De bomenspeurtocht. veldwerk - bovenbouw

Transcriptie

1 De bomenspeurtocht veldwerk - bovenbouw Inhoudsopgave Korte omschrijving... 2 Organisatie... 3 Met bomen in de klas... 4 Lessuggesties ter voorbereiding van de bomenspeurtocht... 4 Lessuggesties ter verwerking van de bomenspeurtocht... 5 Werkblad 1: Bomen Quick Quiz... 6 Werkblad 2: Digitale bomenspeurtocht... 8 Werkblad 3: Bomen woordzoeker... 9 Bijlage 1: Antwoorden werkboekje De bomenspeurtocht Bijlage 2: Antwoorden Bomen Quick Quiz en woordzoeker Bijlage 3: Handleiding voor begeleiders (ouders) Milieu Educatie Centrum De Witte Schuur Wilhelminaplantsoen 2, 1601 LS Enkhuizen tel: info@mec-dewitteschuur.nl

2 Korte omschrijving Voor: Wanneer: Duur: Locatie: bovenbouw september ca. 2 uur vanuit De Witte Schuur Doelstelling De leerlingen ontdekken kenmerken van verschillende veel voorkomende bomen in Nederland. Ze werken met meetinstrumenten en oefenen met natuurkundige principes. Ze leren hoe belangrijk bomen zijn voor ons dagelijkse leven en voor het leven op aarde. Beknopte beschrijving De bomenspeurtocht is een speelse speurtocht in het Wilhelminaplantsoen, die waardering voor, interesse in en nieuwsgierigheid naar bomen stimuleert. In de opdrachten worden verschillende vaardigheden van de leerlingen getest. Ze gaan bomen meten, oefenen met onderzoekstechnieken, rekenen met meetresultaten en spelen met taal. Deze activiteit is sterk gericht op persoonlijke betrokkenheid en natuurbeleving. Inhoud van de speurtocht In deze speurtocht staan veel 'gewone' bomen centraal. Naast de naam van de bomen, morfologie, habitus en oorsprong, komen ook verhaaltjes, versjes en het gebruik van de bomen/hout naar voren. De leerlingen worden uitgenodigd om te meten en te rekenen, maar ook om te tekenen en taalcreatief bezig te zijn. Kortom: een vakoverschrijdende activiteit. De opdrachten worden in het werkboekje gemaakt. Puzzelen Iedere boom levert een letter op. Deze letter wordt op de juiste plaats ingevuld en uiteindelijk vormen de letters een zin. Verloop veldwerk 25 minuten - inleiding en instructies 90 minuten speurtocht 15 minuten - evalueren De activiteit duurt ongeveer 2 uur. De klas wordt in De Witte Schuur door een medewerker ontvangen. In de inleiding wordt kort stilgestaan bij de aanwezige kennis van de leerlingen, worden enkele meettechnieken uitgelegd en instructies gegeven. Na de inleiding begint de speurtocht. De leerlingen gaan in groepjes op pad. Elk groepje begint bij een andere boom en krijgt een rugzak met (meet)instrumenten en een plattegrond mee. In het plantsoen staan bij verschillende bomen bordjes met een beschrijving en weetjes over die boom en een opdracht(en). De opdrachten worden in het werkboek uitgewerkt. De speurtocht duurt ca. 1,5 uur. Op een afgesproken tijd verzamelen alle groepjes weer in De Witte Schuur voor de nabespreking. Pagina 2 van 12

