GEWELD BESPREEKBAAR STELLEN EN ONTRAFELEN

Transcriptie

1 GEWELD BESPREEKBAAR STELLEN EN ONTRAFELEN HOE (EEN VERMOEDEN VAN) GEWELD BESPREEKBAAR STELLEN BIJ HET SLACHTOFFER, BIJ DE PLEGER OF BEIDE? HOE DE GEWELDSITUATIE VERDER ONTRAFELEN? Mogelijke introductie van vragen naar geweldservaringen. Wanneer je een vermoeden hebt van mishandeling bij de cliënt kan je er als hulpverlener best zelf naar vragen, maar op een niet-beschuldigende, open manier. De beste manier om dit te doen is door algemeen te beginnen: Veel cliënten (met vergelijkbare verhalen) hebben ervaring met geweld of mishandeling in het gezin/de relatie. Ervaring leert ons dat mensen die hiermee geconfronteerd worden hier uit schaamte, angst of schuldgevoelens zelden zelf over beginnen. Daarom vraag ik hiernaar. Wanneer je het dan toespitst op de specifieke situatie van de cliënt voelt hij zich niet abnormaal, geen uitzondering. Hij kreeg immers de boodschap dat het ook met anderen gebeurt. Bent u ooit geslagen, bedreigd of vernederd door uw partner/ouders/kind? Komt het wel eens voor dat uw ouder/partner/kind u bedreigt met geweld vb. door met spullen te gooien, te controleren,? Bespreekbaar stellen van geweld 1 Stap 1: bespreekbaar maken van het geweld (na signalen) Vraag naar eventuele problemen thuis, naar problemen in de relatie of naar ervaringen waar hij of zij liever niet over praat en die misschien verband houden met zijn/haar klachten. Bij andere problemen: vragen naar de gevolgen voor en omgaan met de problemen door de andere gezinsleden. Zijn er wel eens meningsverschillen en/of ruzies als gevolg daarvan? Hoe wordt dat dan opgelost? Gebeurt het wel eens dat er gedreigd wordt of geduwd? Nodig de cliënt uit om hier meer over te vertellen. Toon begrip voor schaamte, angst en schuld en geef aan dat vele mensen die geconfronteerd worden met geweld (zowel slachtoffers als plegers) dit ervaren. De schaamte is vaak groot, ook bij plegers, en de ontkenning ook. Tracht door te vragen zonder te veroordelen, met vooral als doelstelling zicht te krijgen op de situatie, in al zijn schakeringen. Stap 2: exploreren van geweld Bespreek aard, ernst en frequentie van geweld. Besteed ruim aandacht aan de gevolgen van het geweld en de actieve en passieve vormen van verzet. Ga na of er kinderen zijn en wat zij ervan merken. Geef evt. voorlichting rond de gevolgen voor kinderen. Stap 3: verantwoordelijkheid voor veiligheid vergroten Ga na hoe veilig het slachtoffer zich voelt en hoe veilig de kinderen zijn. Op welke manier tracht het slachtoffer de veiligheid te waarborgen? In hoeverre durft het slachtoffer de confrontatie met de partner aan? Durft hij/zij hem meevragen? Is het veilig voor het slachtoffer en de kinderen als de hulpverlener de partner benadert? Op welk moment zou dat het beste kunnen? Bespreek de cirkel van geweld of de interactiecyclus. Geef toelichting bij relatiegeweld en ga samen na hoe het slachtoffer zijn of zijn/haar veiligheid en deze van de kinderen kan vergroten. 1 De Groof, K. (2007). Aan de Slag! Werken rond partnergeweld binnen de context van een CAW. 1

