Observatieleidraad leertaak zelfregulerend leren

Transcriptie

1 Observatieleidraad leertaak zelfregulerend leren Groepsnummer: Datum observatie: Tijdstip: van tot Naam leerling: Volgnummer leerling: Klas leerling: School leerling: Geslacht leerling: 1

2 Instructies Net zoals bij de vragenlijsten nemen we het theoretisch model van zelfregulerend leren als basis voor de observatieleidraad. Dit betekent dat we willen kijken naar wat de leerling doet VOOR, TIJDENS en NA het voltooien van de leertaak en dit zowel met betrekking tot cognitieve, metacognitieve en motivationele/affectieve aspecten. Hieronder vind je het overzicht van het theoretisch model. Dit theoretisch model wordt ook toegelicht in het document toelichting schalen. Binnen deze leidraad focussen we op concreet observeerbaar (non-verbaal en verbaal) gedrag, uiterlijke aspecten van leren en zelfregulerend gedrag, zoals gezichtsuitdrukking, blikrichting, hoofd-, hand- en mondbewegingen. We spreken zowel van non-verbaal gedrag als verbaal gedrag. Hoewel de leerling niet de opdracht heeft gekregen om zijn denkproces te verwoorden of uit te leggen hoe hij/zij de taken aanpakt, is het wel mogelijk dat de leerling spontaan verbale opmerkingen heeft. Om deze redenen verwijzen we ook naar verbaal gedrag, dit zal waarschijnlijk wel minder vaak voorkomen dat non-verbaal gedrag. Er kan ook gekeken worden of de leerling onderstreept, aantekeningen maakt, een bladzijde omslaat enzovoort. Het is dan ook interessant om deze observatie te combineren met trace methodology, ook wel trace analyse genoemd. Trace analyse is een analyse van de door de leerling aangebrachte traces (sporen), ofwel externe verwerkingsproducten als onderstrepingen, markeringen, schema s en aantekeningen. Deze 2

3 geven ons informatie over hoe de leerling de inhoud van een tekst of opgave (meta)cognitief en soms ook affectief heeft aangepakt. Binnen zelfregulerend leren zijn er ook (meta)cognitieve en motivationele processen, bijvoorbeeld motivatiestrategieën of activeren van voorkennis, die voornamelijk in het hoofd gebeuren waardoor het moeilijker is om deze processen rechtstreeks en expliciet te observeren dan bijvoorbeeld leerstrategieën (bv. belangrijke woorden aanduiden). Voor de processen die minder observeerbaar zijn (bv. positieve self-talk), kunnen we wel indicaties opvangen die we dan interpreteren als zelfregulerend gedrag (bv. een leerling merkt bij het herhalen van zijn les dat hij het goed kan en maakt een kleine juichbeweging of geeft zichzelf een dikke duim ). Het is dus mogelijk dat je met betrekking tot sommige vragen binnen deze leidraad minder informatie kan verzamelen op basis van de observatie tenzij de leerling een verbale opmerking heeft. Bijvoorbeeld: vraag 1.3 peilt naar het activeren van inhoudelijke voorkennis. Dit gebeurt hoofdzakelijk in het hoofd van de leerling en uit zich minder in concreet en direct observeerbaar gedrag. Het is echter mogelijk dat de leerling spontaan de opmerking geeft: Ik weet al veel over spinnen. In onderstaand observatie-instrument zijn er richtvragen 1 opgenomen die je als kijkwijzer gebruikt bij het observeren. Lees deze vragen vooraf goed door zodat je vooraf weet waar je moet op letten. Tracht tijdens de observatie al zoveel mogelijk zelfregulerend gedrag of indicaties van zelfregulerend gedrag te noteren. Dit ingevuld observatie-instrument zal jullie een eerste indruk geven van het zelfregulerend gedrag van de leerling. Het is uiteraard de bedoeling om de video-opname gedetailleerd te coderen. Hiervoor wordt er jullie een coderingsinstrument ter beschikking gesteld. Bij elke vraag kan je aanduiden of je dergelijk gedrag al dan niet geobserveerd hebt. Je omcirkelt het passende antwoord (Ja/nee). Indien ja, noteer dan op basis van welk concreet gedrag je jouw oordeel baseert. Dit ingevuld observatie-instrument dien je ook in. 1 De vragen hebben betrekking op de variabelen opgenomen in het theoretisch model. Meer uitleg over de variabelen vind je in het document toelichting schalen, PowerPoint les 26/12 of in het coderingsinstrument voor de observatie. 3

