nr 2 Agora Driemaandelijks tijdschrift van de KH Kempen 14de jaargang mei 2007

Transcriptie

1 nr 2 Agora Driemaandelijks tijdschrift van de KH Kempen 14de jaargang mei 2007

2 Inhoud 3 Ajit Shetty 6 Heilig-Hart Lier 8 Associatiebibliotheken 10 OSAS 14 Sociale zekerheid 18 Sociale economie 20 Ergotherapie 10 jaar 22 Zangtalent 26 Sport 28 Uitgewuifd 30 Letter from America 32 Studentenradenavond 34 Intensive Programme 36 Geaffilieerde onderzoekers Colofon Agora KH Kempen Kleinhoefstraat 4, 2440 GEEL tel.: agora@khk.be website: Verspreiding en abonnementen Agora wordt gratis verdeeld onder de studenten, personeelsleden en relaties van de Katholieke Hogeschool Kempen. Redactie Jurgen Basstanie, Marcel Cools, Dirk De Roose, Paul Grauwen, Sigrid Jaeken, Marie- Josee Lembrechts, Walter Machielsen, Marc Steensels, Lisbeth Stilman, Sigrid Van Audekerke, Jef Van Den Bosch, Bert Van Hirtum, Marc Van Kerckhoven, Luc Vanwesemael, Dirk Verbeek, Kristof Verschueren Werkten ook mee Sarah Cillen, Philippe Cornu, Antoine De Vleeschauwer, Daniël Janssens, Lieve Rombouts, Stefanie Sannen, Katrien Seynaeve, SKIN, Yves Stevens, Leen Van Campenhout, Marleen Van Loo, Jef Vanroye Fotografie en illustraties Jean Godecharle, Roger Leysen, Willem Mees, Raf Meylaers, Rob Stevens, Koen Vanstiphout, Clem Verbiest, Kristof Verschueren Hoofdredacteur en verantwoordelijke uitgever Maurice Vaes Eindredactie Luc Damen, Piet Lambrecht, Willem Mees, Jan Van Geel Vormgeving en druk Drukkerij Meeus Overname toegestaan met correcte bronvermelding Onze eigenheid Enthousiasme en passie: met deze twee kernwoorden werd Marc Vervenne twee jaar geleden de nieuwe rector van de K.U.Leuven. Enkele weken geleden heeft de rector met een gedurfd en toekomstgericht project aangekondigd wat die kernwoorden betekenen. Hij wil samen met zijn ploeg de universiteit transformeren in een kennis- en competentienetwerk met de integratie van de hogescholen. Vijf jaar na het ontstaan van de Associatie K.U.Leuven wordt daarmee gewerkt aan een nog een sterkere eenmaking. Onze universiteit engageert zich hiermee voluit om de academisering van onze ingenieursopleidingen te realiseren en al onze bacheloropleidingen mee te nemen in één geïntegreerde structuur. De eersten die met grote bezorgdheid aan mijn deur klopten, waren Maikel Punie en Ken Gypen, de vertegenwoordigers van onze studenten in de StAL Studentenraad Associatie K.U.Leuven. Zij formuleerden hun aandachtspunten bij het integratieproces als volgt. 1 We willen in de toekomst en zeker bij dit dossier alle communicatielijnen open houden en we verwachten van alle actoren de openheid die nodig is om samen aan een gedragen en transparant project te werken. 2 We willen niet dat onze hogeschool en daarmee onze studentenraad opgeslorpt wordt door de K.U.Leuven. Bij de integratie willen we wel samen met alle studenten in de Associatie K.U.Leuven deelnemen aan een sterk bestuur. 3 We willen vooral dat de KH Kempen haar eigenheid kan bewaren. De grootste troef van onze hogeschool is de Kempense gemoedelijkheid, de gastvrijheid, de collegiale sfeer, de Woord vooraf samenwerking tussen docenten en studenten en de laagdrempelige toegang. De KH Kempen moet ook in dat nieuwe netwerk open staan voor iedereen. We moeten waken over de eigenheid van de KH Kempen die onze keuze voor deze hogeschool bepaald heeft. Ondertussen is het nieuwe financieringsdecreet principieel goedgekeurd door de Vlaamse regering. Minister Frank Vandenbroucke heeft daarmee een belangrijke stap gezet voor de vernieuwing en de versterking van het hoger onderwijs in Vlaanderen. Met een coherent en toekomstgericht plan wil hij de tweede democratiseringsgolf op gang brengen. Hij wil instellingen belonen die kwetsbare studenten extra begeleiden, zodat ook zij succesvol kunnen uitstromen. Ondertussen is onze student Maikel Punie voorzitter geworden van de StAL en daarmee de vertegenwoordiger van meer dan Vlaamse studenten. Daarom liggen op onze tafel vandaag drie documenten: de conceptnota van Marc Vervenne, het nieuwe decreet van Frank Vandenbroucke en de aandachtspunten van onze studenten. De opdracht is duidelijk: bij de nieuwe formulering van onze missie en de opstelling van ons beleidsplan zal de eigenheid van de KH Kempen de rode draad zijn. We zullen waken over die eigenheid bij de vertaling van de nieuwe financiering naar onze eigen strategische doelen. We zullen waken over onze eigenheid bij de integratie van de KH Kempen in de K.U.Leuven. n Maurice Vaes Algemeen directeur 2

3 I Interview Vooruitgang door innovatie Een interview met dr. Ajit Shetty Het bedrijf Janssen Pharmaceutica hoeven we u in Agora echt niet meer voor te stellen. Met zijn innovatieve geneesmiddelen speelt Janssen Pharmaceutica immers een belangrijke rol in het succes van het moederbedrijf Johnson & Johnson, vandaag het vijfde grootste geneesmiddelenbedrijf ter wereld. En ook dr. Ajit Shetty, manager van het jaar 2004, is als voorzitter en afgevaardigd bestuurder van Janssen al lang geen onbekende meer in Vlaanderen. In 2006 werd hij lid van het Directiecomité van Johnson & Johnson, waar hij de verantwoordelijkheid kreeg voor de productie wereldwijd. En sinds een paar weken mag dr. Shetty zich ook baron noemen. Ondanks zijn drukke agenda maakte hij graag tijd voor Agora. En hoewel iedereen Janssen Pharmaceutica kent, vroegen wij dr. Shetty toch eerst waar het bedrijf voor staat. Shetty: Johnson & Johnson heeft wereldwijd medewerkers, die allemaal werken op basis van het credo van het bedrijf. Centraal daarin staat de verantwoordelijkheid om geneesmiddelen te ontwikkelen die de levenskwaliteit van de patiënten verbeteren. We leggen ons vooral toe op geneesmiddelen voor nog niet beantwoorde medische noden en leveren op dat vlak baanbrekend werk. De toekomst van het bedrijf steunt op de producten van nu en op zijn medewerkers. Het bedrijf voelt zich verantwoordelijk voor zijn medewerkers en behandelt hen met respect. Eenmaal in het bedrijf moet iedereen kansen krijgen om zijn competenties waar te maken. Jonge personeelsleden worden daarbij opgeleid, getraind en gestimuleerd om later de verantwoordelijkheden van de mensen van nu over te nemen. De eerste taak van een voorzitter is zijn opvolgers voorbereiden om zo de continuïteit in de organisatie te garanderen. Voorts wil het bedrijf zijn verantwoordelijkheid nemen tegenover de gemeenschap en de omgeving waarin het werkt en waarvan het deel uitmaakt. Een voorbeeld daarvan is de bouw van een waterzuiveringsstation bij de chemische fabriek in Geel. Het bedrijf moet ten slotte een gezonde winst maken om zijn eigen toekomst veilig te stellen en om de aandeelhouders een eerlijk rendement te geven. Hoe zou u een dergelijk credo toepassen in een hogeschool als de onze? Dat lijkt met niet zo moeilijk. Een hogeschool moet uiteraard haar studenten en hun toekomst centraal stellen. Het is spijtig als een docent zijn cursus meer voor zichzelf geeft dan voor zijn studenten. Studenten en docenten hebben uiteindelijk hetzelfde doel, namelijk de studenten zover mogelijk brengen. De hogeschool moet daarvoor inspelen op de steeds wijzigende behoeften van de maatschappij en het curriculum daaraan aanpassen. Nieuwe toekomstgerichte vakken moeten hun plaats krijgen. De studenten moeten gecoacht worden zonder dat ze te veel bij het handje genomen worden. Ze moeten de vrijheid krijgen om zich te ontplooien en te tonen wat ze in hun mars hebben. Hun nieuwsgierigheid moet geprikkeld worden en hun ondernemende geest gestimuleerd. En daarbij moeten ze uit hun fouten mogen leren: het lerende individu en de lerende organisatie zijn belangrijk. 3

