Taalbeleid

Transcriptie

1 Taalbeleid

2 Taalbeleidsplan d Oultremontcollege Schooljaar Inhoudsopgave 1 Voorwoord 2 Visie op taalbeleid 2.1. Aanleiding, doelstelling 2.2. Uitgangspunten 2.3. Relatie met overig schoolbeleid 2.4. Terreinen 2.5. Beleid langere termijn 3 Terrein 1: Nederlands 3.1. Beoogde opbrengsten in drie jaar 3.2. Aanpak 3.3. Activiteitenplan: wat, wie, wanneer 3.4. Evaluatie 4 Terrein 2: andere vakken en vaardigheidslessen 4.1. Beoogde opbrengsten 4.2. Aanpak 4.3. Activiteitenplan: wat, wie, wanneer 4.4. Evaluatie 2

3 1 Voorwoord Taalbeleid omvat alle maatregelen die het d Oultremontcollege treft om op structurele en systematische wijze de taalvaardigheid van onze leerlingen te vergroten en het onderwijs (taal)toegankelijker te maken. Het zijn maatregelen in de les en buiten de les, maatregelen op het gebied van programmering, materiaal en didactiek. Deze maatregelen zijn: - structureel, omdat het gaat om blijvende veranderingen in het onderwijs; - systematisch, omdat ze worden uitgevoerd volgens een vooraf vastgelegd plan. Taalbeleid gaat over onderwijsinhoudelijke vraagstukken: wat is er nodig om te werken aan de verbetering van taalvaardigheid van leerlingen; hoe kan taal geleerd worden in een geïntegreerde context en hoe kan gewerkt worden aan het ontwikkelen van deelvaardigheden in een individuele aanpak? Bij de vormgeving van taalbeleid hebben we te maken met: - organisatie ontwikkelingsvraagstukken: hoe kunnen het taalonderwijs en de taalondersteuning effectief worden gepositioneerd; wie is eindverantwoordelijk; welke taken en bevoegdheden hebben directie, coördinatoren, secties, talendocenten en andere vakdocenten? - veranderkundige vraagstukken: hoe kan het management taalbeleid effectief implementeren; hoe kunnen we een cultuurverandering teweeg brengen, zodat alle docenten taal bewuster worden? Door zowel aan het Wat als aan het Hoe te werken zorgt taalbeleid voor een blijvende kwaliteitsverbetering van het onderwijs en uiteindelijk voor meer succesvolle leerlingen. 2 Visie op taalbeleid 2.1 Aanleiding, doelstelling Wetgeving Taal en Rekenen De regering is nadrukkelijk zwaardere eisen gaan stellen aan het examen Nederlands. Het ministerie van OCW heeft de referentieniveaus via wetgeving vastgelegd. De wet "Referentieniveaus Nederlandse taal en rekenen" is op 1 augustus 2010 in werking getreden. Voor vmbo geldt dat bij de normering van de CE's Nederlands vanaf 2015 wordt uitgegaan van de prestatie-eisen die voortvloeien uit 2F. Bij de normering van de CE s voor Havo wordt uitgegaan van de prestatie-eisen die voortvloeien uit 3F en 4F voor Vwo. De moeilijkheidsgraad van de CE s Nederlands kan daardoor hoger zijn dan in de voorgaande examenjaren. Daarnaast komt er mogelijk nog een diagnostische onderbouwtoets. Tevens wordt in artikel 6c van de Wet op het Voortgezet Onderwijs (WVO) gesteld dat scholen verplicht zijn tot een structurele en herkenbare aanpak van achterstanden in taal en rekenen. M.i.v. zomer 2014 worden scholen en besturen door de Inspectie actief aangesproken als ze niet aan de wettelijke eisen voldoen. De opdracht tot het ontwikkelen en het geven van een eerste aanzet in de uitvoering van het taalbeleid is op d Oultremontcollege neergelegd bij de sectie Nederlands. Aansturend directielid is Claudia Bolluijt. 3

