Verduurzaming van pensioenfondsen en asset managers: call for action
|
|
- Stefan Mertens
- 5 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Verduurzaming van pensioenfondsen en asset managers: call for action
2 Verduurzaming van pensioenfondsen en asset managers: call for action Duurzaamheid in de pensioensector en de Asset Management sector Pensioenfondsen staan in het middelpunt van de maat schappelijke aandacht. Belangrijke thema s die de agenda van de pensioenfondsen bepalen zijn onder meer de pensioenwet, dekkings graden, governance vraagstukken, vertrouwen, toezicht etc. Maar er is meer. De toekomstbestendigheid van de pensioenfondsen wordt óók beïnvloed door andere thema s. Thema s die vaak complex en nieuw zijn. Deze thema s vragen om een strategische oplossing maar ook om een intensievere en strategische samenwerking met onder meer asset managers. De waarde keten is belangrijker dan ooit. Deze brochure gaat nader in op 6 actuele maatschappelijke thema s voor pensioenfondsen én asset managers. Strategisch gezien kan de aanpak om deze thema s te adresseren als volgt zijn: Obtaining assurance Identifying and linking materiality 1. Awareness Setting clear targets 5. Assurance 2. Strategy 4. Reporting 3. Embedding Communicating your message Measuring your results De actuele maatschappelijke thema s zijn als volgt: 1. Risico management: ESG Risico management 2. Beleid: inbedden van de duurzaamheidsstrategie van sponsoren van pensioenfondsen 3. Bedrijfsvoering: DNB onderzoek - Duurzaam beleggen in de Nederlandse pensioensector 4. Doelstellingen en meetindicatoren: UN Sustainable Development Goals en impact investing 5. Bestuursverslag: Nieuwe wetgeving voor Niet Financiële Informatie 6. Verslaggeving en betrouwbaarheid: UN PRI assurance vereisten Deze thema s worden hierna verder verdiept waarna ze zijn voorzien van een beoogde call for action voor pensioenfondsen (asset owners) en asset managers. 2
3 1. Risico management: ESG risico anagement Stakeholders van financiële instellingen vragen om een toenemende aandacht voor Environmental Social & Governance (ESG) factoren in risico management systemen. Door o.a. DNB, S&P, Mercer, Blackrock en Robeco worden onder meer klimaatrisico s en de energie-transitie als de grootste (systeem)risico s van de toekomst gezien. Tegelijkertijd wordt benadrukt dat asset owners en asset managers deze risico s rondom stranded assets in hun beleggingsbeleid te weinig aandacht geven. Gedegen ESG onderzoek biedt naast een mogelijke risico reductie ook volop kansen omdat er in meerdere onderzoeken is aangetoond dat er een positieve correlatie bestaat tussen het ESG beleid en niet financiële prestaties van bedrijven en de financiële rendementen. In het recente rapport van Efama van september 2016 wordt in bijlage 2 een samen vatting gegeven van vele representatieve onderzoeken op dit gebied. In onderstaand overzicht is de relatie gelegd tussen de ESG risico relevantie voor diverse traditionele risico categorieën die relevant zijn voor asset owners en asset managers. Met deze ESG factoren wordt in de huidige risico management en ERM frameworks nog beperkt rekening gehouden, waardoor zowel risico s als kansen te beperkt inzichtelijk worden gemaakt. Top risk facing the Asset Management organization Based on EY Risk survey Risk % ESG risk relevance Regulatory / compliance risk 79 High Technology / data security 79 Medium Operational risk 69 Low Investment risk 47 High Reputation risk 47 High Strategic risk 37 High Liquidity risk 37 Low Market risk 34 High Third party / outsourcing risk 34 Medium Enterprise risk 16 High Counterparty risk 8 Medium ESG integreren in risk management frameworks en procedures Risk maturity assessment uitvoeren, stappenplan maken, meten van ESG risico s, risico modellering en scenario analyses, investment risk services voor bestaande en beoogde investeringen 3
4 Verduurzaming van pensioenfondsen en asset managers: call for action 2. Beleid: inbedden van duurzaam heids strategie van de sponsoren van pensioenfondsen Stakeholders van de sponsorende ondernemingen van pensioen fondsen én die van de pensioenfondsen zelf kijken steeds kritischer naar het duurzaamheidsbeleid van de pensioenfondsen. Pensioenfondsen worden geacht duurzaamheidsthema s die voor de sponsoren én de bedrijfstak relevant zijn ook in hun beleggingsbeleid terug te laten komen. Het pensioenfonds is indirect een verlengstuk van de onderneming. Partijen als PGGM en MN zijn hier als pensioen uitvoerders bijvoorbeeld actief mee bezig (inbedden van thema s als zorg, circulaire economie, energietransitie, afvalverwerking etc). Niet alleen komen deze thema s prominent terug in hun beleggingsbeleid maar er worden ook omvangrijke bedragen gealloceerd aan hun impact investing programma s. Via deze programma s wordt geïnvesteerd in maatschappelijke vraagstukken waar zowel een financiële als niet financiële prestaties mee wordt nagestreefd. Het meten van deze niet financiële prestaties is wel complex. Nog niet veel andere pensioenfondsen zijn hier actief mee bezig maar de druk van stakeholders en de maatschappelijke behoefte zal verder toe gaan nemen. Tijd voor actie dus. Duurzaamheidsstrategie van de sponsoren inbedden in de beleggings- en impactstrategie van het pensioenfonds Stakeholder- en materialiteits analyse uitvoeren, duurzame benchmark/indices op maat maken, ondersteunen bij de inbedding van de duurzaamheidsstrategie, meten van niet financiële prestaties (impact measurement) 3. Acties n.a.v. DNB onderzoek - Duurzaam beleggen in de Nederlandse pensioensector De acties voor pensioenfondsen én asset managers die DNB beschrijft in haar onder zoeksrapport naar duurzaam beleggen van september 2016 zijn: Integreer duurzaamheid verder in het risicomanagement van de beleggingsportefeuille, met name ook de effecten van niet financiële informatie (NFI) Toon meer transparantie op het gebied van duurzaam beleggen Zorg voor toename in de keten van beschikbaarheid, kwaliteit en standaardisatie van ESG informatie en zet in op eenduidige rapportages over duurzaamheid Doe nader onderzoek naar de invloed van ESG-criteria op het beleggingsbeleid Vergroot de samenwerking binnen de sector Het invulling geven aan deze acties is voor de toekomstbestendigheid van zowel de pensioenfondsen als asset managers van groot belang. Specifiek maken van de beschreven acties uit het DNB onderzoek voor de eigen organisatie en waar relevant de acties opvolgen GAP analyse uitvoeren, ondersteunen bij opvolging van acties, sector ondersteuning op specifieke onderwerpen, kwalificeren en kwantificeren van ESG kansen en risico s en quality assurance op resultaten 4
