Suïcidepreventie Workshop thomas more

Transcriptie

1 Suïcidepreventie Workshop thomas more Jo Tambuyzer - CGG De Pont jo.tambuyzer@cggdepont.be Wie zijn wij? Suïcidepreventiewerking van de CGG (CGG-SP) Sinds 1997 In de CGG 26 preventiewerkers in Vlaanderen Doelstellingen: Deskundigheidsbevordering bij intermediairen Netwerkontwikkeling Coaching Consult en advies Situatie vandaag: VAS II De sterfte door zelfdoding bij mannen en vrouwen moet tegen 2020 verminderd zijn met 20% ten opzichte van

2 Stelling Iemand die een zelfmoordpoging doet, wil niet altijd dood Stelling Zelfmoord is een impulsief gebeuren. Stelling Iemand die het echt wil doen, kan je niet tegenhouden. 2

3 Stelling Iemand die over zelfmoord praat doet het niet. Stelling Een zelfmoord meemaken in je omgeving kan de drempel verlagen om zelf ook een poging te doen. Definities en cijfers 3

4 Definities (WHO) Zelfmoord/ Zelfdoding/ Suïcide Is een daad met dodelijke afloop Gesteld door de betrokken persoon zelf Met de wetenschap of verwachting van de dodelijke afloop Doel: gewenste veranderingen bewerkstelligen Suïcidepoging Gedrag zonder dodelijke afloop Zichzelf verwonden of het innemen van een zodanige hoeveelheid van een bepaalde stof dat de therapeutische norm is overschreden Opzettelijk en weloverwogen uitgevoerd De persoon bedoelde via de gevolgen van deze handeling door hem gewenste veranderingen te bewerkstelligen Een vraag... Om de hoeveel tijd (uren, minuten, seconden) overlijdt er op de wereld iemand door zelfmoord? Hoeveel overlijdens door suïcide zijn er per dag in België? De realiteit Wereld: Elke 40 seconden een zelfdoding, elke 3 seconden een zelfmoordpoging België Elke dag 5 à 6 zelfdodingen Vlaanderen zelfdodingen in pogingen (naar schattingen) in 2014 Elke 35 minuten een poging 4

5 Spreiding Europese lidstaten naar direct gestandaardiseerde sterfte door suïcide en situering Vlaams Gewest, gemiddelde (voor zover beschikbaar) - op basis van Europese Standaardbevolking Leeftijdsspecifiek sterftecijfer voor suïcide Vlaanderen, volgens leeftijd en geslacht, 2013 Bron: Agentschap Zorg en Gezondheid, afdeling Informatie & Zorgberoepen Voor de directe standaardisatie van de suïcidecijfers werd er gebruik gemaakt van de leeftijdsverdeling van de Standaardbevolking (ASR) Leeftijdsverdeling suïcidepogers volgens geslacht (Vlaanderen, 2014) Bron: Vancayseele et al.,

6 Event-Based rate-evolutie van suïcidepogingen per inwoners in Vlaanderen, volgens geslacht, Bron: Eenheid voor Zelfmoordonderzoek Suïcidaal proces Suïcidaal proces 6

7 Ambivalentie Cry of pain = uiting van 2 P s en 3 O s Pijnlijke Problemen die ervaren worden als Ondraaglijk, Onoplosbaar en Cry of pain Oneindig Cry for help V e r n a u w i n g 7

8 Shfkvlkrvikedfnklmvbeovslmkjbvlrstojbldfklfoire Gjbvhncvsndfopregopyretziurkjvdkjnregojdfcvkjlkje Gjvxckjgreoipretoipregkjxcvnvwxcbqsdfhzedfiazret Oipregfkjqsdfvkjhzefqoipgikosdfqiujzretoiksdfikjzre Tfopksdfvikjzreoipksdfvijhzrefoipksdfgvqiortiusdfqj Tyusdikcvnqsdlzefpmoreoledfgolredfgogkjgefkjoqre Opzrefqpfgoreogoreifgozergijarkjhfvhazeyuhfjikazje Rijgijfoirazeujefgaroijiefauzztofjqlkrtjopfgiejozpreg Kjpoazergoaizdoodrefdflkdfkkfizreopyrtiukvnsxcbvjs µdfiorpetakfnvlmqkpeorkfmlkdfpzreakfcvvnkfizopre kfmlzakffkzaemlkfopazerikmlfkzalmkoapzeimlfkzem liklmfkzmalekpoaikrlmfkazremikrmlfkrzeaokfmazkfa Vernauwing Cognitieve domein Zwart/wit (dichotoom denken) Selectieve aandacht Veralgemeend denken Hopeloosheid (minder positieve verwachtingen) Vernauwing Affectief -gevoelswereld Intermenselijke relaties Waardenbeleving Tijdsbesef en ruimtebeleving Beleving van de eigen situatie 8

