouwers Reinier Russell Jurgen Geerlings Lineke Sneller Paul Koster Quirijn Bongaerts Maartje van Casteren Nout Wellink Xavier Auerbach Marnix van Rij Vincent Oort Jan Nieuwenhuizen Peter Kavelaars Cees Goosen Nathalie Idsinga Raya Oranje Saskia Laseur Frederike van Harskamp Frans Sonneveldt Desire van Beelen Jules de Beer Sabine de Wijkerslooth René de Zwaan Wouter Weijand Peter Cornelius Gertjan van der Baan Aart Bakker Berry van Kollem Mark Grol Jolien Schuerveld Eva Kalis Robert-Jan van Ogtrop Tim Noortman Reyer Hulstein

2 Curriculum Vitae Cees Goossen, belastingadviseur Loyens & Loeff Cees is werkzaam in de Algemene fiscale praktijk. Hij is gespecialiseerd in vermogensstructurering van de vermogende ondernemer (DGA) en ondernemende vermogende. Cees heeft met betrekking tot deze groep relaties ook uitgebreide ervaring opgedaan in de private banking-sector.

3

4 Het Fonds voor Gemene Rekening Inleiding Het aanhouden en beleggen van vermogen kan in de privésfeer en in de vennootschappelijke sfeer gebeuren. Naarmate de omvang van het beleggen vermogen toeneemt, kan gebruik worden gemaakt van schaalvoordelen, zoals toegang tot andere beleggingscategorieën en -producten en een andere prijsstelling bij dienstverleners als banken en vermogensbeheerders. Die schaalgrootte kan ook worden bereikt door meerdere vermogens bij elkaar te voegen, waarmee sprake kan zijn van fondsvorming. In de professionele markt vindt u dat terug in de vorm van beleggingsfondsen die onderdeel kunnen uitmaken van uw portefeuille. In de familiesfeer is eveneens fondsvorming mogelijk, waarbij de zojuist vermelde voordelen optreden, maar andere argumenten misschien zwaarder wegen. Die andere argumenten zijn gelegen in de fiscaliteit, controle en beschikkingsmacht en privacybescherming. Al die elementen zijn onderdeel van de zogenaamde fondsen voor gemene rekening. Wat is een fonds voor gemene rekening? Het fonds voor gemene rekening is niet terug te vinden in het Burgerlijk Wetboek, niet als rechtspersoon 1 en ook niet als samenwerkingsverband 2. Het is wel terug te vinden in de financiële regelgeving en de fiscale wetgeving. In de financiële regelgeving valt het (beleggings)fonds voor gemene rekening te herkennen als een 1 Denk aan NV, BV, stichting, 2 Denk aan vennootschap onder firma en maatschap.

5 Het Fonds voor Gemene Rekening beleggingsinstelling zonder rechtspersoonlijkheid, naast de beleggingsmaatschappij die wel rechtspersoonlijkheid heeft 3. In het civiele recht spreken we met betrekking tot een fonds voor gemene rekening wel van een overeenkomst sui generis 4. Op de fiscale definities wordt later ingegaan. Kenmerk van een fonds is, dat sprake moet zijn van het samenvoegen van meerdere vermogens tot een collectiviteit om gezamenlijk te beleggen en de opbrengst van die beleggingen gezamenlijk te delen. Daarmee is een wezenskenmerk aangegeven: een fonds moet meer dan één deelnemer (participant) hebben, want anders kan geen collectiviteit ontstaan. Naast participanten heeft een fonds een bewaarder en een beheerder, soms verenigd in één partij. De participanten en de bewaarder/beheerder zijn partijen bij de fondsovereenkomst. Hoe werkt het? Bij familievermogens is het gebruikelijk dat al bij leven vermogensoverdracht aan de volgende generatie plaatsvindt. Dat kan om verschillende redenen zijn, bijvoorbeeld als de fiscaliteit (besparing toekomstige erfbelasting) en/of het leren omgaan met vermogen, een rol speelt. Vaak wil de overdrager min of meer controle houden over het vermogen en de schaalgrootte op niveau houden vanwege de eerder vermelde voordelen. Een fonds voor gemene rekening is dan een prima oplossing. Daarbij gaan de ouders met de kinderen een overeenkomst aan waarbij wordt overeengekomen, dat het belegbaar vermogen van de verschillende participanten bij elkaar wordt gehouden en wordt bewaard door de bewaarder. Iedere participant krijgt participatiebewijzen in het fonds, pro rata parte naar ieders nominale deelname in het fonds. Een dergelijk participatiebewijs heeft economisch de waarde van het betreffende belang in het fonds. 3 Wet op het financieel toezicht, artikel 1:1. 4 Sui generis: enige in zijn soort. 114

