ASSESSMENT VAN DE GEWELDSITUATIE

Transcriptie

1 ASSESSMENT VAN DE GEWELDSITUATIE ALS JE OP BASIS VAN EEN EERSTE SCREENING MERKT DAT ER SPRAKE IS VAN GEWELD, GA JE OVER OP EEN SPECIFIEKE ASSESSMENT MET EEN GEDETAILLEERDE VERKENNING VAN HET GEWELD. Doel Als je als hulpverlener op basis van een eerste screening merkt dat er sprake is van geweld bij jouw cliënt/cliënten, ga je over op een specifieke assessment waarin je het geweld heel gedetailleerd verkent. Werkwijze Je kan het best zelf naar het geweld vragen want slachtoffers, plegers of gewelddadige koppels zullen uit angst of schaamte zelden zelf praten over geweld in hun huidige partnerrelatie. Je kan dit doen door te starten met een algemene vraag zoals veel personen/koppels met gelijkaardige verhalen als die van jou/jullie hebben ervaring met geweld in hun relatie. Is dit bij jullie al voorgevallen?. In wat volgt geven we een overzicht van enkele vragen die je als hulpverlener kunnen helpen om expliciet naar het geweld te vragen. Oefening: vragen voor slachtoffer, pleger en koppel Afhankelijk van wie er voor jou zit (een slachtoffer, pleger, koppel) kan je als hulpverlener bepaalde vragen stellen om het geweld zo concreet in kaart te brengen. Mogelijke vragen voor het slachtoffer: 1. Welke handelingen? Word je wel eens lastiggevallen door jouw (ex-) partner? Word je respectvol behandeld door jouw (ex-) partner? Mag je zelf over jouw geld beschikken? Heeft jouw (ex-) partner jou ooit/ het afgelopen jaar/de afgelopen maanden/weken geslagen (met de vlakke hand of vuist), geschopt, geduwd, gewurgd of op een andere manier fysiek pijn gedaan? Heeft jouw (ex-) partner jou ooit/ het afgelopen jaar/de afgelopen maanden/weken Geprobeerd om je contacten met vrienden/vriendinnen en/of familie te beperken? Aangedrongen om te weten waar je bent op ieder moment van de dag? Jou genegeerd of onverschillig behandeld? Jou beledigd, bekritiseerd of minachtend gereageerd op wat je doet of zegt? Jou gekleineerd of vernederd ten opzichte van andere mensen? Opzettelijk iets gedaan om je angst aan te jagen of je te intimideren (bv. door voorwerpen? Gedreigd om jou of iemand die je graag ziet pijn te doen? Heb je wel eens tegen jouw zin seksueel contact gehad met jouw partner? Heeft jouw (ex-) partner jou ooit/ het afgelopen jaar/de afgelopen maanden/weken Kwetsende seksuele opmerkingen gemaakt tegen jou? Bron: Mary McLean, verpleegster uit Canada op de 3rd World Conference of Women s Shelters, Den Haag 2015 Werken rond assessment van geweld 1

2 Je op een kwetsende manier seksueel aangeraakt of vastgepakt? Je gedwongen om naakt te zijn terwijl je dat niet wou? Je gedwongen om naar seksuele beelden te kijken terwijl je dat niet wou? Je gedwongen tot masturbatie terwijl je dat niet wou? Je gedwongen orale seks uit te voeren of toe te staan? Je proberen verkrachten (= seksueel binnendringen via vagina of anus)? Je verkracht (= seksueel binnendringen via vagina of anus)? Seksueel iets anders gedaan tegen je zin? Als jouw cliënt antwoordt één of meerdere van bovenstaande handelingen te hebben meegemaakt, peil dan naar de frequentie van deze handelingen: Op een schaal van 1 tot 4 als 1 staat voor zelden en 4 voor heel vaak, hoe vaak heb je dit gedrag meegemaakt?, Heb je dit 1x, soms, vaak, heel vaak of voortdurend meegemaakt? Vraag of dit nu nog steeds zo is als je het niet duidelijk weet uit het verhaal van de cliënt. Vraag naar de eerste keer waarop dit gedrag/deze gedragingen gesteld werden, naar de laatste keer en/of naar de meest ernstige situatie: Wanneer maakte je dit voor het eerst mee? Kan je me hierover iets meer vertellen? Wat was de aanleiding voor dit gedrag denk je?, Wanneer was de laatste keer dat je dit meemaakte? Kan je me hierover iets meer vertellen?, Ik ga je iets moeilijk vragen maar kan je me iets meer vertellen over de meest ernstige situatie? Wanneer was dit? Was dit eenmalig? Vraag hoe een geweldepisode eindigt: Hoe eindigen de ruzies of het gewelddadig gedrag? Toont jouw partner berouw? Hoe vaak toont jouw partner berouw? Wat is jouw reactie hierop? Voel jij medeleven of medelijden met jouw partner? Zo ja, wanneer? In welke omstandigheden? 