9 Take Home Message VERNAUWING - TUNNELVISIE DAAROM Zien mensen geen andere oplossingen meer Zien ze niet meer wat nog wél goed gaat Beseffen ze niet wat / wie ze achterlaten Geloven ze dat niemand hen kan helpen Menen ze dat dit nooit nog over gaat Preventief werken 9

10 Risico- en beschermende factoren Oefening Als je denkt aan een persoon die suïcidaal is, een poging ondernam of stierf aan suïcide, wat waren dan mogelijke risicofactoren? Oefening Soms lijken bepaalde mensen in een, voor jou, uitzichtloze situatie te zitten, maar blijken deze mensen toch niet suïcidaal zijn. Wat zijn factoren die beletten dat iemand in een suïcidaal proces terechtkomt? 10

11 Biopsychosociaal model Verklarend integratief model suïcidaal gedrag (van Heeringen, 2001) Biologische factoren Genetische factoren Vroege levenservaringen KWETSBAARHEID Psychologische factoren Sociale problemen STRESSFACTOREN Psychiatrische stoornis Drempelverlagende- of verhogende factoren SUÏCIDAAL GEDRAG Psychiatrische factoren bij jongeren Depressie Gedragsproblemen Alcohol- en drugsmisbruik Posttraumatische stress Autismespectrumstoornis Schizofrenie Eetstoornis COMORBIDITEIT Depressieve stoornis Depressieve stoornis (6-15%) = Belangrijkste risico-indicator voor suïcidaal gedrag (70 % van de mensen die zelfmoord plegen zijn depressief) Suïcide-risicofactoren angst en agitatie oudere leeftijd alleen leven mannelijk geslacht Zelfmoordpoging(en) in de voorgeschiedenis hospitalisatie o.w.v. depressie in voorgeschiedenis 11

12 VDIP = Vroege Detectie en Interventie bij Psychiatrische (Psychotische) Stoornissen Is een project in het kader van het Vlaams Actieplan Suïcidepreventie Helpt jonge mensen tussen jaar én hun omgeving om een 1 e of 2 e psychose te voorkomen Wil mensen met psychotisch-achtige ervaringen en mensen met een 1 e psychose zo snel mogelijk bereiken om waar nodig een gepaste behandeling te starten Wil de alertheid voor psychose vergroten en streven naar een positieve beeldvorming Risicogroepen in onze samenleving Alleenstaanden Werklozen Holebi s (17% op suïcidaal gedrag) Bepaalde beroepsgroepen (para-medici) Hoogbegaafden Migrantenmeisjes 4de wereld (armoede) Zelfmoordpogers: < 1j % nieuwe poging < 1j. 1-3% sterft door zelfdoding, < 5j. tot 9%, < 10j. tot 12% Uitlokkende factoren werkelijk of dreigend verlies van: partner relatieproblemen, ruzie status werk, vrije tijd werk ontslag kind overlijden, ziekte vrijheid gevangenis, psychiatrische opname gezondheid lichamelijke, psychische ziekte andere - pesterijen (school, werk, thuis) - in aanraking komen met de politie - ongewenste zwangerschap - ernstige teleurstellingen of krenkingen - recente grote veranderingen (bvb. pensionering) 12

13 Ontremmende factoren Alcohol, medicatie, drugs Impulsiviteit Eerder suïcidaal gedrag < 1j % nieuwe poging < 1j. 1-3% sterft door zelfdoding, < 5j. tot 9%, < 10j. tot 12% Voorbeelden van suïcidaal gedrag in de omgeving (familie, vrienden, media, ) Beschikbaarheid van het suïcidemiddel Informatie over dodelijkheid van middel Beschermende factoren Sociale steun netwerk (familie, collega s, gevoel ergens bij te horen) goede therapierelatie Sociale vaardigheden en zelfvertrouwen Bevredigende rol (partner, ouder, vriend, collega, grootouder) Capaciteit om zich aan te passen aan veranderingen Dagindeling en activiteiten Afkeurende (i.t.t. permissieve) houding t.o.v. zelfdoding «Suïcide is geen normale reactie op stresserende levensomstandigheden!» Beschermende factoren Geloof - religie Kunnen praten over eigen gevoelens en gedachten Probleemoplossende vaardigheden (advies vragen, open staan voor nieuwe ervaringen en kennis, gezond relativeringsvermogen, betekenis kunnen geven aan keuzes en gebeurtenissen) Toegankelijkheid van hulp Kennis & attitude i.v.m. geestelijke gezondheidszorg Goede prestaties (sportvereniging, ) Verantwoordelijkheidsgev. voor iets of iemand (vrouwen: kind < 2j.) 13