4 Schoolbrede visie op onderwijs van het d Oultremontcollege - vakkennis van hoge kwaliteit - uitdagend en innovatief; er wordt op de nieuwsgierigheid van de leerling een beroep gedaan, de leerling leert kritisch denken en analyseren - aandacht voor EQ van de leerling - aanleren van vaardigheden - vakoverstijgend samenhang (kerndoel hernieuwde onderbouw en 2 e fase) - leerling krijgt binnen alle redelijkheid kansen - gedifferentieerd onderwijs Voor het vak Nederlands is deze visie al eerder, als volgt vertaald: Huidige niveau van kennis van docenten ten minste handhaven; in de toekomst verbeteren middels studie / cursussen om de ontwikkelingen op het gebied van onderwijs bij te kunnen houden en toe te kunnen passen. Versterken van doorlopende leerlijnen door bovenbouwdocenten eveneens in de midden- en onderbouw les te laten geven. Transfer naar andere vakken: toepassen van vaardigheden en kennis (daar waar mogelijk inhaken op leerstof bij andere vakken) om de vaardigheid die bij Nederlands geleerd zijn te gebruiken, bijvoorbeeld: verslaglegging, presenteren, literatuuranalyse en --geschiedenis, argumentatievaardigheid. De vaardigheden geleerd bij het vak Nederlands zouden als vanzelfsprekend toegepast moeten worden bij alle andere vakken. Hierop moet de sectie Nederlands de leerlingen, maar ook de collega s attenderen; wat bij Nederlands gebeurt, moet bekend zijn bij alle andere vakken. Ontwikkelen vaardigheden (taal-, spreek-, schrijf- en leesvaardigheid) op een niveau passend bij het niveau van de opleiding, waarmee de leerling voldoende geëquipeerd is voor een vervolgopleiding; dit binnen de kaders van de kerndoelen en exameneisen van de onderscheiden opleidingen en aansluitend bij de concrete referentiekaders voor Nederlands, zo mogelijk gekoppeld aan de Europese referentiekaders voor MVT. De basisvaardigheden: lezen en schrijven zijn uitgangspunt voor de verdere studie op alle niveaus. Deze vaardigheden moeten per leerling, per niveau in kaart gebracht worden om beter op de behoeften van de individuele leerling in te kunnen haken. Het is daarom nodig de leerlingdossiers van de basisscholen goed te bestuderen, zij vormen het uitgangspunt van het instroomniveau van de leerlingen. Niet alleen de studieresultaten maar ook in sociaal opzicht, zijn deze vaardigheden bepalend voor de communicatievaardigheid van de leerling. Per leerling zal gezorgd worden voor een passende benadering; de methode waarop de leerling het best functioneert en leert. De sectie ziet Nederlands als het belangrijkste vak op school. De vaardigheden die hier aangeleerd worden, zijn mede bepalend voor het welslagen van een schoolcarrière, er zou dus hoog ingezet moeten worden om randvoorwaarden te faciliteren Uitgangspunten Bij taalbeleid op het d Oultremontcollege gaat het om goed taalonderwijs voor alle leerlingen, ook voor hen van wie de beheersing van de Nederlandse taal niet zo sterk is. In de lessen 4

5 Nederlands wordt aandacht besteed aan alle onderdelen van de referentieniveaus middels de methode Nieuw Nederlands. Het rapportcijfer is een afspiegeling van de referentieniveaus. We zetten gestandaardiseerde toetsen (op dit moment Cito Volgsysteem VO) in om de voortgang van de leerlingen te volgen in klas 1 t/m 3. In de bovenbouw worden examenresultaten en de analyses vanuit WOLF structureel door de sectie Nederlands bekeken en geëvalueerd. Daar waar nodig leidt dit daar waar nodig tot aanpassingen in het curriculum. Alle docenten hebben cursussen gevolgd in de RTTI-methode om problemen gedifferentieerd aan te kunnen pakken. De schoolleiding initieert en faciliteert ruimte voor lessen, scholing en middelen (Cito Volgsysteem VO) Relatie met overig schoolbeleid Naast een schoolbreed taalbeleid is er ook een schoolbreed rekenbeleid. Hierbij wordt de sectie wiskunde opgedragen om in het kader van de referentieniveaus het rekenbeleid vorm te geven. 2.4 Terreinen Het taalbeleid wordt aangepakt op 3 terreinen (zie hoofdstuk 3 t/m 5): - Terrein 1: Nederlands - Terrein 2: Andere vakken en vaardigheidslessen - Terrein 3: Afstemming Nederlands / andere vakken 2.5 Beleid langere termijn Alle vakken werken aan onderwijs dat meer rekening houdt met verschillen (in taalbeheersing, cultuur, etc.). De nauwe relatie tussen taal en denken/leren in de verschillende vakken krijgt veel aandacht. 3 Terrein 1: Nederlands Bij taal wordt de examinering van de referentieniveaus gekoppeld aan het vak Nederlands. De niveaubeschrijvingen voor de referentieniveaus van het domein taal zijn: 1. Mondelinge taalvaardigheid, met de drie subdomeinen gespreksvaardigheid, luistervaardigheid en spreekvaardigheid. 2. Leesvaardigheid, met de twee subdomeinen: lezen van zakelijke teksten en lezen van fictionele, narratieve en literaire teksten. 3. Schrijfvaardigheid. Schrijven wordt ruim opgevat, het gaat om het produceren van creatieve en zakelijke teksten. 4. Begrippenlijst en taalverzorging. In de begrippenlijst staan termen en concepten die leerlingen en docenten nodig hebben om over taalvaardigheid van gedachten te kunnen wisselen. Bij taalverzorging gaat het om zaken die in dienst staan van een verzorgde schriftelijke taalproductie. 5

