Presentatie 'gevoelige stofjes' Inleiding. Slot. Joost Mertens 6. Inleiding. 34% tot 70% van patiënten met sociale angst stoornis
|
|
- Louisa Peeters
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Gevoelige Stofjes Neurotransmitters en hun afwijkingen in Depressie En (achtergronden, diagnostiek & behandeling) Joost Mertens, psychiater Joost Mertens 2 Depressie & Angst ψ Epidemiologie ψ Pathogenese ψ Psychogenese Behandeling ψ Farmacotherapie ψ Therapietrouw Slot Joost Mertens 3 ψ Gestopt met hobby Mijnheer J ψ Sinds enige weken beroerd ψ s ochtends opstaan met knoop in de maag ψ Paniekaanvallen ψ Slecht slapen ψ Kan zich niet concentreren ψ Piekeren Joost Mertens 4 Depressie: ψ Anhedonie ψ Somberheid ψ Psychomotoriek of ψ Cognitieve symptomen ψ Vegetatieve klachten Eetlust Slaapproblemen Seksuele functiestoornis ψ Kern: paniekaanvallen ψ Speciefieke of aspecifieke angst ψ Gegeneraliseerde angst ψ Vegetatieve symptomen Zweten Slaapstoornissen Lichamelijke klachten Depressie en angstklachten Joost Mertens 5 60 % Angststoornis Depressie: 72 % piekert 62 % angstklachten 42 % lichamelijke angstklachten 29 % paniek aanvallen Fawcett J, Kravitz; J Clin Psych 1983 en depressie Joost Mertens 6 Veel patiënten met angststoornissen hebben een depressie op een moment tijdens hun leven 48% van patiënten met PTSD Posttraumatische stress stoornis Sociale angst stoornis 34% tot 70% van patiënten met sociale angst stoornis Depressie Paniekstornis OCD Tot wel 65% van patiënten met paniekstoornis* GAS 42% van patiënten met generaliserde angst stoornis 67% van patiënten met obsessive-compulsive stoornis Brawman-Mintzer 1993; Rasmussen 1992; Stein 2000; Van Ameringen 1991; Wittchen JBC Mertens, psychiater 1
2 Joost Mertens 7 Wat is dat? Depressie 5-7% > Unipolair Seizoens gebonden depressie Stemmingsstoornissen Atypische depressie Manie Bipolair Bipolair 1% = Joost Mertens 8 Stemmingsstoornis in Nederland: ψ Afgelopen jaar: Depressie i.e.z. 5,8 % Dysthymie: 2,3 % Alles: 7,6 % ψ Ooit in het leven: Depressie 15,4 % Dysthymie 6,3 % Alles: 19,0 % Volwassen Nederlanders die per jaar voor het eerst depressie krijgen: 2,7 %! Kostbare ziekte: ψ Psychisch: 4,9 mln (14%) ψ Hart & vaat: 3,6 mln (11%) (Nemesis studie, uit Trimbos kengetallen GGZ 2005) DSM-IV Joost Mertens 9 Wat is dat? Paniekstoornis Zonder Af 3-4% > Paniekstoornissen / fobie Paniekstoornis Met Af Fobieën: Sociale Fobie Specifieke Fobie: Vliegangst Claustro- Hoogte- Storm- Dier- Injectie- Bloed- 5-10% >> Andere angststoornissen Dwangstoornis Continuüm van klacht naar syndroom Gegeneraliseerde Angst stoornis 2-5% > Joost Mertens 11 Surmenage Piekeren Aanpassingsstoornis Slechter slapen Spanning, Maagklachten, Werkstress, Genieten minder DEPRESSIE!! Geagiteerd, Slaap- en eetstoornis, Lichamelijke klacht, emotioneel Somber, Anhedonie, Leeg, Schuld, Suicidaal, enz. Joost Mertens 10 A: Somberheid en/of anhedonie, plus aanvullende symptomen zoals ϕ Gedeprimeerdheid ϕ Gedaalde belangstelling ϕ Eetstoornissen met bijv. gewichtsverlies ϕ activiteitenniveau ϕ Moe/dagschommeling ϕ Gevoel van schuld, hulpeloosheid, bezorgdheid, en/of vrees ϕ Suïcidaliteit Angststoornis DSM-IV Joost Mertens 12 Angststoornis A: Overmatige Angst/Zorg B: Moeite controle A C: Aanvullende symptomen zoals ψ Rusteloosheid of opwinding. ψ Snel vermoeid zijn. ψ Concentratie- of geheugenproblemen. ψ Irritatie. ψ Spierspanningen. ψ Slaapproblemen JBC Mertens, psychiater 2