3 Organisatie De opdrachten over de bomen moeten de leerlingen uitwerken in een werkboekje. Een vernieuwde versie van het werkboekje (PDF versie op A4 formaat) is te downloaden van Wij adviseren u de boekjes op A5 formaat (2 pagina s per vel) uit te printen. U kunt de boekjes ook bestellen bij De Witte Schuur voor 0,50 per stuk (liefst enige tijd voor aanvang). De Witte Schuur: - biedt informatie voor de docenten en het werkboekje voor de leerlingen aan op de website - zet de speurtocht uit en zorgt voor plattegrond en (meet)instrumenten; - zorgt voor ontvangst en inleiding/afsluiting bij De Witte Schuur. De leerkracht: - kopieert voor elke leerling (of een groepje) een werkboekje; - verdeelt de klas in groepjes van 3 à 4 leerlingen (max. 8 groepjes); - bespreekt de gedragscodes bij De Witte Schuur met de klas; - regelt voldoende begeleiders (afhankelijk van het werk- en leesniveau van de leerlingen); - informeert de begeleiders over het verloop van de activiteit met behulp van de handleiding voor begeleiders (ouders), zie bijlage 3 op pagina 12. Let op: goed leesniveau is in deze activiteit een voorwaarde, bij een zwak leesniveau adviseren wij dat de begeleiding de opdrachten voorleest. Gedragsregels bij De Witte Schuur - Bij je groepje/begeleider blijven. - De opdrachten goed lezen. - Niet schreeuwen en/of rennen. - Op de paden blijven. - Geen bloemen, planten e.d. plukken. - Laat dieren met rust, wees zo stil mogelijk om beter te kunnen waarnemen. Pagina 3 van 12

4 Met bomen in de klas Het onderwerp bomen is voor de meeste leerlingen niet nieuw. Het is aan te bevelen om vóór de speurtocht de kennis over bomen op te frissen. Dit kan bijvoorbeeld door in de klas met de Bomen Quick Quiz te beginnen. Met deze quiz maken de leerlingen (opnieuw) kennis met het onderwerp bomen. Door de leerlingen na het veldwerk de quiz nog een keer te laten maken, ontdekken ze wat ze erbij geleerd hebben. Het onderwerp bomen leent zich voor een projectaanpak. In deze handleiding vindt u een aantal uitgewerkte lessuggesties ter voorbereiding van het veldwerk en ter verwerking van de opgedane kennis. Werkbladen In deze handleiding vindt u drie kopieerbare werkbladen die bij de lessuggesties horen: - Werkblad 1. Bomen Quick Quiz, pagina 6 - Werkblad 2. Digitale bomenspeurtocht, pagina 8 - Werkblad 3. Bomen woordzoeker, pagina 9 Meer informatie Op onze website vindt u een bomen reader boordevol met weetjes en inspiratie. Lessuggesties ter voorbereiding van de bomenspeurtocht 1. De Bomen Quick Quiz (werkblad 1) Deze quiz kan voor én na het veldwerk gedaan worden. Doel: de leerlingen zijn inhoudelijk voorbereid op het veldwerk en nieuwsgierig naar de speurtocht. Ze toetsen zelf hun eigen (voor- en opgedane) kennis. Werkvorm: klassikaal met behulp van het smartboard /individueel of in kleine groepjes. Tijd: 10 minuten Materialen: smartboard of /en gekopieerde werkblad Opmerking: naar aanleiding van deze quiz volgt er géén discussie. De vellen worden opgeborgen en worden weer uitgedeeld na het veldwerk. 2. Bomen op en rond het schoolplein Welke bomen staan er op en rond het schoolplein of in de schoolomgeving? Waaraan herken je een boom? (blad, schors/bast, vorm, vruchten/zaden, knoppen) Zoekkaart gebruiken (indien u geen zoekkaart hebt, kunt u deze lenen bij De Witte Schuur) Neem een blad van de bomen mee naar De Witte Schuur, misschien komen we deze tijdens de speurtocht tegen of kunnen wij samen de naam van de boom opzoeken. 3. Knutselboom (kan ook als verwerkingsopdracht) Doel: leerlingen kunnen uitleggen waarom bomen belangrijk zijn en verwerken dit in een handvaardigheidopdracht. Werkvorm: een kringgesprek en een knutselopdracht Tijd: 50 minuten Materialen: scharen, stiften, lijm, grote vellen bruin en groen karton. Inleiding waarom zijn bomen belangrijk? "Bomen zijn eigenlijk hele grote planten met een dikke houtachtige stengel." Maar waarom zijn bomen belangrijk? Ze leveren hout maar misschien kun je nog wel meer dingen bedenken. Pagina 4 van 12