2. Mogelijke gevolgen/beleving Vraag naar mogelijke gevolgen van een gewelddadig incident: Heb je wel eens fysieke verwondingen opgelopen als gevolg van deze gedragingen?. Denk ook aan de vragen over wurging! Heb je last van lichamelijke of mentale moeilijkheden? Als de cliënt spontaan niet aangeeft wat hij/zij ervaart kan je enkele voorbeelden aanreiken zoals besproken in deel 1 van Aan de slag gevolgen van partnergeweld. Vraag na hoe het slachtoffer deze gedragingen beleeft: Hoe kijk je zelf tegen de situatie aan? Hoe reageer jij op dit geweld?, Heb je het gevoel een invloed te kunnen uitoefenen op deze situatie?, Wat is volgens jou de belangrijkste aanleiding voor dit geweld?, Heb jij je al verzet tegen dit geweld? Zo ja, wat is het effect ervan?, Heb je geprobeerd het geweld te stoppen? Zo ja, hoe? Confronteer jij je partner met zijn/haar gedrag? Zo ja, welke reacties lokt dat uit?, Welke gevoelens roept deze situatie bij jou op? 3. Steun in de sociale omgeving Vraag hoe het zit met het sociaal netwerk en of de cliënt steunfiguren heeft die op de hoogte zijn en waar men terecht kan: Heb je een goed contact met jouw familie/vrienden? Is er iemand op de hoogte van deze situatie? Hoe reageren deze personen op wat je hen vertelt? Heeft dat een invloed op hoe jij de situatie ziet?. Als er niemand op de hoogte is van het informele netwerk kan je peilen naar het waarom hiervan: Wat zijn de redenen dat je hier met niemand over praat? Ben je bang om niet meer te kunnen functioneren dan? Ben je bang voor wraak van je partner of familie als je erover praat? Ben je bang voor de reacties van anderen? (bv. ongeloof, boos, bagatelliseren,..) Hoe moeilijk is het voor jou om dit geheim te houden? Vraag ook of de cliënt hierover reeds gesproken heeft met een formeel netwerk (bv. huisarts, politie, advocaat, of andere hulpverlener). 4. Getuigen Vraag of er getuigen waren/zijn van het geweld: Zijn er mensen die dit geweld gezien of gehoord hebben? Hoe reageerden deze getuigen? Wat zien of merken de kinderen? Hoe reageren de kinderen hierop? Vertonen de kinderen emotionele of gedragsmoeilijkheden? Worden de kinderen ingezet of uitgespeeld in deze situatie? Hoe is de band tussen de kinderen onderling? Hoe is de band tussen de kinderen en jullie als ouders? De kinderen nemen een bijzondere plaats in als getuigen. We verwijzen hier naar de map: Kinderen en Partnergeweld: wat nu? 5. Veerkracht 2

3 Peil naar de innerlijke sterkte en de sociale vaardigheden van de cliënt: Hoe reageer jij op deze situatie? Stel jij zelfdestructief gedrag naar aanleiding van deze situatie? Heb je het gevoel dat je sterk genoeg bent om hier mee te kunnen omgaan? Ben je in staat hulp te roepen in het geval van crisis? Hoe kijk je naar jouw rol in dit verhaal? Leg je de verantwoordelijkheid voor wat je meemaakt bij jezelf, bij je partner of bij allebei? Mogelijke vragen voor de geweldpleger: 1. Welke handelingen? Verken de boosheid van de cliënt: Hoe ga jij om met frustraties? Waarover word je gemakkelijk boos? Hoe word jij boos? Wanneer loopt jouw boos worden uit de hand? Hoe kunnen anderen aan jou zien dat jij boos bent, dat jouw boosheid uit de hand kan lopen? Mag jouw partner zelf over geld beschikken? Heb jij jouw partner ooit/ het afgelopen jaar/de afgelopen