3 Psychische symptomen: Joost Mertens 13 ψ Somberheid ψ Geïrriteerdheid ψ Angst/ nervositeit ψ Verminderde concentratie ψ Verminderde interesse en motivatie ψ Niet kunnen genieten ψ Verminderd plezier ψ Hypergevoelig voor afwijzing en kritiek ψ Perfectionisme Lichamelijke symptomen: ψ Besluiteloosheid ψ Pessimisme, wanhoop ψ Hulpeloosheid ψ Negatieve gedachten ψ Gestresst gevoel ψ Lage zelfwaardering ψ Schuld ψ Gedachten aan dood of suicide ψ Gedachten om andere mensen te kwetsen Cassane P, Fava M, J.Psychosom.Res., 2002 Joost Mertens 15 ψ Moe ψ Loden gevoel in armen en benen ψ Slaapstoornis, tekort ψ Slaapstoornis, teveel ψ Verminderde eetlust ψ Gewichtsverlies ψ Eetbuien ψ gewichtstoename ψ Libidoverlies, opwindingsstoornis ψ Erectiestoornis ψ Verminderd orgasme ψ Hoofdpijnen ψ Spierspanning ψ Maagklachten ψ Hartkloppingen ψ Huid- en neurologische klachten Cassane P, Fava M, J.Psychosom.Res., 2002 Gedrag symptomen: Joost Mertens 14 ψ Huilbuien ψ Interpersoonlijk conflict ψ Woedeaanvallen, uitbarstingen ψ Vermijding angst inducerende situaties ψ Verminderde productiviteit ψ Sociaal terugtrekken ψ Vermijding van emotionele en seksuele intimiteit Depressie & Angst ψ Verminderde tijd voor hobby's, stoppen met hobby's ψ Ontwikkelen van rituelen, dwang ψ Werkverslaving ψ Verslaving aan middelen ψ Victimisatie ψ Suïcidaal gedrag ψ Agressief gedrag Cassane P, Fava M, J.Psychosom.Res., 2002 Joost Mertens 16 Forse overlap symptomen Forse comorbiditeit Het Brein. Brein, angst en depressie Joost Mertens 17 Brein = Zeer Plastisch 100 miljard zenuwcellen 1 cel 100 andere cellen synapsen Ontelbare neuronale patronen Plus modulatie door neurotransmitters, receptoren (verschillen in aantal en gevoeligheid) 3% lichaamsgewicht, 20% zuurstofgebruik Joost Mertens 18 Depressie: verstoord evenwicht stam diëncefalon PFC met duidelijke vermindering frontale activiteit Angst: diëncefalon (amygdala hippocampus) activatie stam (Autonome Zenuwstelsel sympaticus) JBC Mertens, psychiater 3
4 Pathogenese Joost Mertens 19 traumatisering Psychologische concepten ψ Agressiemodel ψ Verlies van object ψ Cognitief model Biologische concepten ψ Amine hypothese ψ Genetica ψ Stress: Vroege Joost Mertens 20 Vroeg verlies Erfelijkheid Geslacht (hormonen?) Affectief temperament Verstoring Limbisch diëncefaal PFC circuit Stressoren Neurotransmitters Eigen adaptatie van figuur uit Kaplan & Saddock Neurotransmitters en gedrag Depressie en neurotransmitters Joost Mertens 21 Motivatie Dopamine aandrift Noradrenaline vigilantie Serotonine impulsiviteit Angst en Irritatie Eetlust, sex, aggressie Stemming, emotie, cognitieve functies Joost Mertens 22 Noradrenerg: ψ Projectie amygdala en hippocampus: emotioneel geheugen & stress sensitizatie ψ Mediale Frontale Cortex (PFC): doelzoekend gedrag, beloning Dopaminerg ψ 4 banen, waarvan 2 bij depressie: Mesolymbisch mesocorticaal Serotonerg ψ Stam PFC en diëncefale structuren ψ Reguleert Slaap Eetlust Lichaamstemperatuur Metabolisme Libido ψ Remt Agressie ψ Acute stress: 5Ht, chronische stress 5Ht Serotonerg systeem Neurotransmitters en angst Joost Mertens 23 Uit Loonen: Het beweeglijke brein Joost Mertens 24 Serotonerg ψ 5HT 2α : angst ψ 5HT 1α : angst ψ Belangrijk: hippocampus amygdala: waardering signaal respons ψ Via cortocosteroïden: BDNF Noradrenerg ψ Locus Coeruleus: vigilantie activatie sympatische AZS gewaarwording angst ψ O.a. verhoogd bij PTSD JBC Mertens, psychiater 4
5 behandelmogelijkheden Joost Mertens 25 Praten : ψ Psychotherapie Cognitieve gedragstherapie Interpersoonlijke therapie Analyse e.d. ψ Andere: Slaapdeprivatie Lichttherapie Algemene adviezen (bijv. Sport, slaap) Pillen : ψ 21 antidepressiva (in 4 klassen ) TCA SSRI SNRI Nassa ψ Diverse richtlijnen APA CBO NHG Multidisciplinair Angststoornis behandelmogelijkheden Joost Mertens 26 Praten : ψ Psychotherapie Cognitieve gedragstherapie Exposure EMDR Pillen : ψ SSRI s ψ Benzodiazepinen ψ Diversen O.a. B-blokkers buspiron Geen duidelijke richtlijn Behandelstrategie bij angst Medicatie: mogelijkheden BEHANDEL BEHANDEL ANTIDEPRESSIVA PANIEKAANVALLEN LICHAMELIJKE AANDOENING? PSYCHOACTIEVE STOF? + EXPOSURE DEPRESSIE? VERMIJDING? C.G.T. ANTIDEPRESSIVA BENZODIAZEPINEN Joost Mertens 28 5HT ANTAGONIST/ SNRI A2/HT2/HT3 TCA Lithium T 3 / T 4 Stimulantia 5HT 1A Antagonisten Antipsychotica SNRI SSRI NDRI SSRI s en angststoornissen Joost Mertens 29 meest? SSRI s eerste keus Geen duidelijk klinisch onderscheid ψ Wel in potentie en selectiviteit en interacties ψ Cyp2D6: fluoxetine, paroxetine, fluvoxamine ψ Allen kans op interactie met NSAID s ψ Allen risico op hyponatriëmie, paroxetine het Farmacotherapie Joost Mertens 30 Farmacotherapeutisch verklaringsmodel: primair effect Auto receptor blokkade Aanvoer (Triptofaan) Afbraak (MAOI) Heropname (SSRI / TCA) JBC Mertens, psychiater 5
6 Farmacotherapie: receptoren Farmacotherapie: serotonine Joost Mertens 31 Joost Mertens 32 90% in argentaffine en enterochromaffine cellen in wand maag-darmkanaal: contractie glad spierweefsel: ψ Diarree, hoofdpijn en misselijkheid Thrombocyten (aggregatie stolling) Centraal (2%): ψ stemming (angst), slaap, braakreflex en pijnperceptie 7 subtypen 5-HT receptoren ψ 5-HT 1a : remt postsynaptisch neuron (hyppocampus) ψ 5-HT 2 : vergroten prikkelbaarheid neuronale membraan: voorhersenen (slaap-waakritme, eetlust) Serotonerg syndroom Farmacotherapie Joost Mertens 33 Angst Misselijk Dosis verlagen Angst voor controleverlies Rusteloosheid Spierschokjes Slapeloosheid diarrhee agitatie Benzo geven Koorts Verwardheid Hyperreflexie Acathesie Tachycardie diaphorese Insturen!! Incoordinatie Ataxie Dyspnoe Hypo/hypertensie Tandrad Mydriasis (semi)coma Joost Mertens 34 Farmacon werkt pas