Gezonde scholen Amsterdam

Transcriptie

1 Gezonde scholen Amsterdam Gezond binnenklimaat en gezonde energieprestaties Uitvoering 2015 Ambitie In opdracht van DMO 15 december 2014

2

3 Inhoud 0 Samenvatting 5 1 Inleiding Achtergrond De situatie in Amsterdam Programma Gezonde scholen In deze notitie 9 2 Ambitie Resultaten en ambitie Ambitie ten aanzien van bestaande bouw Ambitie ten aanzien van nieuwbouw Overzicht resultaten en ambities Aanpak Uitvoering Gezonde scholen Doelstelling Aanpak 20 scholen PO/SO in Pilot VO Gezonde Scholen Toets alle scholen Uitvoeringsplan Gezonde Scholen Amsterdam Planning Begroting Bijlage 2: Scholen met Fijnstofclassificering GGD 28 3

4 4

5 0 Samenvatting Een goed en fris binnenklimaat draagt bij aan een goed leermilieu. De gemeente Amsterdam heeft ambities om het binnenklimaat in bestaande schoolgebouwen te verbeteren tezamen met de energieprestaties van de gebouwen. Het plan Gezonde scholen Amsterdam, uitvoering 2015, ambitie beschrijft de uitvoering in 2015 en ambitie om het binnenklimaat van bestaande scholen voor primair onderwijs, voortgezet onderwijs en (voortgezet) speciaal onderwijs op niveau frisse scholen klasse B te brengen. Niveau B heeft de classificatie goed en is het maximaal haalbare. Klasse A zeer goed (de klasse boven B en tevens hoogste klasse) is veel gevallen niet mogelijk of vereist een onevenredig hoge investering. De afgelopen jaren is er in Amsterdam met middelen van het rijk ( ), gemeente en schoolbesturen geïnvesteerd om het binnenklimaat op bestaande scholen voor primair onderwijs te verbeteren. De programma s Energieke Scholen 1 ( ) en 2 ( ), Frisse en energieke scholen West ( ) en Verbeteren binnenklimaat en Energieprestaties Zuid ( ) hebben samen met nieuwbouw (vanaf 2012) of grootschalige renovatie (vanaf 2011) ervoor gezorgd dat van de circa 269 schoolgebouwen voor primair onderwijs 102 gebouwen de afgelopen jaren zijn verbeterd. Het is de ambitie van dit college om in de periode scholen voor PO/(V)SO/VO te voorzien van een beter binnenklimaat en energieprestaties, voor zowel nieuwbouwscholen als bestaande bouw, te beginnen met 20 scholen in De verduurzaming van de nieuwbouwscholen per 1 januari 2015 (PO) cq. per 1 januari 2016 (VO/(V)SO) wordt geregeld in de Verordening Huisvestingsvoorzieningen. Voor de bestaande bouw is het programma Gezonde Scholen Amsterdam ontwikkeld. Met deze ambitie draagt Onderwijs bij aan de Agenda Duurzaamheid, die op 9 december 2014 door het college is vastgesteld. Gezonde Scholen zorgt voor een integraal maatregelenpakket (tezamen met het binnenklimaat worden de energieprestaties van het gebouw verbeterd en wordt de verhoogde exploitatie als gevolg van de binnenluchtmaatregelen in beginsel gecompenseerd door energiebesparende maatregelen en/of opwekkende maatregelen). Gemeente en schoolbesturen financieren gezamenlijk, waarbij schoolbesturen verantwoordelijk zijn voor de maatregelen 1 met een terugverdientijd van minder dan 15 jaar. Een scholentranche bestaande uit 10 scholen wordt in één keer in de 1 Dit betreft maatregelen die vallen onder het schoolbestuurlijk onderhoud, zoals deze in de regeling programma van eisen als bedoeld in artikel 113 van de Wet op het Primair Onderwijs (WPO) en nader aangeduid in artikel 114 van de WPO als onderdeel a. 5

6 markt gezet, de markt wordt uitgedaagd de gewenste prestaties te leveren. Daarbij is het budget taakstellend en wordt geselecteerd op de maximale energieprestaties met als minimumniveau energieklasse B. Op basis van het beschikbare budget per jaar kunnen meerdere tranches tegelijkertijd per jaar worden uitgevoerd. De Gezonde Scholen Toets, die inzicht geeft in de te nemen maatregelen en een gebruikersonderzoek en een gebouwopname kent, is onderdeel van de aanpak. In 2015 vindt uitvoering plaats van 20 scholen PO/SO (scholen door schoolbesturen aangemeld), 1 pilot VO en een Gezonde Scholen Toets voor alle resterende scholen (circa 257, waarvan 167 PO-gebouwen en 90 SO/V(S)O). De kosten hiervoor bedragen in totaal ,- ( ,- voor de aanpak van 20 scholen, ,- voor de pilot VO, voor de scholentoets voor PO-gebouwen ad ,- per school en ,- voor de scholentoets van 90 gebouwen SO/V(S)O ad ,- per school. Schoolbesturen dragen voor de uitvoering in 2015 in totaal ,- 920 scholen, maximaal ,- per school) bij. Hiervoor kunnen zij gebruik maken van het Energiefonds van de gemeente (leenfaciliteit). De bijdrage van de pilot-vo-school wordt in de pilot onderzocht. Aan B&W is voorgesteld de benodigde middelen te dekken uit de coalitiemiddelen Onderwijs tranche 2015 ad Vanuit de coalitiemiddelen is 32,0 miljoen beschikbaar in Het programma Gezonde scholen Amsterdam 2015 wordt gedekt vanuit deze middelen. Wanneer de Gezonde scholen Toets op alle scholen PO/VO/(V)SO is uitgevoerd en de eerste resultaten van de pilot VO beschikbaar zijn, wordt in het 4e kwartaal van 2015 het uitvoeringsplan inclusief de financiële paragraaf opgesteld en aan het college ter vaststelling aangeboden. Daarin zal ook worden meegenomen de financieringsmogelijkheden van structuurfondsen, het Rijk of andere externe bronnen. 6