4 van cursussen. Een tijd werken op een andere afdeling of in het buitenland, is ook vorming. De werkgever moet de personeelsleden alle mogelijke kansen op vorming geven. Maar de werknemers zelf moeten ook initiatief nemen. Elk individu is verantwoordelijk voor zijn eigen ontwikkeling en vorming. Hoe kijkt u als wereldburger tegen het Vlaamse onderwijs aan? Een maatschappij of organisatie waarin fouten maken onredelijk zwaar gestraft wordt, is op het verkeerde pad. Dat leidt tot een risicoloze omgeving. Om vooruit te geraken, moet men risico s durven nemen. Studenten mogen zich bewust zijn van hun eigenwaarde, ze moeten de ambitie hebben om vooruit te geraken, maar ze mogen niet vergeten hoe belangrijk samenwerking is. In een bedrijf zoals het onze is de ploeggeest heel sterk aanwezig. Het wij-aspect is er belangrijker dan het ik-aspect. Het is de ploeg die moet winnen, niet die ene superster. Johnson & Johnson is onderverdeeld in drie grote divisies, die apart werken. Maar in bepaalde omstandigheden moet die zelfstandigheid wijken en worden de krachten gebundeld in het voordeel van het geheel en van de onderdelen. Met een omzet van 60 miljard dollar achter de hand is het nu eenmaal gemakkelijker om als groep te onderhandelen dan als deel van het geheel. Het hoger onderwijs besteedt meer en meer aandacht aan andere competenties dan de broodnodige vakkennis. Hoe ziet u het evenwicht tussen vakkennis en andere competenties? Dat evenwicht is een dynamisch evenwicht. Als een nieuwe werknemer in dienst komt, zal dat dikwijls zijn op basis van zijn vakkennis. Maar het belang van die vakkennis vermindert daarna. Andere vaardigheden spelen dan een grote rol: in een team kunnen samenwerken, initiatieven nemen, vlot communiceren en in meer dan één taal, Het is goed dat dergelijke competenties ook in het onderwijs voldoende aandacht krijgen. Een werknemer die vele jaren in een bedrijf actief is, moet in en met dat bedrijf mee groeien. Zowel de werkgever als de werknemer moeten op dit vlak hun verantwoordelijkheid nemen. Janssen Pharmaceutica besteedt elk jaar per werknemer gemiddeld 41 uur aan vorming. En die vorming bestaat niet alleen in het volgen Het Vlaamse onderwijs is heel degelijk. Voor het hoger onderwijs is het een zeer goede zaak dat Vlaanderen de principes van Bologna mee onderschreven heeft. De overgang naar de bachelormasterstructuur en het gebruik van de internationale terminologie zal het Vlaamse hoger onderwijs alleen maar versterken. Misschien mag het onderwijs in Vlaanderen nog iets minder eenrichtingsverkeer worden, wordt er soms nog te veel gedoceerd. Het zou niet slecht zijn als leerlingen en studenten wat meer leren uit projecten en minder uit boeken. Ik hou nogal van self-education, maar wel binnen het kader van het hoger onderwijs. Zelfwerkzaamheid, eigen werk, het leren maken van syntheses, verdienen een centrale plaats in het onderwijs. Studenten moeten leren zoeken en wie kan zoeken, kan antwoorden vinden. Onderwijs en vorming zijn een proces dat over een paar jaren loopt. Het is ook niet goed dat de graad die een student haalt, alleen bepaald wordt door examens die op het einde van de rit afgelegd worden. In 1995 werd het aantal hogescholen sterk verkleind, sinds vijf jaar werken de universiteiten en hogescholen nauw samen in associaties en daar zal het allicht niet bij blijven. Wat vindt u als lid van de algemene vergadering van de Associatie K.U.Leuven daarvan? Ik vind de toenemende samenwerking tussen de hogescholen onderling en tussen de universiteiten en de hogescholen een enorme verbetering. Met een blijvende versnippering van mensen en middelen is niemand gebaat. Het hoger onderwijs moet efficiënt kunnen werken, afbakenen wat belangrijk is en zich daar op concentreren. Dit moet harmonieus gebeuren: wat goed is voor het ene doel, is dat niet noodzakelijk voor het andere. Er moet ruimte zijn om zowel het ene doel als het andere te realiseren. De vorming van de associaties maakt het mogelijk om een aantal oude percepties weg te werken. De uni- 4

5 versiteiten en de hogescholen hebben ook een maatschappelijke opdracht. Men heeft te lang de maatschappij buiten de universiteit en de hogescholen willen houden. De vrijheid die men zeker aan de universiteiten hoog in het vaandel voert, is belangrijk, maar er mag geen muur rond de universiteit gebouwd worden. De universiteit moet een toekomst voor haar studenten creëren. Die studenten gaan later werken in bedrijven, bij de overheid, bij grote organisaties, Het is dus niet alleen goed, maar ook nodig dat de universiteit samenwerkt met de stakeholders uit de maatschappij waarin die universiteit werkt en die haar financiert. Dat zal ook het onderzoek en de noodzakelijke innovatie ten goede komen. Fundamenteel onderzoek aan de universiteit blijft zeer belangrijk, maar een synthese daarvan in het toegepast onderzoek moet leiden tot innovaties en vernieuwingen die onze maatschappij ten goede komen. De innovatieketen moet lopen van het fundamenteel onderzoek tot de toepassing daarvan, niet alleen in grote bedrijven maar ook in kleine regionale bedrijven. In dat proces is een belangrijke rol weggelegd voor het toegepast onderzoek aan de hogescholen, die de vinger aan de pols houden wat betreft de innovatiebehoeften in hun onmiddellijke omgeving. Dertig procent van de Vlaamse jeugd volgt geen hoger onderwijs. Hierdoor gaat ongetwijfeld talent verloren? Het denkpatroon van een jongere is heel anders dan dat van iemand van 40 jaar. Wie niet gestudeerd heeft tijdens zijn jeugd, heeft er later meestal spijt van. Maar je kunt mensen alleen maar helpen, als ze geholpen willen worden. Ouders, leraars, de media, iedereen moet proberen om jongeren te motiveren en hen duidelijk maken dat leren boeiend is. Wie veel plezier heeft in zijn werk, zal hard werken en het niet als werk ervaren. Dat geldt ook voor het onderwijs. Kinderen en jongeren moeten het plezierig vinden om naar school te gaan en dingen te leren. De verwondering is te veel weg bij de jeugd. Ze vindt te veel zaken vanzelfsprekend. Daarom moeten kinderen opnieuw zelf dingen kunnen ontdekken. Door de ontdekking leert het kind. Het onderwijs moet allicht wat minder abstract worden. We moeten de voorwaarden scheppen voor een onderwijs waarbij de jeugd ziet waarom ze iets leert. Is de jeugd in de Kempen en in Vlaanderen anders dan elders in de wereld? Niet echt. De tendens om minder wetenschappen en techniek te studeren, doet zich helaas overal voor. De kloof tussen het aantal studenten dat voor de exacte wetenschappen kiest en het toenemende belang en de groei van de exacte wetenschappen in onze maatschappij is te groot. We moeten meer helden creëren in de wetenschappen, rolmodellen naar wie de jeugd met bewondering kan kijken. De media zouden daarin een belangrijke rol kunnen spelen. Initiatieven die de jeugd dichter bij de exacte wetenschap brengen, zijn dan ook zeer belangrijk. Welke boodschap zou u graag aan onze studenten brengen? Je bent jong en hebt heel je leven nog voor je. Als je van dat leven iets wilt maken, dan moet je weten dat je alleen beperkt bent door je eigen verbeelding. Je moet dromen en jezelf de beste kansen geven om je te ontwikkelen. Je moet grenzen willen verleggen en vooral je eigen grenzen. Wie zwijgt en geen initiatief neemt, is zijn eigen censor. De jeugd heeft zoveel meer kansen dan vroeger. Maar ze moet dan ook in de wereld stappen, letterlijk: het is niet genoeg om die wereld op je PC-scherm te verkennen. Neem initiatief, trek erop uit. Dat kan al beginnen in je eigen gemeente, maar leer ook vreemde talen, bezoek andere landen en culturen om je geest te verbreden. En voor wat je krijgt van de maatschappij, moet je ook wat teruggeven. Je moet iets doen voor de wereld, hoe bescheiden of klein het misschien ook is en je moet daar trots op zijn. Maar denk vooral nooit dat je alles kent en weet: you never stop learning. Wees ambitieus, maar een beetje bescheidenheid kan ook geen kwaad. n Maurice Vaes Luc Damen

