Presentatie 'gevoelige stofjes' Inleiding. Slot. Joost Mertens 6. Inleiding. 34% tot 70% van patiënten met sociale angst stoornis

Transcriptie

1 Gevoelige Stofje Neurotranmitter en hun afwijkingen in Depreie En Angttoornien (achtergronden, agnotiek & behandeling), pychiater 2 Depreie & Angt Epidemiologie athogenee ychogenee Behandeling Farmacotherapie Therapietrouw Slot 3 Getopt met hobby Mijnheer J Sind enige weken beroerd ochtend optaan met knoop in de maag aniekaanvallen Slecht lapen Kan zich niet concentreren iekeren 4 Depreie: Anhedonie Somberheid ychomotoriek of Cognitieve ymptomen Vegetatieve klachten Eetlut Slaapproblemen Sekuele functietoorni Angttoornien Kern: paniekaanvallen Speciefieke of apecifieke angt Gegeneralieerde angt Vegetatieve ymptomen Zweten Slaaptoornien Lichamelijke klachten Depreie en angtklachten 5 60 % Angttoorni Depreie: 72 % piekert 62 % angtklachten 42 % lichamelijke angtklachten 29 % paniek aanvallen Fawcett J, Kravitz; J Clin ych 1983 Angttoornien en depreie 6 Veel patiënten met angttoornien hebben een depreie op een moment tijden hun leven 48% van patiënten met TSD ottraumatiche tre toorni Sociale angt toorni 34% tot 70% van patiënten met ociale angt toorni Depreie aniektorni OCD Tot wel 65% van patiënten met paniektoorni* GAS 42% van patiënten met generalierde angt toorni 67% van patiënten met obeive-compulive toorni Brawman-Mintzer 1993; Ramuen 1992; Stein 2000; Van Ameringen 1991; Wittchen JBC Merten, pychiater 1

2 7 Wat i dat? Depreie 5-7% > Unipolair Seizoen gebonden depreie Stemmingtoornien Atypiche depreie Manie Bipolair Bipolair 1% = 8 Stemmingtoorni in Nederland: Afgelopen jaar: Depreie i.e.z. 5,8 % Dythymie: 2,3 % Alle: 7,6 % Ooit in het leven: Depreie 15,4 % Dythymie 6,3 % Alle: 19,0 % Volwaen Nederlander e per jaar voor het eert depreie krijgen: 2,7 %! Kotbare ziekte: ychich: 4,9 mln (14%) Hart & vaat: 3,6 mln (11%) (Nemei tue, uit Trimbo kengetallen GGZ 2005) Angttoornien DSM-IV 9 Wat i dat? aniektoorni Zonder Af 3-4% > aniektoornien / fobie aniektoorni Met Af Angttoornien Fobieën: Sociale Fobie Specifieke Fobie: Vliegangt Clautro- Hoogte- Storm- Dier- Injectie- Bloed- 5-10% >> Andere angttoornien Dwangtoorni Continuüm van klacht naar yndroom Gegeneralieerde Angt toorni 2-5% > 11 Surmenage iekeren Aanpaingtoorni Slechter lapen Spanning, Maagklachten, Werktre, Genieten minder DERESSIE!! Geagiteerd, Slaap- en eettoorni, Lichamelijke klacht, emotioneel Somber, Anhedonie, Leeg, Schuld, Suicidaal, enz. 10 A: Somberheid en/of anhedonie, plu aanvullende ymptomen zoal ϕ Gedeprimeerdheid ϕ Gedaalde belangtelling ϕ Eettoornien met bijv. gewichtverlie ϕ activiteitenniveau ϕ Moe/dagchommeling ϕ Gevoel van chuld, hulpelooheid, bezorgdheid, en/of vree ϕ Suïcidaliteit Angttoorni DSM-IV 12 Angttoorni A: Overmatige Angt/Zorg B: Moeite controle A C: Aanvullende ymptomen zoal Rutelooheid of opwinng. Snel vermoeid zijn. Concentratie- of geheugenproblemen. Irritatie. Spierpanningen. Slaapproblemen JBC Merten, pychiater 2

