Internationaliseringsoffensief. High Tech Systemen en Materialen

Transcriptie

1 Internationaliseringsoffensief High Tech Systemen en Materialen

2 Internationaliseringsoffensief High Tech Systemen en Materialen High Tech Systemen en Materialen Internationaliseringsoffensief 1

3 INHOUDSOPGAVE Samenvatting en conclusies Inleiding Strategie: Holland High Tech - branding Visie Doellanden Strategische Reisagenda Inspelen op groeikansen Technologische samenwerking Europese (multilaterale) samenwerking en bilaterale samenwerking Rol ambassades en innovatie attachés Buitenlandse kenniswerkers Acquisitie Ontwikkelingssamenwerking Bijlagen: Leaflets Holland High Tech-branding Leden topteam Geraadpleegde personen en organisaties Internationaliseringsoffensief High Tech Systemen en Materialen

4 Samenvatting en conclusies Het Internationaliseringsoffensief van de topsector High Tech Systems en Materialen (HTSM) omvat de overkoepelende internationale ambitie van de bedrijven, kennisinstellingen en overheden binnen deze topsector. De topsector HTSM is een wereldspeler in hoogwaardige en maatschappelijk relevante groeimarkten. HTSM heeft forse groeiambities en wil de export meer dan verdubbelen, van 32 miljard in 2009 tot 77 miljard in Om haar groeiambitie waar te maken moet de Nederlandse HTSM sector zich profileren als mondiale high tech speler en Nederland als the place to be voor bedrijven, kenniswerkers, onderzoeksinstellingen en studenten. Ook moeten we de kansen benutten die opkomende markten (BRIC-landen, maar ook Zuid-Korea en Taiwan) bieden. Het topteam HTSM wil bereiken dat Nederland in de doellanden genoemd wordt in de top 5 in de wereld van landen op het gebied van high tech. De Topsector HTSM heeft daarom het initiatief genomen om een Holland High Tech - branding strategie te ontwikkelen, waarin ons land wordt neergezet als een wereldspeler in de high tech sector. Rondom deze branding gaan we voor een beperkt aantal doellanden (China/Taiwan, Zuid-Korea, VS, Duitsland, Frankrijk) doelgericht en meerjarig inzetten op internationale R&D-samenwerking, handelsbevordering, het aantrekken van kenniswerkers en acquisitie van bedrijven. In een tweede groep landen wordt op een selectie van deze doelstellingen ingezet. De economische diplomatie via het postennet (innovatie attachés, economische afdelingen en NFIA) wordt in lijn gebracht met de behoefte en vragen uit de sector. Het topteam vraagt ambassades om - in afwachting van de agenda s voor de doellanden - alvast aan te geven hoe de branding vorm gegeven wordt en welke activiteiten gepland zijn. In het algemeen moeten concept-jaarplannen met daarin specifieke doelstellingen in een vroegtijdig stadium gecommuniceerd en afgestemd worden met het (georganiseerde) bedrijfsleven, kennisinstellingen en de overheid. Op deze manier kunnen bedrijfsleven en kennisinstellingen tijdig aanhaken op initiatieven. Het topteam HTSM vraagt het Rijk om de Holland High Tech - branding campagne in cash en in kind te blijven ondersteunen. Bij het verschijnen van dit Internationaliseringsoffensief zullen de kernelementen van de branding strategie zijn afgerond. Op de Hannover Messe (23-27 april 2012) hebben als eerste tastbare resultaat van deze strategie bedrijven en kennisinstellingen de handen ineen geslagen om zich gezamenlijk met een Holland High Tech House aan de wereld te presenteren. In de komende maanden zullen voor de vijf doellanden agenda s worden uitgewerkt, waarin uitgaande van de marktkansen wordt stilgestaan bij: de inzet van instrumenten voor HHT branding de reisagenda van sleutelpartijen uit de Gouden Driehoek de rol van ambassades en economische diplomatie de focus van de technologische samenwerking de focus van de uitwisseling van kenniswerkers de focus van de acquisitie van bedrijven en instellingen Vòòr de zomer 2012 zal de agenda voor Zuid-Korea worden uitgewerkt. Deze agenda kan als voorbeeld dienen voor de agenda s voor de andere vier doellanden die nog dit jaar zullen worden afgerond. Tenslotte wil de topsector HTSM een strategisch aanvalsplan opstellen in overleg met de NFIA, Brainport Development en andere relevante organisaties voor een strategische aanpak van de acquisitie van buitenlandse bedrijven en activiteiten naar Nederland. Dit Internationaliseringsoffensief is nadrukkelijk een tussenprodukt voor de internationale ambities van de topsector HTSM. Er moet nog veel gebeuren: de Holland High Tech - branding campagne moet worden uitgerold in de jaarplannen van ambassades, er komen agenda s voor ambities van de topsector HTSM in vijf doellanden en samen met bedrijven, kennisinstellingen en overheden zal een strategische reisagenda worden uitgewerkt. Het topteam HTSM zal de coördinatie van deze activiteiten verder vormgeven. High Tech Systemen en Materialen Internationaliseringsoffensief 3