5 4. Doelstellingen en meetindicatoren: UN Sustainable Development Goals en impact meting De Verenigde Naties hebben in samenwerking met het bedrijfsleven en diverse Non Governmental Organizations, 17 Sustainable Development Goals (SDG s) opgesteld om vorm te geven aan de gezamenlijke, wereld wijde maatschappelijke agenda. De SDGs zijn verder concreet uitgewerkt in targets (subdoelen) en meetindicatoren (KPI s). Hiermee wordt beoogd de impact van een organisatie op een specifieke SDG meetbaar te maken. Hiermee wordt tevens de link gelegd met het waardecreatie proces van bedrijven. Pensioenfondsen en asset managers die via hun investeringen en/of het duurzaamheidsbeleid van hun sponsor invulling geven aan hun maatschappelijke beleid, kunnen deze koppelen aan de SDG s en daarmee voor een breed publiek de impact van dit beleid meer gestandaardiseerd zichtbaar maken. Wij observeren dat een behoorlijk aantal bedrijven inmiddels overweegt of is gestart met het incorporeren van de SDG s in hun externe en interne verslaggeving. In de financiële sector heeft een aantal pensioenfondsen en asset managers inmiddels ook de Sustainable Development Investment groep opgericht alsmede de Dutch Sustainable Investing Agenda, gericht op Impact Investing. Het koppelen van materiële thema s aan de SDG s is van essentieel belang voor het specifiek maken van de doelen en om gericht sturing te kunnen geven. Materiële thema s van de (herijkte) duurzame strategie koppelen aan SDG s en relevante KPI s definiëren Stakeholder- en materialiteitsanalyse uitvoeren, EY Total Value assessment (inclusief externalities) uitvoeren, impact investing haalbaarheidsonderzoek uitvoeren, impact meet methodiek definiëren en impact meting uitvoeren, SDG reporting benchmark uitvoeren 5
6 Verduurzaming van pensioenfondsen en asset managers: call for action 5. Bestuursverslag: nieuwe wetgeving voor Niet Financiële Informatie (NFI) Organisaties van openbaar belang met meer dan 500 medewerkers dienen vanaf verslagjaar 2017 een niet-financiële verklaring op te nemen in het bestuursverslag. Diverse pensioen fondsen zullen deze wet naar verwachting om maatschappelijke redenen vrijwillig toe gaan passen. In de niet-financiële verklaring dient onder meer informatie te worden opgenomen over milieu-, sociale en personeelsaangelegenheden, eerbiediging van mensenrechten en bestrijding van corruptie en omkoping. Dit geldt zowel voor de organisatie als de (investerings)keten. Deze bedrijven moeten naast beleid ook rapporteren over resultaten, risico s en KPI s op deze onderwerpen. Management systemen (o.a. datamanagement, control cyclus, compliance) dienen hierop te worden ingericht. NFI wordt ook wel gedefinieerd als toekomstige financiële informatie. Niet voldoen aan de regelgeving leidt tot een maatschappelijk, reputatie én compliance risico. In kaart brengen van de NFI vereisten en het datamanagement en assurance framework hier ook op inrichten GAP analyse uitvoeren, data management ondersteuning, data kwaliteit checks, KPI definiëringen, readiness reviews, quality assurance 6. Verslaggeving en betrouwbaarheid: UN PRI vereisten die zwaarder worden De UN Principles for Responsible Investing zijn door ruim asset owners en asset managers ondertekend. In de praktijk varieert de diepgang van het voldoen aan de PRI principes enorm. De PRI heeft dit onderkend en heeft inmiddels een reporting framework verplicht gesteld. Dit heeft al tot een reductie van het aantal signatories geleid. Het volgende project waar de PRI mee bezig is betreft het onderwerpen van de signatories aan een assurance (verificatie) framework. De exacte invulling wordt momenteel nader uitgewerkt, maar nu al staat vast dat deze toekomstige verplichte assurance tot verzwaring van ESG integratie, ESG documentatie en ESG reporting zal leiden. Enkele asset owners en asset managers hebben al stappen gezet om zich voor te bereiden op de aankomende verificatie(vormen). Als dit efficiënt wordt vormgegeven leidt dit tot een grotere verantwoordelijkheid en betrouwbaarheid van Responsible Investing informatie. Verantwoord beleggen en de 6 UN PRI principles in een (bestaand) assurance framework integreren ESG integratie, assurance relevantie en type assurance per onderwerp definiëren, assurance efficiency vormgeven, readiness reviews, quality assurance Conclusies en aanbevelingen De in deze brochure beschreven thema s bepalen in toenemende mate de agenda s en toekomstbestendigheid van pensioenfondsen en asset managers. Het zijn tevens optimale kansen om pensioenfondsen en asset managers verder te verduurzamen. Via de hierboven beschreven calls for action kunnen beide sectoren noemenswaardige stappen vooruit zetten. De pensioenfondsen en asset managers kunnen hun leiderschap en (fiduciare) verantwoordelijk heid vergroten voor de maatschappelijke agenda van zichzelf, de sponsoren, de investees en ook vele stakeholders. 6
