Coöperatieve antwoorden op maatschappelijke uitdagingen: 9 lessen uit 2 x 9 cases

Maat: px

Weergave met pagina beginnen:

Download "Coöperatieve antwoorden op maatschappelijke uitdagingen: 9 lessen uit 2 x 9 cases"

Francisca Aerts
5 jaren geleden
Aantal bezoeken:

Regering, beheerd door het Departement WSE Design Charles & Ray Eames - Hang it all

1 Coöperatieve antwoorden op maatschappelijke uitdagingen: 9 lessen uit 2 x 9 cases Resultaten van een onderzoek in het kader van het VIONA-programma van de Vlaamse Regering, beheerd door het Departement WSE Design Charles & Ray Eames - Hang it all Vitra HIVA K.U.Leuven i.s.m. Faculteit Rechten UA Dr. Caroline Gijselinckx (onderzoeksleider)

2 VIONA-onderzoek naar het coöperatief model als antwoord op maatschappelijke uitdagingen Bron: Onderzoeksrapport: Gijselinckx Caroline, Coates Astrid & Deneffe Pauline (2011), Coöperatieve antwoorden op maatschappelijke uitdagingen. Onderzoek in opdracht van het VIONA-programma, beheerd door het Departement Werk en Sociale Economie, Leuven: HIVA-K.U.Leuven i.s.m. Universiteit Antwerpen Law Research School Coöperatieve antwoorden op maatschappelijke uitdagingen 2

3 De vraag Enorme maatschappelijke uitdagingen Demografie Globalisering Milieu Innovatieve antwoorden voor een ecologisch duurzame en sociaal warme samenleving Meer welvaart en welzijn Een competitieve en duurzame economie Meer mensen aan de slag, in meer werkbare jobs en in gemiddeld langere loopbanen Levenskwaliteit van een hoog niveau Een efficiënt en doeltreffend bestuur Actoren: alle maatschappelijke actoren bedrijven, middenveld, private gezinnen, overheden Coöperatieve antwoorden op maatschappelijke uitdagingen 3

4 Coöperatie als antwoord op maatschappelijke uitdagingen Herontdekking van het coöperatief model Bestaande coöperaties herontdekken coöperatieve identiteit Ontstaan van nieuwe initiatieven op coöperatieve leest geschoeid Coöperatief ondernemen is (Gijselinckx & Van Opstal, 2008) Een manier van ondernemen in economische organisaties die op vrijwillige basis worden opgericht door personen (dit kunnen natuurlijke of rechtspersonen zijn) om hiermee gezamenlijk behoeften te bevredigen en voordelen te realiseren die ze afzonderlijk niet of niet in dezelfde mate zouden kunnen bevredigen of realiseren Coöperatieve antwoorden op maatschappelijke uitdagingen 4

5 Coöperatief ondernemen: principes De manier van ondernemen Cfr. de principes van de ICA (1995), de International Co-operative Alliance Vrijwillig en open lidmaatschap Democratische controle door de leden Economische participatie door de leden Autonomie en onafhankelijkheid Onderwijs, vorming en informatieverstrekking Coöperatie tussen coöperaties Zorg voor de gemeenschap Coöperatieve antwoorden op maatschappelijke uitdagingen 5

6 Renaissance van het coöperatief model Internationaal Algemene Vergadering van de VN riep op 18 december 2009 het jaar 2012 uit tot het Jaar van de Coöperatie de Promotion of Cooperatives Recommendation No. 193 van de IAO (2002) erkent coöperaties als een belangrijk instrument voor het verbeteren van de levens- en werkomstandigheden van mannen en vrouwen Eenzelfde erkenning in de Mededeling van de Commissie aan de Raad, het Europees Parlement, het Europees Economisch en Sociaal Comité en het Comité van de Regio s over de bevordering van coöperatieve vennootschappen in Europa (COM(2004)18) Groenboek over Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen van de Europese Commissie (18 juli 2001) omschreef de coöperatie als een ideaal instrument om op een maatschappelijk verantwoorde manier te ondernemen Coöperatieve antwoorden op maatschappelijke uitdagingen 6

