Een tijdje terug zijn brokstukken uit de ruimte op aarde gevallen. Die kwamen van een oude satelliet.

Transcriptie

1 Voorbeeldtekst: Ruimteafval Een tijdje terug zijn brokstukken uit de ruimte op aarde gevallen. Die kwamen van een oude satelliet. ( Bevel / Geven / Zulke ) brokstukken noemen we ruimteafval. Hoe komt ( dat / eng / geef ) ruimteafval daar? Is er wat aan ( eg / fit / te ) doen? Ruimteafval is afval in de ( krijgen / ruimte / waarom ). Dat afval komt van oude raketten ( af / en / hef ) van afgedankte satellieten. Het kan van ( alles / lopen / stoel ) zijn: verfschilfertjes of dekseltjes. Of hele ( klagen / mooiste / stukken ) raket. Soms raken ruimtevaarders iets kwijt. ( Bes / Dat / Doe ) is eerder al eens gebeurd met ( belangrijkst / gereedschap / tegenkomen ). En met een handschoen en een ( borstel / knippen / zwarte ). Ook die kleine dingen zijn gevaarlijk. ( Keer / Pakt / Want ) alles in de ruimte heeft een ( enorme / fornuis / slapen ) snelheid. Dat kan wel enkele kilometers ( ken / per / zij ) seconde zijn! Bron: pagina 1 van 7 pagina 1 van 7

2 Tekst 1: Geld vroeger en nu Je krijgt het vast en zeker: zakgeld. Je kunt er iets van kopen. ( Al / La / Of ) je kunt het sparen. Geld bestaat ( al / ex / po ) heel lang. Eerst als kleine stukjes ( brak / goud / warm ) en zilver. Later als papier. En ( as / er / nu ) als een plastic bankpasje. Waar komt ( geld / kwam / rood ) vandaan? Heel lang geleden was er ( mug / nog / zat ) geen geld. Toch hadden de mensen ( aan / man / wel ) spullen. Hoe kwamen ze daaraan? Ze ( flauwe / konden / kramen ) geen spullen kopen in de winkel. ( Die / Mok / Zie ) waren er niet. Nee, ze gingen ( beken / harde / jagen ) of vissen. Of ze maakten iets. ( De / En / Me ) ze ruilden dat met hun buurman. ( Aan / Een / Ton ) dierenhuid voor een paar scherpe vuistbijlen, ( bijvoorbeeld / champagnefles / geraadpleegde ). Dit noem je ruilhandel. Mensen trokken ( schram / steeds / voerde ) verder naar andere streken. Daar ontmoetten ( ja / ze / zo ) weer andere mensen. Ze ruilden hun ( alleen / spullen / waarvan ) met deze mensen. Maar het was ( maar / niet / wang ) handig om steeds maar al die ( spullen / vertelt / woedend ) mee te nemen. Mensen gingen klompjes ( goud / maar / word ) of zilver meenemen om te ruilen. ( Iedereen / Mannetje / Trouwens ) wilde die graag hebben. Goud werd ( aap / een / gul ) betaalmiddel. Maar ieder klompje goud woog ( hot / net / vla ) even anders. Je moest het klompje ( handig / pruilt / steeds ) wegen om te weten hoeveel het ( blauw / tafel / waard ) was. Niet handig! pagina 2 van 7 pagina 2 van 7

3 Daarom gingen mensen ( groter / munten / noemen ) maken. Deze munten waren allemaal even ( dumpt / iedere / zwaar ) en evenveel waard. Het probleem van ( co / de / je ) waarde was opgelost, voor een tijdje. ( Er / Ik / Ha ) kwam een nieuw probleem. De munten ( korte / lokje / waren ) gemaakt van kostbaar materiaal. Mensen schraapten ( nieuwer / ontwerp / stiekem ) de randjes af van de gouden ( groener / munten / zwaait ). Hierdoor zat er minder goud aan. ( De / Is / Pi ) oplossing was gemakkelijk: de munten kregen ( een / met / zon ) geribbelde rand. Of een tekst op ( de / es / na ) zijkant van de munt. Zo wist ( eb / je / ma ) zeker dat er niet met de ( denk / munt / ooit ) geknoeid was. Iets groots kopen was ( hoor / niet / raam ) gemakkelijk. Je moest zakkenvol munten meenemen. ( Buiten / Gezegd / Mensen ) brachten voortaan hun munten naar de ( goudsmid / ongeveer / opgeleid ). De smid schreef een brief. Daarin ( licht / plant / stond ) hoeveel geld hij voor jou bewaarde. ( Af / Je / Uk ) kreeg je geld pas weer terug ( als / rot / zus ) je de brief bij de goudsmid ( inleverde / onderzoek / vierkante ). De goudsmid werd een bank. En ( het / suf / zee ) eerste briefgeld ontstond. Maar alle goudsmeden ( kalkoen / maakten / rossig ) hun eigen briefgeld. En dat kon ( gemakkelijk / regelmatige / toestemming ) worden nagemaakt. Daarom kwam er één ( azen / bank / roze ). Deze bank kocht alle munten en ( bloeiende / briefgeld / verdwijnt ) van de kleine banken. pagina 3 van 7 pagina 3 van 7