7 Concept Versie 1 Inleiding 1.1 Achtergrond Een prettige en gezonde omgeving om te leren en te werken De gemeente Amsterdam heeft in het Coalitieakkoord Amsterdam gesteld dat alle kinderen in Amsterdam de beste kansen verdienen. Een prettige en gezonde omgeving om te leren en zich te ontwikkelen is daarvoor noodzakelijk. Gezonde scholen De gemeente heeft de ambitie om alle scholen gezond te maken. Gezond ten aanzien van het binnenmilieu en gezond ten aanzien van het energiegebruik en toepassing van duurzame energie (20% reductie en 20% meer opwekking). Onderzoek 2 en ervaringen van schoolbesturen de afgelopen jaren hebben aangetoond dat een gezond, fris binnenklimaat een positief effect heeft op de leerprestaties van kinderen. Het binnenklimaat wordt in samenhang met maatregelen ter verduurzaming (energiebesparing) van de gebouwen aangepakt. Beide speerpunten zorgen voor het vitaliseren van de huidige onderwijshuisvesting in Amsterdam. In dit proces trekken gemeente en schoolbesturen samen op en financieren gezamenlijk. Coalitieakkoord De ambities staan in het coalitie-akkoord Amsterdam is van iedereen : Onderwijs Alle kinderen in Amsterdam verdienen de beste kansen. Dit betekent les krijgen in frisse schoolgebouwen. De onderwijsagenda is uitgangspunt. We investeren flink in de scholen. - Verbeteren binnenklimaat - Leerlingen en onderwijspersoneel verdienen goede huisvesting. Een prettige en gezonde omgeving om te leren en zich te ontwikkelen, bijvoorbeeld door het verbeteren van binnenklimaat op scholen. 2 Onderzoek van TNO in opdracht van Ministerie van BZK: Het effect van ventilatie op de cognitieve prestaties van leerlingen op het basisonderwijs,

8 Nieuwe energie Op het gebied van duurzaamheid maken we de komende vier jaar een inhaalslag. Amsterdam wil klimaatneutraal en duurzaam zijn. Aanvalsplan energie Integrale aanpak hernieuwbare energie en energie besparing duurzame energie + 20% en energie besparing - 20% Energiefonds met aantrekkelijke leningen - AKEF 30 miljoen zelfverdienend Concentratie duurzaamheid binnen gemeente één slagvaardig bureau om kennis, aandacht en projecten te verzamelen 1.2 De situatie in Amsterdam De afgelopen jaren is er in Amsterdam met middelen van het rijk ( ), gemeente en schoolbesturen geïnvesteerd om het binnenklimaat op bestaande scholen voor primair onderwijs te verbeteren. De programma s Energieke Scholen 1 ( ) en 2 ( ), Frisse en energieke scholen West ( ) en Verbeteren binnenklimaat en Energieprestaties Zuid ( ) hebben voor verbetering gezorgd. Van de circa 269 schoolgebouwen voor primair onderwijs zijn 102 gebouwen de afgelopen jaren verbeterd door de verbeterprogramma s, nieuwbouw (vanaf 2012) of grootschalige renovatie (vanaf 2011). In het bestaande gebouwenaanbod van (voortgezet) speciaal onderwijs en voortgezet onderwijs is het binnenmilieu en de energieprestaties verbeterd door maatregelen mee te nemen in renovaties of door vervangende nieuwbouw te realiseren. In de bijlage is het overzicht van de verbeterde scholen opgenomen. In is mede op aandringen van de raad ook aandacht geweest voor scholen in het primair onderwijs die in de fijnstofzone zijn gelegen (in een straal van 300 meter van de rand van een snelweg of in de eerstelijns bebouwing binnen 50 meter van een drukke stadsweg waar meer dan motorvoertuigen per etmaal passeren). In het voortgezet onderwijs en (voortgezet) speciaal onderwijs zijn 9 scholen van de circa 100 gebouwen verbeterd. Er resteren nog circa 167 gebouwen voor primair onderwijs en 90 gebouwen voor voortgezet en (voortgezet) speciaal onderwijs waarvan het binnenklimaat en de energieprestaties nog niet is aangepakt. Nu de onderwijshuisvesting in Amsterdam een centrale verantwoordelijkheid is, kan er voor deze bestuursperiode vanuit een integraal programma worden gewerkt. 8