6 W Werkveld Heilig-Hartziekenhuis in Lier Een gezonde partner Klinisch onderwijs vormt ook in het Departement Gezondheidszorg lier een omvangrijk en essentieel deel van de opleiding Verpleegkunde en Vroedkunde. Een constructieve samenwerking met het werkveld is dan ook van het grootste belang. En wanneer tegelijk ook het werkveld baat vindt bij die samenwerking, is het bewijs van meerwaarde ten overvloede bewezen. zoals thuisverplegingsdiensten alsook met specifieke stageplaatsen voor de verschillende afstudeerrichtingen. Voorbeelden hiervan zijn CLB s, arbeidsgeneeskundige diensten, psychiatrische instellingen en afdelingen voor kinderen. Eén van deze partners is het Heilig-Hartziekenhuis in Lier. Wij praatten met André Vandeperre, een kwarteeuw directeur verpleging van het Heilig-Hartziekenhuis in Lier, zijn adjunct Dirk Van der Auwera en Danny Van Tiggelen, adjunct-departementshoofd van het Departement Gezondheidszorg in Lier. Kun je het ontstaan van de huidige samenwerking in enkele zinnen schetsen? Vandeperre: De samenwerking tussen de school en het ziekenhuis in Lier kent een lange traditie. Dirk Van der Auwera en André Vandeperre Het departement Gezondheidszorg in Lier beschikt over een heel uitgebreid en verspreid netwerk van stageverleners. Op die manier krijgen alle studenten van de basisopleidingen en de banaba s voldoende leerkansen om in het ruime werkveld van de gezondheidszorg vaardigheden in te oefenen en ervaring op te doen. Die verscheidenheid aan stageplaatsen, elk met hun eigen organisatie en visie op verpleegkundige en vroedkundige zorgverlening, is een absolute meerwaarde voor de opleiding van de studenten. Er is een intense samenwerking met zowel intramurale diensten zoals ziekenhuizen en instellingen voor bejaardenzorg, extramurale diensten 6

7 Een mijlpaal was ongetwijfeld de start van de professionalisering van de verpleegkunde met de invoering van de A1-opleiding, de voorloper van de huidige bachelor, in Zowel het ziekenhuis als de school, die beide steeds vooruitstrevend waren bij vernieuwingen, hebben sindsdien de meerwaarde van een goede samenwerking permanent ervaren. Denk hierbij aan de pioniersfase van integrerende verpleegkunde en de invoering van een uurrooster een primeur die zowel tegemoetkwam aan de grote vraag naar parttime arbeid als de principes van gestroomlijnde communicatie, en continuïteit van zorgverstrekking ondersteunde. In 1998 werd de fusie van de Lierse ziekenhuizen een feit en telde het nieuwe Heilig-Hartziekenhuis 521 bedden. Het toenemende tekort aan verpleegkundigen maakte een optimale en moderne samenwerking met een goede dialoog meer en meer noodzakelijk. Hoe ziet die moderne samenwerking eruit? Van Tiggelen: De voorbije jaren en zeker ook de volgende - is ons onderwijs gekenmerkt door belangrijke en ingrijpende vernieuwingen. We hebben vastgesteld dat het deel klinisch onderwijs nog niet voldoende aansluit bij de onderwijsvernieuwingen. Vandaar dat we een nieuw stageconcept hebben uitgetekend met enkele belangrijke principes. Zo organiseren we onder andere langere stageperiodes en een maximale koppeling van studenten aan verpleegkundigen in het werkveld. Dit draagt bij tot een meer kwalitatieve samenwerking met voordelen voor alle partners. Vandeperre: Voorheen was er een overaanbod aan studenten en een stagemonitrice die dagelijks met de studenten op de stageplaats zorgen verleende. Nu gaan we naar een één-op-éénrelatie: de koppeling van een student aan één verpleegkundige. De school zorgt voor een tussentijdse leerbegeleiding op de afdeling. Van der Auwera: Om deze verandering zo optimaal mogelijk te organiseren, is er ruimte en tijd voor een regelmatig overleg tussen de school en het ziekenhuis. Omdat we geloven in de meerwaarde van de vernieuwde aanpak, is er ook bewust gekozen voor de term verbeterproject. Zo plant het ziekenhuis o.a. een evaluatiegesprek met de studenten in elke stageperiode. Verbetersuggesties worden onmiddellijk in de praktijk gebracht in overleg tussen school en ziekenhuis. Van Tiggelen: Dat laatste is alvast een mooi initiatief waarbij we beide leren uit de feedback van onze klanten en potentiële medewerkers. Is dergelijke samenwerking een reële meerwaarde? Vandeperre: Vanzelfsprekend! Studenten brengen een onbevangen, creatieve en nieuwe kijk én actuele werkmethodes mee naar het ziekenhuis. De medewerkers van het ziekenhuis dragen hun ervaring en deskundigheid over op de jonge medewerkers. Dit is een vruchtbare wisselwerking. Van der Auwera: Hierdoor blijven we allen wakker en alert in ons streven naar de meest actuele zorgen, aangepast aan de huidige verpleegkundige wetenschap. Van Tiggelen: Helemaal akkoord! Het Heilig Hartziekenhuis viert dit jaar zijn 100-jarige bestaan, het hoger onderwijs in de Kempen zijn vijftigste: samen verbonden in een gezonde verdere samenwerking. n Danny Van Tiggelen Adjunct-departementshoofd Gezondheidszorg Lier Het Heilig-Hartziekenhuis Lier is een algemeen ziekenhuis met regionale uitstraling. Het biedt een brede waaier aan gespecialiseerde medische, medisch-technische en poliklinische diensten. Het streeft naar een geavanceerde zorg- en dienstverlening onder het motto Een hart voor zorg. Daartoe zetten zich dagelijks een duizendtal artsen, verpleegkundigen, schoonmaaksters, koks, apothekers en anderen in. Het beleid laat zich inspireren door de christelijke mens- en maatschappijvisie van de stichters van het ziekenhuis, de Gasthuiszusters Augustinessen van Lier. Het respecteert eenieders filosofische, religieuze en morele overtuiging. In 2006 hebben meer dan patiënten voor diagnose en/of behandeling een beroep op ons gedaan.