7 Renaissance van het coöperatief model Internationaal: ICA: 223 ledenorganisaties (organisaties van coöperaties) in 84 landen wereldwijd, samen meer dan 800 miljoen coöperatieve leden en meer dan 100 miljoen jobs actief in zowat alle denkbare economische sectoren. De top-300 samen goed voor een turnover die gelijk staat aan het bruto binnenlands product van Canada Coöperatieve antwoorden op maatschappelijke uitdagingen 7

8 Renaissance van het coöperatief model Vlaanderen Bestaande coöperaties herontdekken coöperatieve identiteit Groeiende initiatieven op vlak van mobiliteit (bv. autodelen) consumptie en productie van (duurzame) energie en nutsvoorzieningen, wonen (groepswonen, investeren in aangepast wonen, ) zorg, kinderopvang,... Vaak op initiatief van het lokale middenveld, maar vaak ook op initiatief van losse verbanden van particuliere burgers. Vlaamse overheid wil dit ondersteunen (Beleidsnota Sociale Economie ) Coöperatieve antwoorden op maatschappelijke uitdagingen 8

9 Geschiedenis Coöperatieve antwoorden op maatschappelijke uitdagingen 9

10 Vandaag Mature coöperaties die hun coöperatieve identiteit herontdekken farmaceutische distributie, retail, spaar- en bankwezen, onderlinge verzekeringen, landbouwsector Coöperaties die inspelen op hedendaagse noden Duurzame productie en consumptie (landbouwproducten, energie, mobiliteit) Participatieve economie Lokale verankering Maatschappelijke dienstverlening zorg & woon-zorg, collectief wonen, mobiliteit, kinderopvang,. Cambio Autodelen Coöperatieve antwoorden op maatschappelijke uitdagingen 10

11 2 x 9 cases Vlaamse cases Ecopower Ecopuur Limburg Wind Lilith Landelijk Dienstencoöperatief Duwolim Wonen E.MM.A Inclusie Invest Internationalecases SPES (Italië) Progetto92 (Italië) CopeHope (Finland) Eno Energy Cooperative (Finland) Sunshine Care (UK) Redditch Co-operative Homes (UK) Co-operative Development Services (UK) JAG (Zweden) HSB Riksförbund (Zweden) Coöperatieve antwoorden op maatschappelijke uitdagingen 11

12 9 lessen uit 2 x 9 cases 1 Coöperaties zijn organisaties die volgens een bedrijfseconomische logica worden geleid ten dienste van hun leden Efficiëntie met als doel een optimale prijs-kwaliteitsverhouding voor leden Efficiëntie door Schaalvoordelen en marktmacht Welwillend kapitaal Eigen vermogen door winstinhouding Giften en subsidies (non profit coöperaties met asset lock ) Vrijwillige inbreng van leden Lager personeelsverloop Lagere loonspanning Horizontalere arbeidsorganisatie Coöperatieve antwoorden op maatschappelijke uitdagingen i.s.m.

13 9 lessen uit 2 x 9 cases 2 Coöperaties zijn ledenorganisaties, maar de toegang tot lidmaatschap is niet noodzakelijk beperkt tot aandeelhouders In traditionele coöperaties: lid=gebruiker=aandeelhouder In modellen voor maatschappelijke dienstverlening: Verschillende aandeelhouderscategorieën verschillende draagkracht Verschillende bijdragen als toegang tot lidmaatschap Aandeel Bijdrage of prijs voor diensten Werknemer Vrijwillige inzet Donateur Inbreng van roerende of onroerende goederen Coöperatieve antwoorden op maatschappelijke uitdagingen i.s.m.