5 1. Inleiding High Tech Systems en Materialen De Topsector High Tech Systems en Materialen (HTSM) is een wereldspeler in hoogwaardige en maatschappelijk relevante groeimarkten. Ze onderscheidt zich internationaal door technologische excellentie en richt zich op de ontwikkeling van nieuwe technologieën en materialen zoals voor de communicatiemiddelen van de toekomst, geavanceerde medische apparatuur, slimme en schone mobiliteit, zuinige luchtvaart, veiligheid en duurzame energieopwekking. De topsector HTSM heeft forse groeiambities en wil de export meer dan verdubbelen, van 32 miljard in 2009 tot 77 miljard in Uitdaging Toch staat Nederland in het buitenland bekend als het land van kaas, tulpen en windmolens; niet als het land van high tech. Om haar groeiambitie waar te maken zal de uitstraling van de Nederlandse HTSM sector moeten verbeteren als mondiale high tech speler en als the place to be voor bedrijven, kenniswerkers, onderzoeksinstellingen en studenten. Ook is het zaak de kansen te benutten die opkomende markten (BRIC-landen, maar ook Korea en Taiwan) bieden. Strategie Dit vraagt om de ontwikkeling en implementatie van een integrale internationale strategie waarbij bedrijven, kennisinstellingen en overheid nauw samenwerken. Centraal staat een Holland High Tech - branding strategie, waarin ons land wordt neergezet als een wereldspeler in de high tech sector. Rondom deze branding gaan we voor een beperkt aantal doellanden doelgericht en meerjarig inzetten op internationale R&D-samenwerking, handelsbevordering, het aantrekken van kenniswerkers en acquisitie van bedrijven. Daarbij zullen we gebruik maken van elkaars kennis en netwerken. De economische diplomatie via het postennet (innovatie attachés, economische afdelingen en NFIA) wordt ingezet op de behoefte en vragen uit de sector. Het topteam wil met Holland High Tech - branding bereiken dat Nederland in de doellanden genoemd wordt in de top 5 van landen in de wereld op het gebied van high tech. Hoe Onder regie van het topteam HTSM wordt een meerjarige strategische buitenlandaanpak voor de topsector uitgewerkt. Daarin vormt de Holland High Tech - branding de rode draad. Uitgangspunt is een overkoepelende en gezamenlijke aanpak in de gouden driehoek (bedrijven, kennisinstellingen en overheden) die aanvullend dient te zijn op activiteiten en agenda s van de verschillende produkt-markt combinaties en/of ecosystemen van de topsector HTSM. In de doellanden wordt gekeken hoe de verschillende deelactiviteiten van bedrijven, kennisinstellingen en overheid, het beste samengebracht kunnen worden. Doel hiervan is een betere aansluiting en versterking van elkaars activiteiten. 4 Internationaliseringsoffensief High Tech Systemen en Materialen

6 2. Strategie: Holland High Tech - branding Visie Een lange technologische traditie. De eeuwenoude Nederlandse cultuur van vindingrijkheid, pragmatisme, ondernemerschap, openheid en de bereidheid tot samenwerking is bij uitstek geschikt voor het HTSM vakgebied. Illustraties daarvan zijn de zaagmolen en de vijzelpomp, de microscoop en de onderzeeboot, de 6-cylindermotor en de variomatic, navigatiesystemen en energiewinning uit afval van voedselgewassen. Deze eigenschappen maken Nederland ook bij uitstek the place to be voor de oplossingen voor de huidige maatschappelijke uitdagingen op het gebied van gezondheid en welzijn, veiligheid, duurzame energie, mobiliteit, klimaat (water, milieu, klimaatmitigatie en klimaatadaptatie). Met oplossingen die in de kruisbestuiving tussen technologieën moet worden gezocht. Nederland behoort tot de wereldtop op het gebied van high tech en wil dat blijven. Meer bekendheid nodig om ambitie te kunnen realiseren Via alle technologisch georiënteerde kanalen zoals bedrijven, branche-organisaties en ambassades wil de topsector HTSM laten weten dat Nederland (Holland) the place to be is voor high tech. Herkenning en erkenning wereldwijd dat Nederland het land is om producten, kennis en concepten te halen. Het land voor topbanen voor buitenlandse kenniswerkers (gouden hoofden), vakmensen/know how (gouden handen) én voor scholing. Voor research & development op het gebied van technologie en innovatie. Voor samenwerkingsverbanden en technologische partners. En als vestigingsland en -klimaat voor (buitenlandse) technologische bedrijven. Een aantrekkelijke plek om te wonen en te werken voor ondernemers, onderzoekers en studenten. Een Holland High Tech - branding campagne Om deze bekendheid te realiseren zal het topteam een Holland High Tech - branding campagne starten met de volgende kenmerken: Een overkoepelend HTSM verhaal met visie, missie en belofte van het HTSM cluster Ongeveer 15 inspirerende verhalen met proofpoints die internationaal bruikbaar zijn Eenduidigheid met betrekking tot de boodschap: one message, one voice Een uitvoeringsplan met kanalen en middelen op hoofdlijnen. Uitvoering is gestart Inmiddels is de uitvoering gestart en wordt onder andere focus aangebracht in de manier waarop we met elkaar als Nederlandse high tech sector de Holland High Tech claim in het (buiten)land neerzetten. Nu geven we vaak aan hoe goed Nederlandse bedrijven, producten en onderzoek zijn. Het streven is echter om te laten zien dat high tech uit Nederland onderscheidende toegevoegde waarde heeft op de 5 wereldwijde maatschappelijke uitdagingen health, renewable energy, mobility, climate en secure society, dan wel cross-overs daartussen. Figuur 1: High Tech Systemen en Materialen Internationaliseringsoffensief 5