8 A Associatie Associatiebibliotheken trekken één lijn De Associatie K.U.Leuven heeft tientallen bibliotheken op evenveel vestigingsplaatsen. De Raad van Bestuur liet daarom een meerjarenplan uitschrijven om de samenwerking tussen al die bibliotheken te optimaliseren. Tegen 2012 komt er een gemeenschappelijk systeem met één catalogus. Alle associatiestudenten en -docenten hebben nu al toegang tot alle bibliotheken van de universiteit en van een aantal hogescholen. Dat wordt zo snel mogelijk uitgebreid tot alle bibliotheken. Bovendien wordt hard gewerkt aan een efficiëntere inzet van de investeringen: bibliotheken moeten het onderwijs nog sterker ondersteunen. Dat gebeurt onder meer door een betere integratie in de Toledo-leeromgeving. Het is belangrijk dat ook de bibliotheken actief meewerken aan het beleid van groeiende samenwerking tussen alle geledingen binnen de Associatie K.U.Leuven, onderstreept professor Mel Collier, voorzitter van de Werkgroep Bibliotheken. Daarvoor keurde de Raad van Bestuur twee jaar geleden enthousiast een meerjarenplan goed. Tegen 2012 rollen wij het Aleph-systeem van Libis uit in alle bibliotheken van de associatie. Natuurlijk zullen een aantal al veel vroeger klaar zijn met de omschakeling. We willen ook dat alle associatieleden zo snel mogelijk toegang krijgen tot elkaars bibliotheken. Toegang voor elke student en docent Hilde Sels Nu al hebben alle studenten en docenten van de associatie toegang tot alle universitaire bibliotheken na de eenmalige aankoop van een bibliotheekkaart voor zeven euro, vertelt Carl Demeyere, bibliothecaris van ETEW en coördinator van de Werkgroep bibliotheken van de Associatie K.U.Leuven. We willen zo snel mogelijk de bibliotheekkaarten gratis maken en ook de waarborg van 25 euro afschaffen die studenten moeten betalen als ze een boek ontlenen. Daarvoor moeten wel eerst alle hogescholen zich borg stellen. Hopelijk wordt alles nog eenvoudiger wanneer alle associatiestudenten een gemeenschappelijke elektronische studentenkaart hebben. De bibliotheken maken zich nu al klaar om hun reglementen daaraan aan te passen, de toegangsfaciliteiten uit te bouwen en het ook mogelijk te maken dat studenten straks met die kaart kopies kunnen betalen. We willen ons niet beperken tot infrastructuur en materiële beslommeringen, zegt professor Collier. Bibliotheken moeten actief de onderwijsvernieuwingen ondersteunen. Kernvraag: hoe ontwikkel je digitale 8

9 leerobjecten voor informatieverwerking en hoe stel je die beschikbaar voor hergebruik door anderen? aldus Hilde Sels, hoofd van de mediatheek op campus Geel (KH Kempen), Nu hebben alle hogescholen binnen de Toledo-leeromgeving een tabblad bibliotheken, maar dat is in elke instelling gericht op het eigen bibliotheeksysteem. Door de overgang naar een gemeenschappelijk systeem kunnen we de integratie van bibliotheken in het onderwijs bevorderen. Zo rendeert de grote investering in bibliotheekinfrastructuur en biedt ze een echte meerwaarde voor de studenten. Bibliotheken moeten uitgroeien tot leercentra waar studenten ook komen voor samenwerkingsprojecten en begeleide zelfstudie. Databanken Ook de toegang tot elektronische databanken is een aandachtspunt. Dat is niet eenvoudig omdat uitgevers licenties verlenen volgens het aantal gebruikers. En die tarieven liggen voor hogescholen vaak te hoog. De hogescholen hebben toegang tot een aantal databanken via het Elektronconsortium van het Vlaamse Overlegorgaan voor Wetenschappelijk Bibliotheekwerk (VOWB), zegt Hilde Sels. Telkens weer gaat het om de vraag: welke databanken zijn het meest relevant? Is de investering haalbaar en rendabel?. Carl Demeyere voegt eraan toe: Natuurlijk volgt onze werkgroep de evoluties op de voet. Zo kocht de associatie licenties voor databanken over voeding en verpleegkunde. Ook de geïntegreerde en geassocieerde faculteiten onderzoeken welke aankopen voor een bredere doelgroep beschikbaar moeten komen. Voor de geaffilieerde onderzoekers is het probleem al opgelost: hun statuut geeft hun automatisch toegang tot alle databanken waar de K.U.Leuven licentierechten op kocht. Kwaliteitszorg Carl Demeyere en Hilde Sels Hilde Sels en Carl Demeyere zijn het roerend eens: Bibliotheken die samenwerken, functioneren beter en bieden een betere dienstverlening. Wij werken ook samen aan benchmarking en kwaliteitszorg. Daarbij is nu onze eerste zorg om de jaarlijkse statistische gegevens voor het Europese LibEcon-project kwaliteitsvol en uniform aan te leveren. Er waren bijvoorbeeld grote verschillen in de manier waarop elke bibliotheek het aantal bezoekers telt. Wij werken nu aan een methode waarbij de berekening bij elke associatiepartner identiek verloopt. Correct cijfermateriaal is natuurlijk ook het vertrekpunt voor juiste strategische keuzes en een gezamenlijk beleid. n Jaak Poot

10 O Onderzoek Snurkende wegreuzen KHK-onderzoek voor gezonder en alerter truckers Toen begin februari een Belgische bus met skiërs van de weg sukkelde in Duitsland, gooide een bescheiden KHK-onderzoek dat een duidelijk verband legt tussen overgewicht en het obstructief slaapapneusyndroom (OSAS) bij truckers, plots hoge ogen in de media. Er was regionale, nationale en zelfs buitenlandse belangstelling. De hogeschool bewees ermee hoe ook haar onderzoek interessant en maatschappelijk relevant kan zijn, én direct kan helpen. Want ook advies op maat voor truckers die tot de risicogroep behoren, hadden de KHK-onderzoekers Dirk Engelaar, Marc Daneels (GZT Turnhout) en Marleen Van Loo (G&C Geel) zich tot doel gesteld. Samen met hun studenten ontdekten zij na twee jaar onderzoek dat het slaapapneusyndroom Marleen Van Loo probeert (OSAS of stoppen met ademen in je slaap) Pamela uit, de software van vaker voorkomt bij truckers dan bij de rest van het slaaponderzoek, én de de bevolking. OSAS is één van de belangrijkste bijpassende pyjama... oorzaken van slaperigheid achter het stuur. Het onderzoek bij 300 Kempense vrachtwagenchauffeurs bracht onder meer ook aan het licht dat driekwart van deze mastodontentemmers te dik is. Waren jullie verrast door de belangstelling voor jullie onderzoek? Engelaar: Niet verrast door de belangstelling op zich. De verkeersproblematiek ligt gevoelig bij de publieke opinie. Het vrachtverkeer heeft geen onbesproken reputatie. Denk maar aan de ongevallen in de staart van files bij wegenwerken, gesjoemel met rij- en rusttijden, ladingverlies. Maar ik was wel verbaasd over de omvang van de media-aandacht. De voorpagina van de Gazet van Antwerpen, een pagina in De Standaard, TV en radio, zelfs uit Nederland en Duitsland. Wat was de aanleiding voor dit onderzoek? Daneels: Op zoek naar onderwerpen voor afstudeerprojecten kwam ik bij IDEWE terecht, de grootste externe dienst voor preventie en bescherming op het werk in België. Een verpleegkundige daar vertelde me dat nogal wat truckers zich zorgen maken, omdat ze dik worden door te werken. Ze zitten de hele dag, werken veelal slechte kost naar binnen en hebben geen tijd om er iets aan te doen of geen idee hoe ze eraan moeten beginnen. Van Loo: Het probleem is dat het bestaande voedingsadvies doorgaans gericht is op de algemene bevolking en geen rekening houdt met de specifieke situatie van de vrachtwagenchauffeur. Zelfs de taal van dat soort folders is geen spek voor hun bek. Er was en is dus behoefte aan voedings- en bewegingsadvies op maat. Engelaar: Ik heb als dokter vijf jaar aan slaaponderzoek gedaan en ik wist dat zwaarlijvigheid gelinkt wordt aan OSAS. Toen ik hoorde dat er aan een onderzoek naar de voedingsgewoonten bij truckers werd gedacht, heb ik voorgesteld dat uit te breiden met een slaaponderzoek. Nu blijkt dat precies die combinatie van voedingsgewoonten, fysieke activiteit en OSAS nog niet terdege onderzocht is. We hebben daar in de literatuur niet veel van teruggevonden. Dat maakt ons onderzoek redelijk uniek. Van Loo: Samen met het feit dat we één specifieke beroepsgroep gescreend hebben. Er zaten toch 300 truckers in onze groep. Dat is behoorlijk representatief. Engelaar: Op universitair vlak zijn er bij mijn weten wel pogingen geweest, maar die liepen stuk 10