2 Werken aan een Spoor Methodisch kader partnergeweld Deel II Methodieken Ontrafelen van geweld Aard, ernst en gevolgen van geweld bevragen bij het slachtoffer Van welke lichamelijke, psychische of psychosomatische klachten en problemen heb je last? Sinds wanneer heb jij hier last van? Hoe is jouw gezondheid, nachtrust, eetpatroon, lichaamsbeleving? Waar hangen naar jouw idee de klachten en problemen mee samen? Mag je zelf over jouw geld beschikken? Word je respectvol behandeld door jouw (ex)partner? Word je wel eens lastig gevallen door je (ex)partner? Blijft het bij woorden of gebruikt jouw partner ook wel eens andere vormen van geweld, zoals stompen, schelden, van de trap duwen, aan de haren trekken? Ga na een acuut incident na of er sprake is van wurging. Dit moet medisch opgevolgd worden. Is er sprake van een (levens-) bedreigende situatie, zoals dreigen met wapens, zwaar geweld? Is één van jullie beiden verslaafd aan drugs, alcohol of medicatie? Heb je wel eens tegen je zin seksueel contact gehad met je partner? Sinds wanneer en hoe vaak komen deze gebeurtenissen voor? Zijn er speciale situaties die aanleiding geven tot geweld? Wie neemt het initiatief tot geweld? Heb je wel eens verwondingen opgelopen? Wanneer bent u voor het laatst op deze wijze mishandeld en bedreigd? Aard, ernst en gevolgen bevragen bij de pleger Vraag hoe de relatie met de partner verloopt. Bevraag stressfactoren: werksituatie, kinderen, schulden, enz. Ga na hoe hij/zij omgaat met frustraties. Exploreer zijn of haar boosheid. Waarover word je boos, hoe, wanneer loopt het uit de hand? Zorg hierin voor een zo concreet mogelijke omschrijving van het geweld: fysiek, verbaal, psychisch, bedreigingen, of seksueel geweld. Wat zijn hierin de ontwikkelingen: toename, afname, escalatie: in welke periode, onder welke omstandigheden? Wat, wanneer en hoe was de ergste vorm van geweld die je pleegde? Je kan dit doen aan de hand van de vijf G s: de gebeurtenis (de context), de gedachten, de gevoelens, het gedrag, de gevolgen, de grond van het gebeurde (= de aanleiding). Formuleer hierbij vragen als wat, waar, wie, wanneer, waarom en hoe. Ga na wat de pleger van zijn/haar boosheid en geweld vindt: Wat wil je ermee bereiken? Is het gelukt? Wat vindt je ervan dat je jouw zelfbeheersing verliest? Zijn er andere manieren om dit doel te bereiken? Lukt het wel eens om de controle te bewaren? Waarin zit het verschil? Hoe zou je graag de problemen willen oplossen? Hoe komt het volgens jou dat dit niet lukt? Als je jezelf niet gewelddadig vindt: wanneer is iemand in jouw ogen gewelddadig? Wat is geweld? Ga na wat hij/zij dan doet. Maak het zo concreet mogelijk. Bv. bij duwen: Waar stond de ander toen je duwde? Hoe hard duwde je? Waar stond de ander na de duw? Hoe vaak gebeurt dit? Verloopt het ook wel eens anders? Wat zijn de gevolgen op lange termijn? Bespreek de cyclus van geweld wanneer het vaker voorkomt. Betrek het gedrag van de ander erbij maar enkel als rode lappen voor boosheid en geweld. Peil zijn/haar motivatie om de problemen op te lossen. Leg uit dat er een methode bestaat om het niet zover te laten komen en vraag of hij/zij bereid is deze toe te passen. 2

3 Werken aan een Spoor Werken Methodisch aan een kader Spoor partnergeweld Methodisch kader Deel partnergeweld II Methodieken Welke gevolgen ziet de cliënt: Welk effect heeft dit op jouw respect? Welk effect heeft dit op het vertrouwen tussen jullie als partners Welk effect heeft dit op de liefde van je partner? Is de ander bang voor jou? Is je partner veranderd tijdens de relatie? Hoe zal de relatie volgens jou verlopen als jij geweld blijft gebruiken? Wordt er alleen in het gezin geweld gebruikt, of ook elders? Gebruikte je al geweld in eerdere relaties? Ben je al in aanraking geweest met de politie vanwege het geweld of om andere redenen? Maak duidelijk dat ook geweld binnen de relatie strafbaar is Wanneer gebruikte je voor het eerst geweld? Point of no return nagaan. Tot in detail nagaan wanneer de cliënt zijn zelfbeheersing verliest, benoem dit als een keuze die je zelf maakt. Welke signalen neemt hij bij zichzelf waar? Hoe probeert de cliënt te voorkomen dat hij/zij gewelddadig