4 Observatie-instrument Wat heeft de leerling gedaan VOOR dat hij/zij effectief startte aan de taken? 1. Heb je (non-verbaal of verbaal) gedrag geobserveerd waaruit blijkt dat de leerling een taakanalyse heeft uitgevoerd? 1.1. Leest de leerling de opdracht van de sudoku? 1.2. Verkent de leerling de taken (sudoku, tekst), d.w.z. bekijkt de leerling eerst globaal de taken zodat hij/zij er zich een beeld kan vormen van de inhoud van de taak? 1.3. Activeert de leerling inhoudelijke voorkennis (bv. wat weet ik hier al over?)? 1.4. Activeert de leerling strategische voorkennis (bv. heb ik dit soort taken al gedaan, hoe heb ik het toen aangepakt, wat was een goede strategie)? 1.5. Geeft de leerling een oordeel over wat hij/zij vindt van de taken (perceptie van de taak, eerste indruk van de taken: leuk, moeilijk, interessant, enz.) of zie je op basis van gezichtsuitdrukkingen, lichaamstaal hoe de leerling staat tegenover de taken? 1.6. Ander gedrag met betrekking tot taakanalyse? 2. Heb je (non-verbaal of verbaal) gedrag geobserveerd waaruit blijkt dat de leerling een planning heeft gemaakt? 2.1. Maakt de leerling een (tijds)planning (welke taken wanneer, welke taak eerst, hoelang werken aan een taak, )? 2.2. Organiseert de leerling de ruimte waar hij/zij gaat werken (alle nodige materiaal genomen, overbodig materiaal verwijdert, enz)? 4

5 2.3. Denkt de leerling na hoe hij/zij de taken ga aanpakken in de plaats van onmiddellijk te starten met de taken? 1.7. Ander gedrag met betrekking tot planning? 3. Zie je indicaties omtrent de motivatie van de leerling? 3.1. Begint de leerling uit zichzelf aan de taken (er was dus geen extra stimulatie nodig van buitenaf)? 3.2. Is er bij de leerling volgens jou eerder sprake van Extrinsieke motivatie? Geïntrojecteerde motivatie? Geïdentificeerde motivatie? Intrinsieke motivatie? Waarop baseer je jouw oordeel? 3.3. Ander gedrag omtrent motivatie? 4. Heeft de leerling vertrouwen in zijn eigen capaciteiten om de taken tot een goed einde te brengen (self-efficacy) (bv. de leerling komt zelfzeker over)? Wat doet de leerling TIJDENS het uitvoeren van de taken? 5. Welke leerstrategieën gebruikt de leerling tijdens het leren van de tekst over spinnen? Voor het beantwoorden van deze vragen kan je ook de documenten (tekst spinnen, kladblad) bekijken Gebruikt de leerling herhalingsstrategieën (schrijven, luidop zeggen, afdekken, )? Ja/ Neen 5.2. Gebruikt de leerling elaboratiestrategieën (link met voorkennis en andere inhouden, analogieën, )? 5

6 5.3. Gebruikt de leerling organisatiestrategieën (schema, samenvatting, tabel, kernwoorden aanduiden, )? 5.4. Doet de leerling inspanningen om de tekst echt te begrijpen (bv. moeilijke woorden opzoeken of de betekenis van moeilijke woorden vragen)? 5.5. Ander gedrag met betrekking tot leerstrategieën? 6. Heb je (non-verbaal of verbaal) gedrag geobserveerd dat getuigt van doorzettingsvermogen? 6.1. Werkt de leerling door? 6.2. Doet de leerling verder ook al vind hij/zij de taak moeilijk, saai, enz.? 6.3. Werkt de leerling aandachtig (laat zich niet gemakkelijk afleiden)? 6.4. Ander gedrag met betrekking tot doorzettingsvermogen? 7. Heb je (non-verbaal of verbaal) gedrag geobserveerd met betrekking tot monitoring? 7.1. Monitoring (bijsturen) van cognitie (tussentijds antwoorden controleren, reflectie op aanpak, aanpak veranderen als het niet goed lukt, enz.)? 7.2. Monitoring (bijsturen) van gedrag (tussendoor de beschikbare tijd controleren, planning volgen, enz.)? 7.3. Vraagt de leerling bijkomende hulp? 7.4. Ander gedrag met betrekking tot monitoring? 6

7 8. Heb je (non-verbaal of verbaal) gedrag geobserveerd waaruit blijkt dat de leerling zichzelf motiveert gedurende de taken (motivatiestrategieën)? Bijvoorbeeld: zichzelf belonen, positieve self-talk, enz Wat heeft de leerling gedaan NA het voltooien van de taken? 9. Heb je (non-verbaal of verbaal) gedrag geobserveerd met betrekking tot zelfevaluatie? 9.1. Controleert de leerling de sudoku na het maken van de sudoku (alles ingevuld?, antwoorden controleren, oordeel juist/fout, enz.)? 9.2. Controleert de leerling of hij/zij de tekst over spinnen onder de knie heeft? 9.3. Evalueert de leerling zijn/haar aanpak? 9.4. Ander gedrag met betrekking tot zelfevaluatie? 10. Heeft de leerling verklaringen waarom de taken goed of slecht gelukt zijn (attributie)? 7