Grenseffecten van de verhoging van het lage BTW-tarief naar 9%

Transcriptie

1 Grenseffecten van de verhoging van het lage BTW-tarief naar 9%

2 Ton Kwaak Tom Geijsen Bob Kruithof Zoetermeer, 4 juni 2018 De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust bij Panteia. Het gebruik van cijfers en/of teksten als toelichting of ondersteuning in artikelen, scripties en boeken is toegestaan mits de bron duidelijk wordt vermeld. Vermenigvuldigen en/of openbaarmaking in welke vorm ook, alsmede opslag in een retrieval system, is uitsluitend toegestaan na schriftelijke toestemming van Panteia. Panteia aanvaardt geen aansprakelijkheid voor drukfouten en/of andere onvolkomenheden. The responsibility for the contents of this report lies with Panteia. Quoting numbers or text in papers, essays and books is permitted only when the source is clearly mentioned. No part of this publication may be copied and/or published in any form or by any means, or stored in a retrieval system, without the prior written permission of Panteia. Panteia does not accept responsibility for printing errors and/or other imperfections.

3 Samenvatting Het nieuw aangetreden kabinet Rutte III is voornemens het lage BTW-tarief te verhogen van 6% naar 9%. Uit diverse studies is gebleken dat dit op nationaal niveau in diverse branches aanzienlijke negatieve effecten op onder meer de omzet zal hebben. Dat is echter niet het hele beeld: het omzet- en werkgelegenheidsverlies van bepaalde branches zal sterker zijn in de grensgebieden doordat consumenten hun producten ook elders kunnen aanschaffen. Panteia heeft daarom in opdracht van MKB- NL in kaart gebracht hoe de voorgestelde verhoging van het lage BTW-tarief voor geselecteerde producten in de grensregio s uitpakt. Het verwachte omzetverlies voor bedrijven in deze branches in de grensregio s beloopt naar verwachting ruwweg -5% tot -6%. Vaak zijn deze effecten het sterkst in Limburg, wat komt omdat Limburg zowel met België als Duitsland een lange grens heeft (de overige regio s in dit onderzoek concurreren alleen met Duitsland). De omzeteffecten zijn groter dan het landelijk gemiddelde omdat koopstromen van Nederlanders uit deze regio zich deels verleggen naar het buitenland, en omdat de koopstromen vanuit het buitenland naar deze regio s afnemen door de verhoging van het lage BTW-tarief in Nederland. Voor bloemen en planten gaat het om een verwacht omzetverlies in de grensregio s van 23 miljoen, waarvan bijna de helft in de regio Arnhem-Nijmegen. Voor brood en gebak is het omzetverlies in de grensregio s 38 miljoen, waarvan bijna de helft in Oost Nederland. Het verwachte omzetverlies door verhoging van het lage BTW-tarief in de gastvrijheidssector 1 is 456 miljoen, voornamelijk in Limburg e.o. en regio Arnhem-Nijmegen. 1 Dagtoerisme, uitgaan, etc. Dit is exclusief verblijfsrecreatie. 3

4 bloemen en planten: totaal effect in % Limburg e.o Arnhem e.o Oost Nederland -5.4 Drenthe brood en gebak: totaal effect in % Limburg e.o Arnhem e.o Oost Nederland -4.4 Drenthe gastvrijheidssector: totaal effect in % Limburg e.o Arnhem e.o Oost Nederland -4.8 Drenthe 4

5 Inhoudsopgave Samenvatting 3 1 Inleiding 7 2 Methode Beleidsvoornemens Korte termijn effecten Waarderen van de effecten Empirische vulling Effecten op langere termijn 12 3 Uitkomsten Bloemen en planten Brood, gebak en banket Gastvrijheidssector 14 Bijlagen 15 Bijlage 1 Uitgaven over de grens 15 Bijlage 2 Gebruikte elasticiteiten 17 5