9 1.3 Programma Gezonde scholen In opdracht van de wethouder Onderwijs is de vervolgaanpak Gezonde scholen opgesteld. Volgens dit programma worden de komende vier jaar bestaande scholen voor primair onderwijs (PO), voortgezet onderwijs (VO) en (voortgezet) speciaal onderwijs (V)SO verbeterd, met cofinanciering door gemeente en schoolbesturen. Bij de ontwikkeling van het plan is gebruik gemaakt van de ervaringen in Amsterdam en daarbuiten van de afgelopen jaren, zodat een geoptimaliseerde aanpak kan worden uitgerold. Het Plan Gezonde scholen is ook onderdeel van de Agenda Duurzaamheid dat op 9 december aan het college van B&W is aangeboden. In de Agenda Duurzaamheid draagt de wethouder Onderwijs via het programma Gezonde scholen Amsterdam bij aan de doelstellingen uit de Agenda Duurzaamheid In % meer duurzame energie op te wekken t.o.v. 2013; dat is 13 % in 2018 en In % minder energie te verbruiken t.o.v Gezonde scholen betekent ook extra aandacht voor fijnstof: fijnstof heeft een negatief effect op de gezondheid. Scholen die in de fijnstofzone gelegen zijn en een fijnstofprobleem hebben krijgen voorrang in de prioritering. 1.4 In deze notitie In deze notitie staat in hoofdstuk 2 de ambitie voor beschreven, mede in relatie tot de resultaten van de afgelopen bestuursperiodes. Ook wordt ingegaan op de aanpak voor De uitvoering in 2015 wordt in hoofdstuk 3 besproken. Hoofdstuk 4 bevat de begroting van het project in

10 2 Ambitie Resultaten en ambitie Terugblik vorige bestuursperioden In 2008 is gestart met de aanpak van bestaande scholen voor primair onderwijs, met geld van het rijk (tot en met 2011), de gemeente en de schoolbesturen. Daarnaast is een aantal nieuwbouwprojecten gerealiseerd. In de periode zijn in totaal 102 scholen voor primair onderwijs en 9 scholen voor voortgezet en (voortgezet) speciaal onderwijs verbeterd. Er resteren nog circa 167 gebouwen voor primair onderwijs en 90 gebouwen voor voortgezet en (voortgezet) speciaal onderwijs waarvan het binnenklimaat en de energieprestaties nog niet is aangepakt Ambitie ten aanzien van bestaande bouw Het is de ambitie van dit College om in de periode bestaande scholen PO/VO/(V)SO aan te pakken. Deze scholen voldoen daarmee aan de eisen PvE frisse scholen klasse B 3. Daarnaast wordt bij alle scholen die nog niet voldoen aan de normen van frisse scholen B in 2015 een Gezonde scholen Toets uitgevoerd, zodat eind 2015 een prioritering voor de volgende jaren kan worden opgesteld. Niveau B heeft de classificatie goed en is het maximaal haalbare. Klasse A zeer goed (de klasse boven B en tevens hoogste klasse) vereist gebruik van stadsverwarming of warmte koude opslag aangevuld met zonnepanelen. Dit is in veel gevallen niet mogelijk of vereist een onevenredig hoge investering. Scholen die in een fijnstofzone liggen krijgen speciale aandacht in de prioritering. De GGD adviseert om in de uitwerking van het programma Gezonde Scholen ervoor te zorgen dat de kwaliteit van het onderhoud van de ventilatiesystemen en het vervangen van de filters adequaat 3 Frisse scholen klasse B betreft ventilatie, verlichting, akoestiek, hoogte van de lokalen, isolatie waarden van gevel, vloer en dak. In Gezonde scholen worden scholen op de onderdelen ventilatie en verlichting verbeterd en worden energiebesparende maatregelen genomen. 10

11 geborgd wordt (bijvoorbeeld door de brancheverenigingen). De GGD kan advies geven over andere aspecten van de ventilatie en de ruimtelijke inrichting van de school Ambitie ten aanzien van nieuwbouw Voor de nieuwbouwscholen heeft Amsterdam de volgende ambities: Primair onderwijs Vanaf 1 januari 2015 voldoen alle nieuw te bouwen scholen in het primair onderwijs (PO) minimaal aan de eisen Programma van Eisen (PvE) frisse scholen klasse B. Dit is vastgelegd in de Verordening huisvestingsvoorzieningen primair onderwijs 2015 die 26 november 2014 door de raad is vastgelegd. (Voortgezet) speciaal onderwijs ((V)SO) en voortgezet onderwijs (VO): Voor 2015 en 2016 is de ambitie dat alle nieuw te bouwen scholen voor (voortgezet) speciaal onderwijs ((V)SO) en voortgezet onderwijs (VO) voldoen aan het PvE frisse scholen klasse B. Dit kan pas formeel worden vastgelegd in de Verordening huisvestingsvoorzieningen voortgezet onderwijs en (voortgezet) speciaal onderwijs 2016, welke geldt voor aanvragen voor In het onderwijshuisvestingsprogramma PO, (V)SO en VO (dat eind 2014 door de raad is vastgesteld) zijn al verschillende projecten opgenomen: In het programma PO 2015 zijn 7 (vervangende) nieuwbouw en 3 uitbreidingen opgenomen. Dit betekent dat bijna m2 nieuw te bouwen onderwijshuisvesting voldoet aan de ambitie minder energie verbruiken van de duurzaamheidsagenda. Het Integraal HuisvestingsPlan (IHP) PO (welke medio 2015 aan de gemeenteraad wordt voorgelegd) geeft inzicht in het programma voor de komende vijf jaar, welke wordt gerealiseerd conform frisse scholen klasse B. In het onderwijshuisvestingsprogramma (V)SO en VO 2015 is er voor 4 VO en 1 (V)SO scholen (vervangende) nieuwbouw opgenomen. Dit betekent dat circa m2 nieuw te bouwen onderwijshuisvesting voldoet aan de ambitie minder energie verbruiken van de duurzaamheidsagenda. Ook in het IHP VO en (V)SO wordt de doelstelling opgenomen voor de nieuw te bouwen scholen. Het aandachtspunt voor nieuwbouw blijft het vinden van nieuwe locaties, waarbij het zoekgebied wordt beperkt door de aanwezigheid van fijnstofzones De GGD heeft richtlijnen ontwikkeld voor bouwen in fijnstofzones. 11