4 De kleine ( banken / blinde / spinde ) kregen daarvoor papiergeld, het bankbiljet was ( blubber / geboren / ijzeren ). Nu is het heel anders. Je ( boor / gaar / kunt ) bijna overal betalen met je pas. ( Bewondert / Eigenlijk / Toeristen ) gek, want je ziet geen geld ( en / ik / te ) je krijgt toch spullen. Als de ( eerste / handen / omhoog ) mensen dat eens hadden geweten Ze ( waarom / wielen / zouden ) het echt niet geloofd hebben! Bron: pagina 4 van 7 pagina 4 van 7

5 Tekst 2: Emily-Jane leeft zonder afval Als je in haar prullenbak kijkt, zie je het al. Hij is bijna leeg. Er liggen ( alleen / krater / zoenen ) een paar bonnetjes en een bananenschil in. ( As / En / Ze ) dat wil Emily-Jane graag zo houden. ( Er / Op / Ze ) zegt: `Ik snap niet dat overal ( bewaart / plastic / zomerse ) omheen zit. Dat is toch helemaal ( heet / maar / niet ) nodig? Ik heb laatst een boze brief ( helemaal / gestuurd / tuinbouw ) naar een supermarkt. Daar waren de ( beneemt / stommer / wortels ) in plastic verpakt. Waarom nou? Zo ( vies / wilt / zeef ) zijn ze echt niet. De supermarkt ( bezwaar / groener / stuurde ) een brief terug. In de brief stond ( aan / bal / dat ) ze plastic om de wortels doen ( blote / hamer / zodat ) je ze lang kunt bewaren. Emily-Jane ( braaf / kraan / vindt ) dat maar raar. `Ik koop wortels ( auto / mist / toch ) niet om ze lang te bewaren? ( De / Er / Ik ) wil ze opeten! Wortels koopt Emily-Jane ( ex / nu / te ) alleen nog op de markt. Daar ( daar / doet / maag ) ze bijna al haar boodschappen. Ze ( hemel / mooie / neemt ) haar zelfgemaakte katoenen tas mee. Daarin ( getrek / liever / zitten ) potjes waar ze de kleine boodschappen, ( moest / tafel / zoals ) nootjes, in doet. `Eerst keken de ( mensen / klaagt / vlugge ) op de markt een beetje raar, ( loop / want / uier ) niemand nam zelf bakjes of potjes ( mee / tot / wol ). Maar nu vinden ze het heel ( blauwe / gewoon / testen ). pagina 5 van 7 pagina 5 van 7

6 Er zijn zelfs mensen die het ( arm / gel / ook ) zijn gaan doen, zij willen ook ( proberen / vrolijke / vrienden ) minder weg te gooien. Dat vind ( as / ik / nu ) heel leuk om te zien. Het ( enige / kouder / piano s ) waar Emily-Jane nog voor naar de ( autorijden / regelmatig / supermarkt ) gaat is wc-papier. Want dat kun je ( allebei / getuige / nergens ) anders kopen zonder plastic eromheen. Emily-Jane ( let / web / yes ) niet alleen op de verpakking van ( dun / het / och ) eten, ze let ook op wat ( eb / op / ze ) eet. Ze eet bijvoorbeeld geen vlees. ( Stam / Want / Zoon ) dat is ook niet goed voor ( de / pa / we ) natuur. Wat vinden haar man en ( kinderen / mogelijk / voortaan ) daar eigenlijk van? Haar man vindt ( alp / dat / mij ) allemaal niet erg, als ze maar ( lef / vet / wel ) af en toe een visje voor ( hem / mag / zin ) haalt op de markt. Dat doet ( er / pa / ze ), maar dan neemt ze natuurlijk wel ( beer / door / haar ) eigen pot mee. Daar kan de ( hip / jok / vis ) dan in en zo hoeft ze ( gilt / niks / raam ) weg te gooien. Haar kinderen vinden ( ach / ijs / het ) leven zonder afval ook niet raar, ( aai / die / los ) zijn er al lang aan gewend. `( Maar / Ooit / Zand ) ik doe echt niet altijd moeilijk ( cent / hoor / veel ), zegt Emily-Jane. Als mijn kinderen op ( groter / staand / school ) een zakje chips krijgen, mogen ze ( dat / mes / sip ) heus wel. pagina 6 van 7 pagina 6 van 7

7 Maar thuis maken we ( co / de / os ) chips en koekjes gewoon zelf. Dat ( er / ik / is ) heel snel gebeurd en het is ( nog / pof / zee ) leuk ook! Emily-Jane schrijft op haar ( betovert / duizend / website ) over haar leven zonder afval. Duizenden mensen ( gelige / houden / lezen ) haar berichten. Ze is nu ook ( bezig / regen / samen ) met het schrijven van een boek. Bron: Algemeen Dagblad, 15 mei 2014 pagina 7 van 7 pagina 7 van 7