6 Het vak Nederlands dient als motor voor taalontwikkeling in de school, waarbij veel aandacht is voor schooltaal bij Nederlands en transfer van het geleerde bij Nederlands naar andere vakken. De sectie Nederlands is sturend voor de uitvoering hiervan. Uitwerking Sectie Nederlands In de sectie Nederlands is in het schooljaar de behoefte ontstaan aan bijscholing en ondersteuning op het gebied van leerplanontwikkeling. De docenten waren zich bewust van het feit dat er een nieuwe manier gevonden moest worden om het vak Nederlands te geven; zowel met het oog op de veranderende leerling, als ten behoeve van een betere integratie van het vak in andere schoolvakken. We beogen hiermee een betere beheersing van de Nederlandse taal waardoor ook de leerprestaties bij andere vakken verhoogd kunnen worden (leesvaardigheid, spreekvaardigheid, formuleren van antwoorden e.d.). Intensieve begeleiding van de docenten Nederlands en een ander leerplan is hiervan het gevolg geweest. In de onderbouw wordt naast klassikaal onderwijs, ook les gegeven in de vorm van projecten, geordend op thema, waarin een combinatie van vaardigheden vereist is en waarin de leerlingen meer op hun zelfstandigheid en creativiteit worden aangesproken. Om doorlopende leerlijnen te garanderen, gebruikt de sectie in alle leerlagen en niveaus de nieuwste editie van methode Nieuw Nederlands (5 e editie) met een licentie voor de digitale ondersteuning voor de leerlingen. Deze methode beschikt over RTTI-toetsen die per toets door de docenten beoordeeld worden op kwaliteit en worden bestudeerd op individueel resultaat van de leerlingen. In de voor-examenklassen havo en vwo bestaat het eerste schoolexamen uit spellen, interpunctie en formuleren om de leerlingen erop voor te bereiden dat dit niet te verwaarlozen factoren in het eindexamenresultaat zijn. Het d Oultremontcollege beschikt over een open leercentrum met daarbij een complete mediatheek, beheerd door een gediplomeerd bibliothecaresse waardoor die voortdurend voorzien wordt van nieuwe literatuur, verdeeld over drie leesniveaus: C- boeken (leerjaar 1-3), adolescentenliteratuur D-boeken en volwassenen. Er is regelmatige wisseling van boeken. Bovendien investeert de school (sectie Nederlands) in klassensets (35-40 exemplaren) om ook klassikaal, onder begeleiding te kunnen lezen. Doelstelling is om de leesvaardigheid te verhogen en ook om de attitude ten opzichte van lezen te verbeteren. Uiteindelijk kan dit leiden tot grotere woordenschat en taalvaardigheid. Ook de themaweken in de onderbouw hebben een leeselement: ieder thema houdt in dat er een boek over gelezen wordt. Ieder jaar maken de leerlingen in de brugklas kennis met de mogelijkheden die de bibliotheek in Drunen kan bieden. Gedurende een activiteitenweek gaan leerlingen onder begeleiding van een docent Nederlands naar de bieb voor een introductie in spelvorm aldaar. Ze schrijven zich dan ook in als lid van de bibliotheek. In samenwerking met de sectie CKV wordt ieder jaar een dichter/schrijver/acteur uitgenodigd voor een of meer leerjaren/-niveaus. 6