12 2.1.3 Overzicht resultaten en ambities Onderstaand het totaaloverzicht geeft de resultaten van de afgelopen zeven jaar en de ambitie voor komende vier jaar. Het onderwijshuisvestingsprogramma (OHP) 2015 betreft de opgenomen aanvragen voor (vervangende) nieuwbouw. De nieuwbouwprojecten die op het onderwijshuisvestingsprogramma komen te staan zijn nog niet bekend. Resultaat (incl. nieuwbouw) Resultaat (incl. nieuwbouw) Ambitie 2015 (excl. nieuwbouw) OHP 2015 (nieuwbouw) PO Ambitie (excl. nieuwbouw) 90 VO/VSO Totaal Totaal aantal aangepakte scholen 2.2 Aanpak Verdere uitrol verbetering binnenklimaat en energieprestaties op alle scholen Voorgesteld wordt de geoptimaliseerde huidige aanpak gericht op verbetering van de binnenlucht tezamen met maatregelen aan de binnen- en buitenkant van het gebouw in optimale vorm (dus met de recent opgedane kennis uit de projecten) verder uit te rollen in samenwerking met de schoolbesturen. 12

13 De afgelopen jaren is in de programma s Energieke scholen I en II ( ), Frisse en Energieke scholen West ( ) en Verbeteren Binnenklimaat en Energieprestaties Zuid ( ) het uitgangspunt een integraal maatregelenpakket geweest. Tegelijk met de binnenlucht werden de energieprestaties verbeterd door onder meer isolerende maatregelen (Energieke scholen) of door opwek door zonnepanelen te realiseren (Zuid). Verbetering van de binnenlucht leidt tot een toename op de exploitatie van schoolbesturen. In het laatste project in stadsdeel Zuid is de toename van de energielasten gecompenseerd onder andere met maatregelen die energie opwekten (zonnepanelen). De exploitatieneutraliteit is aantrekkelijk bevonden door de schoolbesturen en is daarom onderdeel geworden van het nieuwe plan Gezonde scholen Met exploitatieneutraal wordt bedoeld dat de verhoging van de kosten door een hoger energieverbruik en toegenomen onderhoudsmaatregelen (vb. duurdere filters) voor het verbeteren van de ventilatie gecompenseerd wordt met de verlaging van het energieverbruik door verbeteren van de isolatie, door toepassen van energiezuinige verlichting en het zelf opwekken van energie met PVpanelen. Inhoud en uitgangspunten programma In het programma Gezonde Scholen zijn er drie niveaus waarop geïnvesteerd wordt: 1. verbeteren van het binnenklimaat op de aspecten binnenlucht en verlichting. 2. vermindering van de energiebehoefte, het energieverbruik. 3. opwekken energie (door middel van PV panelen) of wijziging energiebron van fossiel, naar duurzaam zoals stadsverwarming, De uitgangpunten van het plan Gezonde scholen zijn: - het binnenmilieu (binnenlucht en verlichting) en energieprestaties worden via een integraal maatregelenpakket verbeterd; - in nauw overleg met schoolbesturen: schoolbesturen melden scholen aan en committeren zich bij deelname (financieel) aan het project, de prioritering (welke scholen wanneer) wordt in overleg met de schoolbesturen vastgesteld; - de exploitatiekosten voor schoolbesturen worden gecompenseerd door maatregelen die energie opleveren, zoals zonnepanelen, indien dat bouwtechnisch mogelijk en financieel haalbaar is; - gemeente en schoolbesturen financieren gezamenlijk: de gemeente betaalt gemiddeld ,- voor de binnenlucht en het binnenmilieu per school, schoolbesturen betalen maximaal gemiddeld ,- voor energiebesparende verwarming en verlichting en zonnepanelen; - aanbesteding in tranches van 10 scholen op basis van prestaties (normen uit Programma van Eisen 2012 op onderdelen Lucht en Licht, mogelijke extra fijnstoffilters, mogelijke aanvullende maatregelen en compensatie van het toegenomen energieverbruik door de binnenluchtinstallaties wordt gecompenseerd door energiebesparende of opwekkende maatregelen), waarbij het totaalbudget per tranche, gebaseerd op een gemiddeld bedrag per school, leidend is. 13