11 op de stroeve samenwerking met de truckers, die bang waren hun rijbewijs kwijt te raken. Van Loo: Dat wij het veldwerk door onze studenten hebben laten uitvoeren, en niet door professionals, heeft zeker drempelverlagend gewerkt en verklaart voor een deel het succes van ons onderzoek. Wat waren de verschillende fases in het onderzoek? Daneels: In het eerste onderzoeksjaar hebben we de truckers ondervraagd over voedingsgewoonten, slaapproblemen, fysieke activiteit en snurken. We hebben parameters zoals bloeddruk en BMI - Body Mass Index, het lichaamsgewicht in kg gedeeld door lengte in meter in het kwadraat - gemeten. Engelaar: De resultaten zijn toch wel opvallend. Driekwart van de truckers heeft overgewicht, bijna een derde obesitas. Met een gemiddelde BMI van 28,2 scoren onze truckers slechter dan andere Vlaamse werknemers van IDEWE en slechter dan de algemene bevolking. Van Loo: De meeste truckers eten niet zoals het hoort, de helft beweegt te weinig én snurkt. Je kunt stellen dat meer dan één op drie een hoog risico op OSAS vertoont op basis van BMI of verhoogde slaperigheid. Wat is OSAS? OSAS wordt gekenmerkt door het afsluiten van de keelholte tijdens de slaap, waarbij gedurende minstens tien seconden (maar meestal veel langer) de luchtstroom onderbroken wordt. Dit geeft aanleiding tot zuurstofgebrek en dit veroorzaakt dan weer het ontwaken van de patiënt. Daarna valt hij weer in slaap, met herhaling van de ademstop. Zulke episodes kunnen zich honderden keren per nacht herhalen. Het is duidelijk dat deze continu gestoorde slaap de slaapkwaliteit drastisch vermindert, zodat men overdag overmatig slaperig is. Wat zijn de gevolgen van OSAS? Het is duidelijk aangetoond dat een ernstig OSAS tot een verminderde levensverwachting (door cardiovasculaire ziekten), maar ook tot een hogere incidentie van werk- en verkeersongevallen (x 2 à 7) leidt. Wat onderzoekt de KHK? De departementen Gezondheidszorg Turnhout en Gezondheidszorg en Chemie Geel, in samenwerking met IDEWE (Externe Dienst voor Preventie en Bescherming op het Werk), voeren een driejarig projectmatig wetenschappelijk onderzoek. Hierbij onderzoeken zij de voedingsgewoonten, de graad van fysieke activiteit, de graad van slaperigheid, snurken en het overgewicht van OSAS bij truckers uit de Kempen. En in het tweede jaar? Daneels: In het tweede jaar hebben we 36 truckers met een hoog risico op OSAS vergeleken met een controlegroep van 24 truckers met een laagrisicoprofiel. Alle truckers ondergingen een slaaponderzoek. Wat moeten we ons bij dit slaaponderzoek voorstellen? Daneels: Eigenlijk hebben we gemeten of, hoe lang en hoe vaak ze in hun slaap stopten met ademen. De software voor dit slaaponderzoek heet Pamela. Marleen hier heeft een nacht met Pamela geslapen. Van Loo (lacht): Dat klopt. Als proefkonijn. Ik heb daar nog een mooie foto van. Onze truckers hoefden voor het slaaponderzoek trouwens ook niet naar het ziekenhuis. Ze sliepen in hun eigen bed. Ook dat was een sterk punt in het onderzoek. Engelaar: En ook hier waren de resultaten frappant. Van de 60 truckers die een slaaponderzoek Vlnr: Marleen Van Loo, docente Voedings- en dieetkunde Gezondheidszorg en Chemie Geel; dokter Dirk Engelaar, internist-pneumoloog en docent Verpleegkunde en Medische wetenschappen Gezondheidszorg Turnhout; Marc Daneels, docent Verpleegkunde en begeleider afstudeerprojecten Gezondheidszorg Turnhout. ondergingen, heeft 36 procent OSAS en 13 procent daarvan zelfs een ernstige vorm. Van deze ernstige vorm weten we dat ze de mortaliteit verhoogt en aanleiding geeft tot zware verkeersongevallen. Truckers zijn doorgaans te dik, eten slecht, hebben een hoger risico op OSAS en vallen dus makkelijker in slaap achter het stuur. En jullie onderzoek bewijst dat. Mag ik het zo samenvatten? 11

12 Engelaar: Ons onderzoek toont enkel dat er een relevant verband bestaat tussen zwaarlijvigheid en OSAS bij de groep truckers die we onderzocht hebben, en dat het overwicht hiervan hoog ligt. Dat OSAS een belangrijke oorzaak is van verkeersongevallen, is in andere studies aangetoond. Wat gaan jullie in het laatste jaar doen? Engelaar: We gaan naar buiten komen. We plannen een congres, de publicatie van het onderzoek in een wetenschappelijk tijdschrift Van Loo: Maar ook in een truckersblad natuurlijk. Want dat is toch een van onze belangrijkste doelstellingen. De truckers zelf bewust te maken, te sensibiliseren en hopelijk zo een steentje bij te dragen tot een gezondere levenswijze. Daneels: En we willen adviezen formuleren voor de overheden en voor IDEWE. We willen ook de werkgevers en de huisartsen voorlichten. We hopen dat er over een breed front meer aandacht aan dit probleem besteed zal worden. Engelaar: Niet dat we het warm water uitgevonden hebben, hoor. Professor Verbraecken van Antwerpen pleit ook voor een verplicht slaaponderzoek, maar we voelen ons wel gesterkt door onze studie. En de studenten? Wat is hun rol in het onderzoek? Daneels: Zonder de studenten hadden we dit onderzoek nooit kunnen voeren. Zij hebben al het zware werk gedaan bij de enquêtes, de metingen en het slaaponderzoek. Zij gingen en gaan naar de truckers thuis met advies en begeleiding op maat. En voor de studenten is het toch een unieke kans om midden in een wetenschappelijk onderzoek te staan en te zien hoe onderzoeksgegevens verzameld, geanalyseerd en geïnterpreteerd worden. Van Loo: Het was ook bijzonder leerrijk om te zien hoe studenten van verschillende departementen samen aan dit project gewerkt hebben. Ze merkten daarbij dat ze veel van elkaar kunnen leren. Engelaar: En dat is toch een van de doelstellingen van dit soort onderzoeksprojecten: niet alleen de samenwerking tussen verschillende departementen van één hogeschool bevorderen, maar ook de verschillende academische en professionele geledingen van de associatie ten volle gebruiken om degelijk én praktisch toepasbaar onderzoek te verrichten. Via professor Moens van IDEWE, die ons project vanuit de K.U.Leuven stuurt, heeft ons onderzoek toch ook een academische poot. Tot slot: denken jullie dat dit onderzoek ooit levens zal redden? Engelaar: Als het iets in beweging zet, wel. Om te beginnen zou IDEWE in zijn geneeskundig onderzoek truckers met een hoog risico op OSAS beter kunnen screenen vooraleer een attest van rijgeschiktheid toe te kennen. Van Loo: En truckers en artsen beter kunnen voorlichten. Jullie pleiten onder meer voor een verplicht slaaponderzoek bij truckers met een buikomtrek van meer dan 94 cm en een BMI boven 30? Zien ze dat niet als broodroof? Engelaar: Interventie op dat vlak is geen straf hé, maar hulp. Het is niet de bedoeling truckers met obesitas en/of OSAS hun rijbewijs af te pakken. OSAS is goed behandelbaar met een neusmasker. Als de behandeling werkt, zouden ze in principe na één maand weer aan de slag kunnen. Bovendien moeten ze zich realiseren dat obesitas nog een hoop andere gezondheidsrisico s met zich meebrengt. Van Loo: Eigenlijk moet dit onderzoek nu op nationale of zelfs op Europese schaal gevoerd worden. En misschien ook bij andere beroepsgroepen, buschauffeurs bijvoorbeeld. Engelaar: Of het onderzoek praktisch uitbreiden. Zo zou je de belangrijkste fysiologische parameters van truckers met een verhoogd risico op slaapstoornissen kunnen registreren terwijl ze rijden en die gegevens draadloos doorsturen, zodat je kunt zien wanneer ze in slaap dreigen te vallen. En dan gaat er een alarm af in de truck? Dirk Engelaar: Precies. Dat wordt trouwens al experimenteel getest. De praktische toepassing is voorlopig nog toekomstmuziek. n Walter Machielsen 12

