Leerrecht: een nieuw aangrijpingspunt voor beleid en wetgeving?

Transcriptie

1 Leerrecht: een nieuw aangrijpingspunt voor beleid en wetgeving? PIETER HUISMAN, hoogleraar onderwijsrecht Senior adviseur Hobeon, Kroonlid Onderwijsraad Inleiding voor Berséba 18 juni 2018

2 Inleiding 1. Wat is de context? 2. Wat is leerrecht? 3. Wat zijn overwegingen bij uitwerking?

3 1. Leerrecht als kabinetsbeleid

4 En lokaal Pil rot

5 Bredere context en ontwikkeling: de leerling centraal, maatwerk mogelijk maken Memorie van Toelichting Wet passend onderwijs: Ieder kind dat extra ondersteuning in onderwijs nodig heeft, krijgt een zo passend mogelijk aanbod en valt niet (meer) tussen wal en schip. Maatwerkdiploma (VO Raad) Kinderombudsman (Van leerplicht naar leerrecht) Doorstroomrecht VMBO-HAVO: Leerlingen die willen doorstromen van vmbo tl of gl naar het havo en die daartoe in staat zijn, behoren hiertoe de mogelijkheid te krijgen. Conceptwetsvoorstel Onderwijs op een andere locatie: mogelijkheid tot tijdelijke overdracht bekostiging naar particuliere school

6 2. Leerrecht: herkomst en definitie Wat is leerrecht? Is te definiëren als: Recht op onderwijs + Kenmerken: - Gaat primair uit van (de rechten van) het individuele kind - Gaat over toegankelijkheid, maar ook over beschikbaarheid, aanpassingsvermogen, kwalificatie - Gaat over meer dan personen met een handicap - Gaat over de leerplichtige leeftijd heen Bron: Internationale recht, zoals Internationaal Verdrag Rechten van het Kind

7 Leerrecht vs Inclusief onderwijs Inclusief onderwijs: herkomst Salamanca declaratie van de UNESCO 1994 over kinderen met special needs Inclusief: zelfstandig participeren zonder beletselen Uitgangspunt adopt as a matter of law or policy the principle of inclusive education, enrolling all children in regular schools, unless there are compelling reasons for doing otherwise Gericht op transformatie van het systeem: werken aan beschikbaarheid, toegankelijkheid, aanvaardbaarheid en flexibiliteit Opdracht aan Staten.

8 Twee stromingen in leerrecht land 1. Nadruk op kwalificatie: Leerrecht als een recht op zo hoog mogelijke kwaliteit en effectiviteit van onderwijs. Aandacht voor excellente scholen en leerroutes, uitstroomprofielen speciaal onderwijs 2. Nadruk op aanpassing en inclusie: onderwijs vormend naar de behoeften en eigenschappen van individuen. Doeltreffende aanpassingen, passend onderwijs, inclusief onderwijs, arrangementen van zorg-onderwijs

9 3. Afwegingen in het (regelen van) leerrecht Pro Komt tegemoet aan individuele wensen en rechten Afstemming domeinen onderwijs/zorg/arbeid Kansen vergroten (doorstroom, talent) Wettelijke basis en zekerheid voor scholen mbt toelaatbaarheid experimenten Inclusie. Contra Positie ouders vergeten Druk op organisatie (Teams) Civiel effect niet gewaarborgd Sociale cohesie (vgl. Onderwijsraad, De leerling centraal?) Verwachtingen te groot.

10 Balans zoeken in het leerrecht Onderwijsrelatie altijd tweezijdig: leerrecht en leerplicht Onderscheid in sectoren en domeinen (po/vo/mbo en zorg/onderwijs) is niet zomaar doorbroken Overwegende aanbodgerichtheid van overheidsbekostiging (of terug naar LGF met PGB?-> risico s voor administratie en fraude) Vrijheid van richting en inrichting (bevoegd gezag) Recht op onderwijs van andere leerlingen Subjectieve en objectieve waarde diploma Verantwoording over publieke middelen: doelmatig en te volgen?

11 Juridische grenzen door de rechter aangegeven Geen individueel afdwingbaar recht op inclusief onderwijs (toepassing Gehandicaptenverdrag), (Europese Hof v. Justitie Luxemburg, 2014) (Geschillencommissie Passend Onderwijs) Toetsing onevenredige belasting : inspanningsplicht school, context (1 op 1 onderwijs in klassikaal onderwijs model?), effect op andere leerlingen. Ondersteuning adviezen deskundigen Uitspraak RvS 2017:

12 Leerrecht en implementatie in de wet (rapport Huisman/Zoontjens 2016) Denkmodellen: 1. Codificatie: gericht op implementeren van zaken waar de rechter al een uitspraak over heeft gedaan/al op de plank liggen 2. Implementatie: toevoegen van enkele principes en instrumenten gericht op versterken positie leerling: b.v doorzettingsmacht 3. Radicale modificatie: wet helemaal gericht op de leerling, individuele (voucher)bekostiging

13 Uitleiding: de wetgever aarzelt? Maatwerk nu via ontheffing inspectie op onderwijstijd (Variawet passend onderwijs)-> tijdelijk en toegroeien naar voltijds volgen onderwijs Experimenten met deeltijd onderwijs voor kinderen die nu onder 5a Lpw vrijstelling vallen? Slob: februari 2018: Op dit moment kan niet worden gegarandeerd dat kinderen gebaat zijn bij de invulling en dat het experiment toegevoegde waarde heeft. Wanneer succes? Neveneffecten? Welke terugvalopties zijn er bij deelname aan dit experiment door ouder, kind en school? Daarnaast is een goede balans in het onderwijs- en zorgaanbod van groot belang. Nader overleg met VWS

14 Leerrecht: van ideaal naar uitvoering het in staat stellen van personen met een handicap om effectief te participeren in een vrije maatschappij (art. 24 Verdrag van New York voor personen met een handicap) Dat vergt tijd Maar krijgt u die?

15 Dank voor uw aandacht: graag uw vragen! Prof. Mr. P.W.A. Huisman Bijz. hoogleraar onderwijsrecht Senior Adviseur Hobéon Den Haag