14 In de uitvoering van Gezonde scholen heeft de gemeente de regierol met als doel tempo te maken en door integraal aan te besteden in tranches efficiencyvoordelen te behalen. De markt wordt uitgedaagd optimale prestaties te leveren. De gemeente stuurt op integraliteit, prestaties en exploitatie. De gemeente investeert in de binnenlucht (onrendabel). De schoolbesturen investeren mee. Als gevolg van de wetswijziging (Wet op het Primair Onderwijs) krijgen zij met de overheveling van de middelen voor het buitenonderhoud de verantwoordelijkheid en de middelen om maatregelen aan hun gebouw te treffen. De schoolbesturen is een optionele leningfaciliteit aangeboden uit het huidige Amsterdamse Energiefonds. De compensatie met het toegenomen energiegebruik door de binnenluchtinstallaties wordt onder meer gecompenseerd door het plaatsen van zonnepanelen. Deze komen voor rekening van de schoolbesturen. Schoolbesturen melden hun scholen aan voor deelname. Start in 2015 In 2015 wordt gestart met de uitvoering van de eerste 20 scholen (PO/SO). De scholen kunnen vervolgens in tranches van 10 scholen worden aangepakt (zie volgend hoofdstuk). Ook wordt één pilot in het voortgezet onderwijs uitgevoerd, omdat daar in het verleden nog geen programma s hebben gedraaid om het binnenklimaat op bestaande VO/(V)SO scholen te verbeteren. Tenslotte worden in 2015 alle scholen voor PO/VO en (V)SO getoetst, om inzichtelijk te maken wat de kosten voor de resterende opgave zijn. Ook wordt verkend een risico-analyse gemaakt (deelname schoolbesturen, grootte resterende scholen, kosten resterende opgave) en verkend wat de financieringsmogelijkheden van externe partijen zijn (structuurfondsen, Rijksoverheid) Eind 2015 wordt daarvoor een plan aan het college aangeboden. Vervolg In de periode wil het College nog eens 90 bestaande scholen aanpakken. Deze scholen voldoen daarmee aan de eisen PvE frisse scholen klasse B en worden in beginsel exploitatieneutraal verbeterd. Voor wordt tevens verkend in hoeverre externe financiering, fondsen en subsidies zijn aan te wenden voor maatregelen ter verduurzaming om een mogelijke versnelling te maken. Het plan van aanpak voor wordt in 2015 aan de Raad voorgelegd. De kritische succesfactoren voor deze aanpak zijn enerzijds de (financiële) inzet van de schoolbesturen en de beschikbaarheid van externe financiering (o.a. structuurfondsen en rijksmiddelen) voor de uitvoering vanaf Gezonde Scholen Toets In 2014 is in stadsdeel Oost de Beter Klimaat Toets (BKT) ontwikkeld. Deze toets is een onafhankelijke opnamemethodiek ter verduurzaming van bestaande scholenbouw en kent een gebruikersonderzoek en een gebouwopname. Op de scholen voor primair onderwijs in Oost is deze toets al uitgevoerd. Voor het project Gezonde scholen is de Beter Klimaat Toets doorontwikkeld tot Gezonde scholen toets. 14

15 Voorafgaand aan de gebouwopname wordt een (eenvoudig) gebruikersonderzoek gedaan, om tijdens de opname de knelpunten beter te kunnen beoordelen. Wanneer de maatregelen zijn gerealiseerd wordt opnieuw een gebruikersonderzoek gedaan. Het commitment van de scholen is hierbij nodig om de toets (gebruikersonderzoek en gebouwopname) binnen de gestelde termijn te kunnen realiseren. Voor de uitvoering van de 20 scholen in 2015 wordt de Gezonde Scholen Toets onderdeel van de uitvraag aan de aannemers. De 167 scholen voor primair onderwijs en de 90 scholen voor voortgezet (speciaal) onderwijs worden in 2015 getoetst, zodat een prioritering voor kan worden gemaakt voor alle resterende scholen. Hiervan wil het College er nog 90 aanpakken in

16 3 Uitvoering Gezonde scholen Doelstelling De doelstellingen voor de uitvoering in 2015 zijn: In 2015 worden 20 bestaande scholen PO/SO aangepakt; In 2015 wordt een pilot gestart op één school voor VO; Bij alle scholen PO/(V)SO/VO die nog niet voldoen aan de normen van frisse scholen B wordt in 2015 een Gezonde scholen Toets uitgevoerd. In de periode worden de overige 90 scholen aangepakt. 3.2 Aanpak 20 scholen PO/SO in 2015 De aanpak van de eerste 20 scholen in 2015 gebeurt volgens het volgende stappenplan: Aanmelding scholen, intentieverklaring Scholen zijn uitgenodigd om hun scholen die nog niet voldoen aan te melden voor Gezonde scholen Met het aanmeldformulier ondertekent het schoolbestuur de intentie om deel te nemen aan Gezonde scholen en wanneer het op uitvoering aankomt om aan de financiële verplichting te voldoen. Voorbereiding Gezonde scholen toets: analyse gegevens en visuele inspectie Om inzicht te krijgen in de startsituatie van de scholen is een Gezonde scholen Toets nodig. De schoolbesturen leveren hun gebouwgegevens aan het projectteam van de gemeente, zoals m2 bruto vloeroppervlakte, aantal leslokalen, gegevens energieverbruik en bouwtekeningen van de school. Op basis van deze gegevens en een korte inspectie van de huidige klimaat- en energieomstandigheden van de school wordt door de gemeente een eerste voorstel gemaakt voor de prioritering. Op de scholen wordt meetapparatuur geplaatst. 16