13 13

14 O Over de vloer Een nuchtere kijk op uw pensioen Op 13 februari sprak professor Jef Van Langendonck op de campus Geel in de lezingenreeks Universiteit Derde Leeftijd over de toekomst van de pensioenen. Een aantal markante stellingen tijdens de lezing waren de ideale aanleiding voor een geanimeerd interview. U houdt niet van stellingen waarin men de toekomst van de pensioenen als donker afschildert. Waarom niet? Het is onzin om te stellen dat de pensioenen onbetaalbaar zouden worden. De pensioenen zouden op zich maar onbetaalbaar worden als ze 101% van het BNP opnemen. Pas vanaf dan zijn ze onbetaalbaar. Het geld is er wel degelijk. Maar hetzelfde geld kan niet aan twee dingen tegelijk besteed worden. De enige vraag is: hoe het geld verdelen en waar de prioriteiten leggen. Moet er meer geld gaan naar pensioenen, of meer naar computers, reizen, video, En is iedereen dan bereid te betalen? Jazeker. Mensen zijn bereid te betalen voor het pensioen. Zij geven daar zelfs een heel hoge prioriteit aan. Wat mensen echter niet aanvaarden, is ongelijkheid in de betaling. Als iemand meer krijgt zonder dezelfde bijdrage te betalen, dan roept dat spanningen op. Pensioenen moeten gelijk zijn voor een gelijke bijdragebetaling. De bereidheid tot betalen wordt ondermijnd wanneer men ziet dat anderen belangrijke voordelen krijgen waarvoor zij niets moeten bijdragen, zoals bijvoorbeeld de brugpensioenen. We zijn wel bereid om te betalen, maar de betaling moet gelijk zijn voor een gelijk voordeel. Maar toch zijn er heel veel ongelijkheden (heftig) Jazeker! Kijken we maar naar de verschillen tussen de sectoren. Het maakt zowel voor het wettelijke als voor het aanvullende pensioen een groot verschil uit of iemand in de banksector dan wel in de textielsector heeft gewerkt. Of nog: al de verschillen tussen werknemers, zelfstandigen en ambtenaren! Dat zijn echte ongelijkheden die het debat verzwaren. Is er daarnaast ook geen generatieconflict op komst? De zogenaamde spitsuurgeneratie tussen 30 en 45 jaar stelt dat de huidige grijze massa verschillende keren langs de kassa is gepasseerd: hogere rentes in hun jeugd, hogere lonen, minder werkdruk, grote spaarreserves in vergelijking met vandaag en een pensioen betaald door anderen. 14

15 Ook deze generatie heeft er alle belang bij om het systeem te behouden. De solidariteit speelt hier. En wat is solidariteit eigenlijk: een welbegrepen eigenbelang. Mensen zijn solidair opdat ze later zelf ook van de voordelen zouden kunnen genieten. De spitsuurgeneratie wil voor zichzelf goede pensioenen en hoe kunnen ze dat best bewerkstelligen? Door ervoor te zorgen dat ze het pensioensysteem zo goed mogelijk in stand houden! Dus u gelooft niet in het generatieconflict? Een dergelijke conflictargumentatie houdt twee fouten in. Ten eerste vergeet ze dat er een zeer grote ongelijkheid ontstaat tussen degenen die hebben, en degenen die niet hebben. Zo belanden we in een situatie waarbij bepaalde mensen aanvullende pensioenen krijgen en de anderen naar bijstand verglijden. We wensen niet in een maatschappij te leven waarin zulke grote ongelijkheden de algemene levenskwaliteit verminderen (zoals in de Verenigde Staten). Daarbij mogen we niet vergeten dat je soms snel van de hebbende groep naar de niet-hebbende groep kunt verglijden... Ten tweede: de administratieve kost. De aanvullende pensioenen zijn veel duurder dan de wettelijke pensioenen. De overheidsadministratie is niet op winst gericht en kan dus veel kostprijsefficiënter werken. De goedkoopste manier om een goed pensioen te bieden, is een universeel systeem voor alle burgers. U bekijkt dit alles vanuit een overkoepelend macro-standpunt, maar voor een individu kan het toch veel voordeliger zijn (heftig) Neen! De vergrijzing wordt zeer zwaar overschat! De vergrijzing is in wezen een trage evolutie en geen revolutie. Heel wat maatschappelijke fenomenen evolueren veel sneller en hebben een grotere invloed op de pensioenproblematiek, zoals de vervroegde uittreding uit het arbeidsproces en de verlate intreding, de neergang en nieuwe opgang van de nataliteit, de technologische revolutie in de gezondheidszorg, enz. Dus u ziet geen wezenlijk financieringsprobleem? Helemaal niet! De stijging van de productiviteit zal wezenlijk hoger liggen dan de vergrijzingskost. Het is onzin om dit alles voor te stellen als een wezenlijk financieringsprobleem. Er zal door de vergrijzing inderdaad wel iets meer moeten worden betaald, maar niet substantieel meer. Weet je, mensen betalen niet graag belastingen. Mensen denken altijd dat ze te veel moeten betalen. Dat is altijd zo geweest met belastingen. Dat geldt ook vandaag als het over pensioenen gaat. Mensen betalen niet graag als het verplicht wordt. Maar er is nu eenmaal geen andere weg. Het voornaamste is dat we de mensen ervan kunnen overtuigen dat het systeem goed beheerd wordt en dat die betaling nodig is om een goed pensioen te kunnen financieren. De enige manier om dit correct te bekijken, is algemeen en vanuit een macro-standpunt. Op individueel vlak zijn er altijd winnaars en verliezers in eender welk systeem. Een sociaal systeem bestaat er precies in dat goede en slechte risico s verplicht samengebracht worden. Alleen wanneer op die manier voor iedereen een behoorlijke voorziening gegarandeerd is, kunnen we de goede risico s toelaten hun gunstige situatie te verzilveren door voor zichzelf betere aanvullende regelingen te organiseren. Onderschat u hiermee de vergrijzing niet? Hoe schat u de stijgende gezondheidskost in ten gevolge van de vergrijzing? Nog zo een misvatting! Hoe bedoelt u? De relatieve kost van de gezondheidszorg stijgt niet, maar daalt! De totale uitgavenkost van de gezondheidszorg mag dan wel stijgen, maar de kost als zodanig daalt. En dit alles door de technologische vooruitgang. Door die vooruitgang wordt er wel veel meer mogelijk dat vroeger niet mogelijk was. Patiënten overleven, die 15