5 Wortels van bomen houden de grond goed vast, zodat de grond niet wegspoelt als het regent. Vooral in de bergen is dit erg belangrijk, omdat je anders een modderstroom kunt krijgen bij hevige regenval. De bladeren van bomen (en van alle andere planten) maken zuurstof. Die zuurstof hebben mensen en dieren nodig om te leven. Bomen houden geluid en stof tegen. Kringloop: groei -> bladval -> humus-> kleine diertjes ->voedingstoffen groei. Bomen breken de wind. Als je een eind moet fietsen en het waait hard, dan kun je het best langs wegen fietsen waar bomen langs staan. Bomen geven allerlei eetbare vruchten en noten. Bomen geven schaduw en beschutting. In warme dagen is het heerlijk koel en als het regent kun je eronder schuilen. Bomen geven behuizing aan allerlei dieren. Bomen zijn leuk om in te klimmen... Knutselen: Knip van groen en bruin karton (je kunt ook gedroogde bladeren nemen) een grote boom. Knip ook pijlen uit. Schrijf op de pijlen waarom bomen zo belangrijk zijn. Hang de boom op in de klas. Werk in groepjes van 3 of 4 leerlingen. Lessuggesties ter verwerking van de bomenspeurtocht Na het bezoek aan De Witte Schuur is het gewenst om de opgedane kennis in de klas te verwerken. De leerlingen nemen hun werkboekjes mee naar school. Elk groepje heeft waarschijnlijk een groot aantal bomen bezocht, maar niet allemaal. Wij stellen dan ook voor om klassikaal het werkboekje te bespreken, waarbij de nadruk ligt op het uitwisselen en vergelijken van de antwoorden en opgedane kennis. 1. De Bomen Quick Quiz (werkblad 1) Zie suggestie 1 bij lessuggesties ter voorbereiding van de bomenspeurtocht. Als de leerlingen deze quiz voor het veldwerk hebben gedaan, kunnen ze de quiz weer doen als verwerking en zichzelf toetsen. Wat weet ik nu beter? 2. Kringgesprek: Bomen voor het leven De letters bij de opdrachten vormen de zin Bomen voor het leven. U kunt samen met de leerlingen een kringgesprek voeren over de betekenis van deze zin. Dit kan tot een diepzinnig kringgesprek leiden over het belang van bomen voor ons dagelijkse leven en het leven op aarde. 3. Bomen en taal Laat de leerlingen een opstel schrijven met de titel bomen voor het leven. Laat de leerlingen meer spreekwoorden zoeken over bomen en ook op zoek gaan naar de betekenis ervan (kan ook op het internet gezocht worden). 4. Bomen en ckv: Knutselboom Zie suggestie 3 bij lessuggesties ter voorbereiding van de bomenspeurtocht. 5. Digitale bomenspeurtocht, zie werkblad 2 6. Bomen woordzoeker, zie werkblad 3 Alle bomen van de speurtocht zijn in een woordzoeker gezet. Pagina 5 van 12

6 waar niet waar Werkblad 1: Bomen Quick Quiz Binnenkort ga je op bomenspeurtocht bij MEC De Witte Schuur. Bomen staan overal: op het schoolplein, straten en wellicht ook in je tuin. Je weet vast wel veel over bomen. Maak deze Quick Quiz om uit te vinden wat je al weet. Na de bomenspeurtocht kun je de quiz nog keer maken om te kijken of je nu meer weet. Kruis aan of de beweringen over verschillende bomen waar of niet waar zijn. Paardekastanje De paardekastanje is een leuke boom. In het najaar vallen de mooie kastanjes er vanaf. 1. De boom heet paardekastanje omdat het vroeger de gewoonte was om de paarden onder deze boom te laten uitrusten. 2. De afbeelding hiernaast is van een bloeiende paardekastanje. Populier De populier is een boom die heel snel groeit. Deze boom wordt geplant langs snelwegen en vaak ook om voetbalvelden heen. 3. Een populier van ca. 50 jaar breekt in de wind snel af. 4. Van populierenhout worden klompen gemaakt. Iep De iep is een zeer geliefde boom in Nederland. Hij kan de wind goed doorstaan. Daarom werd de iep als een windsingel langs de vest geplant. Hiernaast zie je een afbeelding van een iepenblad. 5. Het blad op de afbeelding is beschadigd. 6. De grootste vijand van de iep is een klein kevertje. Esdoorn Langs veel straten en lanen worden esdoorns geplant. 7. Het boomsap is lekker en gezond en je kunt het voor bijv. pannenkoeken gebruiken. 8. De esdoorn is een es met doorns. 9. B. is het zaad van de esdoorn. A. B. C. Pagina 6 van 12