na ψ Juist gebruik door patiënt ψ Juiste passway door de lever Cytochroom P450 3A4: TCA s 2D6: o.a. fluoxetine en paroxetine (eigen inhibitie) ψ Juist effect op het brein Geen enkel voorshands aanwijzing welk middel werkt. Vuistregel: % Swinkels en De Jonghe 2002 Farmacotherapie & therapietrouw Joost Mertens 35 Maanden van behandeling In een onderzoek naar adherentie, Stopten 28% van de patienten in de eerste maand met hun behandeling met antidepressiva Patienten die behandeling volhoudent (%) % 65.2% 56.1% 48.8% Patienten die binnen 2 maanden stoppen hebben 25% kans op terugval (AHCPR) Lin 1995; Depression in Primary Care, 2 (AHCPR) Therapietrouw & resultaat Joost Mertens 36 Normaliteit Symptoom Syndroom Acute behandeling Remissie o Voortzetten / completeren Herstel X o X o Onderhouds behandeling 30-60% (6-12 weken) (4-9 maanden) (1 of meer jaren) Kupfer 1991; Depression in Primary Care, 2 (AHCPR) JBC Mertens, psychiater 6
7 Therapietrouw Joost Mertens 37 Factoren die TT bij depressie beïnvloeden: Kenmerken van de depressie: ψ Concentratieverlies ψ Hopeloosheid ψ Hulpeloosheid ψ schuldgevoelens ψ Terugtrekgedrag Kenmerken van antidepressiva ψ Bijwerkingen < werking Kenmerken van het voorschrift Kenmerken van de patiënten ψ Opvattingen van patiënten over ziekte en gezondheid Kenmerken van de artsen ψ Neiging TT te overschatten, TT neemt af met behandeling Vergouwen et al., NTvG 2002 Therapietrouw Joost Mertens 38 Therapietrouw bevorderend 1. Wijzigen kenmerken van het therapeutisch regime 2. Geven van informatie en gezondheidsvoorlichting 3. Het verkrijgen van sociale steun 4. Het gebruik maken van meer therapeutische of motiverende strategieën 5. Het gebruik maken van herinnerings- of oproep strategieën. Uit Richtlijnen ter bevordering van therapietrouw, Hoofdstuk 9 Therapietrouw Joost Mertens 39 Onderzoek toonde aan dat Niet hielp ψ Inzet praktijkverpleegkundige ψ Informatiefolder sec ψ Extra aandacht sec Vergouwen et al., NTvG 2002 Wel hielp ψ Uitgebreide begeleiding door PVP met aandacht voor Routine Houding t.o.v. therapie Voorlichting Betrekken familie ψ Een programma met o.a. Uitgebreide training HA ψ Samenwerking met psychiater / psycholoog Samenvatting Joost Mertens 40 Stemming = dagelijks proces lichaam & geest Goede stemming belangrijk, goed herstel stemming belangrijk voor prognose lichaam én geest! Wees dus niet snel tevreden Vragen zijn welkom Joost Mertens 41 JBC Mertens, psychiater 7
Presentatie 'gevoelige stofjes' Inleiding. Slot. Joost Mertens 6. Inleiding. 34% tot 70% van patiënten met sociale angst stoornis
Gevoelige Stofje Neurotranmitter en hun afwijkingen in Depreie En Angttoornien (achtergronden, agnotiek & behandeling), pychiater 2 Depreie & Angt Epidemiologie athogenee ychogenee Behandeling Farmacotherapie
Nadere informatieStemmingsstoornissen bij de ziekte van Parkinson
Stemmingsstoornissen bij de ziekte van Parkinson Maastricht, 9 mei 2017 Dr. A.F.G. Leentjens, psychiater Afdeling Psychiatrie MUMC 1951-2014 1926-2002 Inhoud Depressieve klachten -wat is een depressie?