7 Verschillende communicatiekanalen.. Voor de Holland High Tech - branding wordt onder meer gebruik gemaakt van de uitingen van de Holland Branding van AgentschapNL, die reeds bekend is in het buitenland. Voor de verdere professionele uitrol van de campagne vraagt het topteam HTSM aan het Rijk om middelen en medewerking van de ambassades en het Agentschap Nl. Naast de ambassades zijn er ook andere kanalen voor communicatie: Website Holland Branding Toolkit Holland Branding Website HTSM (zie figuur1: Powerpoint presentatie Filmpjes, voor websites Social media aanpak Printed media zoals sector specials en vaste middelen Persbenadering Journalistenreizen via relaties Holland Branding Holland High Tech House, neer te zetten op grote evenementen als de Hannover Messe Holland High Tech House op Hannover Messe (23 t/m 27 april 2012) Holland High Tech Branding in Duitsland (zie voorpagina van het Internationaliseringsoffensief) Eerste activiteit waarbij de propositie voor Holland High Tech - branding concreet is uitgewerkt. Deelnemers aan beursinzending in de R&D hal: Astron, HTSP, Automotive NL, Brainport Industries, TU Delft, FOM, IOP Photonic Devices, ESI, TNO, High Tech Campus Ook zijn bedrijven, kennisinstellingen en intermediaire organisaties in de HTSM sector reeds aangeschreven om actief de paraplu - boodschap uit te dragen. Hiertoe is hen een toolkit met stijlelementen aangereikt. 2.2 Doellanden Ook al is de wereld de markt Voor de topsector HTSM is de wereld de markt. Tegelijkertijd ziet de markt er voor iedere technologie of toepassing anders uit afhankelijk van de positie van een bedrijf in de keten. Bovendien wordt deze topsector gekenmerkt door high complexity and low volume, waardoor bedrijven in veel (geografische) markten tegelijk opereren. Toch een focus op doellanden. Voor een geconcentreerde Holland High Tech - branding wordt een aantal doellanden geselecteerd. De selectie heeft niet als doel om landen uit te sluiten, maar juist om een duidelijke branding aanpak uit te werken voor een beperkte groep van landen. Indien de aanpak haar vruchten afwerpt, kan deze vervolgens worden uitgerold naar andere landen die interessant zijn voor de topsector HTSM of voor specifieke subsectoren en nicheproducten. Initiatieven vanuit subsectoren voor andere landen worden niet uitgesloten maar juist aangemoedigd. Daarbij kunnen zij voortbouwen op de overkoepelende strategie, branding, middelen en procesafspraken. Selectie op basis van criteria Op basis van gesprekken met belanghebbenden, het onderzoek Internationaal Ondernemen van vereniging FME-CWM 1 en de twee workshops voor de buitenlandaanpak 2 is een eerste lijst van landen opgesteld. Deze lijst is op basis van de volgende criteria opgesteld: Daar waar voor het HTSM-collectief de grootste belangen liggen op het gebied van (groeiende) handel, R&D samenwerking, buitenlandse studenten en kenniswerkers en acquisitie; Daar waar de collectieve Holland High Tech - branding de meeste toegevoegde waarde heeft; Daar waar, door als HTSM-collectief op te treden, wij in staat zijn om geïdentificeerde kansen te verzilveren. 1 Vereniging FME-CWM is de werkgeversorganisatie voor de technologische industrie. Het onderzoek Internationaal Ondernemen van FME wordt jaarlijks uitgezet onder ruim 2500 bedrijven die onderdeel uitmaken van of gerelateerd zijn aan de topsector HTSM. 2 Eind februari 2012 zijn er workshops georganiseerd waarbij de trekkers van de HTSM -roadmaps vanuit het bedrijfsleven, kennisinstellingen en overheid bij elkaar zijn gekomen om de buitenlandaanpak te bespreken. 6 Internationaliseringsoffensief High Tech Systemen en Materialen

8 Vijf doellanden Deze criteria in combinatie met aanvullende overwegingen als spreiding over continenten, benaderbaarheid van de markt, high tech infrastructuur in een land, combinatie van langlopende / stabiele handelsrelaties en interessante groeimarkten, hebben tot de volgende lijst van doellanden geleid: Duitsland Frankrijk China (Taiwan) Verenigde Staten Zuid-Korea En landen met een selectieve focus De aanvullende lijst van landen die voor de topsector HTSM interessant zijn, maar waar het belang voor HTSM minder breed gedragen is, ziet er als volgt uit: Brazilië India Israël Japan Oost Europa (regio, met name interessant vanwege arbeidsmarkt) Singapore Turkije Zuid Europa (regio, met name interessant vanwege arbeidsmarkt) Schema 1: Doellanden Topsector HTSM (groeiende) Handelsrelatie R &D Samenwerking AantrekkenStudenten / Kenniswerkers Acquisitie van Buitenlandse partijen Primaire Doellanden Duitsland x x x x China x x x x Frankrijk x x x x Verenigde Staten x x x x Zuid-Korea x x x x Overige doellanden brazilië x x x India x x x Israël x x Japan x x x Oost Europa x x Singapore x x Turkije x x Zuid Europa x Dit schema is aan verandering onderhevig en geeft niet per definitie de interesse van de individuele subsectoren binnen HTSM weer. Daarom wordt voorgesteld dat met inbrengen van de posten, innovatie attachés en (vertegenwoordigers) van de deelsectoren onderstaande tabel wordt gecomplementeerd. High Tech Systemen en Materialen Internationaliseringsoffensief 7

9 Schema 2: Doellanden per ecosysteem HTSM 3 Land Duitsland Frankrijk Verenigde Staten China Taiwan Zuid-Korea Japan India Singapore Israel Brazilië Rusland High Tech Systems Nano technologie Embedded Systems High Tech Materialen Automotive Aerospace Land is relevant voor betreffend TKI-domein Mate van relevantie land voor betreffende TKI-domein dient nog te worden vastgesteld Rolling agenda s voor de vijf doellanden In de komende maanden zullen voor de vijf doellanden agenda s worden uitgewerkt, waarin uitgaande van de marktkansen wordt stilgestaan bij: de inzet van instrumenten voor HHT branding de reisagenda van sleutelpartijen uit de Gouden Driehoek de rol van ambassades en economische diplomatie de focus van de technologische samenwerking de focus van de uitwisseling van kenniswerkers de focus van de acquisitie van bedrijven en instellingen Voor de zomer van 2012 zal als eerste de agenda voor Zuid-Korea worden uitgewerkt. Deze agenda kan als voorbeeld dienen voor de agenda s van de andere vier doellanden die nog dit jaar zullen worden afgerond. Koppeling aan (meer)jarenplannen ambassades nodig De Nederlandse posten in het buitenland (zowel ambassades, consulaten (generaal), innovatie attachés, NBSO als NFIA) hebben een essentiële rol in het uitdragen van de Holland High Tech - branding en daarmee verbonden activiteiten naar de doelgroepen in hun land. Het topteam vraagt ambassades om - in afwachting van de agenda s voor de doellanden - alvast aan te geven hoe HHT branding vorm gegeven wordt en welke brandingsactiviteiten gepland zijn. In het algemeen moeten concept-jaarplannen met daarin specifieke doelstellingen in een vroegtijdig stadium gecommuniceerd en afgestemd worden met het (georganiseerde) bedrijfsleven, kennisinstellingen en de overheid. Op deze manier kunnen bedrijfsleven en kennisinstellingen tijdig aanhaken op initiatieven. 2.3 Strategische Reisagenda Economische missies noodzakelijk voor een open economie Reizen door het bedrijfsleven, kennisinstellingen en de (de)centrale overheid zijn nuttig en noodzakelijk gezien de open handelsrelatie die Nederland heeft. Daarbij moet een onderscheid gemaakt worden tussen economische missies onder de leiding van bewindspersonen en handelsmissies geïnitieerd en uitgevoerd door het bedrijfsleven. Voor de topsector 3 De innovatie attachés zijn actief in de voor HTSM meest relevante doellanden: Duitsland, Frankrijk, de Verenigde Staten, China, Taiwan, Zuid-Korea, Japan, India, Singapore, Israël (v.a. 2012), Brazilië (v.a. 2012) en Rusland (v.a. 2012). Aan het IA netwerk is gevraagd: Een inschatting te maken van de relevantie van het land voor de zes TKI-domeinen uit het HTSM innovatiecontract Per TKI-domein in de doellanden de meest relevante partijen te inventariseren (zowel bedrijven als kennisinstellingen). 8 Internationaliseringsoffensief High Tech Systemen en Materialen

