Betreft: Kennisplatform Openbare Verlichting. Guido Decorte (gedeputeerde), Erik De Bisschop (Agentschap Wegen en Verkeer), Gerard Liefooghe

Transcriptie

1 Verslag Datum vergadering: 29 april 2014 Betreft: Kennisplatform Openbare Verlichting Bijlagen: Verslaggever: Sarie Buffel Aanwezig : sarie.buffel@west-vlaanderen.be Telefoon Guido Decorte (gedeputeerde), Erik De Bisschop (Agentschap Wegen en Verkeer), Gerard Liefooghe Fax (Alveringem), Bart Vanweehaeghe (Avelgem), Lieven Vantieghem (Avelgem), Martine De Roo (Beernem), Rita Van Hollebeke (Beernem), Nico Germonprez (Blankenberge), Vincent Catry (Brugge), Vera Jonckheere (De Haan), Koen Putteman (Eandis), Catherine Lootens (Groen Licht Vlaanderen), Frederique Christiaens (Harelbeke), Yves De Bosscher (Harelbeke), Caroline Oost (Heuvelland), Jean- Pierre Geelhand de Merxem (Heuvelland), Fien Adriaen (Hooglede), Ann Vansteenkiste (Houthulst), Hein Lapauw (Ieper), Johan T'jonck (Infrax), Joost Cuvelier (Infrax), Dominiek Vandewiele (Leiedal), Ivan Verbouw (Knokke-Heist), Bram Van Acker (Kortemark), Filiep Verhelst (Kuurne), Dominiek Vancolen (Langemark-Poelkapelle), Tim Lucker (Ledegem), Elvire Vanysacker (Lendelede), Johan Vandamme (Menen), Filip Samoy (Moorslede), Erwin Cloet (Nieuwpoort), Jeroen Vandermarliere (Poperinge), Friedel Pas (Preventie Lichthinder vzw), Kristof Verhoest (Provinciebestuur West- Vlaanderen), Sarie Buffel (Provinciebestuur West-Vlaanderen), Martin Deman (Provinciebestuur West-Vlaanderen), Patrick Goussaert (Roeselare), Wesley Denecker (Roeselare), Johan Vulsteke (Vlaamse Landmaatschappij), Gilke Pee (Vlaamse Overheid), Ann Degroote (Wervik), Margo Swerts (WVI), Niek Deroo (WVI), Jeroen Verbeke (WVI), Filip Carrein (Zonnebeke) Verontschuldigd: Peter Norro (Provinciebestuur West-Vlaanderen, Kris De Smet (Provinciebestuur West- Vlaanderen), Jan Declerck (Alveringem), Chris Matton (Deerlijk), Bert Frits (Eandis), Jacques Maelfait (Harelbeke), Dirk Van Kerckhoven (Infrax), Stijn Remmerie (Ingelmunster), Nathalie Verbeke (Izegem), Caroline Maertens (Izegem), Mattias Lemiere (Koksijde), Wim Dewever (Kuurne), Lieven Vanbelleghem (Langemark-Poelkapelle), Joost Vanderhaeghe (Lichtervelde), Dirk Vanholme (Menen), Ward Gillis (Moorslede), Dave Mommerency (Oostende), Jacky Dereu (Oostende), Marleen Sierens (Pittem), Peter Clauwaert (POM), Tineke Vanduffel (Roeselare), Bryan Maelbrancke (Torhout), Frank Debeil (Vlaamse Landmaatschappij), Maarten Tavernier (Wevelgem), Alex Kerckaert (Wingene), Dirk Cardoen (Zonnebeke), Francis Claeys (Zonnebeke), Dirk Vandromme (Zwevegem), Christophe Calant (Zwevegem) AGENDA Verwelkoming door gedeputeerde Guido Decorte Lichtvisie gewestwegen, Erik De Bisschop - AWV Actieve markering, Paul Rutte Nederlandse Stichting voor Verlichtingskunde Vergelijking kostprijs energie, Dominiek Vandewiele WVI Alle presentaties zijn terug te vinden op de provinciale website: Provinciehuis Boeverbos Koning Leopold III-laan 41 B-8200 Sint-Andries Telefoon Fax