Nadere informatieDepressies en angststoornissen - Net zo vaak samen als apart. Prof.dr. W.A. Nolen UMC Groningen
Depressies en angststoornissen - Net zo vaak samen als apart Prof.dr. W.A. Nolen UMC Groningen NESDA - Verschillende cohorten Vanuit NEMESIS (303) Vanuit ARIADNE (261) 1 e lijn (1611) Met huidige depressie/angststoornis
Nadere informatieDepressie en angst bij de ziekte van Parkinson Rianne van Gool Verpleegkundig specialist
Depressie en angst bij de ziekte van Parkinson Rianne van Gool Verpleegkundig specialist Dopamine Ziekte van Parkinson: minder dopamine Dopamine is een signaalstof die de communicatie tussen hersencellen
Nadere informatieADHD bij volwassenen met een angststoornis
ADHD bij volwassenen met een angststoornis Impuls Symposium AD(H)D, een hype? (Differentiaal) Diagnostiek en Comorbiditeit woensdag 1 april 2009 Anke Roodbergen, psychiater i.o. De Jutters/PsyQ, Den Haag
Nadere informatieTo sleep or not to Sleep. over slaap bij psychiatrische ziektebeelden door B.M. Klop- de Vries, psychiater
To sleep or not to Sleep over slaap bij psychiatrische ziektebeelden door B.M. Klop- de Vries, psychiater To sleep or not to sleep Een goede slaapkwaliteit is belangrijk voor ons psychisch welbevinden,
Nadere informatieDepressief syndroom Persoonlijke Psychiatrie,
Depressief syndroom Persoonlijke Psychiatrie, 21-6-2017 Jan Spijker, psychiater, hoogleraar Chronische Depressie, Radboud Universiteit Nijmegen hoofd programma depressie Pro Persona, Nijmegen Indeling
Nadere informatieDag van de Zorg 2013. Depressie: watisheten watbrengthetteweeg? Met dank aan het team Vennen 3 en dr. Michel Dierick in het bijzonder.
Dag van de Zorg 2013 Depressie: watisheten watbrengthetteweeg? Met dank aan het team Vennen 3 en dr. Michel Dierick in het bijzonder. 1 Wat is stemming? + - 2 Gemoed, stemming: Constant aanwezige achtergrond,
Nadere informatiedrugs abc antidepressiva
drugs abc antidepressiva Antidepressiva zijn psychoactieve geneesmiddelen, die een stimulerende werking hebben ter hoogte van het centrale zenuwstelsel. Ze worden voor zeer verschillende aandoeningen voorgeschreven
Nadere informatieVoorlichting Angst en Dwangstoornissen
Voorlichting Angst en Dwangstoornissen INHOUD Wat is Angst? De meest voorkomende angststoornissen Oorzaken Behandeling en aanmelding Tips voor de omgeving Tijd voor vragen Wat is Angst? Fear: emotionele
Nadere informatieVERANDERING VAN GEDRAG: EEN PROBLEEM OF NIET? Marieke Schuurmans Verpleegkundige & onderzoeker UMC Utrecht/Hogeschool Utrecht
VERANDERING VAN GEDRAG: EEN PROBLEEM OF NIET? Marieke Schuurmans Verpleegkundige & onderzoeker UMC Utrecht/Hogeschool Utrecht GEDRAG: De wijze waarop iemand zich gedraagt, zijn wijze van doen, optreden
Nadere informatieBlock 1: Basic emotions, Brain structures and Stress.