16 vroeger gestorven zouden zijn, maar zij moeten natuurlijk later opnieuw behandeld worden, voor hetzelfde of voor andere dingen. De uitgaven stijgen omdat er veel meer gedaan wordt. Maar het wordt wel goedkoper gedaan! Is de technologische vooruitgang dan geen zware kost voor de gezondheidszorg? Ik zal een voorbeeld geven om het duidelijk te maken. Vroeger moest een patiënt na een hartoperatie weken lang in het ziekenhuis blijven. Vandaag bestaat al de mogelijkheid om een aortaklep te vervangen in een daghospitaal en met plaatselijke verdoving. Hoe kan dat? het behaalde resultaat dalen de kosten. Je kunt het vergelijken met computers. Er gaat vandaag veel meer geld naar computers dan tien jaar geleden. Bijna iedereen heeft ondertussen internet et cetera. De computers van vandaag kunnen dan ook veel meer dan de computers van tien jaar geleden. Ze zijn ook spectaculair goedkoper geworden. Maar in het totaal wordt er wel veel meer aan uitgegeven. En dus zijn er geen negatieve effecten? Dat wil ik dan ook weer niet gezegd hebben. De technologie maakt veel meer mogelijk, maar zij heeft ook altijd ongewenste neveneffecten. De perfectie is niet van deze wereld. Maar er kan toch geen sprake van zijn de klok terug te draaien. De technologie maakt enorme vorderingen. Deze technologie kost veel geld maar vergeleken met n Yves Stevens Even stilstaan Soms is het moeilijk te omschrijven wat onrechtvaardigheid is, emoties zorgen vaak voor onbegrip, woede en zelfs haatgevoelens. Onlangs werd ik daarmee geconfronteerd toen ik een werkstuk aan het maken was over armoede. Op het Internet kreeg ik namelijk volgende harde feiten voor de voeten gegooid. Globaal genomen is er een jaarlijks overschot aan voedsel voor ongeveer 600 miljoen mensen, toch zijn er meer dan 800 miljoen mensen die honger lijden. Dagelijks sterven kinderen aan honger en gebrek aan zorgen. Als de rijkdom gelijk zou verdeeld worden, dan zou een gezin met drie kinderen, of dat nu in Afrika of in de Verenigde Staten woont, kunnen beschikken over een maandinkomen van minstens euro of oude Belgische frank. Maar liefst 2,8 miljard mensen beschikken over niet meer dan twee euro per dag en 1,1 miljard mensen moeten het zelfs doen met minder dan één euro per dag. Bij een rechtvaardige verdeling zou elke planeetbewoner beschikken over 13 euro per dag. Het hongerprobleem oplossen kost 5,2 miljard dollar per jaar, dat is iets meer dan de kostprijs van één maand Amerikaanse bezetting van Irak. De Europese Unie geeft per Europese koe 913 dollar subsidie, dat is ongeveer het dubbele van wat een Afrikaan jaarlijks verdient. Jaarlijks overlijden meer dan een half miljoen vrouwen in het kraambed. Eén op drie mensen in de wereld heeft geen elektriciteit. Op aarde heeft 1 tot 1,5 miljard mensen geen toegang tot schoon drinkwater. Terwijl in Londen er door de verouderde waterleidingen per dag ongeveer een hoeveelheid water verloren gaat die voldoende is om 300 olympische zwembaden te vullen. Laten we niet alleen stilstaan bij deze trieste waarheden, laten we er gezamenlijk iets aan doen en dat start bij ons individueel. Werkgroep SKIN 16

17 Afscheid Karlien Govers Op 12 februari 2007 s middags liep het bericht binnen van het onverwachte overlijden van Karlien Govers. Karlien was eerstejaarsstudente van de basisopleiding Kleuteronderwijs campus Vorselaar. Zij was een vrolijke meid met een ongekende binnenkant, graag gezien door medestudenten en peda-genoten. Karlien stapte bewust uit het leven. Hoe en waarom kon dit gebeuren? Het antwoord blijft zoek. Het leven met de leegte die Karlien achterliet, blijft moeilijk. Om het verlies een plaats te kunnen geven, maakten haar klas- en peda-genoten samen met docenten een beklijvende herdenkingsviering in aanwezigheid van de familie en vrienden van Karlien. Samen hebben ze in hun collectief geheugen gegraven, op zoek naar teksten, liedjes, foto s, anekdotes, die toonden wie Karlien echt was voor hen, hoe zij hun kortstondige reis met Karlien en het plotse verlies ervaren hebben. De bloem Een bloem, Zo kleurrijk, dansend in het licht Plots een hevige storm die boven haar hangt Een storm die niemand zag komen Een storm die niemand had verwacht Plots van de ene dag op de andere Zachtjes verdween de bloem Ze stierf zo zachtjes dat haast niemand het zag En plots was er die schok De bloem was dood... een meisje als een bloem zo mooi als een bloem een bloem in onze herinnering (tekst van klasgenote Dorien) Vlaams Schoolschaakkampioenschap Op zaterdag 21 april was de campus Geel gastheer voor de jaarlijkse hoogmis van de Vlaamse schoolschakers. Het kruim van deze bollebozen, ca. 120 jongeren, was een hele dag actief om in negen rondes te beslissen welke middelbare school de titel van Vlaams Schoolschaakkampioen 2007 op haar erelijst mag schrijven. Ploegen van telkens vier spelers, die door dezelfde school ingeschreven waren, namen het tegen elkaar op. In partijen van 15 minuten per persoon werkten de spelers negen ronden af om uiteindelijk de winnaar te kennen. De beste negen ploegen plaatsten zich voor de Belgische schoolschaakkampioenschappen op zaterdag 12 mei in Eynatten. Uiteindelijk werd Stella Matutina uit Brakel op 21 april kampioen. Het zilver ging naar St.-Barbara Gent en het brons naar WICO Overpelt-Neerpelt- Lommel. 17