17 Gezamenlijk schoolbesturenoverleg Het voorstel voor de prioritering wordt met de schoolbesturen van de aangemelde scholen besproken en heeft als doel de lijst met de eerste 20 scholen vast te stellen, die in twee gelijktijdige tranches van 10 scholen worden uitgevoerd in Uitvraag aan de markt De gemeente nodigt de markt uit zich in te schrijven (niet openbaar nationaal 4 ) voor de uitvoering van Gezonde Scholen Amsterdam 2015 (Gezonde Scholen Toets en uitvoering maatregelen). Zij selecteert drie aannemers de Gezonde scholen Toets uit te voeren. De markt wordt uitgedaagd de gewenste prestaties binnen het budget te leveren. Gezonde Scholen Toets Deze uitgebreide opname van de school, wordt door drie aannemers uitgevoerd. Naast de technische gegevens worden voorafgaand aan de opname de ervaringen van gebruikers geïnventariseerd, zodat daar tijdens de gebouwopname naar kan worden gekeken. Selectie uitvoerder De gemeente Amsterdam selecteert vervolgens één de aannemer die de maatregelen zal uitvoeren. Bilateraal overleg met het schoolbestuur over de maatregelen De voorgestelde maatregelen per school worden met ieder schoolbestuur apart besproken. In dit overleg wordt het definitieve commitment gevraagd over de financiële verdeling. De afspraken hierover worden vastgelegd in een afsprakenbrief. Voor de scholen die gebruik willen maken van de leenfaciliteit uit het Energiefonds wordt deze faciliteit geformaliseerd. Voorbereiding uitvoering zomervakantie 2015 Wanneer de maatregelen definitief zijn wordt in overleg met het schoolbestuur de uitvoering voorbereid, zodat de maatregelen in de zomervakantie van 2015 kunnen worden uitgevoerd. Borging maatregelen In het proces is er aandacht voor de borging van de maatregelen via het onderhoudscontract dat schoolbesturen afsluiten met de partij die de maatregelen heeft uitgevoerd, zodat deze partij verantwoordelijk blijft voor de werking van de installaties. Goed onderhoud van de systemen is een voorwaarde voor de werking ervan. 4 Dit is conform het gemeentelijk Amsterdams beleid en afgestemd met Bureau Inkoop van de gemeente. 17

18 Tweede meting gebruikers Na realisatie van de maatregelen wordt een tweede gebruikersonderzoek gehouden. 3.3 Pilot VO Voor het voortgezet onderwijs, waar er in het verleden nog geen ervaring met het verbeteren van het binnenklimaat en verbeteren energieprestaties van bestaande scholen is opgedaan, wordt in overleg met een schoolbestuur een pilot uitgevoerd op één school. Aan de markt wordt middels een aanbesteding gevraagd een Plan van aanpak op te stellen. De pilot wordt in 2015 uitgevoerd, zodat eind 2015 inzicht bestaat in de aanpak van bestaande scholen voor voortgezet (speciaal) onderwijs. Ook in het VO wordt van de schoolbesturen een bijdrage gevraagd, gekoppeld aan maatregelen.de hoogte van de gevraagde schoolbestuurlijke bijdrage wordt in de pilot onderzocht. 3.4 Gezonde Scholen Toets alle scholen Bij alle scholen voor PO, VO en (V)SO die nog niet voldoen aan de normen van frisse scholen B zal een toets (Gezonde scholen Toets) uitgevoerd worden. In de nieuwe aanpak bestaat er nog beter zicht op de kwalitatieve resultaten, omdat in de scholen eerst deze toets wordt uitgevoerd om de bestaande situatie te meten. De uitkomsten worden gebruikt om in de aanpak te prioriteren. Bovendien levert het de informatie (nulmeting) waardoor goed inzichtelijk gemaakt kan worden waar de scholen stonden vóór de aanpak en wat de aanpak heeft opgeleverd. Daarvoor wordt gebruik gemaakt van een standaard meetprotocol. Ook de gebouwprestaties en gebruikerstevredenheid worden gemonitord. Ook hiervoor zal er eerst een gebruikersonderzoek worden uitgezet, waarna in overleg met de schoolbesturen de uitgebreide opname plaatsvindt. Het is het streven de Gezonde Scholen Toets uiterlijk het derde kwartaal van 2015 te hebben uitgevoerd, zodat in het vierde kwartaal een prioritering kan worden opgesteld voor de uitvoering in de periode Uitvoeringsplan Gezonde Scholen Amsterdam Nadat de resultaten van de Gezonde Scholen Toets voor alle scholen beschikbaar zijn, zal het uitvoeringsplan worden opgesteld (laatste kwartaal 2015) en aan het college worden aangeboden. Aan dit uitvoeringsplan wordt een risico-analyse toegevoegd, waarin onder meer 18

19 aandacht voor de (financiële) deelname van de scholen, de uitvoeringsplanning en de kosten van de resterende opgave Daarin zal ook worden meegenomen de financieringsmogelijkheden via structuurfondsen, de Rijksoverheid of andere externe bronnen Planning 2015 De uitvoering van de maatregelen op de scholen vindt plaats in de zomervakantie van 2015 (juli-augustus). Tijdens het hele proces vindt nauw overleg met de schoolbesturen plaats. Op een aantal momenten vindt gezamenlijk (over de prioritering) dan wel bilateraal (over de maatregelen per school en budgettering) overleg plaats. Idealiter begint de voorbereiding van de volgende jaarlijkse tranche(s) direct na de uitvoering van de vorige tranche in de zomervakantie. De aanbesteding van de uitvoering is gekoppeld aan deze planning. 19