14 9 lessen uit 2 x 9 cases 3 Sociale coöperaties kunnen rekenen op welwillend kapitaal Coöperatief kapitaal is goedkoper dan extern Investeerders hebben gebruikersrelatie Investeerders zijn persoonlijk of maatschappelijk betrokken Een lagere tot zero return on investment wordt aanvaard voor Coöperaties waar leden een groot gebruikersbelang bij hebben Coöperaties die een hoge gemeenschapswaarde hebben Coöperaties die ingebed zijn in een belangen- of levensbeschouwelijke gemeenschap Coöperaties die zowiezo in belangrijke mate of vrijwilligerswerk en liefdadigheid zouden steunen Een hogere return on investment wordt verwacht van Investeringen die in de markt ook een hogere winst zouden opleveren Coöperatieve antwoorden op maatschappelijke uitdagingen i.s.m.

15 9 lessen uit 2 x 9 cases 4 Coöperatie werkt empowerend Vacuüm aan dienstverlening invullen Vorming van leden en participatie van leden Ook van kansengroepen Aanscherpen en ontwikkelen vaardigheden Financiële verankering in lokale gemeenschap Coöperatieve antwoorden op maatschappelijke uitdagingen i.s.m.

16 9 lessen uit 2 x 9 cases 5 Coöperatie is een manier om economische democratie te realiseren Leden participeren in besluitvorming Stemrecht losgekoppeld van financiële inbreng Stemrecht a rato van inbreng, maar beperking van stemmen Eén man één stem, met correctiemechanismen Transparante informatie aan leden via verschillende communicatiekanalen Tevredenheidsmetingen Coöperatieve antwoorden op maatschappelijke uitdagingen i.s.m.

17 9 lessen uit 2 x 9 cases 6 Coöperatie tussen coöperaties werkt versterkend Tweedegraadscoöperaties Consortia Coöperatieve ontwikkelingsagentschappen Financiële en professionele ondersteuning Versterking van werking van leden-coöperaties Coöperatief ondernemen in het kwadraat Coöperatieve antwoorden op maatschappelijke uitdagingen i.s.m.

18 9 lessen uit 2 x 9 cases 7 Coöperatie voor een hoge kwaliteit van de arbeid Verloning Vorming en opleiding Afstemming op waarden van de coöperatie Meer horizontale arbeidsdeling Ondersteuning door leden-cliënten/-consumenten Onderzoek toont aan: hogere arbeidstevredenheid en lager personeelsverloop in sociale coöperaties Coöperatieve antwoorden op maatschappelijke uitdagingen i.s.m.

19 9 lessen uit 2 x 9 cases 8 Coöperatie voor een hoge kwaliteit van de dienstverlening Dienstverlening is alpha en omega van de coöperatie (hier draait het om) Gemotiveerde medewerkers Co-productie door leden Vrijwillige inzet Onderzoek toont aan: hoge tevredenheid cliënten/klanten en hoge kwaliteit van dienstverlening in sociale coöperaties Coöperatieve antwoorden op maatschappelijke uitdagingen i.s.m.

20 9 lessen uit 2 x 9 cases 9 Overheden zijn partners Coöperaties in zorg en sociale dienstverlening kunnen niet zonder steun van overheden Overheden zijn stakeholders Kopen diensten aan / besteden diensten uit Oefenen controle uit op dienstverlening Financieren via directe betalingen of subsidies Stellen gebouwen/gronden ter beschikking Fiscale en sociale gunstmaatregelen Giften en vrijwilligerswerk mogelijk in coöperaties met asset lock en sociaal doel Coöperatieve antwoorden op maatschappelijke uitdagingen i.s.m.

21 Contact Dr. Caroline GIJSELINCKX Onderzoeksleider Middenveld en Sociale Economie & Coördinator Cera Steunpunt Coöperatief Ondernemen HIVA K.U.Leuven Parkstraat Leuven Tel / GSM caroline.gijselinckx@hiva.kuleuven.be Coöperatieve antwoorden op maatschappelijke uitdagingen 21

Vergelijkbare documenten

Sociale Economie en Inschakelingsprojecten WSE Arbeidsmarktcongres 2010 Provinciehuis, Leuven Verwelkoming en situering

Design Charles & Ray Eames - Hang it all Vitra Sociale Economie en Inschakelingsprojecten WSE Arbeidsmarktcongres 2010 Provinciehuis, Leuven Verwelkoming en situering Dr. Caroline GIJSELINCKX Onderzoeksleider