6

7 1 Inleiding Het nieuw aangetreden kabinet Rutte III is van plan het lage BTW-tarief te verhogen van 6% naar 9%. Uit diverse studies is gebleken dat dit op nationaal niveau in bepaalde branches aanzienlijke negatieve effecten op onder meer de omzet zal hebben. Een voorbeeld hiervan is de bloemenhandel: Vereniging Bloemist Winkeliers verwacht een omzet- en werkgelegenheidsverlies van ruim 2%. Dat is echter niet het hele plaatje: het omzet- en werkgelegenheidsverlies van bepaalde branches zal sterker zijn in de grensgebieden doordat consumenten hun producten ook elders kunnen aanschaffen. MKB-NL heeft Panteia daarom gevraagd te onderzoeken hoe de voorgestelde verhoging van het lage BTW-tarief voor geselecteerde producten in de grensregio s uitpakt. Deze rapportage biedt een overzicht van de verwachte effecten van de BTW-verhoging in de grensregio s. Ter illustratie zijn deze effecten in kaart gebracht voor brood, gebak en banket, bloemen en planten en de gastvrijheidssector. Per product is met drie scenario s in kaart gebracht wat de verwachte procentuele daling is van consumentenbestedingen en wat het effect in euro s is. 7

8

9 2 Methode 2.1 Beleidsvoornemens Door het nieuwe Kabinet is voorgesteld het lage BTW-tarief te verhogen van 6% naar 9%. Dit zou moeten ingaan per 1 januari 2019 en betekent voor de betreffende producten een prijsstijging van 2.8%. De verwachte opbrengst voor de schatkist is 2,6 miljard. Zonder compenserende maatregelen en bij ongewijzigd spaargedrag betekent dat een volumedaling van de reële consumptie van -0,7% 2. Er bestaan voorstellen om huishoudens te compenseren voor het hogere BTW-tarief (terugsluis). Deze maatregelen zullen op zijn vroegst in 2020 ingaan. Uitgaande van volledige terugsluis, gaat het in reële termen om een bedrag van eveneens 2,6 miljard dat terugvloeit naar Nederlandse huishoudens. 2.2 Korte termijn effecten Algemene effecten In principe krijgen alleen particulieren te maken met de verhoging van het lage BTWtarief 3, de analyse richt zich hier daarom louter op de consumptieve afzet bij gezinnen. Bij huishoudens doen zich twee effecten voor: Het volume van de totale consumptie neemt af (met -0,7%, zie hierboven). Mogelijk leidt dat tot een herverdeling van producten en diensten. Dit inkomenseffect wordt beschreven door de inkomenselasticiteit van de consumptie van de onderscheiden goederen en diensten. Als het om noodzakelijke goederen en diensten gaat, is deze elasticiteit kleiner dan 1: het volume van de bestedingen aan deze categorieën reageert relatief beperkt op wijzigingen in de totale consumptie. Voor luxe goederen en diensten is de inkomenselasticiteit groter van 1. De relatieve prijzen van goederen en diensten veranderen. In het onderhavige geval betekent dit dat goederen en diensten die onder het lage BTW-tarief vallen naar verhouding duurder worden dan overige goederen en diensten. Het effect hiervan op de consumptie, het zogenaamde substitutie-effect 4, wordt beschreven door de prijselasticiteit, die negatief is: een prijsstijging van een goed of dienst zal het volume van de consumptie doen afnemen. Voor luxe goederen en diensten geldt in het algemeen dat de prijselasticiteit in absolute termen groter is dan -1 (of verder af staat van nul): er wordt relatief sterk gereageerd op prijsveranderingen. Voor noodzakelijke goederen is dat andersom Specifieke effecten in grensregio s Voor Nederland in zijn totaliteit kunnen grenseffecten wellicht gemakshalve genegeerd worden, voor grensregio s is dat natuurlijk niet het geval. Inwoners van grensregio s hebben immers de keus om goederen en diensten in binnen- of buitenland aan te schaffen. Inwoners en aanbieders in een Nederlandse grensregio s hebben te maken met een aantal koopstromen waarbij eerdergenoemde effecten zich in meerdere of mindere mate voordoen: Inwoners van de grensregio kunnen kiezen of ze in de regio zelf, of in het buitenland kopen. Voor deze consumenten geldt dat ze met een inkomenseffect te maken hebben (zoals alle inwoners van Nederland), en met het substitutie-effect. De betreffende prijselasticiteit is voor deze groep echter groter dan voor de gemiddelde Nederlandse consument. Dit komt omdat ze de mogelijkheid hebben om tegen een ongewijzigde 2 De particuliere consumptie bedroeg in miljard. 3 De meeste bedrijven kunnen immers betaalde BTW terugvragen. 4 Het substitutie-effect leidt er toe dat bij ongewijzigd inkomen er minder van goederen en diensten vallend onder het lage BTW-tarief wordt aangeschaft, en meer van de categorie overige goederen en diensten. 9