wordt, nu en in het verleden? Wat werkt(e) wel, wat niet? Heeft hij al eerder hulp gezocht? Zo nee: wat hield hem tegen? Zo ja: wat is zijn ervaring hiermee? Wat is verband tussen levensgeschiedenis en kwaadheidgeschiedenis, en hoe zijn deze met elkaar verbonden? Hoe gaat pleger om met schaamte en schuld verbonden aan geweld? Bespreekbaar stellen van geweld met pleger kan ook via Duplo-blokken, dagboekopdrachten, boek met kwaadheidgeschiedenis. Vragen naar aard, ernst en gevolgen bij een koppel Leg uit dat een verhaal altijd 2 kanten heeft, dat je niet op zoek bent naar de waarheid maar hun beider verhaal wil horen. Laat de pleger zijn of haar verhaal doen. Bekijk hoe de partner de situatie ervaarde. Benoem zo veel mogelijk circulaire processen, leg de nadruk op de gelijkenissen in de verhalen, de 2 kanten van hetzelfde verhaal, de verbinding. Ga na hoe beiden omgaan met frustraties. Exploreer boosheid: Waarover wordt hij/zij boos, hoe, wanneer loopt het uit de hand, hoe reageert de ander op deze boosheid, wat helpt, wat verergert? Ook hier zoveel mogelijk circulair benoemen. Ga na wat zij met boosheid en geweld proberen bereiken, wat is het doel? Hebben ze andere oplossingen geprobeerd? Zien ze nog andere oplossingen? Hoe ziet een geweldsituatie er concreet uit: chronologie, gedrag in details, reacties, Peil naar motivatie om geweld te stoppen. Peil naar motivatie om aan onderliggende problemen te werken. Beleving, ervaring, en draagkracht van de cliënt (zowel slachtoffer, pleger als koppel) t.a.v. het geweld Hoe kijkt de cliënt zelf tegen de situatie aan? Hoe reageert hij op het geweld? Is er sprake van zelfdestructief gedrag? Heeft hij het gevoel invloed te kunnen uitoefenen op de situatie? Wat is volgens hem de belangrijkste aanleiding voor de moeilijkheden in de relatie en de mishandeling door zijn partner? Op welke manieren wordt er verzet gepleegd? Wat waren de effecten van dit verzet of pogingen daartoe? Hoe kijkt hij naar zijn eigen gedrag of aandeel? Legt hij de verantwoordelijkheid voor de mishandeling bij zichzelf? Heeft hij geprobeerd het geweld te stoppen? Hoe? Hoe is zijn eigenwaarde en zelfbeeld? Maakt hij zich verwijten over het geweld? Confronteert hij zijn partner met het geweld, bespreken ze dit met elkaar? Welke reacties roept dit op bij zijn partner? Welke gevoelens roept de situatie op bij hem/haar? 3

4 Werken aan een Spoor Methodisch kader partnergeweld Hoe is zijn zelfredzaamheid en zijn sociale vaardigheden? Wat zien of merken de kinderen van het geweld en hoe reageren ze? Vertonen ze emotionele of gedragsproblemen? Worden de kinderen uitgespeeld tegen elkaar of t.a.v. één van de ouders, of gebruikt als dreigement? Hoe is de band tussen de kinderen en beide ouders? Speelt verslaving van één van beiden een rol bij het geweld? Zo ja: in kaart brengen: achtergrond en aard verslaving, hulpverlening op dit gebied nu en in het verleden. Heeft de cliënt sociale contacten en een vriendennetwerk? Zo ja: hoe reageren zij op de situatie en hoe heeft hij dit beleefd? In hoeverre is de reactie van zijn omgeving van invloed op zijn eigen beleving? Zo nee: wat zijn onderliggende angsten? (bang zijn niet meer te kunnen functioneren, angst voor represailles, angst voor uitsluiting en ongeloof?) Hoe heeft de cliënt dit geheim kunnen dragen? Hoe eindigen de ruzies of gewelddadigheden? Betoont de pleger of beiden spijt of berouw en hoe vaak? Wat is de reactie hierop? Wanneer voelt de cliënt medelijden of medeleven met de partner? Beleving, ervaring, en draagkracht van de cliënt (zowel slachtoffer, pleger als koppel) t.a.v. partner Wat waren de verwachtingen