14 Take Home Message Er is NOOIT slechts 1 oorzaak wél een combinatie een complexiteit van verschillende oorzaken (kwetsbaarheid, stress, triggers, ontremmende factoren) die gedurende langere tijd (en vaak tegelijk) aanwezig zijn!!! Signalen Verbale signalen (In)direct verbale boodschappen die wijzen op hopeloosheid en/of een negatieve kijk op zichzelf/omgeving/toe komst. Ik zie het niet meer zitten Ik kan er gewoon niet meer tegen Ik heb er genoeg van Zo hoeft het voor mij niet meer Over mij hoef je je binnenkort geen zorgen meer maken Ik zou willen slapen en nooit meer wakker worden Ik wou dat ik dood was Ik maak er een eind aan 14

15 Gedragsmatige signalen ALLE SYMPTOMEN EIGEN AAN DEPRESSIE, MAAR OOK; Neiging om onverantwoorde risico s te nemen, kleine ongelukjes Afscheid nemen van belangrijke personen en/of plaatsen (Vermeerderd) alcohol- en druggebruik Weggeven van persoonlijke spullen Voorbereidingen treffen voor een suïcidepoging bv. geschikte plaatsen en/of middelen zoeken Zelfmoordpoging Jongeren De puberteit kenmerkt zich o.a. door een verhoogde interesse in existentiële thema s Doodsgedachten versus zelfmoordgedachten Signalen herkennen bij jongeren Het thema leeft sowieso al: vanaf wanneer alarmerend? Minder geneigd om er over te praten: minder verbale signalen Uiten emoties meer in gedrag dan in woorden Vaak gemaskeerde signalen gemaskeerde depressie risico voor misinterpretatie! Aantal specifieke signalen 15

16 Specifieke signalen bij jongeren Opduikende problemen met belangrijke vrienden Vaker afwezig zijn, weglopen, spijbelen Slechtere schoolprestaties en huiswerk Slechte concentratie, zitten praten of suffen Agressief en vervelend gedrag stellen Specifieke signalen bij jongeren Mondelinge en/of schriftelijke aanwijzingen (gedicht, opstel, tekening) waaruit blijkt dat men leven somber inziet en veel bezig is met de dood/zelfdoding (Vermeerderd) alcohol- en druggebruik Stelen of ander delinquent gedrag Interesse in bepaalde boeken/muziek/internetsites Plotse huilbuien Woede-uitbarstingen Take Home Message 70 à 80% van de mensen die suïcidaal zijn, hebben vooraf signalen uitgezonden Elke plotse gedragsverandering kan betekenisvol zijn, zeker tegen een achtergrond van somberheid, hopeloosheid en depressie Vooral zelfmoordgedachten, plannen, voorbereidingen en eerdere poging(en) zijn uitermate belangrijke signalen. Preventie is mogelijk! 16

17 Bespreekbaar maken Wat kan jij doen? Risicofactoren Signalen Bespreekbaar maken ZELF Een vraag... Waarom praten jongeren niet spontaan over hun zelfmoordgedachten? 17

18 Redenen voor jongeren Vrezen gek verklaard te worden Schaamte Willen anderen niet lastig vallen / sparen Vrezen dat onmiddellijk anderen zullen ingelicht worden Bang niet au sérieux genomen te worden Jongeren identificeren de hulpverlener soms met hun ouders Een vraag... Wat houdt ONS soms tegen om zelf te vragen naar zelfmoordgedachten bij de jongere? Redenen voor ons Breng ik hen niet op ideeën? Stel dat het niet zo is, shockeer ik hen dan niet? Geef ik de jongere door het te bespreken niet de boodschap dat het ok is en dat hij/zij het mag doen? Wat moet ik doen als het antwoord «ja» is? 18

19 Waarom er wel naar vragen? Gevoel van opluchting Doorbreken van isolement Risico-inschatting! Hoe concreter, hoe beter Je zegt dat het niet zo goed met je gaat Zou je me willen vertellen wat er aan de hand is? Als je dat zegt, bedoel je dan dat je liever dood wil zijn? Denk je wel eens aan de dood? Denk je aan zelfmoord? Basishouding Ernstig nemen Respectvol Begrip en empathie Tijd nemen, stiltes kunnen! Hoe ontstonden de gedachten? Actieve samenwerking - Samen 19

20 Wat kun je beter niet doen? Onderschatten: Zo erg zal het wel niet zijn, dat gaat wel over Veroordelen: Dat kan je je ouders toch niet aandoen Vermijden: Laat ons maar over iets anders praten Verwijten: Laat je toch zo niet hangen Minimaliseren: Als je daar al zelfmoord voor moet plegen Uitdagen: Doe het dan als je het zo graag wil, maar doe dan wel het ineens goed Wat kun je beter niet doen? Meteen positieve zaken aanhalen: Je hebt toch nog je vrienden, denk dan daaraan Onmiddellijk oplossingen aandragen: Ga eens wat meer buiten, de frisse lucht zal je goed doen Besmet worden door hopeloosheid: Je situatie is zo ontzettend moeilijk. Ik kan begrijpen dat je het niet meer ziet zitten want ik zie ook geen verbetering voor de toekomst. Websites