10 prijs over de grens te kopen. Bij inwoners van de grensregio verwachten we dus een grotere verandering door de prijsstijging dan bij de rest van Nederland. Aanbieders hebben te maken met klandizie uit de eigen regio en uit het buitenland. De invloed van de verhoging van het lage BTW-tarief op de klandizie uit de eigen regio is hierboven beschreven. Die is negatief, vanwege het inkomenseffect en vanwege het substitutie-effect. Het substitutie-effect is voor deze aanbieders sterker dan gemiddeld voor Nederlandse aanbieders omdat oorspronkelijke klanten kunnen besluiten alsnog over de grens hun aankopen te doen 5. Klandizie uit het buitenland heeft niet te maken met een inkomenseffect 6, maar wel met een substitutie-effect. Ook voor hen geldt dat dat substitutie-effect relatief groot is; zij hebben immers ook de keus om in eigen land dan wel over de grens te kopen. 2.3 Waarderen van de effecten Om de grootte van de effecten te schatten, hanteren we voor verschillende goederen/diensten en regio s eenzelfde rekenschema. In dit schema werken we het inkomenseffect en het substitutie-effect apart uit en presenteren vervolgens het totale effect. Tabel 1 toont het gehanteerde rekenschema met fictieve getallen, ter illustratie. Allereerst voeren we de omvang van de verschillende koopstromen in. In dit voorbeeld schaffen inwoners van de regio in totaal voor 13 miljoen het betreffende product aan, waarvan voor 11 miljoen in de eigen regio, en voor de resterende 2 miljoen in het buitenland. Daarnaast verkopen aanbieders uit de regio voor 2 miljoen het product aan inwoners van over de grens. Inkomenseffect Vervolgens berekenen we het inkomenseffect. We weten dat de reële consumptie van inwoners van de regio daalt met 0,7%. Uitgaande van een inkomenselasticiteit van 1,1 betekent dit een daling van 0,8% van de aankopen van het betreffende product; zowel in de eigen regio als over de grens. Op basis van de omvang van de koopstromen berekenen we de omvang van deze daling: -0.1 miljoen voor de aankopen in de grensregio s. Substitutie-effect Om het substitutie-effect te berekenen, starten we met het berekenen van de gemiddelde prijsstijging voor de inwoners van de regio. Deze bedraagt 2,4% 7. Door de stijging van het lage BTW-tarief nemen de prijzen van aankopen in de regio weliswaar met 2,8% toe, maar die van aankopen in het buitenland blijven ongewijzigd. Vervolgens berekenen we op basis van de prijselasticiteit de grootte van het substitutie-effect. De gemiddelde prijselasticiteit van de vraag is in dit voorbeeld gesteld op 1,25. Bij een gemiddelde prijsstijging van 2,4% betekent dat een afname van de aankopen van -3% 8, ofwel -0,4 miljoen. Echter, in de grensregio s verwachten we dat er sterker wordt gereageerd op de prijsstijgingen. Voor de aankopen door mensen uit de regio in de regio, gaan we zoals eerder aangegeven van een hoger dan gemiddelde prijselasticiteit: in dit voorbeeld gebruiken we een prijselasticiteit van (in plaats van -1.25). Dit leidt tot een daling van 5 Daarnaast is denkbaar dat het gebied van waaruit het financieel aantrekkelijk wordt om over de grens aankopen te doen, groter wordt. Bijvoorbeeld: bloemen in het Duitse Kleef kopen was eerst hooguit vanuit Arnhem aantrekkelijk, na de BTW-verhoging vanuit het verder gelegen Oosterbeek. 6 Strikt genomen: dat is zo klein dat het verwaarloosbaar is. 7 2,8 maal het aandeel van aankopen in de regio in de totale bestedingen, dus 2,8 * 11/13= 2,4% 8 Prijsmutatie maal prijselasticiteit, dus 2,39 * -1,25= -3%. 10