7 Contact Contactpersonen EY die pensioenfondsen en asset managers met hun verduurzaming kunnen ondersteunen: Remco Bleijs Jan Niewold Marie-Claire Franzen-Aerts Carolien Gadella-van Wersch Annechien ten Brink Vincent Stap
8 EY Assurance Tax Transactions Advisory Over EY EY is wereldwijd toonaangevend op de gebieden assurance, tax, transaction en advisory services. Met de inzichten en de hoogwaardige diensten die wij bieden, dragen wij bij aan het versterken van het vertrouwen in de kapitaalmarkten en economieën overal ter wereld. Wij brengen toonaangevende leiders voort die door samen te werken onze beloften aan al onze stakeholders waarmaken. Daarmee spelen wij een cruciale rol bij het creëren van een beter functionerende wereld voor onze mensen, onze cliënten en de maatschappij. De aanduiding EY verwijst naar de wereldwijde organisatie en mogelijk naar een of meer lidfirma s van Ernst & Young Global Limited (EYG), die elk een afzonderlijke rechtspersoon zijn. EYG is een UK company limited by guarantee en verleent zelf geen diensten aan cliënten. Voor meer informatie over onze organisatie, kijk op ey.com Ernst & Young Accountants LLP. Alle rechten voorbehouden. ED None Dit document is uitsluitend bedoeld ter algemene informatie en niet als accountancy, fiscaal of anderszins professioneel advies. Gelieve voor specifiek advies contact op te nemen met uw adviseurs. ey.com/nl
Langetermijndenken - De toekomst van Verantwoord Beleggen. IM seminar, Amstelveen 10 mei Lars Kurznack, Senior Manager KPMG Sustainability
Langetermijndenken - De toekomst van Verantwoord Beleggen IM seminar, Amstelveen 10 mei 2016 Lars Kurznack, Senior Manager KPMG Sustainability Maatschappelijke uitdaging Opiniestuk FD Minister Dijsselbloem
Nadere informatieHeldere pensioencommunicatie. helpt bij financiële keuzes
Heldere pensioencommunicatie helpt bij financiële keuzes De AOW-leeftijd verschuift en de wettelijke pensioenleeftijd is momenteel 68 jaar. 51% van de vijftigplussers is onbekend met de hoogte van het
Nadere informatieWorkshop lokale breedbandinitiatieven
Workshop lokale breedbandinitiatieven De civiele en fiscale aspecten van de breedbandcoöperatie 4 oktober 2016 Programma Inleiding Kenmerken van de coöperatie Belastingheffing en coöperatie Bijzonderheden
Nadere informatieUw subsidieprojecten. control. Onze subsidiespecialisten, uw subsidiekompas
Uw subsidieprojecten in control Onze subsidiespecialisten, uw subsidiekompas Vernieuwing is de drijfveer van onze samenleving. Daarom zijn er diverse subsidieprogramma s voor energie & milieu, innovatie,
Nadere informatieESG als vertrekpunt voor uw portefeuille
Verwijder deze afbeelding en voeg een nieuwe in. ESG als vertrekpunt voor uw portefeuille 30 januari 2018 Annette van der Krogt Agenda 1. Algemene ontwikkelingen verantwoord beleggen 2. MVB Investment
Nadere informatieEU-richtlijn: bekendmaking van niet-financiële informatie en informatie inzake diversiteit
EU-richtlijn: bekendmaking van niet-financiële informatie en informatie inzake diversiteit EU-richtlijn: bekendmaking van niet-financiële informatie en informatie inzake diversiteit Vanaf verslagjaar 2017
Nadere informatieDuurzaam Beleggen door Pensioenfondsen
Delen uitkomsten Duurzaam Beleggen door Pensioenfondsen Patrick Corveleijn DNB Toezicht Pensioenen, 14 November 2016 Agenda Introductie: aanleiding en opzet onderzoek Uitkomsten Algemeen beeld Beleid Risicomanagement
Nadere informatieTax Alert 12 november Public sector Wet modernisering vennootschapsbelastingplicht overheidsondernemingen Nadere handreikingen van de SVLO
Tax Alert 12 november 2015 Tax Alert Public sector Wet modernisering vennootschapsbelastingplicht overheidsondernemingen Nadere handreikingen van de SVLO Inleiding Op 6 november 2015 heeft de Samenwerking
Nadere informatieWat wordt onder klimaatrisico s verstaan en hoe kunnen deze de beleggingsportefeuille
Wat wordt onder klimaatrisico s verstaan en hoe kunnen deze de beleggingsportefeuille beïnvloeden? Jeroen Veenstra 21 juni 2018 IORP II: Ontwikkeling pensioenwetgeving Ontwikkeling pensioenwetgeving staat
Nadere informatieBeleggen in de jungle van duurzaamheid. Hoe beoordeel ik beleggingen op duurzaamheid?
Beleggen in de jungle van duurzaamheid Hoe beoordeel ik beleggingen op duurzaamheid? 23 Classificatie: mei 2019 Situatie: klimaat roept discussie op, maar effecten zijn niet te negeren Pagina: 2 Reactie:
Nadere informatieStichting Pensioenfonds voor de Woningcorporaties. Beleid voor verantwoord beleggen
Stichting Pensioenfonds voor de Woningcorporaties Beleid voor verantwoord beleggen Inhoudsopgave 1. Doel van verantwoord beleggen... 3 2. De pijlers van het beleid voor verantwoord beleggen... 3 3. Integratie
Nadere informatieTAX alert Juli Uitkomst van het onderzoek naar de belastingrenteregeling
TAX alert Juli 2018 Uitkomst van het onderzoek naar de belastingrenteregeling 1 Inleiding Belastingrente wordt tegelijk met een belastingaanslag in rekening gebracht. Met de belastingrenteregeling wordt
Nadere informatieIORP II-proof vanuit een ESG perspectief 2 7 S E P T E M B E R
IORP II-proof vanuit een ESG perspectief 2 7 S E P T E M B E R 2 0 1 8 Introductie Werkzaam bij Kempen, onderdeel van Van Lanschot Kempen Fiduciair manager van NL pensioenfondsen Lid ESG council Kempen
Nadere informatieREAL ESTATE TAX ALERT 18 september Prinsjesdag Fiscale gevolgen voor de vastgoedsector
REAL ESTATE TAX ALERT 18 september 2018 Prinsjesdag 2018 Fiscale gevolgen voor de vastgoedsector 1 Inleiding Prinsjesdag 2018 brengt zoals verwacht een aantal ingrijpende fiscale maatregelen voor de vastgoedsector
Nadere informatieIT risk management voor Pensioenfondsen
IT risk management voor Pensioenfondsen Cyber Security Event Marc van Luijk Wikash Bansi Rotterdam, 11 Maart 2014 Beheersing IT risico s Het pensioenfonds is verantwoordelijk voor de hele procesketen,
Nadere informatieHeeft u het huis op orde voor de AVG?