10 HTSM is de strategische inzet van economische missies nuttig om de Holland High Tech - branding naar een hoger niveau te tillen en de topsector HTSM optimaal te positioneren. In de economische missies naar de doellanden zou een vaste plek ingeruimd moeten worden voor Holland High Tech - branding. Focus van missies wenselijk Te grote missies die teveel verschillende sectoren en doelstellingen dienen leiden tot een verlies aan focus en de aandacht voor de belangen van de topsector HTSM. Het doen van zaken, naast het aanhalen van diplomatieke banden of kennisuitwisseling, zou centraler moeten staan in de missies. Daarbij moet vooral helder zijn wat het specifieke belang van de topsector HTSM is in het betreffende land. Met de timing en reisschema kan daarbij rekening worden gehouden. Een goed doorwrocht sectoraal deelprogramma dat in nauw overleg met de betreffende bedrijven, sectororganisaties en kennisinstellingen is samengesteld is daarvoor noodzakelijk. In een aantal gevallen vindt die afstemming plaats, maar helaas is dit nog geen vanzelfsprekendheid. Bovendien moeten er goede en eenduidige afspraken komen over de taak- en financiële verdeling bij publiek private samenwerking op economische missies. Private handelsmissies en collectieve beursinzendingen Handelsmissies vanuit het bedrijfsleven of kennisinstellingen worden niet meer (financieel) ondersteund door de overheid. Het (georganiseerde) bedrijfsleven heeft de handschoen opgepakt om zelf privaat gefinancierde handelsmissies of collectieve beursinzendingen te organiseren. Daarbij wordt uitstekend samengewerkt met Nederlandse ambassades. Dergelijke activiteiten zijn primair gericht op het export belang van Nederlandse (MKB-)bedrijven en leveren veel concrete export orders op. Economische missies van bewindspersonen of missie gericht op technologische samenwerking zijn complementair aan deze private initiatieven. Figuur 2: Handelsmissies kunnen deuren openen voor Nederlandse produkten Afstemming blijft nodig Over goede afstemming tussen de verschillende missies wordt al jaren gepraat. Via verschillende gremia (o.a. Dutch Trade Board en de Topsectoren) worden pogingen gedaan om tot een tot een heldere strategische reisagenda te komen. De afstemming moet worden verbeterd. Informatie over voorgenomen missies zou structureler ter beschikking moeten komen voor het bedrijfsleven. Daarnaast blijft de reisagenda van de bewindspersonen te lang te weinig concreet. Zo ontbreekt vaak detailinformatie over de exacte data of focussectoren. High Tech Systemen en Materialen Internationaliseringsoffensief 9

11 Combinaties bieden kansen Aansluiting van een privaat georganiseerde handelsmissie bij economische missies van bewindspersonen biedt het beste van twee werelden. Door de gebrekkige informatie uitwisseling is een dergelijk combinatie in de praktijk echter meestal niet haalbaar. Bovendien zijn er geen heldere afspraken over de taakverdeling tussen publieke en private partijen bij het organiseren van dergelijke gecombineerde reizen. Een gezamenlijke reisagenda wenselijk. Het opzetten van een gezamenlijke reisagenda of het coördineren van alle missies van bewindslieden, regionale bestuurders, Agentschappen, CEO s, brancheverenigingen en bestuurders van kennisinstellingen in de doellanden is wenselijk om de effectiviteit van de Holland High Tech -branding te versterken, maar is geen doel op zich. In eerste instantie moet er gewerkt worden aan het delen van de informatie over internationale activiteiten per (sub)sector per doelland. Daaraan kunnen alle belanghebbenden in de topsector HTSM hun bijdrage leveren. Uitwisseling van informatie vergroot de mogelijkheden tot samenwerking en cross-overs in de sector. Als dit in een vroegtijdig stadium gebeurd kunnen ideeën getoetst worden en waar nuttig op elkaar afgestemd. Het topteam HTSM inventariseert momenteel de internationale activiteiten van overheden, individuele bedrijven en kennisinstellingen, brancheorganisaties en belangenbehartigers. Deze informatie zal worden betrokken bij de voorbereiding van de strategische reisagenda voor Inkomende bezoeken bieden kansen Inkomende bezoeken - zoals onlangs nog een grote Chinese delegatie op het domein van Solid State Lighting onder leiding van Vice-Minister Cao van het Chinese Ministerie van Wetenschap en Technologie - zijn een uitstekend instrument om op een hoog niveau beslissers van overheid, bedrijven of kennisinstellingen naar Nederland te halen. Daarbij staat branding en positionering van de high tech sector voorop. Financiering van dergelijk bezoeken vanuit de private sector is moeilijk te realiseren vanwege de hoge kosten en de indirecte effecten voor het bedrijfsleven. Ondersteuning vanuit de overheid wordt hiervoor gevraagd. 10 Internationaliseringsoffensief High Tech Systemen en Materialen