11 aankopen in de eigen regio van -4,4% 9. Zo nemen de verkopen van aanbieders uit de regio aan inwoners van de regio af met 0,5 miljoen, en nemen aankopen van inwoners van de regio in het buitenland toe met 0,1 miljoen. Daarnaast berekenen we het effect van de aankopen van buitenlanders in de Nederlandse grensregio. Ook zij worden tenslotte geconfronteerd met een prijsstijging; namelijk van 2,8% voor de producten met laag BTW-tarief die ze in Nederland kopen. Aangenomen is dat de betreffende prijselasticiteit hoger is dan gemiddeld voor Nederlandse consumenten 10, in dit voorbeeld -1,41. Hun bestedingen in de regio nemen dus af met -4%, ofwel -0,1 miljoen. In totaal daalt in dit voorbeeld de afzet door aanbieders uit de regio met -0,6 miljoen: -0,5 miljoen aan inwoners uit de regio zelf, en -0,1 aan buitenlanders. Het totaal effect op de afzet is dus -4,4%, wat overeenkomt met een prijsgevoeligheid van de afzet van -1,54. Dit is een veel sterker effect dan gemiddeld voor een Nederlands bedrijf valt te verwachten, die bedrijven hebben immers alleen te maken met de gemiddelde prijselasticiteit van de vraag -1,25. Tabel 1 voorbeeld rekenschema voor een grensregio en een goederen/diensten categorie bestedingen huidige inkomenseffect t.g.v. veroging laag BTW-tarief effect relatieve prijzen totaal effect situatie mutatie inkomenselasticiteieffeceffect t.g.v. BTWelasticiteiverhoginverhoging effect effect inkomens- inkomens- prijsmutatie prijs- impact BTW- impact BTW- totaal totaal reële inkomens verhoging situatie na BTWverhoging mln % % mln % % mln % mln mln totaal aankopen door inwoners regio waarvan koopstroom regio --> regio koopstroom regio --> buitenland koopstroom buitenland --> regio totaal verkopen in regio Bron: Panteia. Het betreft gefingeerde cijfers, louter ter illustratie van de gevolgde methode 2.4 Empirische vulling Om inzicht te krijgen in de grootte van de verwachte effecten, vullen we het rekenschema met kengetallen van de betreffende producten in de betreffende regio s. Deze empirische basis betreft twee onderdelen, die per regio en product verschillend zijn: Beschrijving van de huidige situatie. De gegevens zijn ontleend aan koopstromenonderzoeken en onderzoeken naar de gastvrijheidssector, en waar nodig nader gedetailleerd voor de betreffende goederen en diensten. Een en ander is in Bijlage 1 nader beschreven. De gebruikte inkomens- en prijselasticiteiten. Deze zijn gebaseerd op studies betreffende de effecten van de verhoging van het lage BTW-tarief op landelijk niveau (Zie Bijlage 2). Op regionale schaal zijn deze elasticiteiten niet bekend. Daarom zijn de volgende aannames gemaakt: De inkomenselasticiteiten vertonen geen regionale verschillen en liggen voor luxe goederen hoger dan voor noodzakelijke goederen. Regionale prijselasticiteiten zijn groter dan gemiddeld. Hoeveel groter is niet goed bekend. Om die reden wordt met scenario s gewerkt, waarbij de elasticiteiten in absolute zin 125%, 150% of 200% van het landelijk gemiddelde zijn. Voor het buitenland is dezelfde aanname gemaakt. Voor de provincie Limburg dat immers met twee buitenlanden te maken heeft, zijn de elasticiteiten respectievelijk 150%, 200% en 300% van het landelijk bekende gemiddelde. 9 2,8% * -1.56= -4,4%. 10 Hierbij hanteren we hetzelfde uitgangspunt als bij Nederlanders in de grensregio s. Het lijkt redelijk om aan te nemen dat ze dezelfde gemiddelde prijselasticiteit hebben, echter voor deze consumenten geldt omdat ook zij in grensregio s wonen dat ze ruimere keuzemogelijkheden hebben dan alleen in de eigen regio kopen. 11