maanden/weken geslagen (met de vlakke hand of vuist), geschopt, geduwd, gewurgd of op een andere manier fysiek pijn gedaan? Heb jij jouw partner ooit/ het afgelopen jaar/de afgelopen maanden/weken Gedwongen om contacten met zijn vrienden/vriendinnen en/of familie te beperken? Aangedrongen om te weten waar jouw partner is op ieder moment van de dag? Jouw partner genegeerd of onverschillig behandeld? Jouw partner beledigd, bekritiseerd of minachtend gereageerd op wat hij doet of zegt? Jouw partner gekleineerd of vernederd ten opzichte van andere mensen? Opzettelijk iets gedaan om je angst aan te jagen of je partner te intimideren (bv. door voorwerpen? Gedreigd om jouw partner of iemand die hij graag ziet pijn te doen? Heb je wel eens tegen de zin van jouw partner seksueel contact gehad met hem/haar? Heb je ooit/ het afgelopen jaar/de afgelopen maanden/weken Kwetsende seksuele opmerkingen gemaakt tegen jouw partner? Je partner op een kwetsende manier seksueel aangeraakt of vastgepakt? Je partner gedwongen om naakt te zijn terwijl hij/zij dat niet wou? Je partner gedwongen om naar seksuele beelden te kijken terwijl hij/zij dat niet wou? Je partner gedwongen tot masturbatie terwijl hij/zij dat niet wou? Je partner gedwongen orale seks uit te voeren of toe te staan? Je partner proberen verkrachten (= seksueel binnendringen via vagina of anus)? Je partner verkracht (= seksueel binnendringen via vagina of anus)? Seksueel iets anders gedaan tegen de zin van je partner? Als jouw cliënt antwoordt één of meerdere van bovenstaande handelingen te hebben gesteld, peil dan naar de frequentie van deze handelingen: Op een schaal van 1 tot 4 als 1 staat voor zelden en 4 voor heel vaak, hoe vaak heb je dit gedrag gesteld?, Heb je dit 1x, soms, vaak, heel vaak of voortdurend gedaan? Vraag of dit nu nog steeds zo is als je het niet duidelijk kan achterhalen uit het verhaal van de cliënt. Vraag naar de eerste keer waarop dit gedrag/deze gedragingen gesteld werden, naar de laatste keer en/of naar de meest ernstige situatie: Wanneer deed je dit voor het eerst? Kan je me hierover iets meer vertellen? Wat was de aanleiding voor dit gedrag denk je?, Wanneer was de laatste keer dat je dit gedrag stelde? Kan je me hierover iets meer vertellen?, Ik ga je iets moeilijk vragen maar kan je me iets meer vertellen over de meest ernstige situatie? Wanneer was dit? Was dit eenmalig? Vraag naar het onderwerp van een geweldsituatie en ruzie: Wat zijn de onderwerpen van ruzie? Waarover maak jij ruzie? Waarover maakt jouw partner ruzie? Vraag hoe een geweldepisode eindigt: Hoe eindigen de ruzies of het gewelddadig gedrag? Toon jij berouw? Hoe vaak toon je berouw? Wat is jouw partners reactie hierop? Voelt jouw partner medeleven of medelijden met jou? Zo ja, wanneer? In welke omstandigheden? 3

4 2. Opvattingen over geweld/algemeenheid van geweld Ga na wat de opvattingen zijn over geweld: Wat is geweld voor jou? Vind je geweld in bepaalde omstandigheden toelaatbaar? Zo ja, in welke omstandigheden? Wat wil jij bereiken als je gewelddadig bent? Denk je dat er andere manieren zijn waarop je dit doel zou kunnen bereiken? Hoe zou je in de toekomst graag problemen, moeilijkheden willen oplossen? Hoe zou je met jouw boosheid kunnen en willen omgaan? Wat vind je er zelf van als je je controle verliest en geweld gebruikt? Wat denk je dan? Wat doe je dan? Wat voel je dan? Waarom doe je dat? Peil naar de motivatie van de pleger om het geweld te doen stoppen: Ben je bereid om problemen en moeilijkheden op een andere manier op te lossen? Als ik jou help om op een andere manier met je boosheid te leren omgaan, ben je bereid om hierop te oefenen en deze technieken toe te passen? Wat zou jou motiveren om te