12 3. Inspelen op groeikansen De topsector HTSM blijft zoeken naar marktkansen Identificatie van marktkansen en mogelijkheden tot (technologische) samenwerking zijn cruciaal om de positie van het Nederlands bedrijfsleven te versterken. Naast algemene marktkansen hebben deelsectoren behoefte aan meer concrete business-cases. Dat is bij uitstek een expertise van ondernemers, maar ook publieke informatie kan een cruciale rol spelen. Uiteindelijk is een wisselwerking en communicatie tussen sectororganisaties, bedrijven, toeleveranciers, kennisinstellingen, regionale vertegenwoordigingen en het postennet nodig om successen in het buitenland te behalen. Het postennet blijft voor het merendeel van de topsector HTSM een belangrijke bron van informatie en contacten in het buitenland, ook omdat de meeste bedrijven zich geen eigen fysieke vertegenwoordiging op buitenlandse markten kunnen veroorloven. Handelsbelemmeringen Nederlandse bedrijven komen handelsbelemmeringen tegen. Economische posten in deze landen werken eraan om met bedrijven en kennisinstellingen deze belemmeringen aan te pakken. Handelsbelemmeringen zijn niet altijd bilateraal op te lossen. Dan moet de ondersteuning richting bedrijven gericht zijn op het handig omgaan met de barrières. Beursinzendingen. Beursinzendingen zijn voor veel product / marktcombinaties de ideale manier om in een korte periode veel potentiële klanten te bereiken. Collectieve beursinzendingen vergroten daarbij de uitstraling en slagkracht. Al naar gelang de behoefte van het bedrijfsleven (mits er voldoende financieel draagvlak is) worden beursinzendingen privaat georganiseerd. In veel gevallen steekt de inzending echter bleek af ten opzichte van andere landenpaviljoens. Sommige posten bieden de mogelijkheid van een posterstand op selecte beurzen aan. Dit kan een goed instrument zijn om high tech (MKB) bedrijven in specifieke deelmarkten te positioneren, maar de keuze van beurzen gebeurt nu nog teveel op een ad hoc basis. De topsector HTSM vraagt de posten in met name de doellanden die beurzen te identificeren die cruciaal zijn voor de positionering / branding van de topsector HTSM. De topsector kan vervolgens een afweging maken of een collectieve beursinzending in het kader van de branding zinvol en haalbaar is. Daarbij kan het zwaartepunt zowel op handelsbevordering als technologie samenwerking worden gelegd. Een goede eerste slag is inmiddels gemaakt met de collectieve beursinzending naar de Hannover Messe, waar Nederlandse bedrijen en kennisinstellingen zich als collectief presenteren in een door de FME georganiseerde Holland High Tech House. Investeren in elkaars kennis Via stages wordt de bekendheid van diplomaten met de topsector HTSM verbeterd. Onlangs werd een pilot gehouden voor het doelland Zuid-Korea en momenteel vindt een tweetal stages plaats in de Verenigde Staten. De stage in Zuid-Korea laat zien dat de communicatie, kennisoverdracht en wisselwerking tussen het postennetwerk inclusief de innovatie attachés en de Nederlandse bedrijven (en kennisinstellingen) kan verbeteren. Het topteam HTSM beveelt aan om de informatievoorziening tussen het postennetwerk en het Nederlands (georganiseerde) bedrijfsleven en kennisinstellingen onder te loep te nemen en te komen tot verbetervoorstellen. Specifieke informatie geordend per subsector van de topsector HTSM en per doelland vergroot de toegankelijkheid en vindbaarheid van informatie. Pilot High Tech stage Zuid Korea (februari/maart 2012) Project op doelland Zuid Korea Pilot waarin Nederlandse diplomaat van de Nederlandse ambassade in Zuid Korea een bezoekprogramma aflegt aan de Nederlandse High Tech sector Einddoel is een eerste uitwerking van de strategie voor HTSM gericht op Zuid Korea. Met daarbij een gerichte activiteitenkalender Dit dient als voorbeeld voor de strategie van de andere doellanden High Tech Systemen en Materialen Internationaliseringsoffensief 11

13 4. Technologische samenwerking In Europa... Internationale kennisintensieve samenwerking krijgt op vele wijzen vorm. De Europese inbedding van Nederlandse HTSM sector is zeer sterk en wordt door de Rijksoverheid en de Europese Commissie gestimuleerd via onder andere het Europese Kaderprogramma en vanaf 2014 Horizon In het Innovatiecontract HTSM 2012 (Topsector HTSM, 2012) 4 wordt ingegaan op de activiteiten die voor het multilaterale Horizon 2020 worden ondernomen. Dit zal de komende periode nader worden uitgewerkt. Maar ook daarbuiten... Naast samenwerking in projecten of in internationale (EU) programma s zijn er ook bilaterale samenwerking van Nederland met andere EU-lidstaten of regio s en landen buiten Europa. Nederland heeft al vele jaren intensief en succesvol samengewerkt met onderzoekspartners en bedrijven in allerlei landen. Overheden zijn hierbij zowel een inhoudelijk betrokken partij (bijvoorbeeld via de National Laboratories in de VS of op het domein van nationale veiligheid) maar veelal ook een noodzakelijke facilitator middels regelgeving, beleidsinstrumenten of MoU s. Goede contacten op overheidsniveau zijn voor bilaterale kennisintensieve samenwerking dan ook een pré. Met de ambassades en innovatie attachés... Technologische samenwerking en kennisuitwisseling zijn instrumenten om innovatie te stimuleren en het kennispeil in Nederland aan te laten sluiten met de wereldtop. Bij internationale technologie samenwerking moet er expliciet aandacht zijn voor kennisvalorisatie. Daarnaast moeten de innovatie attachés een belangrijke drager zijn van de Holland High Tech - branding strategie naar specifieke (technische) doelgroepen, zoals R&D centra, buitenlandse onderzoeksinstellingen, overheden etc. Het topteam HTSM vraagt aan het netwerk van innovatie attachés suggesties en ideeën over hoe de Holland High Tech - branding het beste in hun land geïmplementeerd kan worden. Een voorbeeld is de samenwerking tussen Taiwan en Nederland die nu ook vervolg krijgt in een samenwerking tussen TNO en ITRI op specifieke sterktes ter ondersteuning van de export van de eigen industrie naar dat land. Dit TAP INTO programma biedt niet alleen TNO kansen in Taiwan en ITRI in Nederland, maar moet op termijn ook specialistische MKB-ers een agentschap bieden in Taiwan op HTSM gebied hoogwaardige modules te kunnen aanbieden. De innovatie attachés kunnen ook concrete interessante nieuwe ontwikkelingen signaleren. Er moet daarbij ook worden gekeken naar de kanalen voor informatie verspreiding, want die bereikt nu vaak de bedrijven niet. Zij kunnen ook hulp bieden bij het leggen van contacten met interessante partijen. Valorisatie en publiek-private samenwerking blijven aandachtspunten Bij het opzetten van internationale trajecten voor kennis en innovatie voor de Topsector HTSM is het essentieel dat expliciet aandacht wordt besteedt aan hoe de kennis vermarkt wordt door het Nederlandse bedrijfsleven. Een goed voorbeeld van een bestaande pps is het 2g@there-programma Point-One goes China, dat in 2009 van start ging. Dit is een samenwerking tussen Point-One, Agentschap NL, Business Cluster Semiconductors East Netherlands en M2i. Het programma richt zich op nieuwe strategische samenwerkingskansen met China. 4 Zie ook 12 Internationaliseringsoffensief High Tech Systemen en Materialen