7 Te nemen maatregelen door de directie: Korte termijn (schooljaar ) Onderbouw (klas 1 t/m 3) Een vangnetconstructie ontwikkelen en uitvoeren (schooljaar ) om achterstanden en problemen aan te pakken aan de hand van de resultaten van de Cito Volgsysteem VO. De docenten Nederlands zijn verantwoordelijk voor de analyse van de resultaten van de citotoetsen. Vervolgens stuurt de sectie Nederlands op verbetering van de geconstateerde achterstanden. Ook eventuele andere signalen met betrekking tot taalachterstanden van vakdocenten, mentoren en/of coördinatoren worden meegenomen in de aanpak. Er wordt een analyse en aanpak verzorgd op: 1. Klassenniveau. Remediëring wordt verwerkt in het groepsplan van de betreffende klas en de leerlingen worden extra begeleid en ondersteund in de lessen Nederlands. 2. Individueel niveau. Voor de groep leerlingen die ernstige uitval vertoont, wordt een remediërend programma ontwikkeld, hetgeen wordt verzorgd door de docenten Nederlands. In het taakbeleid zijn hier in schooljaar klokuren (klas 1). In de loop van het schooljaar zal bekeken worden of en hoe dit systeem uitgebreid kan worden naar de klassen 2 en 3. Bovenbouw (klassen 4, 5 en 6): De docenten Nederlands zijn verantwoordelijk voor de analyse van de resultaten van de proefexamens zoals die in de eerste week van het schooljaar zijn afgenomen. Vervolgens is de sectie Nederlands verantwoordelijk voor het sturen op verbetering van de geconstateerde achterstanden binnen de eigen vak lessen. Naar aanleiding van de examenresultaten 2016 en Proefexamens Nederlands (september 2016) wordt de sectie Nederlands gevraagd een ondersteuningsprogramma voor zowel de bovenbouw vmbo als de bovenbouw havo/vwo te ontwikkelen. Dit ondersteuningsprogramma zal gedurende schooljaar plaats vinden in het KWT-uur (havo/vwo) en op een nader te bepalen lesuur (vmbo). Lange termijn (vanaf schooljaar ) Versterking van de schoolse taalvaardigheid van onze leerlingen. Strategieën en aanpak van lezen en schrijven worden bij de leerlingen aangeleerd bij het vak Nederlands en worden door de sectie neergelegd bij de andere vakken. Docenten Nederlands en Engels zijn verantwoordelijk voor de taalvaardige voorbereiding van onze leerlingen op het vervolgonderwijs. 7

8 3.1. Beoogde opbrengsten Uitgangspunt is: alle leerlingen beheersen de Nederlandse taal op het voor hen vereiste referentieniveau. Dit houdt in dat de adviezen die door de basisschool zijn ingebracht voor plaatsing in een leerniveau, voor Nederlands, kritisch gehanteerd worden zodat de leerlingen na het eerste leerjaar een gemotiveerde en verantwoorde plaatsing krijgen. De Nederlandse taal is een van de graadmeters voor succes in het vervolg van de studie. Het niveau van taalvaardigheid in het algemeen: woordenschat, leesvaardigheid enz. moet naar een hoger plan getrokken worden. De taalcoördinator of een van de docenten Nederlands biedt ondersteuning aan de overige vakdocenten bij het opstellen van teksten voor proefwerken, met name daar waar leerlingen problemen hebben bij het lezen van de teksten bij opgaven voor exacte vakken Aanpak Korte termijn Er komen meer lessen beschikbaar voor de leerlingen die van mavo naar havo overstappen. Er zijn hiaten door het verschil in de exameneisen. Nu zijn er 4 lesuren, dat moet minimaal verdubbeld worden. Taalvaardigheid in het algemeen kan verhoogd worden door meer aandacht te schenken aan actualiteit, teksten (ook gesproken) uit kranten, interviews, opinieprogramma s en documentaires, los van de methode Nieuw Nederlands. Er wordt intensiever gewerkt met het programma Nieuwsbegrip, Nieuws in de klas, online taalverwervingsprogramma s als: Beter spellen, Woord van de dag, en apps. Voor alle klassen in onder- en bovenbouw zijn er ondersteunende lessen (keuzewerktijd) waar leerlingen vrijwillig naar toe kunnen gaan maar ook verplicht indien de docent dit nodig acht. Taalondersteuning oude stijl voor kinderen met reeds geconstateerde taalachterstanden vanaf de basisschool, wordt opnieuw in de taaklijst opgenomen. Naar aanleiding van de resultaten van de Citotoetsen wordt een individueel programma vastgesteld voor leerlingen met achterstanden op een vakonderdeel. Dit wordt behandeld in ondersteunende lessen gedurende het jaar. Lange termijn Meer aandacht voor culturele uitingen als cabaret, toneel. Hier is vooral vakoverstijgend werken van belang. Het vak maatschappijleer wil graag een debatteam. Er zijn plannen om met het cluster brede vorming een musical te gaan opvoeren in samenwerking met Aleph. Tevens is het nieuwe vak (schooljaar ) Art, Design en Media bij uitstek geschikt om samen met het vak Nederlands aan de slag te gaan. 8