20 4 Begroting 2015 De volgende doelen voor de uitvoering zijn gesteld in 2015: In 2015 worden 20 bestaande scholen PO/SO aangepakt; In 2015 wordt een pilot gestart binnen het VO; Bij alle scholen die nog niet voldoen aan de normen van frisse scholen B wordt in 2015 een Gezonde scholen Toets uitgevoerd. Op basis van ervaringscijfers (Energieke scholen, Verbeteren Binnenklimaat en energieprestaties Zuid) zijn de kosten per school begroot (bedragen gemiddeld per school). De gemiddelde investering per school bedraagt ,- waarvan circa ,- door de gemeente en ,- door het schoolbestuur wordt bijgedragen: Aanpak bestaande scholen PO/SO, kosten per PO-school 5 Investering in Door Bedrag Luchtbehandeling Gemeente ,- Binnenmilieu/exploitatieneutraliteit met een Gemeente ,- terugverdientijd langer dan 15 jaar Binnenmilieu en energiebesparende maatregelen schoolbestuur ,- Mogelijk via lening Energiefonds met een terugverdientijd korter dan 15 jaar Investering zonnepanelen (PV) Schoolbestuur ,- Mogelijk via lening Energiefonds Proces/voorbereiding Gemeente ,- Totaal ,- 5 De kostenbegroting is gebaseerd op ervaringscijfers van het project Verbeteren Binnenklimaat en Energieprestaties in Zuid 2014 op een school met gemiddeld 12 lokalen en incl. BTW 6 Het betreft maatregelen die vallen onder schoolbestuurlijk onderhoud zoals deze in het programma van eisen als bedoeld in art. 113 van de Wet op het Primair Onderwijs (WPO) en nader aangeduid in art. 114 van de WPO als onderdeel a. 20

21 Pilot VO-school De pilot in het voortgezet onderwijs uitvoeren is op basis van kerncijfers begroot op 1,5 miljoen euro voor één school van circa m2 bruto vloeroppervlak. Op basis van de resultaten van de pilot wordt lopende 2015 een uitvoeringsplan van de scholen in het VO gemaakt. Gezonde Scholen Toets PO De Gezonde Scholen Toets voor het PO is begroot op circa 5.000,- per school en bestaat uit een gebruikersevaluatie en een uitgebreide gebouwopname. Op basis van de resultaten wordt een business case opgesteld, zodat inzicht bestaat in de te verwachten kosten. Voor het VO/(V)SO, waar de gebouwen gemiddeld groter zijn is de toets begroot op ,- Kosten Gezonde scholen 2015 Dit betekent dat in 2015 de volgende kosten worden gemaakt: Middelen Gezonde scholen 2015 Bedrag Dekking Gemeente Schoolbestuur Aanpak 20 scholen PO/SO ad ,- per school , , Pilot 1 school voor voortgezet onderwijs , ,- p.m. Gezonde Scholen Toets 167 scholen PO ad ,- per school , ,- Gezonde Scholen Toets 90 scholen VO/SO ad ,- per school , ,- Totaal , , Het is het voorstel om de gemeentelijke dekking van ,- uit de coalitiemiddelen Onderwijs 2015 in te zetten. 21

22 22

23 Bijlage 1: Overzicht aangepakte scholen Energieke scholen I (2008 (pilot) 2011) stadsdeel schoolbestuur school 1 West AWBR Westerpark (pilot) 2 West AMOS De Bron 3 West AMOS Dr. Rijk Kramer (dep.) 4 Centrum OOADA Burght 5 Centrum OOADA Burght dislocatie 6 Centrum OOADA Oostelijke Eilanden (BOE) 7 Centraal Orion E.J. van Det 8 Centraal Orion Mr. De Jongh (osdorp) 9 Centraal Orion Prof. H. Burger (slotervaart) 10 Noord ASKO De Botteloef 11 Noord AMOS De Driemaster 12 Noord BCOPO o.b.s. de Poolster 13 Noord BCOPO o.b.s. Montessori Boven 't IJ fijnstof 14 Noord AMOS Oranje Nassauschool 15 Noord AMOS PC Basisschool De Capelle 16 Nw-West ASKO Bisschop Huibers (excl. gymzaal) 17 Nw-West ASKO Sint Paulus 18 Nw-West StOAGA Zevensprong 19 Nw-West STWT Burgemeester De Vlugt 20 Nw-West GWOPN De Veerkracht 21 Nw-West STWT De Vlaamse Reus 23

24 22 Nw-West STWT P.J. Troelstraschool 23 Nw-West El-Amal Al Wafa fijnstof 24 Nw-West DMO-AMOS Iedersland SBO 25 Oost STAIJ 8e Mont Zeeburg 26 Oost STAIJ Aldoende I 27 Oost STAIJ Dapper 28 Oost SKBA St.Lidwina 29 Oost SKBA De Waaier 30 West AWBR Annie M.G. Schmidt 31 West AWBR Brede School De Zeeheld fijnstof 32 West AMOS de Catamaran Bentinckstraat 33 West AWBR De Corantijn 34 West AWBR De Meidoorn, OBS 10e Montessori 35 West NIS El Amien II 36 West AWBR Het Winterkoninkje, OBS 2e Mont.dep. 37 West AWBR Multatulischool fijnsdtof 38 West ASKB R.K. basisschool Elisabeth Paulus 39 Zuid BMS Buitenveldertse Montessori 40 Zuid Cheider Cheider 41 Zuid ASKO De Avonturijn 42 Zuid OOADA De Donge 43 Zuid OOADA Oscar Carré 44 Zuid Geert Groote Geert Groote 2 fijnstof School 45 Zuidoost ASKO De Regenboog 46 Zuidoost SIRIUS De Schakel 47 Zuidoost St. ABSA Het Gein 48 Zuidoost Bijzonderwijs Samenspel - loc Kantershof 24