Block 1: Basic emotions, Brain structures and Stress. Vraag 1 (10 punten) A. Wat is het Circuit van Papez en welke hersenstructuren maken hier deel van uit? (5 punten) B. Welke extra hersenstructuren zijn
Nadere informatiePsychologische ondersteuning en behandeling bij interstitiële longaandoeningen
Psychologische ondersteuning en behandeling bij interstitiële longaandoeningen 1 oktober 2014 Marielle van den Heuvel, Gezondheidszorgpsycholoog Afdeling Medische Psychologie Orbis Medisch Centrum Inhoud
Nadere informatieSuïcidaal gedrag: Hersenen in beeld en mogelijkheden voor behandeling
Suïcidaal gedrag: Hersenen in beeld en mogelijkheden voor behandeling Prof. Dr. K. Audenaert Hoogleraar Universiteit Gent Kliniekhoofd Volwassenen Psychiatrie UZ Gent Neurobiologie en suïcidaal gedrag
Nadere informatieReeks 11. Psychiatrie op volwassen leeftijd
Reeks 11 Psychiatrie op volwassen leeftijd Psychiatrische aandoeningen Wanneer ben je ziek en wat is normaal? Hoe wordt een diagnose gesteld? Symptomen van de meest voorkomende ziektebeelden Angst Depressie
Nadere informatieMeer licht op stemming en slaap bij de ziekte van Parkinson. Chris Vriend, neurowetenschapper Sonja Rutten, psychiater in opleiding
Meer licht op stemming en slaap bij de ziekte van Parkinson Chris Vriend, neurowetenschapper Sonja Rutten, psychiater in opleiding Inhoud Verschijnselen van de ziekte van Parkinson Slaapproblemen Stemmingsproblemen
Nadere informatie07-04-15. Herkennen van en omgaan met. Angst en Depressie. Na vanmiddag. bij ouderen met een verstandelijke beperking
Na vanmiddag Herkennen van en omgaan met Angst en Depressie bij ouderen met e Weet u hoe vaak angst en depressie voorkomen, Weet u wie er meer risico heeft om een angststoornis of depressie te ontwikkelen,
Nadere informatieVMDB 15-06-2013. Arnold Scholten Psycholoog Brijder Verslavingszorg
VMDB 15-06-2013 Arnold Scholten Psycholoog Brijder Verslavingszorg DUBBELE DIAGNOSE Psychiatrische Stoornis + middelenproblematiek Er bestaat wederzijdse beïnvloeding Prognose is minder goed Afzonderlijke
Nadere informatieHappy Maar nu even niet. Praktisch omgaan met complexe psychische klachten
Happy Maar nu even niet Praktisch omgaan met complexe psychische klachten Wie zijn wij? Why Waarom zijn wij hier? What Wat willen we straks bereikt hebben? How Hoe pakken we dat aan? Stellingen Eens of
Nadere informatieDepressie bij ouderen
Depressie bij ouderen Bij u of uw familielid is een depressie vastgesteld. Hoewel relatief veel ouderen last hebben van depressieve klachten, worden deze niet altijd als zodanig herkend. In deze folder
Nadere informatieDiagnostiek volgens het Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders
Diagnostiek volgens het Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders Inleiding Bij de diagnostiek van psychische klachten in de huisartsenpraktijk worden niet altijd dezelfde diagnostische criteria
Nadere informatieOmgaan met neuropsychologische gevolgen na NAH in de chronische fase. Henry Honné
Omgaan met neuropsychologische gevolgen na NAH in de chronische fase Henry Honné februari/maart 2017 Breincafés Midden-Limburg 1 Master Neurorehabilitation and Innovation cum laude, en fysiotherapeut.