18 P Project Sociale Economie De sociale economie is de laatste jaren uitgegroeid tot een bloeiende sector, goed voor meer dan werknemers. Maar wie zijn nu die ondernemingen in de sociale economie? Waarvoor staan ze? Ook bij studenten groeit de interesse in een job of stageplaats in de sociale economie. Hoog tijd dus om deze sector eens extra in de kijker te zetten. Naast diverse andere hogescholen en universiteiten nam de KHK actief deel aan Sociale Economie op de Campus. Dit project kaderde in de federale en Vlaamse Week van de Sociale Economie, die van 12 tot 16 maart plaats had en initiatieven over heel België onder de aandacht bracht. Sociale economie en ondernemingen Mens- en milieuvriendelijke coöperaties, beschutte en sociale werkplaatsen, erkende adviesbureaus in de sociale economie, startcentra, invoegbedrijven, kringloopcentra, activiteitencoöperaties, lokale diensteneconomie, alternatieve financiers: allemaal werken ze onder het vaandel sociale economie. De rijke diversiteit aan initiatieven maakt het er niet eenvoudig op om de sector scherp te definiëren. Vaak wordt sociale economie gereduceerd tot initiatieven die werk maken van de inschakeling van kansengroepen. Dat klopt gedeeltelijk, want heel wat laaggeschoolden, personen met een handicap, enz. vinden een zinvolle en duurzame job in sociale-economiebedrijven zoals in beschutte en sociale werkplaatsen. Maar evengoed vind je initiatieven als een groene stroomleverancier of een coöperatie die ijvert voor een billijkere Noord- Zuidhandel. Of het voorbeeld van de kringloopcentra: door tweedehandsspullen te verkopen die anders op de afvalberg zouden belanden, zijn het ook duurzame initiatieven. Waarvoor staan ze? Staat heel onze economische bedrijvigheid in het teken van winst maken, dan hebben al deze ondernemingen één gemeenschappelijk kenmerk: alle streven ze in de eerste plaats naar maatschappelijke winst. De sociale economie hanteert m.a.w. een waardenpatroon dat de werknemer en duurzaamheid centraal stelt en dat het economische gebeuren als een hefboom ziet voor het creëren van maatschappelijke meerwaarde. Ze geloven dat een andere manier van ondernemen op korte termijn kan en ze streven naar een andere economie op langere termijn. Volgens de definitie van het Vlaams Overlegplatform voor Sociale Economie (VOSEC), hanteren zij in hun werking bepaalde ethische principes: voorrang van arbeid op kapitaal, democratische besluitvorming, maatschappelijke inbedding, transparantie, kwaliteit en duurzaamheid. Bijzondere aandacht gaat ook naar de kwaliteit van de interne en externe relaties. Zij brengen goederen en diensten op de markt en zetten hun middelen economisch efficiënt in en streven naar continuïteit en rentabiliteit. Waarom sociale economie in het onderwijs? 18

19 Sociale-economiebedrijven maken werk van de tewerkstelling van kansengroepen, maar bieden ook fraaie toekomstperspectieven aan jongeren met een hoger diploma. Maatschappelijk werkers maar ook economisten, sociologen, juristen, mensen met een opleiding in Human Resources of Bedrijfsmanagement bouwen een mooie loopbaan in de sociale economie uit. Langzaam sijpelt de sociale economie door in de curricula van hogescholen en universiteiten. In de aula s van vandaag zitten de mannen en vrouwen die de sociale economie morgen nodig heeft als directeurs, kaderleden, begeleiders, vormingswerkers of adviseurs. Sociale economie op de campus VOSEC en Febecoop (de Belgische Federatie van de Sociale en Coöperatieve Economie) zetten met Sociale Economie op de Campus een campagne op rond sociale economie. De doelstelling was enerzijds studenten en docenten in contact te brengen met het concept en het brede werkveld van de sociale economie en anderzijds studenten te sensibiliseren om te kiezen voor een carrière in deze sector, die boeiende loopbanen biedt en ook perspectief op een betere samenleving. In de week van 12 tot 16 maart werd een week lang een ruim gamma van activiteiten ingebed in het leven van verschillende hogescholen en faculteiten als kennismaking met die andere economie. Er waren activiteiten met veel aandacht voor inhoud zoals hoorcolleges en colloquia, maar ook meer ontspannen activiteiten als een duurzaam ontbijt in de universiteitsrestaurants in Leuven. ijs en chocolade. Het orgelpunt van de dag was een panelgesprek onder de vlag Ondernemen met waarden: utopie of realiteit. De studenten van het tweede jaar Sociaal Werk, groepen van HWBK Geel en Turnhout, en een aantal docenten woonden dit debat bij. De panelleden waren Jo Stas (voorzitter VKW Kempen), Guido Macours (directeur vzw WEB), Wim De Kinderen (Resoc-coördinator) en Marc Wellens (gedeputeerde sociale economie). De moderator was VRT-journalist Chris Denijs. In het gesprek werd de betekenis van sociale economie en de verhouding t.o.v. de reguliere economie scherper gesteld. Verscheidene kernthema s zoals maatschappelijk verantwoord ondernemen, concurrentie, doorstroming van kansengroepen naar de reguliere arbeidsmarkt en maatschappelijke integratie kwamen op de voorgrond. Zowel panelleden als toehoorders droomden van een verdere toenadering tussen de sociale en reguliere economie, en ook van arbeid op maat voor iedereen! Sociale economie op de KHK-campus Sociale economie: Dat smaakt naar meer Vanuit de KHK legden we inhoudelijk de klemtoon op de economische invulling van tewerkstelling en ondernemerschap in de sociale economie, en de creatie van maatschappelijke meerwaarden. Het Departement Sociaal Werk in Geel opende op 13 maart in de agora van de campus Geel een Sociale Economie Winkel, waar verschillende initiatieven uit de regio in de kijker stonden. Het doel van de Winkel was vooral om een zo ruim mogelijk publiek te informeren en een concreet en levendig beeld te schetsen van de sociale economie. De studenten van het tweede jaar hadden hiervoor een rijk gamma aan materiaal verzameld: natuurwerk, renovatie, poetshulp, hergebruik, tot en met de productie van room- Met dit initiatief werd aan de KHK de aftrap gegeven om in de toekomst met de studenten nog intensiever te gaan werken rond sociale economie in specifieke modules, opleidingsonderdelen, stages en projecten. Verder heeft het mogelijkheden voor netwerking met het werkveld geboden en voor samenwerking tussen de KHK-departementen rond sociale economie. Meer info via n Katrien Seynaeve 19

20 O Onderwijs 10 jaar ergotherapie in de Kempen vroeger moest men vanuit de Kempen naar Gent, Brugge of Kortrijk sporen om een opleiding als ergotherapeut aan te vatten. ondertussen is er al tien jaar ook een voortreffelijk alternatief in Geel! Vanaf de start in 1996 kende de opleiding Ergotherapie een groot succes en ze groeide uit tot de derde grootste in België. Tijd om te feesten en terug te blikken. Ergotherapie Iedere mens wil zich in dit leven zo goed mogelijk ontplooien, zijn plaats innemen in de maatschappij en zich goed voelen met de mensen rondom hem. Helaas loopt dat niet altijd zoals we het wel willen, en dan zijn we aangewezen op anderen om ons te begeleiden naar een zinvol bestaan. Of het nu gaat over mensen met een depressie, een kind met schrijfmoeilijkheden, dementerende ouderen of iemand met verlammingsverschijnselen: een ergotherapeut kan met zijn kennis, en in teamverband, de juiste ondersteuning bieden om op het gebied van zelfzorg, werk en vrije tijd zo optimaal mogelijk te functioneren. Een cliënt van een revalidatiecentrum drukte het ooit zo uit: De pillen hebben de pijn verminderd en de kinesist heeft me weer leren stappen, maar de ergotherapeute heeft me opnieuw leren leven! Opleiding in Geel De opleiding Ergotherapie nam Astrid Kinébanian een vliegende start en ze is op dat elan blijven groeien: van de 65 studenten in 1996 tot de 210 in het huidige, elfde academiejaar. Cijfermatig is ze binnen de Associatie K.U.Leuven de grootste ergo-opleiding. Deze gezonde groei is het gevolg van een grote maatschappelijke behoefte en van de zeer goede tewerkstellingskansen van onze afgestudeerden. Ze is ook het resultaat van degelijk onderwijs, ontwikkeld vanuit een duidelijke en gedragen opleidingsvisie. De vakdocenten (van 3 naar 13!) komen uit praktisch alle andere Vlaamse ergo-opleidingen en kunnen terugvallen op een jarenlange praktijkervaring in tal van taakgebieden. Bovendien onderhoudt de opleiding zeer goede contacten met het werkveld. Zo laten de ergodocenten systematisch hun cursussen beoordelen door collega s in het werkveld, worden de externe stagebegeleiders jaarlijks uitgenodigd op een gestructureerd overleg rond bepaalde onderwerpen en gaan onze docenten regelmatig een bijscholing volgen in het werkveld. Onze sta- 20