2 LICHTVISIE GEWESTWEGEN Erik De Bisschop, adviseur-ingenieur wegverlichting en signalisatie bij het Agentschap Wegen en Verkeer licht de draftversie van de nieuwe lichtvisie voor gewestwegen toe. De opmerkingen die zijn binnengekomen na de klankbordgroep op 14 feb. worden momenteel verwerkt en zijn dus nog niet opgenomen in deze versie. De lichtvisie gaat uit van: Geen verlichting tenzij en mits De lichtvisie dient als leidraad en hulpmiddel, niet als norm en heeft een tijdshorizon van 10 jaar. De lichtvisie is enkel van toepassing op nieuwe projecten. Dit is ofwel een nieuwe weginrichting of een volledig verouderde verlichting die moet vervangen worden. De lichtvisie bestaat uit verschillende onderdelen Waar is verlichting nodig Een beslissingsboom van 4 stappen geeft aan waar verlichting kan weggenomenmoet en niet moet voorzien worden. Het projectgebied wordt opgedeeld in segmenten volgens de 11 meest voorkomende gewestwegentypes. Wat zijn de eisen aan de verlichting Als er toch verlichting moet geplaatst worden, wordt aan de hand van algemene concepten en fiches voor de verschillende types wegen en kruispunten bepaald aan welke eisen de verlichting moet voldoen. Er zijn eisen wat betreft de masthoogte, de opstelling van de mast, de herkenbaarheid van de armaturen, de kleurtemperatuur, de plaatsing t.o.v. bomen, het vermijden van lichthinder, Ook wat betreft het gebruik van dimmen en doven is een concept opgesteld. De mogelijkheid om te dimmen/doven is sterk afhankelijk van de lokale omstandigheden en moet dus per segment of projectgebied overwogen worden. Dimmen of doven kan op verschillende manieren gebeuren: detectie, vaste tijdsinstellingen of een centraal managementsysteem. Fiches wegtypes en conflictpunten Voor 11 types gewestwegen is een fiche opgesteld. Van elk type wordt een beschrijving gegeven en wordt de lichtvisie ervoor toegelicht. Ook voor conflictpunten (kruispunten, oversteekplaatsen, schoolomgevingen en haltes openbaar vervoer) is een fiche opgemaakt. Tijdens de presentatie wordt dieper ingegaan op de fiche van de fietsweg/vrijliggend fietspad. Hierover is nog veel discussie, mogelijk worden er nog wijzigingen aangebracht. Momenteel stelt de visie voor fietswegen/vrijliggende fietspaden: geen verlichting tenzij het om een drukke route gaat (druk is >2000 fietsers per 24u). Aanliggende fietspaden zijn steeds verlicht. Een vrijliggend fietspad ligt op meer dan 2 meter van een weg zoniet betreft het een aanliggend fietspad.