van een relatie toen ze elkaar leerden kennen? Op welke leeftijd leerden ze elkaar kennen? Wat waren aantrekkelijke kanten aan de partner? Wat vinden ze nog steeds aantrekkelijk aan elkaar? Op welke ervaringen met de partner kijken ze met plezier terug? Zou één van beiden zich een leven zonder de ander kunnen voorstellen? Welke rol speelt de partner in het huidige leven? Wat is de betekenis van een relatie voor hem/haar? Waarin zou de partner moeten veranderen? Hoe beoordeelt hij/zij de minder leuke kanten van de partner? Mogelijke vragen over vroege signalen van geweld en patronen in de relatie Hoe beschrijf je je partner in de eerste periode van de relatie? Waren er destijds al tekenen in de relatie die zouden kunnen wijzen op toekomstig geweld? (Voorbeelden: controleren, vernederen, beginnend grensoverschrijdend gedrag) Wat vond je destijds van haar/zijn gedrag? En nu, erop terugkijkend? Vragen naar relatieperspectief en/of levensperspectief. Wat is belangrijk in je leven? Wie ben je en wie wil je zijn? Wat voor relatie wil je met je partner? Wat wil je dat hij/zij voor je voelt? Wat voor ouder wil je zijn? Hoe wil je dat je kinderen je herinneren? Is de partner ook naar anderen wel eens gewelddadig of agressief? Wat vind je hiervan? Wurging Wurging is bijzonder gevaarlijk en wordt vaak onderschat. Bij een (ver)melding van geweld of bij mogelijke opname in een vluchthuis, is het nuttig om telkens na te gaan of er sprake is geweest van wurging. Dit kan ook tijdens een risico-inschatting ter sprake komen, maar omdat wurging snelle actie vraagt, is het nodig hier apart aandacht aan te besteden, telkens men een slachtoffer spreekt dat nog maar pas geweld heeft meegemaakt. Werkwijze Stel bij elke vermelding van vers geweld de simpele en levensreddende vraag: heeft hij/zij je proberen te wurgen of vastgegrepen rond de keel? 4

5 Werken aan een Spoor Methodisch kader partnergeweld Symptomen of waarschuwingstekens van wurging Hese stem Hoesten Keelpijn Moeite met slikken Blauwe plekken of krassen in de huid van de nek Agitatie, verhoogde waakzaamheid, angstigheid bij het slachtoffer Geheugenverlies of andere cognitieve wijzigingen (Bijna) bewustzijnsverlies Onbewust en ongecontroleerd verlies van urine of stoelgang Nerveuze trekken Fluitsignalen in de oren Vijf vragen om te stellen Stel dé vraag: heeft hij/zij je proberen te wurgen of vastgegrepen rond de keel? Herformuleer en gebruik deze signalen-vragen: Heb je moeite met ademen? Heb je last van je stem, hoest je, of heb je keelpijn? Ben je tijdens het geweld (bijna) flauwgevallen? Ben je tijdens het geweld de controle over de sluitspieren verloren ( heb je in je broek gedaan? ) Dacht je dat je ging sterven? Wat te doen bij een positief antwoord? Antwoordt de cliënt positief op de vraag of er sprake was van wurging, en is het minder dan een paar dagen geleden, stuur hem/haar naar de huisarts of spoed voor een check-up. Is het langer geleden gebeurd, vertel de cliënt dan over de gevaren van wurging. Vertel de cliënt over de gevaren van wurging Mensen beseffen niet dat iemand bij de keel grijpen grote risico s inhoudt. Soms lijkt het gewoon voorbij te gaan, en treden er pas later complicaties op. Ook al gaat de cliënt bij melding van geweld en het positief beantwoorden van de wurgings-vragen niet in op het hulpaanbod, toch blijkt het van sensibiliserende waarde te zijn. Bij een volgend geweldsincident weten ze nog dat de hulpverleners wurging gevaarlijk vonden en vermelden ze het wel in hun hulpvraag. Het stellen van de vraag maakt cliënten bewust van het hiermee verbonden gevaar en toont hun ook de ernst van het geweld. 5