Nadere informatieDiagnose en classificatie in de psychiatrie
Diagnose en classificatie in de psychiatrie Klinische Validiteit Research Betrouwbaarheid Prof dr Bert van Hemert psychiater en epidemioloog Afdelingshoofd psychiatrie DBC Kosten-baten 2 Diagnosen in de
Nadere informatieDepressie, dysthymie en de bipolaire stoornis
Depressie, dysthymie en de bipolaire stoornis Inleiding Iedereen kan zich wel eens somber en lusteloos voelen maar doorgaans is dat van korte duur. Bij sommige mensen houden deze klachten langere tijd
Nadere informatieInFoP 2. Informatie voor Familieleden omtrent Psychose. Inhoud. Inleiding
Informatie voor Familieleden omtrent Psychose InFoP 2 Inhoud Introductie Module I: Wat is een psychose? Module II: Psychose begrijpen? Module III: Behandeling van psychose de rol van medicatie? Module
Nadere informatieWorkshop medicatie bij angststoornissen Alejandro Goilo Joanneke van der Linde
Workshop medicatie bij angststoornissen Alejandro Goilo Joanneke van der Linde Workshop medicatie bij angst Farmacotherapie angst stoornissen in vogelvlucht Casuïstiek Dhr. A Eigen inbreng Eventueel Mw.
Nadere informatieEen depressie. P unt P. kan u helpen. volwassenen
Een depressie P unt P kan u helpen volwassenen Iedereen is wel eens moe, somber en lusteloos. Het is een normale reactie op tegenvallers, een verlies en andere vervelende gebeurtenissen. Wanneer dit soort
Nadere informatieJBC Mertens, psychiater NIET AANGEBOREN HERSENLETSEL BEHANDELING
JBC Mertens, psychiater NIET AANGEBOREN HERSENLETSEL BEHANDELING Achtergrond Psychiater Psychiater / manager zorg Centrum Neuropsychiatrie & Niet Aangeboren Hersenletsel, BAVO-Europoort Trainingen aan
Nadere informatiePraktische opdracht ANW Depressies
Praktische opdracht ANW Depressies Praktische-opdracht door een scholier 1714 woorden 27 februari 2002 7,9 16 keer beoordeeld Vak ANW Inleiding: Deze brochure gaat over depressies. Op het moment hebben
Nadere informatieArbeidsgerelateerde stress, surmenage en burn-out 15 april
Arbeidsgerelateerde stress, surmenage en burn-out 15 april 2015 www.nooitmeerburn-out.nl www.roelandscoaching.nl Registerpsycholoog NIP Arbeid & Organisatie - Yoga achtergrond - Voice Dialogue facilitator
Nadere informatieDepressie. Informatiefolder voor cliënt en naasten. Zorgprogramma Doen bij Depressie UKON. Versie 2013-oktober
Depressie Informatiefolder voor cliënt en naasten Zorgprogramma Doen bij Depressie Versie 2013-oktober Inleiding Deze folder bevat informatie over de klachten die bij een depressie horen en welke oorzaken
Nadere informatieThe heartsink patient
The heartsink patient De patiënt met (onverklaarde) chronische (pijn) klachten Joost Mertens, psychiater Rode Kruis Ziekenhuis Beverwijk Overzicht Joost Mertens 2 Aspecten van Pijn Pijn & Brein Pijn &
Nadere informatieDoor dwang gegijzeld. (Laat-begin) obsessieve-compulsieve stoornis bij Ouderen. Roos C. van der Mast
Door dwang gegijzeld (Laat-begin) obsessieve-compulsieve stoornis bij Ouderen Roos C. van der Mast OCS bij ouderen De obsessieve-compulsieve stoornis is een persisterende en stabiele diagnose die zelden
Nadere informatieAngst en paniekstoornissen
Angst en paniekstoornissen Denk aan een angststoornis bij: Onverklaarbare lichamelijke klachten Verergering van bestaande lichamelijke klachten Misbruik psycho-actieve stoffen Claimend of eisend gedrag
Nadere informatieSTAPPENPLAN ANGST IN DE EERSTE LIJN
STAPPENPLAN ANGST IN DE EERSTE LIJN Doel Vroegtijdige opsporing en behandeling van angst bij zelfstandig wonende ouderen. STAP 1: Screenen op angst in de eerste lijn (kruis aan). Voelde u zich de afgelopen
Nadere informatieANGST. Dr. Miriam Lommen. Zit het in een klein hoekje? Assistant professor Klinische Psychologie en Experimentele Psychopathologie m.j.j.lommen@rug.