3 Vragen en opmerkingen over de presentatie en over de lichtvisie De lichtvisie is enkel bedoeld voor nieuwe projecten of projecten waarbij de verlichting moet vervangen worden. Maar wat met bestaande wegen waar de verlichting in goede staat is, maar waar de gemeente graag wil veranderen; b.v. het regime? Waarom is hierover niets opgenomen in de visie? Waarom worden geen testgebieden onderzocht? AWV: Er is niet voldoende budget om alles (meteen?)bestaande wegverlichting te gaan veranderen vandaar de focus op nieuwe projecten en vervanging van verlichting. AWV heeft wel enkele testcase geanalyseerd. Hieruit blijkt dat de lichtvisie op een landelijke weg geen wijziging zou teweegbrengen. Bij een stedelijke verbindingsweg zou er bij het toepassen van de lichtvisie 20-30% minder lichtpunten voorzien worden. vandaar de focus op nieuwe projecten en vervanging van verlichting. Een aantal gemeenten wil graag de wegverlichting doven op hun wegen. Op het grondgebied van de gemeente bevinden zich ook gewestwegen. Kan de verlichting hier ook gedoofd worden? AWV: er zal moeten nagegaan worden of dit past binnen de lichtvisie en er moet een risicoevaluatie gebeuren. Hierna kan positief of negatief advies worden gegeven. De gemeente Zonnebeke geeft aan dat ze enkele maanden een dergelijke vraag hebben voorgelegd, maar nog steeds geen advies hebben gekregen. Het project is al opgestart en zonder positief advies durfde de gemeente de verlichting op de gewestwegen dus niet doven. Op de gemeentelijke wegen gebeurde dit echter wel. AWV wachtte op de goedgekeurde lichtvisie om advies te geven. Vragen tot advies mogen steeds gericht worden aan Erik De Bisschop. Wat met LEDverlichting? Vlaanderen zal LEDverlichting opnemen in haar standaardpakket voor de eigen verlichting. De gemeente mag LED verlichting gebruiken bij doortochten (samenwerkingsovereenkomst) indien OO5 gekeurd. Er is nog steeds onduidelijkheid over wie de factuur voor de openbare verlichting langs gewestwegen betaalt: gemeenten of het gewest? als er een overeenkomst/convenant is ondertekend, dan is hierin opgenomen dat de gemeente betaalt; als er geen overeenkomst is, dan is het op dit moment niet duidelijk wie betaalt. Dit moet nog uitgeklaard worden;.

4 Wwat de overgedragen provinciewegen betreft, betaalt de nieuwe eigenaar het verbruik. Met opmaak: Lettertype: Verdana, 9,5 pt Met opmaak: Standaard De gemeente Avelgem (5 landelijke dorpskernen, maar doorkruist met gewestwegen) geeft aan dat er langs de gewestwegen vooral oude verlichting staat. Het laatste jaar zijn de ouderhoudskosten voor deze verlichting met 25% gestegen. Wat brengt deze visie ons bij? De gemeente Heuvelland treedt deze mening bij en voegt er aan toe dat de visie niet zal zorgen voor minder verlichting. Het valt op dat de laatste jaren bij nieuwe verlichting op gewestwegen veel meer verlichtingsarmaturen worden geplaatst dan vroeger. Bijvoorbeeld op rotondes of op de kustbaan in de Haan. Moet hier opnieuw gewacht worden tot deze verlichting volledig verouderd is om hier iets aan te kunnen doen? Koen Putteman: het verlichtingsniveau is zeker lager dan enkele jaren geleden (de normen schrijven dit voor), soms lijkt het enkel of het niveau hoger ligt omdat soms meer armaturen nodig zijn om dit niveau te halen (bv. bij LED-verlichting of door omschakeling van geel naar wit licht) en zeker al om de eis tot gelijkvormige verlichting te verkrijgen De gemeente Harelbeke stelt de vraag wanneer het einddocument van de lichtvisie beschikbaar zal zijn en of de gemeentes hiervan op de hoogte zullen worden gebracht? De opmerkingen die na de klankbordgroep werden gegeven, worden momenteel verwerkt. Deze aanpassingen dienen nog door het studiebureau in de visie te worden verwerkt. In juni wordt de eindversie verwacht. De gemeente Langemark-Poelkapelle vraagt zich af of de ongevallencijfers gemonitord worden na de aanpassingen van de verlichting? AWV: voor autosnelwegen is 3 jaar gemonitord, de ongevallencijfers kennen een dalende tendens, zowel overdag als s nachts (waarbij de verlichting dus wordt gedoofd). Zit AWV mee aan tafel als masterplannen worden besproken vb. masterplan kust van Eandis? Dit zou wel aangewezen zijn omwille van de bepalende aanwezigheid bv. van de gewestelijke kustbaan. Kan AWV gebiedsgerichte visie voor bestaande gebieden bekijken? Zou het bv. niet mogelijk zijn om een volledige gewestweg eens als case/proefproject uit te werken m.b.t de toepassing van de lichtvisie bv. in de hogervermelde gemeenten die gebiedsgericht hieromtrent willen werken (Zonnebeke, Ieper, Heuvelland) of bij de opmaak van het masterplan kust? Conclusie: Op de lichtvisie zoals die nu voorligt, zijn weinig opmerkingen. Het kennisplatform vindt het wel een gemiste kans dat er niets wordt gezegd over bestaande verlichting langs gewestwegen. Hier is nood aan een uitgewerkte strategie m.b.t de implementatie van de visie.