stoppen geweld te gebruiken? Op een schaal van 0 tot 100, hoe bereid ben je om dit te doen? Zie jij voor jezelf enkele werkpunten? Ga na of het geweld enkel in het gezin voorkomt of dat er ook sprake is van gewelddadig gedrag in andere contexten: Gebruikte je al geweld in eerdere relaties? Kan je hier iets meer over vertellen? Kwam je al in aanraking met de politie vanwege geweld en/of andere redenen? Wanneer gebruikte je voor het eerst geweld? Maak duidelijk dat geweld in een partnerrelatie strafbaar is. Vraag naar de geschiedenis van de boosheid: Heb je het gevoel dat deze boosheid reeds lang aanwezig is en te maken kan hebben met jouw levensgeschiedenis? Hoe probeer je te voorkomen dat je gewelddadig wordt? Hoe deed je dat vroeger? Wat werkte wel? Wat werkte niet? 3. Mogelijke gevolgen/beleving Vraag naar mogelijke gevolgen van een gewelddadig incident: Heb je wel eens fysieke verwondingen opgelopen als gevolg van deze gedragingen? Heb je last van lichamelijke of mentale moeilijkheden? Als de cliënt spontaan niet aangeeft wat hij/zij ervaart kan je enkele voorbeelden aanreiken zoals besproken in deel 1 van Aan de slag gevolgen van partnergeweld. Vraag hoe de pleger deze gedragingen beleeft: Hoe kijk je zelf tegen de situatie aan?, Hoe reageer jij op dit geweld?, Heb je het gevoel een invloed te kunnen uitoefenen op deze situatie?, Wat is volgens jou de belangrijkste aanleiding voor dit geweld?, Heb jij je al verzet tegen dit geweld? Zo ja, wat is het effect ervan?, Heb je geprobeerd het geweld te stoppen? Zo ja, hoe? Welke gevoelens roept deze situatie bij jou op? Wat probeerde je te bereiken met dit geweld? Is het gelukt? Ben je er tevreden over? Peil naar de effecten van dit geweld op de andere partner: Welk effect heeft dit geweld op het respect voor mekaar als partners? Welk effect heeft dit op de liefde tussen jullie? Is jouw partner bang voor jou? Is deze angst terecht volgens jou? Is jouw partner veranderd gedurende jullie relatie? Hoe denk je dat jullie relatie zal evolueren als jij geweld blijft gebruiken? Hoe denk je dat jouw partner dit beleeft? Hoe beleef jij jouw relatie? Vraag naar de point-of-no-return: Wanneer heb jij het gevoel dat je je niet meer kan beheersen? Hoe kan je partner dit aan jou merken? Welke signalen merk je bij jezelf op? 4. Steun van de sociale omgeving Vraag naar het sociaal netwerk en of de cliënt steunfiguren heeft die op de hoogte zijn en waar men terecht kan: Heb je een goed contact met jouw familie/vrienden? Is er iemand op de hoogte van deze situatie? Hoe reageert deze persoon op wat je hen vertelt? Heeft dat een invloed op hoe jij de situatie ziet?. Als er niemand op de hoogte is van het informele netwerk kan je peilen naar het waarom hiervan: Wat zijn de redenen dat je hier met niemand over praat? Ben je bang om niet meer te kunnen functioneren dan? Ben je bang voor de reacties van anderen (bv. boos). Hoe moeilijk is het voor jou om dit geheim te houden? Vraag ook of de cliënt hierover reeds gesproken heeft met een formeel netwerk (bv. huisarts, politie, advocaat, of andere hulpverlener). Wat is jouw ervaring hiermee? Wat heb je eruit geleerd? Wat hield je tegen om hulp te zoeken? 4 5. Getuigen Vraag of er getuigen waren/zijn van het geweld: Zijn er mensen die dit geweld gezien of gehoord hebben? Hoe reageerden deze getuigen? Wat zien of merken de kinderen? Hoe reageren de kinderen hierop? Vertonen de kinderen emotionele of gedragsmoeilijkheden? Worden de kinderen ingezet of uitgespeeld in deze situatie? Hoe is de band tussen de kinderen onderling? Hoe is de band tussen de kinderen en jullie als ouders? Kinderen zijn bijzondere getuigen. We verwijzen naar het methodisch kader Kinderen en partnergeweld, wat nu?