3 ygid ychiche ymptomen: gy Somberheid Geïrriteerdheid Angt/ nervoiteit Verminderde concentratie Verminderde interee en motivatie Niet kunnen genieten Verminderd plezier Hypergevoelig voor afwijzing en kritiek erfectionime Gedrag ymptomen: Beluitelooheid eimime, wanhoop Hulpelooheid Negatieve gedachten Getret gevoel Lage zelfwaardering Schuld Gedachten aan dood of uicide Gedachten om andere menen te kweten gy Huilbuien Interperoonlijk conflict Woedeaanvallen, uitbartingen Vermijng angt inducerende ituatie Verminderde productiviteit Sociaal terugtrekken Vermijng van emotionele en ekuele intimiteit Caane, Fava M, J.ychoom.Re., 2002 Caane, Fava M, J.ychoom.Re., idg y 14 Depreie & Angt Lichamelijke ymptomen: Moe Loden gevoel in armen en benen Slaaptoorni, tekort Slaaptoorni, teveel Verminderde eetlut Gewichtverlie Eetbuien gewichttoename Verminderde tijd voor hobby', toppen met hobby' Ontwikkelen van rituelen, dwang Werkverlaving Verlaving aan middelen Victimiatie Suïcidaal gedrag Agreief gedrag Fore overlap ymptomen Fore comorbiteit Libidoverlie, opwinngtoorni Erectietoorni Verminderd orgame Hoofdpijnen Spierpanning Maagklachten Hartkloppingen Huid- en neurologiche klachten idg y Caane, Fava M, J.ychoom.Re., 2002 Het Brein. gy Brein, angt en depreie Depreie: vertoord evenwicht tam ëncefalon FC met duidelijke vermindering frontale activiteit 100 miljard zenuwcellen 1 cel 100 andere cellen 1013 ynapen Ontelbare neuronale patronen lu modulatie door neurotranmitter, receptoren (verchillen in aantal en gevoeligheid) 3% lichaamgewicht, 20% zuurtofgebruik Angt: ëncefalon (amygdala hippocampu) activatie tam (Autonome Zenuwtelel ympaticu) gy Brein = Zeer latich JBC Merten, pychiater

4 athogenee 19 traumatiering ychologiche concepten Agreiemodel Verlie van object Cognitief model Biologiche concepten Amine hypothee Genetica Stre: Vroege 20 Vroeg verlie Erfelijkheid Gelacht (hormonen?) Affectief temperament Vertoring Limbich ëncefaal FC circuit Streoren Neurotranmitter Eigen adaptatie van figuur uit Kaplan & Saddock Neurotranmitter en gedrag Depreie en neurotranmitter 21 Motivatie Dopamine aandrift Noradrenaline vigilantie Serotonine impuliviteit Angt en Irritatie Eetlut, ex, aggreie Stemming, emotie, cognitieve functie 22 Noradrenerg: rojectie amygdala en hippocampu: emotioneel geheugen & tre enitizatie Meale Frontale Cortex (FC): doelzoekend gedrag, beloning Dopaminerg 4 banen, waarvan 2 bij depreie: Meolymbich meocorticaal Serotonerg Stam FC en ëncefale tructuren Reguleert Slaap Eetlut Lichaamtemperatuur Metabolime Libido Remt Agreie Acute tre: 5Ht, chroniche tre 5Ht Serotonerg yteem Neurotranmitter en angt 23 Uit Loonen: Het beweeglijke brein 24 Serotonerg 5HT 2α : angt 5HT 1α : angt Belangrijk: hippocampu amygdala: waardering ignaal repon Via cortocoteroïden: BDNF Noradrenerg Locu Coeruleu: vigilantie activatie ympatiche AZS gewaarworng angt O.a. verhoogd bij TSD JBC Merten, pychiater 4

5 behandelmogelijkheden 25 raten : ychotherapie Cognitieve gedragtherapie Interperoonlijke therapie Analye e.d. Andere: Slaapdeprivatie Lichttherapie Algemene adviezen (bijv. Sport, laap) illen : 21 antidepreiva (in 4 klaen ) TCA SSRI SNRI Naa Divere richtlijnen AA CBO NHG Multiciplinair Angttoorni behandelmogelijkheden 26 raten : ychotherapie Cognitieve gedragtherapie Expoure EMDR illen : SSRI Benzoazepinen Diveren O.a. B-blokker bupiron Geen duidelijke richtlijn Behandeltrategie bij angt Mecatie: mogelijkheden BEHANDEL BEHANDEL ANTIDERESSIVA ANIEKAANVALLEN LICHAMELIJKE AANDOENING? SYCHOACTIEVE STOF? + EXOSURE DERESSIE? VERMIJDING? C.G.T. ANTIDERESSIVA BENZODIAZEINEN 28 5HT ANTAGONIST/ SNRI A2/HT2/HT3 TCA Lithium T 3 / T 4 Stimulantia 5HT 1A Antagoniten Antipychotica SNRI SSRI NDRI SSRI en angttoornien 29 meet? SSRI eerte keu Geen duidelijk klinich ondercheid Wel in potentie en electiviteit en interactie Cyp2D6: fluoxetine, paroxetine, fluvoxamine Allen kan op interactie met NSAID Allen riico op hyponatriëmie, paroxetine het Farmacotherapie 30 Farmacotherapeutich verklaringmodel: primair effect Auto receptor blokkade Aanvoer (Triptofaan) Afbraak (MAOI) Heropname (SSRI / TCA) JBC Merten, pychiater 5