Heeft u het huis op orde voor de AVG? Hoe u erop kunt vertrouwen dat u volledig aan de AVG voldoet en tegelijkertijd uw informatiebeveiliging verder op orde kunt brengen? The better the question. The better
Nadere informatieImpact Investing: Hoe positieve impact op maatschappij te vergroten met beleggingen. 7 september 2017
Impact Investing: Hoe positieve impact op maatschappij te vergroten met beleggingen 7 september 2017 9 elementen van effectief beleggen met impact Risico-rendement profiel portefeuille, strategische context
Nadere informatieStichting Bedrijfstakpensioenfonds voor de handel in Bouwmaterialen (Bpf HiBiN) ESG Beleid
Stichting Bedrijfstakpensioenfonds voor de handel in Bouwmaterialen (Bpf HiBiN) ESG Beleid 1 Versie Datum Door Status Omschrijving wijziging incl. aanleiding 1.0 17-01-2018 BVC Voorlopig 2 Inhoudsopgave
Nadere informatieVerslaggeving Duurzaam Ondernemen. I.B.R. I.R.E. Belgium
Verslaggeving Duurzaam Ondernemen I.B.R. I.R.E. Belgium Verslaggeving Duurzaam Ondernemen Rosita Van Maele Ernst & Young 1. Definities Duurzaam Ondernemen Maatschappelijk verantwoord ondernemen Societal
Nadere informatieJaarverslag 2017 van Pensioenfonds Vervoer Maatschappelijk Verantwoord Beleggen. Jaarverslag Maatschappelijk verantwoord beleggen
Jaarverslag 2017 Maatschappelijk verantwoord beleggen 1 INLEIDING Pensioenfonds Vervoer vindt het belangrijk beleggen op een maatschappelijk verantwoorde manier in te richten. Het fundament van het beleid
Nadere informatieverantwoord beleggen
verantwoord beleggen Verantwoord beleggen bij Delta Lloyd Delta Lloyd Groep ziet beleggen als een effectieve manier om waarde te vermeerderen, zolang dat op een verantwoorde manier gebeurt. Maar wat is
Nadere informatiekpmg ESG compliance Masterclass voor professionals in de pensioensector kpmg.nl Eversheds-Sutherland.com/ESAdvisoryNL
kpmg ESG compliance Masterclass voor professionals in de pensioensector kpmg.nl Eversheds-Sutherland.com/ESAdvisoryNL Deze Masterclass is de training bij uitstek voor pensioen professionals die zich willen
Nadere informatieESG compliance. Masterclass. Voor professionals in de pensioensector. kpmg.nl Eversheds-Sutherland.com/ESAdvisoryNL
ESG compliance Masterclass Voor professionals in de pensioensector kpmg.nl Eversheds-Sutherland.com/ESAdvisoryNL Deze Masterclass is de training bij uitstek voor pensioen professionals die zich willen
Nadere informatieVerantwoord beleggen beleid
Verantwoord beleggen beleid Samenvatting Waarom verantwoord beleggen? PMT heeft als missie het zorgen voor een betaalbaar, duurzaam en waardevast pensioen voor alle deelnemers in de sector Metaal en Techniek.
Nadere informatieDe essentie van de nieuwe ISO s. Dick Hortensius, NEN Milieu & Maatschappij
De essentie van de nieuwe ISO s Dick Hortensius, NEN Milieu & Maatschappij 1 Waar ik het over ga hebben De uitdaging en de oplossing De HLS voor iedereen De HLS voor wie het wil Waar we staan en wat er
Nadere informatieNederlandse Beroepsorganisatie van Accountants t.a.v. Adviescollege voor Beroepsreglementeting Postbus 7984 1008 AD AMSTERDAM
E Ernst & Young Accountants LLP Telt +31 88 407 1000 Boompjes 258 Faxt +31 88407 8970 3011 XZ Rotterdam, Netherlands ey.corn Postbus 2295 3000 CG Rotterdam, Netherlands Nederlandse Beroepsorganisatie van
Nadere informatieMaatschappelijk Verantwoord Beleggingsbeleid
SPMS en Maatschappelijk Verantwoord Beleggen In dit document wordt het Maatschappelijk Verantwoord Beleggingsbeleid (MVB) van Stichting Pensioenfonds Medisch Specialisten (SPMS) uiteengezet. Dit document
Nadere informatieEerste halfjaarverslag 2018 Maatschappelijk Verantwoord Beleggen
eerste halfjaarverslag 2018 maatschappelijk verantwoord beleggen 1 INLEIDING vindt het belangrijk beleggen op een maatschappelijk verantwoorde manier in te richten. Het fundament van het beleid op gebied
Nadere informatieInternationaal Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen en ketenrisico s Analyse voor Vlaanderen op sectorniveau
Internationaal Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen en ketenrisico s Analyse voor Vlaanderen op sectorniveau Céline De Waele, EY Climate Change and Sustainability services Inhoud van de presentatie 1.
Nadere informatieTAX ALERT 10 juli Internetconsultatie conceptwetsvoorstel implementatie ATAD1
TAX ALERT 10 juli 2017 Internetconsultatie conceptwetsvoorstel implementatie ATAD1 Inleiding Op 10 juli 2017 heeft het Ministerie van Financiën een internetconsultatie opengesteld met conceptwetgeving
Nadere informatieLife Cycling Zwitserleven 21 augustus 2014. Eelco Ubbels Alpha Research
Life Cycling Zwitserleven 21 augustus 2014 Eelco Ubbels Alpha Research Beoordeling van Life Cycle fondsen Waar op te letten bij het product van de toekomst? ALPHA RESEARCH EELCO UBBELS RBA Vanmiddag 1.