7 waar Niet waar Es De es is een prachtige Nederlandse boom. Het blad van de es is een samengesteld blad. Essen blad Het heeft een midden steel en daaraan groeien de bijblaadjes. 10. Ook het blad van de paardekastanje is een samengesteld blad. Paardekastanje blad Linde Langs veel straten en lanen werden lindebomen geplant. 11. Je kunt lindebloesem honing kopen. 12. De linde heeft een samengesteld blad. Instrumenten Voor een boomonderzoek moeten diverse metingen verricht worden. Hiervoor heb je instrumenten nodig. 13. Met een klein driehoekig instrument kun je bomen van meer dan 30 meter hoog meten. Pagina 7 van 12

8 Werkblad 2: Digitale bomenspeurtocht Maak dit werkblad met behulp van de computer. Op het internet kun je veel informatie over bomen vinden. Informatie op het internet zoeken, is voor jou vast niet nieuw. Hieronder vind je verschillende namen van bomen die in Nederland veel voorkomen. Kies één boom voor jouw digitale speurtocht. Kies uit de bomen: esdoorn, beuk, iep, paardekastanje, es, den, linde, populier 1. De naam van de boom? 2. Wat is de Latijnse naam? 3. Heeft deze soort meer familieleden? Hoeveel? Schrijf er een paar op 4. In welk werelddeel/gebied komt de boom voor? 5. Hoe ziet het blad en het zaad er uit? Teken hier een blad teken hier een zaad 6. Gebruik door mensen: Wat wordt er van deze boom gemaakt? Hoe wordt de boom door mensen gebruikt? 7. Welke andere leuke informatie heb je over deze boom gevonden? Pagina 8 van 12

9 Werkblad 3: Bomen woordzoeker Je hebt de bomenspeurtocht in het Wilhelminaplantsoen te Enkhuizen gelopen. Je hebt over 16 soorten bomen iets geleerd. es zilveresdoorn sierkers den spar esdoorn iep vleugelnoot haagbeuk, paardekastanje linde populier hazelaar rodebeuk taxus treurwilg Kun je deze bomen in de woordzoeker vinden? N E S G S Z A L I E K B U D I H H F S I E R K E R S D E C E C A O L N M T A D I V N G E P B Z V J D X T O K S C P H L V L E U G E L N O O T T A X U S R L G X K S P A R P A A R D E K A S T A N J E O G T O O S H G A W D E P U P B H L N D T R B R Z S Y R U E G I C O E J B S S D I W L U U N Q O H B V N Y O X I I K A D A R E A E P S O Q L E M E E N N U D P U G R C G R H A Z E L A R A Y K N E E Pagina 9 van 12