5 De leden van het Kennisplatform krijgen de kans om tot vrijdag 8 mei hun opmerkingen door te geven. Deze zullen gebundeld worden doorgestuurd aan AWV. De powerpoint wordt hiertoe ter beschikking gesteld. ACTIEVE MARKERING Paul Rutte, project manager bij de Provincie Noord-Holland (Nederland), stelt de mogelijkheden van actieve markeringen voor (zie presentatie). De provincie Noord-Holland loopt in Europa voorop bij de toepassing van actieve markering. De Nederlandse Stichting voor Verlichtingskunde herzag recent de aanbeveling Actieve Markering. De richtlijn kan besteld worden bij de NSVV en kost bij 112,50 euro (korting bij aankoop meerdere exemplaren). De aanbeveling stelt volgende voorkeursrangorde voor bij de keuze van openbare verlichting: 1. geen verlichting 2. actieve markering 3. dimbare installatie 4. niet dimbare installatie Er zijn 2 types actieve markering beschikbaar: een bedrade versie en een draadloze met zonnepanelen. Bij een hogere omgevingsverlichting is de bedrade versie meest aan te raden (= meer krachtige lichtbron). De gemiddelde kostprijs van 1 LED-puntarmatuur is 80 euro. De levensduur is 8 tot 10 jaar. Tijdens de presentatie werd een unit doorgegeven van de firma ITS (zie website De verlichtingsunitsarmaturen worden om de 15m geplaatst. De unitarmatuur wordt in de weg geplaatst (gelijmd) en steekt maximum 1 cm uit de grond en magogen overreden worden. Om de armatuur te plaatsen en te vervangen moet een gat geboord worden in de weg. Als niet in de weg zelf maar in de berm wordt verlicht, krijg je een vreemd resultaat en is het niet altijd duidelijk waar de weg loopt. Ook rode paaltjes/lichten zijn minder aan te raden, aangezien de weggebruiker rood associeert met gevaar. Verder moet de hellingsgraad van de weg lager zijn dan 7. Vragen en opmerkingen over de presentatie Catherine Lootens: bestaan er al modellen die gebruik maken van supercaps? (supercapacitors : energiecellen die in korte tijd zeer grote hoeveelheden energie kunnen opslaan en vrijgeven). Met opmaak: Lettertype: Vet, Onderstrepen