6 Farmacotherapie: receptoren Farmacotherapie: erotonine % in argentaffine en enterochromaffine cellen in wand maag-darmkanaal: contractie glad pierweefel: Diarree, hoofdpijn en mielijkheid Thrombocyten (aggregatie tolling) Centraal (2%): temming (angt), laap, braakreflex en pijnperceptie 7 ubtypen 5-HT receptoren 5-HT 1a : remt potynaptich neuron (hyppocampu) 5-HT 2 : vergroten prikkelbaarheid neuronale membraan: voorherenen (laap-waakritme, eetlut) Serotonerg yndroom Farmacotherapie 33 Angt Mielijk Doi verlagen Angt voor controleverlie Rutelooheid Spierchokje Slapelooheid arrhee agitatie Benzo geven Koort Verwardheid Hyperreflexie Acatheie Tachycare aphoree Inturen!! Incoornatie Ataxie Dypnoe Hypo/hypertenie Tandrad Mydriai (emi)coma 34 Farmacon werkt pa na Juit gebruik door patiënt Juite paway door de lever Cytochroom 450 3A4: TCA 2D6: o.a. fluoxetine en paroxetine (eigen inhibitie) Juit effect op het brein Geen enkel voorhand aanwijzing welk middel werkt. Vuitregel: % Swinkel en De Jonghe 2002 Farmacotherapie & therapietrouw 35 Maanden van behandeling In een onderzoek naar adherentie, Stopten 28% van de patienten in de eerte maand met hun behandeling met antidepreiva atienten e behandeling volhoudent (%) % 65.2% 56.1% 48.8% atienten e binnen 2 maanden toppen hebben 25% kan op terugval (AHCR) Lin 1995; Depreion in rimary Care, 2 (AHCR) Therapietrouw & reultaat 36 Normaliteit Symptoom Syndroom Acute behandeling Remiie o Voortzetten / completeren Hertel X o X o Onderhoud behandeling 30-60% (6-12 weken) (4-9 maanden) (1 of meer jaren) Kupfer 1991; Depreion in rimary Care, 2 (AHCR) JBC Merten, pychiater 6

7 Therapietrouw 37 Factoren e TT bij depreie beïnvloeden: Kenmerken van de depreie: Concentratieverlie Hopelooheid Hulpelooheid chuldgevoelen Terugtrekgedrag Kenmerken van antidepreiva Bijwerkingen < werking Kenmerken van het voorchrift Kenmerken van de patiënten Opvattingen van patiënten over ziekte en gezondheid Kenmerken van de arten Neiging TT te overchatten, TT neemt af met behandeling Vergouwen et al., NTvG 2002 Therapietrouw 38 Therapietrouw bevorderend 1. Wijzigen kenmerken van het therapeutich regime 2. Geven van informatie en gezondheidvoorlichting 3. Het verkrijgen van ociale teun 4. Het gebruik maken van meer therapeutiche of motiverende trategieën 5. Het gebruik maken van herinnering- of oproep trategieën. Uit Richtlijnen ter bevordering van therapietrouw, Hoofdtuk 9 Therapietrouw 39 Onderzoek toonde aan dat Niet hielp Inzet praktijkverpleegkunge Informatiefolder ec Extra aandacht ec Vergouwen et al., NTvG 2002 Wel hielp Uitgebreide begeleing door V met aandacht voor Routine Houng t.o.v. therapie Voorlichting Betrekken familie Een programma met o.a. Uitgebreide training HA Samenwerking met pychiater / pycholoog Samenvatting 40 Stemming = dagelijk proce lichaam & geet Goede temming belangrijk, goed hertel temming belangrijk voor prognoe lichaam én geet! Wee du niet nel tevreden Vragen zijn welkom 41 JBC Merten, pychiater 7