Nadere informatie2513AA22XA. De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE
> Retouradres Postbus 90801 2509 LV Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE 2513AA22XA Postbus 90801 2509 LV Den Haag Parnassusplein 5 T 070 333
Nadere informatieStichting Pensioenfonds voor Personeelsdiensten
9-1-2018 Stichting Pensioenfonds voor Personeelsdiensten ESG-beleid Over dit document Dit document beschrijft het ESG-beleid (Environmental, Social en Governance) van Stichting Pensioenfonds voor Personeelsdiensten
Nadere informatieStichting bedrijfstakpensioenfonds voor de Houthandelindustrie september 2015
Maatschappelijk verantwoord beleggen Stichting bedrijfstakpensioenfonds voor de Houthandelindustrie september 2015 Beleid ten aanzien van Maatschappelijk verantwoord beleggen Inleiding BPF Houthandel draagt
Nadere informatieISO 9001: Business in Control 2.0
ISO 9001: 2015 Business in Control 2.0 Waarom Geintegreerd toepassen verschillende management normen Betere aansluiting normen op de strategie; zorgen voor een goede inbedding in de bedrijfsvoering WAAROM
Nadere informatieSeriously Seeking Security
Seriously Seeking Security The Quest for the Holy Grail? Aart Bitter 27 november 2007 SBIT congres: Taking Security Seriously Aart.Bitter@information-security-governance.com Agenda Taking Security Seriously
Nadere informatieGovernance Vermogensbeheer: anders denken Robert van der Meer & Martin Mlynár
Governance Vermogensbeheer: anders denken Robert van der Meer & Martin Mlynár Jaarcongres Pensioenfederatie 16 mei 2017 14:30-15:15 15:20-16:05 Martin Mlynár 06 2113 8933 +41 76 397 4200 martin.mlynar@robeco.nl
Nadere informatieToezicht op beleggingen
Toezicht op beleggingen Studiebijeenkomst VvP, 6 Jurgen Willemsen Inhoud Sectie 1: Introductie toezicht op het beleggingsbeleid Sectie 2: Overzicht vermogensbeheeronderzoeken Sectie 3: Veranderingen in
Nadere informatieWanted: builders of a better working world
Wanted: builders of a better working world Meld je aan voor EY s Transaction Graduate Program ey.nl/tgp Meld je aan voor EY s Transaction Graduate Program Je bent (bijna) afgestudeerd en wilt graag werken
Nadere informatieLange termijn betrokken aandeelhouderschap bij small cap ondernemingen. Lars Dijkstra 11 februari 2014, Amsterdam
bij small cap ondernemingen Lars Dijkstra 11 februari 2014, Amsterdam Lange termijn betrokken aandeelhouderschap bij small cap ondernemingen Agenda De rol van aandeelhouders Betrokken aandeelhouderschap
Nadere informatieErvaringen met GRI en CO2-Prestatieladder. 14 december 2011
Ervaringen met GRI en CO2-Prestatieladder 14 december 2011 Overzicht presentatie Intro VGG Communicatie en organisatie GRI en Jaarbeeld CO2 en Prestatieladder Transparantiebenchmark Aanbestedingen Slide
Nadere informatieClassification: Public. Innovatie bij duurzaam beleggen
Innovatie bij duurzaam beleggen Stelling 1:Verantwoord beleggen is mijn fiduciaire plicht? Ja Nee Weet het niet Trending Page: 3 Sugar economics Page: 4 Might as well face it, you re addicted.. Koppeling
Nadere informatieCorporate Responsibility beleid en acties EY Nederland
Corporate Responsibility beleid en acties EY Nederland 2017-2020 EY is wereldwijd actief in Assurance, Tax & Law, Transactions en Advisory services. Met de diensten die we bieden, dragen we bij aan het
Nadere informatieAd Hoc rapportage of constante sturing. Presentatie door: Paul Brands Regional Account Executive
1 Ad Hoc rapportage of constante sturing Presentatie door: Paul Brands Regional Account Executive Agenda 2 Wie zijn wij? Duurzaam ondernemen / Informatie voorziening. Veranderende inzichten. Knelpunten
Nadere informatieRiskTransparant, deel 6. Wat is het bestaansrecht van ons fonds? Visie, strategie en toekomstbestendigheid als kernbegrippen.
RiskTransparant, deel 6 Wat is het bestaansrecht van ons fonds? Visie, strategie en toekomstbestendigheid als kernbegrippen. In deze zesde serie uit een reeks van zeven, delen wij graag onze kennis met
Nadere informatieBeleid Duurzaam Beleggen Bpf Bakkers
7 juli 2017 Inhoud 1. Inleiding... 3 2. Visie op duurzaam beleggen...... 4 3. Beleid... 5 3.1 Reikwijdte beleid 5 3.2 Uitsluitingenbeleid 5 3.3 Stembeleid 7 3.4 Selectie externe vermogensbeheerders 8 3.5
Nadere informatieVerwacht niveau beleggingskennis bestuurders pensioenfondsen
Verwacht niveau beleggingskennis bestuurders pensioenfondsen 7 december 2016 Marc B.M. van Heel en Maarten Heikoop 7 december 2016 1 Inhoud 1.Project Beleggingskennis: waarom en waarom nu? 2.Profielen
Nadere informatieNBA Waardecreatie, Integrated Thinking en Integrated Reporting. 17 januari 2017 Paul Hurks
NBA Waardecreatie, Integrated Thinking en Integrated Reporting 17 januari 2017 Paul Hurks NBA Wat is IR? Eccles at al. NBA Wat is IR? Eccles at al. NBA Wat is IR? Welke informatie is voor
Nadere informatieDe benchmark geanalyseerd
Datum 21-05-2015 1 De benchmark geanalyseerd Master studies naar de uitkomsten van de Transparantie Benchmark Allard Hibma MSc Prof. dr. Dick de Waard Datum 21-05-2015 2 Agenda Introductie Toelichting
Nadere informatieTerug naar de kern Bob Hendriks
Terug naar de kern Bob Hendriks Oktober 2013 Waarom nog beleggen? 2 Agenda BlackRock? Sparen & beleggen We leven langer/pensioen Inkomsten uit beleggen Conclusie 3 BlackRock is opgericht voor deze nieuwe
Nadere informatieJaarverslag verantwoord beleggen 2015
Jaarverslag verantwoord beleggen 2015 Ook in 2015 heeft Pensioenfonds Vervoer in het beleggingsbeleid en de uitvoering ervan weer een impuls kunnen geven aan maatschappelijke verantwoord beleggen. Nadat
Nadere informatieVisie en Strategie van pensioenfondsen: voorbereid op de toekomst!