6 Cees Goossen De juridische eigendom van het vermogen (beleggingen en bankrekeningen) berust bij de bewaarder. Als één van de ouders als bewaarder optreedt, staat het vermogen dus op zijn/haar naam. Meestal is die ouder dan ook beheerder van het fonds, waarbij die beheerrol niet moet worden vereenzelvigd met die van vermogensbeheerder, maar is te vergelijken met die van directeur van een vennootschap. De ouder heeft daarmee de feitelijke controle over het familievermogen, terwijl de beleggingsresultaten van dat vermogen alle participanten aangaan en leiden tot een vermeerdering van de waarde van de participatiebewijzen. Om een aantal redenen heeft het de voorkeur om niet één van de participanten als bewaarder aan te wijzen, maar gebruik te maken van een rechtspersoon, meestal een stichting, als bewaarder. Indien een natuurlijk persoon als bewaarder optreedt, staan alle bezittingen van het fonds op zijn of haar naam, waarmee het volledige fondsvermogen vatbaar is voor de economische risico s die die persoon loopt. Door een stichting te gebruiken als bewaarder wordt het fondsvermogen juridisch daadwerkelijk afgescheiden van dat van de participanten. Ieders individueel vermogen bestaat dan in zoverre uit de respectievelijke participatiebewijzen. Mocht een participant in privé worden aangesproken dan zijn alleen zijn participatiebewijzen vatbaar voor beslag, zonder dat het fondsvermogen direct wordt aangetast of uitgewonnen. Als de stichting ook wordt gebruikt als beheerder is het in de meeste gevallen zo dat de pater familias de rol van bestuurder van de stichting op zich neemt en op die wijze de controle en zeggenschap uitoefent over het fonds en de daarin ondergebrachte beleggingen. Behalve het verminderen van de risico s heeft het werken met een stichting als voordeel dat de bancaire- of vermogensbeheerrapportage op naam staat van de stichting en ook op die manier tot uitdrukking komt bij de renseignering aan de fiscus. Bij de vooraf ingevulde aangifte vindt u dus niet uw (pro rata) belang bij het fonds terug, maar moet de waarde van de participatiebewijzen worden aangegeven (als er sprake is van Box 3-vermogen, zie hierna). 115

7 Het Fonds voor Gemene Rekening Het fonds voor gemene rekening, fiscaal bezien De fiscale wetgeving kent expliciete bepalingen over het fonds voor gemene rekening. Daaruit valt het onderscheid te maken tussen besloten en open fondsen voor gemene rekening 5. Als de participaties uitsluitend met toestemming van alle participanten of uitsluitend aan het fonds zelf of aan bloed- en aanverwanten in de rechte lijn kan plaatsvinden, dan is het fonds besloten. In andere gevallen is er sprake van een open fonds voor gemene rekening. Het onderscheid is van belang voor de belastingheffing. Bij een besloten fonds worden alle bezittingen en schulden rechtstreeks toegerekend aan de participanten zelf, naar rato van hun belang in het fonds. Dividendbelasting die is ingehouden op de portefeuille van het fonds is verrekenbaar bij de participanten. In de meeste gevallen geven de participanten voor de inkomstenbelasting in Box 3 de waarde van hun belang aan, niet uitgesplitst naar de individuele onderdelen van de portefeuille. Soms wordt de waarde van dat belang lager gesteld dan het proportionele deel van de onderliggende portefeuille, omdat sprake is van verminderde verhandelbaarheid. Immers, de participaties kunnen in tegenstelling tot directe beleggingen niet meteen liquide worden gemaakt. Als geconstateerd wordt dat het fonds open is, wordt het fonds gelijkgesteld met een BV of NV. Het fonds zelf wordt dan belastingplichtig voor de vennootschapsbelasting 6 en betaalt over het beleggingsresultaat vennootschapsbelasting. Dividendbelasting wordt verrekend bij het fonds zelf. De participanten zijn gelijkgesteld met aandeelhouders. Afhankelijk van de omvang van hun belang moet (de waarde van) de participatie worden aangegeven in Box 3 (belangen van < 5%) dan wel in Box 2 (aanmerkelijk belang, > 5%). Als het belang wordt aangegeven in Box 2 is over dividenduitkeringen van het fonds 25% inkomstenbelasting verschuldigd, evenals over het resultaat bij verkoop van de participatie of hetgeen bij liquidatie van het fonds meer wordt ontvangen dan wat er is ingestopt. 5 Artikel 2, lid 3, Wet op de vennootschapsbelasting Tenzij sprake is van een vrijgestelde beleggingsinstelling. 116