5 6. Veerkracht Peil naar de innerlijke sterkte en de sociale vaardigheden van de cliënt: Hoe reageer jij op deze situatie? Stel jij zelfdestructief gedrag naar aanleiding van deze situatie? Heb je het gevoel dat je sterk genoeg bent om hier mee te kunnen omgaan? Ben je in staat om hulp te roepen in het geval van crisis? Hoe kijk je naar jouw rol in dit verhaal? Leg je de verantwoordelijkheid voor wat je meemaakt bij jezelf, bij je partner of bij allebei? Peil naar emoties: Hoe ga jij om met angst? Schuld? Schaamte? Mogelijke vragen voor de cliënten over het koppel Je kan deze vragen zowel gebruiken in een individueel gesprek of in een gesprek met beide partners samen: 1. Kenmerken van de relatie Wat waren jouw verwachtingen van een relatie toen je jouw partner leerden kennen? Op welke leeftijd leerden jullie elkaar kennen? Wat waren de aantrekkelijke kanten van jouw partner? Naar welke momenten kijk je met plezier terug? Zou je je een leven zonder je partner kunnen voorstellen? Welke rol speelt jouw partner in jouw huidige leven? Wat betekent een relatie voor jou/jullie? Waarin zou je partner volgens jou moeten veranderen? Hoe beoordeel jij de minder leuke kanten van jouw partner? Wat is belangrijk in je leven? Wie ben je en wie wil je zijn? Wat voor relatie wil je met je partner? Wat wil je dat hij/zij voor jou voelt? Wat voor moeder/vader wil je zijn? Hoe wil je dat je kinderen je herinneren? Hoe beschrijf je jezelf binnen en buiten je relatie? Wat loopt er goed in jouw/jullie relatie? Wat loopt er slecht? Wat heb jij/hebben jullie al geprobeerd om de problemen op te lossen? Hoe hebben jullie dit aangepakt? Welk soort relatie had jij vroeger als ideaalbeeld? Heb jij/hebben jullie een levensspreuk? Wat betekent deze spreuk? 2. Vroege signalen van geweld en patronen in de relatie Hoe zou je jouw partner beschrijven in de beginperiode van jullie relatie? Waren er vroeger al signalen die erop zouden kunnen wijzen dat er geweld zou plaatsvinden in jullie relatie? Bijvoorbeeld, was er veel controlerend gedrag in jullie relatie? Vernederingen? Beginnend grensoverschrijdend gedrag? Wat vond je vroeger van het gedrag van je partner? En er nu op terugkijkend? Ben jij/is jouw partner/zijn jullie wel eens gewelddadig geweest naar anderen toe? Wat denk je hiervan? Hoe voel je je hierbij? Hoe is volgens jou het geweld ontstaan in de relatie? Start met een eerste bevraging van risicofactoren: Financiën, vrije tijd, verslaving, woonsituatie, gezondheid, religie, culturele achtergrond Stressfactoren in de relatie, externe stressfactoren Levensgeschiedenis van beide partners. Zit er een achtergrond bij een of beide partners die hen kwetsbaar maakt voor partnergeweld? Vraag ook naar de aanwezigheid van eventuele steunfiguren: Zijn er relevante derden die een belangrijke rol spelen in jouw/jullie leven? Op welke manier? 5