Visie en Strategie van pensioenfondsen: voorbereid op de toekomst! Montae Educatiesessie Maarten Heikoop 1 De wereld verandert 2 Visie op toezicht 2018-2022 Thema s 2018 1. Evenwichtige financiële keuzes
Nadere informatieEIGEN RISICO BEOORDELING (ERB) IORP II JASPER HOOGENSTRAATEN 27 SEPTEMBER 2018
EIGEN RISICO BEOORDELING (ERB) IORP II JASPER HOOGENSTRAATEN 27 SEPTEMBER 2018 Impact op uw fonds? 2 Inspanningen van toezichthouders nemen toe 3 Agenda Wat is de ERB en waarom eigenlijk? Vereisten in
Nadere informatieVerantwoord beleggen bij het ABN AMRO Pensioenfonds
Verantwoord beleggen bij het ABN AMRO Pensioenfonds Versie 2018 Inhoud 1. Inleiding 2. Uitgangspunten 3. Reikwijdte van de strategieën 4. Uitsluitingsbeleid 5. Stemmen 6. Engagement 7. ESG-integratie 1.
Nadere informatieStrategisch Pensioenmanagement
Strategisch Pensioenmanagement Strategisch Pensioenmanagement is samenbrengen. Strategisch Pensioenmanagement De belangrijkste taak van Strategisch Pensioenmanagement is ervoor te zorgen dat u in control
Nadere informatieBeleid Duurzaam Beleggen. Stichting Pensioenfonds Delta Lloyd
Beleid Duurzaam Beleggen Stichting Pensioenfonds Delta Lloyd 28 maart 2018 1. Inleiding Dit document beschrijft het beleid van Delta Lloyd Pensioenfonds op het gebied van duurzaam beleggen. Het fonds heeft
Nadere informatieGedragseffecten in de (internal) audit-professie. 25-jarig jubileum Internal Auditing & Advisory 29 juni 2018
Gedragseffecten in de (internal) audit-professie 25-jarig jubileum Internal Auditing & Advisory 29 juni 2018 1 Introductie John Bendermacher RA CIA 57 jaar Chief Audit Executive ABN AMRO Voorheen SNS REAAL,
Nadere informatieDe nieuwe ISO-normen: meer dan KAM-management alleen!
De nieuwe ISO-normen: meer dan KAM- alleen! Dick Hortensius Senior consultant Managementsystemen NEN Milieu & Maatschappij dick.hortensius@nen.nl 1 Wat kunt u verwachten? Ontwikkelingen systeemnormen Plug-in
Nadere informatieIn Balans deel A. Verkenning Besluit bekendmaking niet-financiële informatie en geïntegreerde verslaggeving
In Balans 2017- deel A Verkenning Besluit bekendmaking niet-financiële informatie en geïntegreerde verslaggeving Publicatiedatum: 12 december 2017 Autoriteit Financiële Markten De AFM maakt zich sterk
Nadere informatieStichting Pensioenfonds Huntsman Rozenburg Beleggingsplan 2011
Stichting Pensioenfonds Huntsman Rozenburg Beleggingsplan 2011 April 2011 ING Investment Management / ICS Inleiding Jaarlijks stelt het Bestuur van de Stichting Pensioenfonds Huntsman Rozenburg (Huntsman)
Nadere informatieBeleid Verantwoord Beleggen
Beleid Verantwoord Beleggen 23-10-2018 Vastgesteld 23-10-2018 Inhoudsopgave 1. Inleiding... 3 2. Wat is verantwoord beleggen?... 3 3. Waarop richten wij ons in het kader van verantwoord beleggen?... 4
Nadere informatieESG AWARD JURYRAPPORT NVP ESG AWARD 2018
ESG AWARD 2018 JURYRAPPORT NVP ESG AWARD 2018 JURYRAPPORT De jury van de NVP ESG Award van de Nederlandse Vereniging van Participatiemaatschappijen (NVP) presenteert met veel plezier zijn juryrapport met
Nadere informatieVoor vandaag. Balanced Scorecard & EFQM. 2de Netwerk Kwaliteit Brussel 22-apr-2004. Aan de hand van het 4x4 model. De 3 facetten.
Balanced Scorecard & EFQM 2de Netwerk Kwaliteit Brussel 22-apr-2004 Voor vandaag! Grondslagen van Balanced Scorecard Aan de hand van het 4x4 model! Het EFQM model in vogelvlucht De 3 facetten! De LAT-relatie
Nadere informatieDe beheersing van klimaatrisico s in de praktijk 6 maart 2018
De beheersing van klimaatrisico s in de praktijk 6 maart 2018 Ridzert van der Zee Aan welke CO 2 gerelateerde financiële risico s is uw beleggingsportefeuille blootgesteld? Impact van energietransitie
Nadere informatieToekomstbestendig risicoraamwerk
24 Toekomstbestendig risicoraamwerk De diverse veranderingen in het pensioenstelsel, het verlies van vertrouwen in de sector, de hierdoor groeiende vraag naar meer transparantie en het beter beheersen
Nadere informatieWelke beleggingen sluiten wij uit?