14 Point One goes China. Eind 2009 is het Point-One goes China van start gegaan. Dit is een samenwerking tussen Point-One, Agentschap NL, Business Cluster Semiconductors East Netherlands, en M2i. Het programma richt zich op nieuwe strategische samenwerkingskansen met het belangrijke technologie land in opkomst China. Uitgangspunt hierbij is dat in gezamenlijkheid sterker kan worden opgetreden in het buitenland. Belangrijkste redenen voor de Nederlandse deelnemers in het programma om collectief de stap naar het buitenland te zetten zijn: China is een (zeer) belangrijke markt voor de meeste Point-One bedrijven China is een belangrijke partner voor manufacturing en outsourcing Chinese bedrijven en kennisinstellingen zijn belangrijke potentiële R&D samenwerkingspartners voor hun Nederlandse counterparts China is een belangrijke bron voor buitenlandse kenniswerkers voor de bij Point-One aangesloten bedrijven en kennisinstellingen Chinese bedrijven worden internationaal steeds actiever; hiermee vormen zij een belangrijk potentieel voor buitenlandse investeringen in Nederland Het programma kent vier verschillende actielijnen: 1. Acquisition: het aantrekken van buitenlandse investeringen en het versterken van de Point-One exposure/ positionering in China 2. Business: opzetten van een Joint packaging and assembly technology centre (MKB) 3. Talent: aantrekkenen uitwisselen van talent (MSc,PhD,OIO,postdoc) & versterken Government to Government (G2G) samenwerking 4. R&D cooperation: opzetten/versterken China-NL onderzoekssamenwerking rond materiaalkundige onderwerpen voor Point-One. High Tech Systemen en Materialen Internationaliseringsoffensief 13

15 5. Buitenlandse kenniswerkers De Human Capital Agenda.. In de Human Capital Agenda van de Topsector HTSM (Den Haag, januari 2012) geeft de Topsector aan dat de stakeholders samen internationaal talent wil mobiliseren rond Holland High Tech - branding. Daarbij ligt het voortouw bij de bedrijven en onderwijsinstellingen zelf. Zo werven bedrijven internationals over het algemeen via eigen kanalen, intermediairs en beurzen voor studenten. Een internationale branding campagne zal de effectiviteit van deze inspanningen verhogen. De campagne bouwt voort op de HTSM-branding via brainporttalentregion.nl en de diverse activiteiten die vanuit brancheorganisatie HTSP (High Tech Systems Platform) zijn opgestart. Zo wordt er momenteel in samenwerking met de Universiteit van Maastricht onderzoek uitgevoerd naar de vraag hoe werkgevers de randvoorwaarden kunnen scheppen die het mogelijk maken voor internationale kenniswerkers om zich voortdurend te ontwikkelen. Leren en ontwikkelen is cruciaal in het vormgeven van carrièrepaden. Bovendien verhoogt een werkcultuur die formeel en informeel leren bevordert de kans dat ervaren kenniswerkers behouden blijven voor de sector. Carrièreperspectief en leefomgeving voor internationals Een aantrekkelijk carrièreperspectief en een goede regionale leefomgeving zijn de belangrijkste redenen voor kenniswerkers om te komen en om te blijven. In de internationale branding van de topsector laten we dus vooral zien welke carrière-kansen we te bieden hebben en hoe prettig de regio s zijn waar de banen zich bevinden. We doen dat bijvoorbeeld via een attractieve website die de nadruk legt op employer branding. Voor vacatures wordt doorgelinkt naar websites van bedrijven en instellingen. Ook brengen we vacatures actief onder de aandacht via de social media. We gaan daarbij nog meer gebruikmaken van het netwerk van de in de communities aanwezige internationals en alumni. Daarnaast willen we zaken als het aantrekken en uitwisselen van talent en bijvoorbeeld publieke en private R&D-samenwerking, aan de orde stellen tijdens handelsmissies. Ook daarvoor kunnen netwerken van internationale kenniswerkers goed worden benut. Enkele initiatieven om internationale kenniswerkers aan te trekken (bron: Human Capital Agenda HTSM) Via het High Tech Systems Platform worden bedrijven, carrièrekansen en vacatures voor internationals gebundeld gepresenteerd ( Het programma Brainport International Community werft studenten en kenniswerkers voor met name HTSMbedrijven in Zuid-Nederland door kandidaten aan organisaties te koppelen. Dit gebeurt door het bezoeken van live career events in het buitenland, het opbouwen van wereldwijde netwerken en een intensieve online - en social media campagne ( Het HTAS-project Automotive (net)works! is gericht op het opbouwen van internationale netwerken in de automotive sector op onderwijs-, onderzoeks-, overheids-, en bedrijfsniveau en het bestendigen van deze contacten in een aantal speerlanden en regio s. Doel is verhoging van kwaliteit en kwantiteit van het automotive talent voor opleiders, kennisinstituten en bedrijven in Nederland. Dit project is najaar 2011 gestart. Het loopt tot halverwege Brainport Development voert het uit. Nuffic organiseert internationale samenwerking in het hoger onderwijs en richt zich onder andere op de internationale promotie van het hoger onderwijs (campagne Study in Holland ), internationale diploma-erkenning en ondersteuning van internationale studenten in Nederland. In dat verband worden ook carrière events georganiseerd. Daarnaast ontwikkelt Nuffic een nieuw brandinginstrument. Het High Tech Systems Platform onderzoekt samen met de Universiteit van Maastricht de vraag welke factoren die Nederland kenmerken attractief zijn voor internationale kenniswerkers en met welke kennisregio s Nederland concurreert. De (technische) universiteiten moeten gemeenschappelijk worden gepositioneerd in het buitenland. Met een gemeenschappelijke master voor studenten en een onderzoeksprogramma voor promovendi, gerelateerd aan topsector HTSM. 14 Internationaliseringsoffensief High Tech Systemen en Materialen