25 49 Zuidoost SIRIUS Nellestein fijnstof Totaal 640 lokalen Energieke scholen II ( ) en pilot 2012 stadsdeel Schoolbestuur School pilot Zuidoost Sirius De Tamboerijn 1 West ASKO St. Jan 2 Zuid Cornelis vrij Cornelis Vrij 3 Zuid St. KBA NW Elout van Soeterwoude 4 West AMOS De Vlinderboom 5 West AMOS Dr. De Visser 6 Zuidoost Bijzonderwijs Samenspel loc. Geerdinkhof 7 Oost STAIJ JP Coen 8 Oost STAIJ Aldoende II dep. 9 Oost STAIJ 4 e Montessori 10 Zuid ASKO St. Catharina 11 Zuidoost Bijzonderwijs Mobiel (Schalmei) 12 West AWBR Winterkoninkje hoofdgeb. 13 West AWBR Rosa Boekdrukker 14 West AWBR Leonardo da Vinci fijnstof 15 Zuid OOADA Olympia (+renovatie) 16 Zuid OLS 2 e Openluchtschool fijnstof 17 Nw-west STWT 7 e Montessori 18 Nw-West El Amal El Kadisha fijnstof 19 Nw-West St. KBA NW Barbara 20 Zuid St. KBA NW De Ark Totaal 272 lokalen op 20 scholen + pilot Tamboerijn 25

26 Frisse en Energieke scholen West ( ) stadsdeel Schoolbestuur School 1 West AWBR Tijl Uilenspiegel fijnstof 2 West AWBR Narcis Querido 3 West AAWBR Admiraal de Ruijter 4 West AWBR De Roos 5 West AWBR De Waterkant 6 West St. KBA De Springplank (renovatie) fijnstof Totaal 106 lokalen Verbeteren Binnenklimaat en Energieprestaties Zuid stadsdeel Schoolbestuur School 1 Zuid Peetersschool Peetersschool 2 Zuid OOADA Nicolaas Maes hoofdgebouw 3 Zuid 1 e OLS 1 e Openluchtschool 4 Zuid Geert Groote Geert Groote I 5 Zuid OOADA 9 e Mont. De Scholekster 6 Zuid OOADA 3 e Dalton Alberdingk Thijm hoofdgebouw 7 Zuid OOADA 3 e Dalton Alberdingk Thijm dependance 8 Zuid OOADA 15 e Mont. Mas en Waal 9 Zuid OOADA Nicolaas Maes dependance 10 Zuid H van Loon Hildebrand van Loon Totaal 120 lokalen 26

27 27

28 Bijlage 2: Scholen met Fijnstofclassificering GGD 12 Scholen binnen 300 meter van de A10 of binnen 50 meter van een drukke stadsweg zonder luchtbehandelingssysteem stadsdeel Schoolbestuur School 1 Noord AMOS Kinderboom, De 2 Noord AMOS Vijf Sterren, De 3 Noord ASKO Rosa, Sint 4 West AWBR Bos en Lommer 5 Zuid Oost Sirius Rozemarn, De (hoofdvestiging) 6 Zuid Oost Sirius Rozemarn, De (dislocaties) 7 Noord OONOORD Vier Windstreken, De 8 Noord OONOORD Klimop, De 9 Noord SISA As-Siddieq Noord 10 Zuid Stichting Tobiasschool Tobiasschool Amsterdam 11 Noord OONOORD Universum 12 Zuid Oost Sirius Houte, Prof. Dr. I.C. van 28

29 19 Scholen binnen 300 meter van de A10 of binnen 50 meter van een drukke stadsweg met luchtbehandelingssysteem maar geen F9 filter of vergelijkbaar stadsdeel Schoolbestuur School 1 Nieuw West St.KBA Fiep Westendorp 2 West SNIS El Amien II, locatie 2 (voorheen Paulusschool) 3 Oost STAIJ Steigereiland, Montessorischool (dislocatie) 4 Oost STAIJ Flevoparkschool (voorheen Gouden ei?) 5 Nieuw West Stichting El-Amal El Kadisia 6 Oost STAIJ Zeeburgereiland, Montessori Kind Centrum 7 Zuid Stichting Geert Groote School 8 Zuid Oost Sirius Nellestein 9 West AWBR Multatuli Geert Groote School II 10 West AWBR Zeeheld, Brede School de 11 West AWBR Uilenspiegel, Tijl 12 Noord OONOORD Boven `t IJ Montessorischool 13 West Stichting El-Amal Al Wafa 14 West St.KBA Springplank, De 15 Oost ABSA Piet Hein 16 Oost ASKO Achthoek, De 17 West AMOS Kramer, Dr. Rijk 29