10 Bijlage 1: Antwoorden werkboekje De bomenspeurtocht Het gezegde: bomen voor het leven 1. Hazelaar: 1. ja 2. hazelnootpasta, hazelnotenchocoladereep, studentenhaver, hazelnotenkoffie, garnering op notentaart, notenbrood etc. 2. Rode beuk: 2. glad, effen 3. Landschapsbeleving 4. Taxus: 1. vrouwelijk. 2. In 2009 was de taxus ca. 8,5 meter hoog. 5. Treurwilg: 1. Ongevreer 57 jaar 2. krokodil, draak, eigen fantasie 6. Populier: 1. schoppen 2. de Italiaanse populier lijt op figuur 2 3. snel reageren op iets, bewegen, wiebelen 0 x 0 7. Linde: 1. Stug glad 8. Paardekastanje: 1. Een kastanjeblad bestaat uit gemiddeld 7 blaadjes. 2. In 2009 was de paardekastanje ca. 25,5 meter hoog. 9. Haagbeuk 10. Vleugelnoot 1. In 2009 was de boomkruin 2x 13 m = 26 meter breed. 2. De wortelopslag van de boom is 26 meter breed. 11.? : 1. Esdoorn bomen 12. Iep: 2. ruw, stug 13 Landschapsbeleving 14. Zilveresdoorn: 1. De stam is cm breed (afhankelijk van de plaats van meting) 2. In 2009 was de omtrek van de stam ca. 280 cm. 16. Den en spar: 1. den 17. Es: 1. altijd oneven (volgroeid 13) 3. getand, hakkelig, als een zaag Pagina 10 van 12

11 waar niet waar Bijlage 2: Antwoorden Bomen Quick Quiz en woordzoeker Paardekastanje 0 x 1. De boom heet paardekastanje omdat het vroeger de gewoonte was om de paarden onder deze boom te laten uitrusten. x 0 2. De afbeelding hiernaast is van een bloeiende paardekastanje. Populier x 0 3. Een populier van ca. 50 jaar breekt in de wind snel af. x 0 4. Van populierenhout worden klompen gemaakt. Iep 0 x 5. Het blad in de afbeelding is beschadigd. x 0 6. De grootste vijand van de iep is een klein kevertje. Esdoorn 0 x 7. Het boomsap is lekker en gezond en je kunt het voor bijv. pannenkoeken gebruiken. x 0 8. De esdoorn is een es met doorns. 0 x 9. B. is het zaad van de esdoorn. Es x Ook het blad van de paardekastanje is een samengesteld blad. Linde x Je kunt lindebloesem honing kopen. 0 x 12. De linde heeft een samengesteld blad. Instrumenten x Met een klein driehoekig instrument kun je bomen van meer dan 30 meter hoog meten. Oplossing Bomen woordzoeker N E S G S Z A L I E K B U D I H H F S I E R K E R S D E C E C A O L N M T A D I V N G E P B Z V J D X T O K S C P H L V L E U G E L N O O T T A X U S R L G X K S P A R P A A R D E K A S T A N J E O G T O O S H G A W D E P U P B H L N D T R B R Z S Y R U E G I C O E J B S S D I W L U U N Q O H B V N Y O X I I K A D A R E A E P S O Q L E M E E N N U D P U G R C G R H A Z E L A R A Y K N E E Pagina 11 van 12

12 Bijlage 3: Handleiding voor begeleiders (ouders) U begeleidt een groepje kinderen bij een speurtocht in het Wilhelminaplantsoen. Het is een veldwerkactiviteit waarbij diverse metingen en andere opdrachten worden gedaan. De speurtocht duurt ca. 120 minuten: 15 min. inleiding en instructies, 90 min. speurtocht en 15 minuten nabespreking. De klas wordt in De Witte schuur ontvangen. Na de instructies gaan de leerlingen in groepjes op pad. Elk groepje start bij een andere boom en volgt de route volgens de plattegrond. Er is een route langs 17 bomen uitgezet. Elk groepje werkt zelfstandig en in eigen tempo. Lees eerst met het groepje het informatieblad bij de boom en maak daarna de opdrachten. De antwoorden worden in het werkboekje genoteerd. Op het informatieblad bij de boom staat ook letter. Vul de letter in op bladzijde 2 van het werkboekje. De letters vormen een zin. Als de leesvaardigheid van de leerlingen zwak is, leest u voor. Zorg dat alle kinderen in uw groepje betrokken blijven. (bijv. d.m.v. taakverdeling). Is de boom 'bezet', sla deze dan over en kom later terug. Gebruik het materiaal waar het voor bedoeld is en ruim het weer netjes op. Zorg dat er geen schade wordt toegebracht aan de omgeving. Veel bomenplezier toegewenst! Pagina 12 van 12