12 2.5 Effecten op langere termijn Het kabinet heeft voorgesteld om de extra opbrengsten van de verhoging van het lage BTW-tarief terug de sluizen in de vorm van een belastingverlaging voor gezinnen. De vorm hiervan is nog niet duidelijk; de voorziene ingangsdatum is In beginsel betekent dit dat de inkomenseffecten in het rekenschema in Tabel 1 worden gecompenseerd. Dat speelt echter pas op langere termijn. Het is niet ondenkbaar dat in de tussentijd een aantal bedrijven in de grensregio omvalt door het uitblijven van compenserende maatregelen. Aanvullend zal het naar verhouding grote nadeel ten gevolge van de verandering in de relatieve prijzen blijven bestaan. Dit is ook te zien in de berekeningen in Tabel 1 en in de tabellen in hoofdstuk 3. 12

13 3 Uitkomsten Zoals in hoofdstuk 1 werd aangegeven, richt de analyse zich op grenseffecten bij de volgende product- en dienstencategorieën: bloemen en planten, brood, gebak en banket, en de gastvrijheidssector. In dit hoofdstuk worden de uitkomsten voor elk van deze groepen gepresenteerd. De resultaten worden gepresenteerd in drie scenario s met verschillende prijselasticiteiten. Het betreft scenario laag, midden en hoog, respectievelijk een scenario met 125%, 150% en 200% van het landelijk bekend gemiddelde. Uit eerder onderzoek van Panteia naar de grenseffecten van onder andere BTW-verhogingen 11 blijkt dat het midden scenario het meest aannemelijk is. 3.1 Bloemen en planten In tabel 2 is aangegeven wat de effecten zijn voor de groep bloemen en planten. Het verwachte procentuele prijseffect ligt het hoogst bij de regio Limburg e.o. met -5.2% terwijl het voor de overige regio s op -4,7% ligt. Het inkomenseffect is in Limburg e.o. met -0.3% een stuk lager dan voor de overige regio s met -0.7%. Het totaal procentueel effect ligt in de regio s dichtbij elkaar en is gemiddeld -5,4%. In euro s leidt dit tot een totaal verlies van 23 miljoen voor de regio s samen. Arnhem-Nijmegen is goed voor bijna de helft van het totaal verlies. Tabel 2 analyse en uitkomsten bloemen en planten 3.2 Brood, gebak en banket In tabel 3 is aangegeven wat de effecten zijn voor de groep brood, gebak en banket. Het totale procentuele effect van de BTW-verhoging is -4,4% voor de regio s Arnhem- Nijmegen, Oost Nederland en Drenthe. Voor Limburg e.o. ligt dit op -5.3%. Het verschil in dit percentage is vooral doordat het prijseffect in Limburg e.o. met -4,8% een procentpunt hoger ligt dan in de overige regio s. In absolute getallen heeft Limburg e.o., samen met Drenthe, echter het laagste verlies met 5 miljoen euro. Arnhem-Nijmegen heeft te maken met een verwacht verlies van 9 miljoen euro, terwijl inkomenseffect prijseffect totaal effect laag midden hoog laag midden hoog % Limburg e.o. -0,3-4,2-5,2-7,3-4,4-5,5-7,6 Arnhem/Nijmegen -0,7-3,9-4,7-6,2-4,6-5,4-7,0 Oost Nederland -0,7-3,9-4,7-6,2-4,6-5,4-7,0 Drenthe -0,7-3,9-4,7-6,2-4,6-5,4-7,0 totaal van deze regio's -0,7-3,9-4,8-6,4-4,6-5,4-7,1 mln Limburg e.o Arnhem/Nijmegen Oost Nederland Drenthe totaal van deze regio's gemiddelde elasticiteit 1,1-1,1 Bron: Panteia. 11 Bron: Grenseffectentoets, Effecten van recent regeringsbeleid op grensregio s, (2013). Panteia, Zoetermeer. 13