Ons verantwoord beleggingsbeleid Wij hebben de taak om het beste beleggingsresultaat te behalen in het belang van onze deelnemers. Beleggen doen wij graag verantwoord. Daarom houden wij rekening met milieu,
Nadere informatieBeweging naar purpose-driven beslissingen op het gebied van verantwoord beleggen in de private-equitysector
Spotlight Cultuur en gedrag Beweging naar purpose-driven beslissingen op het gebied van verantwoord beleggen in de private-equitysector Anna Bulzomi - Sustainability & Responsible Governance, Assurance
Nadere informatieESG bij Pensioenfondsen
ESG bij Pensioenfondsen Klaar voor de toekomst? Ontwikkelingen implementatie ESG bij Pensioenfondsen klaar voor de toekomst? In de afgelopen tien jaar hebben verscheidene pensioenfondsen een verantwoord
Nadere informatieCorporate Responsibility beleid en acties EY Nederland
Corporate Responsibility beleid en acties EY Nederland 2018-2020 EY is wereldwijd actief in Assurance, Tax & Law, Transactions en Advisory services. Met de diensten die we bieden, dragen we bij aan het
Nadere informatiePrivacy in de Audit IIA PAS conferentie 2016 November 2016 Maurice Steffin
www.pwc.nl Privacy in de Audit IIA PAS conferentie 2016 November 2016 Maurice Steffin Even voorstellen Maurice Steffin Maurice is Manager Privacy binnen het Privacy team. Hij combineert zijn privacy kennis
Nadere informatieFONDS SLUYTERMAN VAN LOO. Formulering van een verantwoord beleggingsbeleid
FONDS SLUYTERMAN VAN LOO September 2015 Verantwoord Beleggingsbeleid Formulering van een verantwoord beleggingsbeleid FONDS SLUYTERMAN VAN LOO V E R A N T W O O R D B E L E G G I N G S B E L E I D INHOUDSOPGAVE
Nadere informatieCasper Hesp Hoofd Portefeuillemanagement , Financial Investigator Seminar
[CLICK TO START] Casper Hesp Hoofd Portefeuillemanagement 30-10-2018, Financial Investigator Seminar ESG beleid vol in de schijnwerpers 2 Waarom vastgoed in de portefeuille? Goed risico rendementsprofiel
Nadere informatieAegon Future Fit Governance, cultuur en gedrag in een exponentieel versnellende omgeving
Aegon Future Fit Governance, cultuur en gedrag in een exponentieel versnellende omgeving Strategie egon Nederland Commissarissen symposium KPMG Amstelveen 9 oktober 2017 Aegon Future Fit Introductie Aegon
Nadere informatieBeleid. Verantwoord beleggen in de financiële sector
Beleid Verantwoord beleggen in de financiële sector September 2017 Inhoud 1 Introductie 3 2 ESG-beleid voor de Financiële Sector 4 INHOUD 2 1 Introductie ACTIAM is dé verantwoorde fonds- en vermogensbeheerder
Nadere informatieCorporate presentation. Risicomanagement Jeroen Baart
Corporate presentation Risicomanagement Jeroen Baart Leading specialist in safe, productive and innovative solutions for working at height Since 1968, 48 years experience Offices in 16 countries, 57 depots
Nadere informatieMaatschappelijk Verantwoord Beleggingsbeleid
Stichting Bedrijfstakpensioenfonds voor de Houthandel en Maatschappelijk Verantwoord Beleggen In dit document wordt het Maatschappelijk Verantwoord Beleggingsbeleid (MVB-beleid) van Stichting Bedrijfstakpensioenfonds
Nadere informatieHeel veel dank voor de uitnodiging om hier vandaag te mogen spreken.
Speech Bert Boertje, divisiedirecteur Toezicht pensioenfondsen bij De Nederlandsche Bank, bij het congres Pensioen Update van Euroforum op 8 december 2016 Dames en heren, Heel veel dank voor de uitnodiging
Nadere informatieMaximale transparantie voor Stichtingen en Instellingen
Maximale transparantie voor Stichtingen en Instellingen WMP heeft zowel de UN PRI als de UN Global Compact getekend Wealth Management Partners is actief als vermogensbeheerder en vermogensregiseur (investment
Nadere informatieICT Barometer over aanbestedingsprocedures bij de overheid
ICT Barometer over aanbestedingsprocedures bij de overheid Jaargang 10 16 december 2010 De ICT Barometer, een onderzoek van Ernst & Young, is de gerenommeerde vinger aan de pols voor managers. Het onderzoek
Nadere informatieACTIAM Academy. (ESG) Self risk assessment. Colette Grosscurt. Classificatie: publiek
ACTIAM Academy (ESG) Self risk assessment Colette Grosscurt 1. Waarom ESG-risico s van belang zijn A. ESG heeft een effect op het risico-/rendementsprofiel van beleggingen nu en in de toekomst B. Link
Nadere informatiePensioenen. DNB in gesprek met de sector over duurzaam beleggen
Nieuwsbrief oktober 2015 Pensioenen DNB in gesprek met de sector over duurzaam beleggen Binnen een beheerst beleggingsbeleid past ook aandacht voor duurzaamheid. Vanuit het oogpunt van risicomanagement,
Nadere informatieMaatschappelijk Verantwoord Beleggingsbeleid
SPMS en Maatschappelijk Verantwoord Beleggen In dit document wordt het Maatschappelijk Verantwoord Beleggingsbeleid (MVB-beleid) van Stichting Pensioenfonds Medisch Specialisten (SPMS) uiteengezet. Dit
Nadere informatieESG bij Pensioenfondsen. Klaar voor de toekomst?