9 3.3. Activiteitenplan: wat, wie, wanneer Korte termijn Met ingang van het schooljaar komen er uren beschikbaar voor een taalcoördinator. Deze gaat het beleid uitzetten bij alle docenten op school Ondersteuning bij het opstellen van teksten van met name exacte vakken gebeurt op verzoek van de vakdocent of steekproefsgewijs. Indien er vanuit de leerlingen signalen komen, kan ook dat een aanleiding zijn. Ondersteunende lessen (kwt) worden, bij voorkeur en indien mogelijk, midden op de dag gegeven door meerdere docenten, minimaal twee per week. Hierdoor is de leerling vrij ook andere extra lessen te volgen voor andere vakken. Taalondersteuning continueren voor 30 klokuren op de takenlijst. Ondersteunende lessen naar aanleiding van de Cito-resultaten worden gegeven in kleine groepen. De leerlingen worden verdeeld over groepen met dezelfde problematiek. Een of meer docenten geven deze lessen over een of meer lesmomenten, bij voorkeur niet aan het begin of het eind van de lesdag. Deze lessen zijn inmiddels opgestart. Een docent uit de bovenbouw havo/vwo geeft op het einde van het schooljaar overbruggingslessen aan mavoleerlingen die overstappen naar havo. Lange termijn Meer vakoverstijgende verbindingen leggen zodat het werk per vak een meerwaarde oplevert Evaluatie In februari/maart 2017 zal de schoolleiding een voorstel doen voor een nieuw taakbeleid. In overleg met de sectie Nederlands zal bekeken worden of de taakuren cito 0-3 uitgebreid kunnen worden en/of er een ondersteuningsprogramma Nederlands is de bovenbouw ingevoerd kan worden. De resultaten van de citotoetsen en de resultaten van de examens Nederlands tonen aan of de geleverde inspanningen voldoende zijn. Eveneens wordt een evaluatie van de taalondersteuning (30 uur in het taakbeleid) meegenomen in dit beleidsstuk. 9

10 4 Terrein 2: andere vakken en vaardigheidslessen 4.1. Beoogde opbrengsten De ondersteuning van het vak Nederlands en het taalbeleid moet een meerwaarde opleveren bij alle andere vakken Aanpak Alle docenten voelen zich mede verantwoordelijk voor het te voeren taalbeleid. Daarom moeten alle ingeleverde werken door de leerlingen voldoen aan de eis dat ze redelijkerwijs zonder taalfouten zijn en opgebouwd zijn volgens de gestelde norm Activiteitenplan: wat, wie, wanneer Voor werkstukken, verslagen, scripties e.d. komt er een format waaraan voldaan moet worden. Dit wordt opgesteld door de sectie Nederlands. Voor mondelinge vaardigheden stelt de sectie Nederlands een format op waaraan presentaties e.d. moeten voldoen. De leerling moet er zich bij alle vakken van bewust gemaakt worden dat in verschillende omstandigheden, andere communicatieve vaardigheden vereist zijn Evaluatie Over het algemeen worden onze leerlingen getypeerd als taalzwak. Een onderzoek in onze omgeving door een masterstudent Nederlands toont aan dat het heel lastig is om aan te geven wat dat inhoudt, wat de oorzaak is en welke criteria voor deze beoordeling gehanteerd worden. Toch zullen alle leerlingen het vereiste referentieniveau moeten halen om een vervolgstudie aan te kunnen. Iedereen zal zijn steentje hieraan moeten bijdragen. Belangrijk is vast te stellen wat we van de leerlingen verwachten, op welk niveau werkt de leerling en wat is er nodig om het verlangde niveau te bereiken. Dat zal voor iedere leerling, voor ieder vak verschillen. Voor veel vakken is de leerling wel afhankelijk van zijn taalvaardigheid. Deze verhogen is een complex proces. Dat proces moet wel op een natuurlijke en effectieve manier verlopen met alle docenten in een voorbeeldrol. 10