14 Oost Nederland een verwacht verlies heeft van 18 miljoen euro. Gezamenlijk hebben de regio s te maken met een verwacht verlies van 38 miljoen euro. Tabel 3 analyse en uitkomsten brood, gebak en banket mln Limburg e.o Arnhem/Nijmegen Oost Nederland Drenthe totaal van deze regio's gemiddelde elasticiteit 0,9-0,9 Bron: Panteia. 3.3 Gastvrijheidssector In tabel 4 is aangegeven wat de effecten zijn voor de gastvrijheidssector. De gastvrijheidssector bestaat uit de segmenten buitenrecreatie, waterrecreatie en sport, bezoek sportwedstrijden, wellness, bezoek attracties, bezoek evenementen, winkelen voor plezier, bezoek culturele activiteiten, en uitgaan. Met een verwacht prijseffect van -5% en een inkomens effect van -0.4% is Limburg e.o. procentueel de regio met het grootste verlies met -5,4%. De overige regio s zitten met een verwacht procentueel verlies van 4,8 á 4,9%. In euro s is de gastvrijheidssector een omvangrijkere groep dan de overige groepen, dit zorgt ervoor dat de absolute verliezen ook vele malen groter zijn. Het verwachte totaal verlies voor de regio s samen is 456 miljoen euro. Tabel 4 analyse en uitkomsten gastvrijheidssector inkomenseffect prijseffect totaal effect laag midden hoog laag midden hoog % Limburg e.o. -0,5-3,7-4,8-7,0-4,2-5,3-7,5 Arnhem/Nijmegen -0,6-3,2-3,8-5,1-3,8-4,4-5,7 Oost Nederland -0,6-3,2-3,8-5,1-3,8-4,4-5,7 Drenthe -0,6-3,2-3,8-5,1-3,8-4,4-5,7 totaal van deze regio's -0,6-3,2-3,9-5,3-3,8-4,5-5,9 inkomenseffect prijseffect totaal effect laag midden hoog laag midden hoog % Limburg e.o. -0,4-3,9-5,0-7,1-4,3-5,4-7,5 Arnhem/Nijmegen -0,6-3,5-4,2-5,7-4,2-4,9-6,3 Oost Nederland -0,6-3,5-4,2-5,7-4,2-4,9-6,3 Drenthe -0,5-3,5-4,2-5,7-4,0-4,8-6,2 totaal van deze regio's -0,5-3,7-4,5-6,2-4,2-5,0-6,7 mln Limburg e.o Arnhem/Nijmegen Oost Nederland Drenthe totaal van deze regio's gemiddelde elasticiteit 1,0-1,0 Bron: Panteia. 14

15 Bijlagen Bijlage 1 Uitgaven over de grens Om een beeld te krijgen van de huidige situatie, hebben we gebruik gemaakt van diverse beschikbare onderzoeken. Informatie over bestedingen aan diverse goederen komt uit koopstromenonderzoeken, die in verschillende Nederlandse regio s zijn uitgevoerd. Deze koopstroomonderzoeken bieden onder meer schattingen van de omvang van de bestedingen in een regio, en het aandeel dat buiten de regio wordt besteed. Aanvullend hebben we informatie gebruikt uit onderzoeken naar de gastvrijheidssector in de verschillende provincies. Deze onderzoeken bieden onder meer inzicht in de bestedingen aan de gastvrijheidssector, zowel door binnenlandse als buitenlandse consumenten. Koopstromenonderzoeken Op basis van de koopstromenonderzoeken hebben we een overzicht gemaakt van de omvang van de bestedingen aan dagelijkse en niet-dagelijkse goederen in de regio s Limburg en omstreken 12, Arnhem-Nijmegen 13, Oost-Nederland 14 en Drenthe 15. Daarbij hebben we telkens drie stromen onderscheiden: Bestedingen in de regio door mensen uit de regio Bestedingen in de regio door mensen uit het buitenland Bestedingen in het buitenland door mensen uit de regio In enkele gevallen ontbrak een specifieke categorie. Indien dat het geval was, hebben we op basis van de andere aanwezige gegevens een schatting gemaakt. Vervolgens hebben we de omvang van bestedingen aan specifieke producten over de grens geschat. Dit hebben we gedaan voor de subklassen brood, overige bakkerijproducten en planten en bloemen. We hebben hiervoor informatie gebruikt over consumentenbestedingen naar verschillende bestedingscategorieën. 16 Onderzoeken naar de gastvrijheidssector De koopstroomonderzoeken bieden geen inzicht in andere bestedingen dan dagelijkse en niet-dagelijkse uitgaven aan verschillende producten. Om een breed beeld te krijgen van de uitgaven aan de gastvrijheidssector over de grens hebben we gebruik gemaakt van verschillende regionale onderzoeken op dit thema. We hebben gegevens gebruikt over de bestedingen aan dagtoerisme binnen de drie categorieën: Bestedingen in de regio door mensen uit de regio Bestedingen in de regio door mensen uit het buitenland Bestedingen in het buitenland door mensen uit de regio 12 Bron: Grenzeloos Winkelen, (2009). BRO, Boxtel 13 Bron: Koopstromenonderzoek regio Arnhem-Nijmegen 2016, (2016). I&O Research, Enschede. 14 Bron: Kijken, kijken naar kopen, Hoofdrapport Koopstromenonderzoek Oost-Nederland 2015, (2015). I&O research, Enschede. 15 Bron:Kopen in Drenthe, Onderzoeksresultaten Koopstromenonderzoek Drenthe 2015, (2015). I&O Research, Enschede. 16 Bron: 15