16 Buitenlandse kenniswerkers aan universiteiten Het aantal buitenlandse kenniswerkers aan Nederlandse universiteiten is de laatste jaren flink toegenomen. Dit komt vooral omdat het Nederlandse klimaat gunstig is voor buitenlandse promovendi en post doc s. Het betreft hier onder meer de beschikbare infrastructuur, de wetenschappelijke status en de gunstige arbeidsomstandigheden in Nederland. De promovendus wordt in Nederland beschouwd als werknemer, niet als student. Ook de prettige omgangsvormen in Nederland worden vaak als pluspunt gezien. De kennisinstellingen investeren in het aantrekken van talent. Hiertoe werken bijna alle universiteiten samen met buitenlandse counterparts. Vooral voor het aantrekken van kenniswerkers uit India en China is dit cruciaal omdat het aanbod erg groot is. Hierdoor is een onderzoeksproject dat buitenlandse kenniswerkers in Nederland uitvoeren vaak succesvol. Dit geldt voor alle drie categorieën kenniswerkers: promovendi, post doc s en medewerkers van de vaste wetenschappelijke staf. Voor de laatste categorie zijn de fiscale regelingen (30% regeling) erg aantrekkelijk. Koppeling nationale en regionale initiatieven essentieel In tegenstelling tot wat vaak gedacht wordt, blijven veel buitenlandse kenniswerkers werkzaam in Nederland. Dit geldt zeker voor de eerste periode na hun promotie. Bij vertrek naar het land van herkomst zijn zij vaak betrokken bij Nederlandse bedrijven. Bij een aanstelling op universiteiten en instituten zijn er blijvende contacten, waardoor samenwerking veel kansrijker blijkt. Om te voorkomen dat een deel van studenten na de studie weer vertrekt, bestaat de regeling zoekjaar afgestudeerde. Via die regeling krijgt een afgestudeerde buitenlandse student een jaar de tijd om een baan als kennismigrant te zoeken. De indruk bestaat dat dit soort regelingen nog niet voldoende bekend is. Door een integrale aanpak vanuit de topsector HTSM willen we meer buitenlandse studenten aantrekken èn behouden. Er ligt een belangrijke rol voor het uitbouwen van regionale Expat-centres. Daarnaast moeten we kinderen van IKW ers goed Engelstalig onderwijs bieden via internationale scholen en Nederlandse middelbare scholen met tweetalig onderwijs. Figuur 3: Hoogopgeleide technici uit 25 landen bezoeken de High Tech Campus... High Tech Systemen en Materialen Internationaliseringsoffensief 15

17 6. Acquisitie Buitenlandse bedrijven kunnen ecosystemen versterken. Ook voor de Topsector HTSM is het aantrekken van buitenlandse bedrijven en activiteiten belangrijk. Het biedt de mogelijkheid om de netwerken van toeleveranciers en uitbesteders in Nederland verder te versterken en op termijn meer kennis in Nederland te ontwikkelen en te vermarkten. Een strategisch aanvalsplan HTSM wil dan ook een strategisch aanvalsplan opstellen in overleg met de NFIA en met ondersteuning vanuit BOM en Brainport Development. Andere regio s en belanghebbenden kunnen daarbij aansluiten. Het plan zal zich in een eerste fase buigen over de acquisitie-ambities van de Topsector. Daartoe zal naast de netwerken van toeleveranciers en uitbesteders in kaart gebracht worden welke deelsectoren en kansrijke niches gebaat zijn bij een pro actieve acquisitie aanpak en welke buitenlandse activiteiten vooral de Topsector kunnen versterken. Zodra deze duidelijkheid er is, kunnen NFIA en regionale acquisitie-organisaties in een tweede fase een concrete maatwerk aanpak starten voor het identificeren en benaderen van high tech - bedrijven in het buitenland. Onderdelen van het aanvalsplan Naast een appreciatie en een SWOT-analyse van het vestigingsklimaat voor HTSM-relevante investeringen, zal een beeld worden opgesteld voor een eenduidige positionering in het buitenland, in lijn met de Holland High Tech - branding. Op basis van een sterkte-zwakte analyse, zullen de doellanden worden aangescherpt (bijv. waar zitten de meeste potentiële leads?). Er zal worden nagegaan hoe kan worden aangesloten op lopende reguliere investeringen (buitenlandse bedrijven hebben plannen om iets in Europa/Nederland te gaan doen). Bij buitenlandse investeringen gaat het niet alleen om nieuwe (greenfield) investeringen, maar ook om uitbreidingen en/of behoud. Tenslotte zal het aanvalsplan ingaan op de governance en de relatie met de Digitale agenda binnen HTSM. 16 Internationaliseringsoffensief High Tech Systemen en Materialen