8 Cees Goossen Een groot verschil tussen het houden van een belang in Box 3 (besloten fonds of belang < 5%) en Box 2 is, dat in Box 2 het echte rendement wordt belast, terwijl in Box 3 een verondersteld rendement in de heffing wordt betrokken. Afhankelijk van de rendementsverwachting en de omvang van het vermogen kan het fiscaal lonen om actief om te gaan met het statusverschil tussen open en besloten en zelf de keuze voor Box 2 of Box 3 te maken. Overige aandachtspunten Een fonds voor gemene rekening kan zich slechts bezighouden met beleggen. Dat maakt dat publicatie bij het Handelsregister van de Kamer van Koophandel niet vereist is; er is geen deelname aan het economisch verkeer. Dit is een belangrijk verschil met bijvoorbeeld de BV/NV, die uitsluitend vanwege de rechtsvorm publicatieplichtig is, ook al wordt geen onderneming gedreven. In de praktijk wordt dan ook gebruik gemaakt van mogelijkheden om beleggingsvermogen uit de BV/NV over te hevelen naar een open fonds voor gemene rekening. Aan het toekomstige publieke register waarin de belanghebbenden bij entiteiten moeten worden opgenomen, het UBO-register, lijkt ook het fonds voor gemene rekening niet te ontkomen 7. Een ieder die een belang van 25% of meer in een fonds voor gemene rekening heeft, zal zichtbaar zijn in het UBO-register. Dat betekent echter niet dat ook bekend is hoeveel dat 25%-belang waard is; er is geen koppeling met het Handelsregister voorzien. 7 Op het moment van schrijven van deze bijdrage is nog geen precieze regelgeving inzake het UBO-register bekend. 117

9 Nathalie Idsinga Keuzetestament In een keuzetestament kan de erflater de keuze laten aan de langstlevende. De langstlevende bepaalt dan na het overlijden van de erflater dat, ofwel de wettelijke verdeling op de nalatenschap van toepassing is, ofwel zij kiest voor het keuzelegaat ofwel voor de vruchtgebruik variant. Deze testamentsvorm geeft de meeste flexibiliteit. Nadeel van deze testamentsvorm kan zijn dat de langstlevende het een uitdaging vindt om een goede keuze te maken. Het is ook aan te bevelen om bij de keuze voor een keuzetestament de verschillende opties goed door te spreken voorafgaand aan het overlijden Testamentaire bepalingen Tweetrapsmaking Bij een tweetrapsmaking beschikt de erflater twee keer over zijn vermogen. De erflater bepaalt niet alleen naar wie zijn nalatenschap vererft, maar ook naar wie het restant van zijn nalatenschap vererft bij het overlijden van zijn erfgenaam. Voorbeeld Een erflater heeft in zijn testament bepaald dat zijn zoon zijn enig erfgenaam is. De zoon heeft eveneens een zoon, die wordt hierna aangeduid als kleinzoon. Aan deze erfstelling verbindt de erflater een ontbindende voorwaarde. Deze ontbindende voorwaarde kan bijvoorbeeld inhouden dat als de zoon overlijdt en de kleinzoon nog in leven is, de erfstelling wordt ontbonden. Dit betekent dat het vermogen dat de zoon heeft verkregen van de erflater, terugkeert in de nalatenschap van de erflater die heeft bepaald dat zijn kleinzoon verkrijgt onder de opschortende voorwaarde dat hij nog in leven is als zoon overlijdt. Bij een tweetrapsmaking regeert de erflater in feite over zijn graf heen. Voogdijregeling In een testament kan ten behoeve van minderjarige kinderen een voogdijregeling worden opgenomen. Indien beide ouders van een minderjarig kind zijn overleden, bepaalt in beginsel de rechter wie 131

10 Opdrachtgever Providence Capital Samenstelling Reyer Hulstein Redactie Connie Kadlecek, Wouter Weijand Fotografie African Parks Vormgeving Coco Bookmedia Druk Wilco BV ISBN Providence Capital NV heeft een vergunning als beleggingsonderneming en staat onder toezicht van de Autoriteit Financiële Markten (AFM). Providence Capital NV staat geregistreerd in het Handelsregister onder nummer De waarde van uw beleggingen kan fluctueren. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst. De informatie in deze publicatie is voor een deel verkregen van derden. Hoewel wij van mening zijn dat de informatie betrouwbaar is kunnen we de juistheid of volledigheid ervan niet garanderen. We kunnen geen enkele aansprakelijkheid aanvaarden voor onjuiste of onvolledige informatie verkregen van derden Providence Capital NV. Alle rechten zijn voorbehouden.

11 Providence Capital Meerweg BA Bussum Providencecapital.eu