ESG bij Pensioenfondsen Klaar voor de toekomst? ESG bij Pensioenfondsen Ontwikkelingen implementatie ESG bij Pensioenfondsen klaar voor de toekomst? In de afgelopen tien jaar hebben verscheidene pensioenfondsen
Nadere informatie2014 KPMG Advisory N.V
02 Uitbesteding & assurance 23 Overwegingen bij uitbesteding back- en mid-office processen van vermogensbeheer Auteurs: Alex Brouwer en Mark van Duren Is het zinvol voor pensioenfondsen en fiduciair managers
Nadere informatie11. Bijlage 2: Beleidsdocument Verantwoord Beleggen
11. Bijlage 2: Beleidsdocument Verantwoord Beleggen INLEIDING Wereldwijd wordt meer en meer de gedachte omarmd dat bij beleggen in ondernemingen rekening gehouden moet worden met de gevolgen van het handelen
Nadere informatieOp 14 maart 2017 publiceerde het DNB Expertisecentrum Operationele en IT Risico's een memo 'Toelichting Toetsingskader Informatiebeveiliging 2017'.
Inleiding Op 14 maart 2017 publiceerde het DNB Expertisecentrum Operationele en IT Risico's een memo 'Toelichting Toetsingskader Informatiebeveiliging 2017'. Hierin wordt aangegeven dat DNB in 2017 met
Nadere informatieHOE LAAT U UW ADVIESOMZET EXPONENTIEEL STIJGEN? De Jong Accountants en adviseurs & Exact. Koen de Jong & Michelle Pesch
HOE LAAT U UW ADVIESOMZET EXPONENTIEEL STIJGEN? De Jong Accountants en adviseurs & Exact Koen de Jong & Michelle Pesch Adviseren 2018 EXACT 2018 EXACT Accountant/ boekhouder* = Financial/ Business* Controller
Nadere informatieAlgemene Vergadering van Deelnemers. 26 juni 2018
Algemene Vergadering van Deelnemers 26 juni 2018 1 Agenda 1. Opening 2. Vaststelling agenda 3. Verslag Algemene Vergadering van Deelnemers d.d. 20 juni 2017 4. Jaarverslag 2017 5. Herbenoemingen bestuur
Nadere informatieISO en andere managementsysteemnormen
ISO 45001 en andere managementsysteemnormen De impact van de nieuwe ISO 45001 17 april 2018 Dick Hortensius Senior consultant Managementsystemen NEN Milieu & Maatschappij dick.hortensius@nen.nl Welke onderwerpen
Nadere informatieDelta Lloyd Groep. Duurzaam ondernemen bij Delta Lloyd Groep. Nyenrode Business Universiteit, 28 mei 2010
Delta Lloyd Groep Duurzaam ondernemen bij Delta Lloyd Groep Nyenrode Business Universiteit, 28 mei 2010 Aanwezige leden van de Raad van Bestuur Niek Hoek CEO Emiel Roozen CFO Voorzitter van de Raad van
Nadere informatieEen nieuwe stap in duurzaam beleggen
BLACKROCK IMPACT SCREENS ESG IMPACT Een nieuwe stap in duurzaam beleggen BlackRock Impact combineert het beste van BlackRock om beleggers te helpen een maatschappelijk én financieel verantwoord rendement
Nadere informatieALM en scenario s bij PGB. Jeroen Rijk, 1 november 2018
ALM en scenario s bij PGB Jeroen Rijk, 1 november 2018 Uw pensioen bij PGB in 2016 1 3 september 2015 Inhoud Het ALM Basisscenario Scenario s als risicomanagementtool Scenario s dynamisch beleid 2 Het
Nadere informatieHet Algemeen Pensioenfonds De evolutie van het pensioenfonds
Het Algemeen Pensioenfonds De evolutie van het pensioenfonds Nicolette Opdam 3 e jaarcongres IVP Besturen en beleggen in 2015 De APF geschetst Eigen vermogen APF Bestuur Raad van Toezicht Fictief APF BO
Nadere informatieWetswijzigingen BW2 Titel 9
November 2015 EYe Opener Wetswijzigingen BW2 Titel 9 Wat is de impact op uw jaarrekeningen? In dit nummer: Wetswijzigingen BW2 Titel 9 Mooie toekomstmuziek voor startups en MKB Samenvoeging innovatiesubsidieregelingen
Nadere informatieEEN DUURZAME GEMEENTE
Duurzaamheidsbeleid met impact EEN DUURZAME GEMEENTE De burger kijkt afwachtend naar de overheid waar het gaat om duurzaamheidsmaatregelen. Hoe mooi zou het zijn als keuzes en de impact van beleid voor
Nadere informatieISO/IEC Governance of InformationTechnology. Yvette Backer ASL BiSL Foundation. 16 juni ISO Governance of Information Technoloy 1
ISO/IEC 38500 Governance of InformationTechnology Yvette Backer ASL BiSL Foundation 16 juni 2016 ISO 38500 Governance of Information Technoloy 1 Achtergrond Yvette Backer Zelfstandig consultant en trainer,
Nadere informatieBeleid Verantwoord Beleggen van Pensioenfonds Vervoer versie mei eloni. Beleid Verantwoord Beleggen
eloni Beleid Verantwoord Beleggen 1 Inhoud 1. Introductie... 3 2. Opzet van het beleid Verantwoord Beleggen... 3 2.1. Doel van het beleid Verantwoord Beleggen... 3 2.2. Implementatie van het beleid...
Nadere informatie11. Bijlage 2: Beleidsdocument Verantwoord Beleggen
11. Bijlage 2: Beleidsdocument Verantwoord Beleggen INLEIDING Wereldwijd wordt meer en meer de gedachte omarmd dat bij beleggen in ondernemingen rekening gehouden moet worden met de gevolgen van het handelen
Nadere informatieISO 20000 @ CTG Europe
ISO 20000 @ CTG Europe 31/10/2007 mieke.roelens@ctg.com +32 496266725 1 Agenda 31 oktober 2007 Voorstelling Project Business Case: Doel & Scope Projectorganisatie Resultaten assessments en conclusies De
Nadere informatieDe Duurzame Ontwikkelingsdoelstellingen: Een globale visie voor lokaal beleid en actie
De Duurzame Ontwikkelingsdoelstellingen: Een globale visie voor lokaal beleid en actie Jan Beyne Programme Manager CIFAL Flanders Bovenlokaal Bibliotheekbeleid Brussel, 17 0 2018 1. CIFAL FLANDERS UNITAR
Nadere informatie