18 7. Ontwikkelingssamenwerking HTSM biedt als enabling technology kansen voor ontwikkeling.. De Nederlandse ontwikkelingssamenwerking (OS) is gericht op het vergroten van economische groei. Daarnaast is gekozen om de publieke middelen te concentreren op een aantal specifieke sectoren: voedselzekerheid, water en gezondheidszorg. De desbetreffende topsectoren sluiten direct aan bij deze keuzes en leveren vanuit dat perspectief een bijdrage. De Topsector HTSM kan met haar enabling technologies (zoals bijvoorbeeld fotonica en nanotechnologie) op een aantal deelterreinen (denk aan lighting, solar, health care en security) een bijdrage leveren aan ontwikkelingssamenwerking. Daarbij is het van belang dat er voldoende aandacht en ruimte is voor (hoog) technologische oplossingen. Tenderspecificaties (ook van IFI s) zouden meer ruimte moeten bieden voor innovatieve oplossingen en innovatief aanbesteden. De focus moet daarbij niet alleen liggen op de allerarmsten in rurale gebieden, maar ook op groot stedelijke agglomeraties en (lagere) middeninkomens. De schaal (en concentratie) van de ontwikkelingsproblemen is in groot stedelijke gebieden dusdanig groot dat hoog technologische oplossingen een zinvolle toepassing kunnen vinden. Instrumenten moeten daarvoor mogelijkheden bieden De Topsector HTSM stelt haar kennis- en kunde ter beschikking als ondersteuning voor ontwikkelingssamenwerking. Tegelijkertijd is OS op dit moment geen speerpunt van de buitenlandstrategie van HTSM. Bestaande instrumenten, zoals de voedselzekerheid- en waterprogramma s, ORIO en transitiefaciliteit sluiten slechts in beperkte mate aan op de Topsector HTSM. Daar waar mogelijk kunnen individuele bedrijven gebruik maken van de kansen die de instrumenten bieden. High Tech Systemen en Materialen Internationaliseringsoffensief 17

19 Bijlage 1: Leaflets Holland High Tech Branding In het kader van de Holland High Tech - branding campagne worden 15 inspirerende verhalen ontwikkeld om de branding in het buitenland te ondersteunen. Denkend vanuit de gebruiker, willen we laten zien dat high tech uit Nederland onderscheidende toegevoegde waarde heeft voor de 5 wereldwijde maatschappelijke uitdagingen health, renewable energy, mobility, climate en secure society, dan wel cross-overs daartussen. Daarnaast worden er verhalen ontwikkeld rond technologieën, zoals smart materials. Deze verhalen worden via verschillende kanalen (website, promotiepakketten, powerpoint presentaties) beschikbaar gesteld aan ondernemers, kennisinstellingen, het postennetwerk, brancheorganisaties en (regionale) overheden om de Holland High Tech - branding in het buitenland uit te dragen. In deze bijlage treft u de Nederlandstalige versies van de leaflets die op dit moment beschikbaar zijn. Er zijn vanzelfsprekend ook engelstalige versies beschikbaar. 18 Internationaliseringsoffensief High Tech Systemen en Materialen

20 Holland High Tech High Tech Solutions for Global Challenges Visie Missie Nederlandse bedrijven en kennisinstellingen in de Topsector High Tech Systemen en Materialen (HTSM) onderscheiden zich door hun technologische excellentie en behoren in hun marktsegmenten tot de wereldtop. De behoefte voor een internationale branding van Holland High Tech in het kader van de Topsector High Tech Systemen en Materialen (HTSM) komt vanuit het bedrijfsleven (grote OEM s en toeleveranciers), kennisinstellingen (universiteiten en topinstituten) en de landelijke en regionale Nederlandse overheid. Toptechnologische bedrijven richten zich op exportbevordering, op afzetmarkt voor producten, concepten en ideeën. Wegens vergrijzing en ontgroening in Nederland hebben deze bedrijven behoefte aan de aanwas van arbeidskrachten: buitenlandse kenniswerkers (gouden hoofden) en vakmensen/know how (gouden handen). Tevens zoeken deze bedrijven internationale samenwerkingsverbanden. Kennisinstituten zoeken naast goede docenten en studenten bovendien naar samenwerking met andere (internationale) kennisinstellingen op topniveau, en industriële partners. De Nederlandse overheid wil de economie in Nederland opstuwen door bedrijven aan te trekken en de handelsbalans te verbeteren. Economische diplomatie is een instrument om opdrachten te helpen te verwerven en mogelijke handelsbelemmering op te heffen. De groeiambitie van High Tech Systemen en Materialen is het verdubbelen van de export van 32 miljard in 2009 tot 77 miljard in De eeuwenoude Nederlandse cultuur van vindingrijkheid, pragmatisme, ondernemerschap, openheid en de bereidheid tot samenwerking is bij uitstek geschikt voor het HTSM vakgebied. Illustraties daarvan zijn de zaagmolen en de vijzelpomp, van de microscoop tot de onderzeeboot, van de 6-cylindermotor tot de variomatic en van navigatiesystemen tot energiewinning uit afval van voedselgewassen. Deze eigenschappen maken Nederland ook bij uitstek de place to be voor de oplossingen voor de huidige maatschappelijke uitdagingen op het gebied van health (gezondheid en welzijn), security, renewable energy, mobility, climate (water, milieu, klimaatmitigatie en klimaatadaptatie). Met oplossingen die in de cross over van technologieën moet worden gezocht. Nederland behoort tot de champions league op het gebied van high tech, en wil dat blijven. Het is het streven van de Topsector HTSM om via alle technologisch georiënteerde kanalen zoals bedrijven, branche-organisaties en ambassades te laten weten dat Nederland (Holland) DE place to be is voor high tech. Herkenning en erkenning wereldwijd dat Nederland het land is om producten, kennis en concepten te halen. Het land voor topbanen voor buitenlandse kenniswerkers (gouden hoofden), vakmensen/know how (gouden handen) èn voor scholing. Voor research & development op het gebied van technologie en innovatie. Voor samenwerkingsverbanden en technologische partners. En als vestigingsland en -klimaat voor (buitenlandse) technologische bedrijven. Een aantrekkelijke plek om te wonen en te werken voor ondernemers, onderzoekers en studenten. Wat verkoopt en belooft de sector High Tech Systemen en Materialen in Nederland? Een pragmatische geheeloplossing voor technologische uitdagingen van systeemarchitectuur tot maken met betrekking tot producten die van belang zijn voor de maatschappelijke uitdagingen van deze tijd en die op de wereldmarkt worden verkocht. Inclusief de daarbij behorende service. Als je met Nederlandse bedrijven of mensen samenwerkt, is er een win-win voor alle betrokkenen. Naast toegang tot toptechnologie, treedt je als betrokkene toe tot de champions league. High Tech Systemen en Materialen Internationaliseringsoffensief 19 info@hollandhightech.nl