16 We hebben onderzoeken gebruikt naar de provincies Limburg 17, Gelderland 18, Overijssel 19 en Drenthe 20. Indien er waarden ontbraken voor verschillende categorieën, hebben we op basis van de bekende gegevens een schatting gemaakt. 17 Bron: Toeristische Trendapportage Limburg , (2017). ZKA Consultants, Waalwijk. 18 Maak kennis met de vrijetijdseconomie in Gelderland, (2015). Provincie Gelderland. 19 Regiomonitor Overijssel, Kengetallenonderzoek 2015, (2016). MarketingOost, Zwolle. 20 Vrijetijdseconomie, Feiten en Cijfers 2017, (2017). Provincie Drenthe. 16

17 Bijlage 2 Gebruikte elasticiteiten In het rapport wordt gewerkt met elasticiteiten om de effecten van de prijsverhoging te waarderen. Er wordt een inkomenselasticiteit en een prijselasticiteit gebruikt. Prijselasticiteit De prijselasticiteiten die worden gebruikt in het model, zijn afkomstig uit verschillende onderzoek en vervolgens verhoogd met een factor groter dan 1. Deze verhoging is toegepast omdat de prijselasticiteit aan de grens hoger is dan elders in het land. Consumenten in de grensregio s hebben tenslotte de keuze om over de grens boodschappen te doen en zijn daarmee gevoeliger voor een prijsstijging. Omdat er geen informatie bekend is over hoe veel groter de prijselasticiteit aan de grens is, presenteren we drie mogelijk scenario s: laag, midden en hoog. Deze zijn een factor 1 ¼, 1 ½ en 2 groter dan de landelijk gemiddelde elasticiteit. 21 In onderstaande tabel zijn de prijselasticiteiten van de verschillende producten weergegeven, inclusief de bron. tabel 5 Overzicht van gebruikte prijselasticiteiten Product Elasticiteit Bron Brood, gebak en banket -0,9 Aanname op basis van: Green R, Cornelsen, Dangour AD, Turner R, Shankar B, Mazzocchi M, Smith RD. The effect of rising food prices on food consumption: systematic review with meta-regression, BMJ (2013) Planten en bloemen -1,1 Rapport: Effecten verhoging btw-tarief van 6% naar 9% en verlaging van inkomstenbelasting op omzet en positie van bloemisten in Nederland (2018). Decisio, Amsterdam. Gastvrijheidssector -1,0 Rapport: Gastvrijheid en de btw, De economische risico s van btwverhoging voor de gastvrijheidssector (2014). Nyfer. Inkomenselasticiteit Van inkomenselasticiteit van de verschillende producten zijn geen kengetallen bekend, dus is er een aanname gedaan. In het gebruikte model hangt de inkomenselasticiteit samen met de prijselasticiteit. De gedachte hierachter is dat luxe goederen, die een hoge prijselasticiteit kennen, naar verwachting ook gevoeliger zijn voor een verandering in inkomen. Andersom zijn basisgoederen dat minder. 21 Deze factor is in alle regio s gebruikt, behalve in Limburg. In Limburg verwachten we een groter effect, omdat de Limburgse consument twee uitwijkmogelijkheden heeft. Voor Limburgse consumenten zijn de factoren respectievelijk 1½, 2 en 3. 17