6 dhr. Rutte: Supercaps hebben een langere autonomie maar hebben ook grotere vermogens nodig om op te laden. Ze zijn dus minder geschikt voor deze toepassing maar eerder voor toepassingen waar gedurende zeer korte tijd een hoog vermogen nodig is. Friedel Pas: de vzw Preventie Lichthinder is grote voorstander van actieve markering. Dit systeem is ook goed te gebruiken langs autosnelwegen. Kan actieve markering ook niet meer opgenomen worden in de nieuwe lichtvisie voor gewestwegen? dhr. Rutte: ik wil gerust mijn advies geven op de nieuwe lichtvisie wat betreft actieve markering Avelgem: is het systeem ook bruikbaar op landelijke wegen waar modder ligt? En wat bij sneeuw? dhr Rutte: wij gebruiken ook actieve markering langs landelijke wegen en er zijn nog geen problemen gemeld met modder. Ook sneeuw is geen probleem, als alles wit ligt is er net minder licht nodig. Welke belijning wordt gebruikt bij actieve markering? dhr. Rutte: In Nederland gebruiken we verf met glasparels in. De verlichtingsunits dienen wel naast de belijning te worden geplaatst, anders wordt er over de units gespoten. Kan actieve markering ook gebruikt worden op een smalle weg zonder belijning? dhr. Rutte: we hebben hier nog geen ervaring mee. Dit zou best eerst gesimuleerd worden. In principe is het wel mogelijk. De markering wordt dan best langs beide kanten van de weg geplaatst. Er moet ook worden opgelet dat er nog plaats genoeg is om opzij te gaan want een automobilist zal normaal gezien niet op de armaturen rijden. Eandis: wij hebben geen problemen met dit systeem, maar vragen ons af of dit nog openbare verlichting is, behoort dit nog tot onze opdracht (die wettelijk bepaald is) of behoort dit tot de weginfrastructuur zelf? We doen wel onderzoek naar dit systeem. Infrax stelt zich dezelfde vragen. Conclusie: Er is veel interesse in dit systeem. Er zal worden nagegaan of in West-Vlaanderen een pilootproject kan worden opgezet met actieve markering eventueel via een Europees project. Ervaring is er misschien ook in Frankrijk.

7 VERGELIJKING KOSTPRIJS ENERGIE Dominiek Vandewiele van de Intercommunale Leiedal vergelijkt op vraag van een aantal leden van het kennisplatform de facturen voor openbare verlichting (zie presentatie ). Analyse van de energiefactuur: 8 gemeenten stuurden hun factuur door, deze facturen werden geanalyseerd. De facturen werden opgesplitst per onderdeel van energiekost: leveranciersprijs- transport & distributie BTW, belastingen, heffingen & toeslagen. De leveranciersprijs is goed voor 32% van de factuur, gemiddeld betaalde een gemeente in 2013 hiervoor 66,626 euro per MWh (zonder BTW). De duurste gemeente betaalde 11,6 euro per MWh meer dan het gemiddelde, de goedkoopste 3,7 euro minder. De verschillen in de leveranciersprijs worden bepaald door de leverancier, de markt, het aankoopmoment en de aankoopformule. Het aankoopmoment en de aankoopformule zijn het belangrijkst in de prijsvorming. Er is meestal een tarief voor normale uren (dagtarief) en voor stille uren (nachttarief), de verdeling op jaarbasis hiervan is 20% dag en 80% nacht. Transport en distributie is goed voor 48% van de factuur. Het gemiddelde voor 2013 was 98,422 euro. 20% van de factuur is voor de BTW, belastingen, heffingen en toeslagen. De totale energiefactuur is dus de som van verschillende posten. Openbare verlichting is niet goedkoop: gemiddeld 20,7 cent/kwh, evenveel als gewone laagspanning voor gebouwen. De energiefactuur van de verschillende gemeenten verschilt onderling maximaal 10%, de variatie blijkt beperkter dan verwacht. Hoe krijg je de energiefactuur omlaag: lagere energieprijs bedingen (minder garantie op succes en slechts 25% van de factuur is onderhandelbaar) minder verbruiken (meest garantie op succes, impact op 100% van de factuur).. In de presentatie zijn een aantal mogelijke scenario s berekend om na te gaan hoe een lager verbruik gerealiseerd kan worden, gebaseerd op best practises die in eerdere sessies van het Kennisplatform aan bod kwamen: lagere prijs bedingen, doven, dimmen, verminderen lichtpunten, Belangrijk is ook om, bij concrete projecten, rekening te houden met de investerings- en vervangingskost (TCO of Total Cost of Ownerschip). Dit zat niet in deze oefening. VOLGENDE VERGADERING De volgende bijeenkomst van het kennisplatform gaat door op dinsdag 23 september 2014 om 9u30.

8 Op deze vergadering brengen we onder andere 2 ervaringen van gemeenten die beslist hebben (een deel) van hun verlichting te doven. Ook worden opnieuw 2 dossiers van monumentverlichting toegelicht.