ANGST Zit het in een klein hoekje? Dr. Miriam Lommen Assistant professor Klinische Psychologie en Experimentele Psychopathologie m.j.j.lommen@rug.nl Wie is er NOOIT bang? Heb ik een angststoornis? Volgens
Nadere informatieHyperacusis vanuit psychiatrisch perspectief: diagnostiek en psychofarmacologische behandeling Ines Sleeboom-van Raaij consulent-psychiater
Hyperacusis vanuit psychiatrisch perspectief: diagnostiek en psychofarmacologische behandeling Ines Sleeboom-van Raaij consulent-psychiater 24 april 2014 Jaarvergadering KNO en HHH Disclosures Geen Hyperacusis
Nadere informatieDepressie. hoe, wat & hulp. Stef Linsen, psychiater. 12 oktober 2017 Amsterdam. Icarus Blender #2, Vitamine Z
Depressie hoe, wat & hulp 12 oktober 2017 Amsterdam Icarus Blender #2, Vitamine Z Stef Linsen, psychiater www.steflinsen-psychiatrie-partnerhulp.nl Hoe méer vitale kenmerken, hoe ernstiger: - wakker tussen
Nadere informatieChapter 8. Nederlandse samenvatting
Chapter 8 Nederlandse samenvatting NEDERLANDSE SAMENVATTING Angst is een menselijke emotie die iedereen van tijd tot tijd wel eens ervaart. Veel mensen voelen zich angstig of nerveus wanneer ze bijvoorbeeld
Nadere informatieSlaapproblemen en het ouder wordende brein. Julia van den Berg Onderzoeker Parnassia, divisie 55+ Den Haag
Slaapproblemen en het ouder wordende brein Julia van den Berg Onderzoeker Parnassia, divisie 55+ Den Haag 4 oktober 2012, Current Biology Oktober 2012: Archives of General Psychiatry 28 september 2012:
Nadere informatieAls je dip een depressie wordt. Dokter op dinsdag 11 december 2012 L.Breuning, psychiater
Als je dip een depressie wordt. Dokter op dinsdag 11 december 2012 L.Breuning, psychiater Wanneer is een dip een depressie Dip hoort bij het leven Depressie is een ziekte Ziekte die (nog) niet aan te tonen
Nadere informatieToepasbaarheid en effectiviteit van behandeling voor angststoornissen in de eerste lijn. Christine van Boeijen
Toepasbaarheid en effectiviteit van behandeling voor angststoornissen in de eerste lijn Christine van Boeijen Indeling presentatie Welke stoornissen Vooronderzoeken Hoofdonderzoeken Implementatie Welke
Nadere informatieStemmingsstoornissen. Van DSM-IV-TR naar DSM-5. Johan van Dijk, klinisch psycholoog-psychotherapeut Max Güldner, klinisch psycholoog-psychotherapeut
Stemmingsstoornissen Van DSM-IV-TR naar DSM-5 Johan van Dijk, klinisch psycholoog-psychotherapeut Max Güldner, klinisch psycholoog-psychotherapeut Inhoud Veranderingen in de DSM-5 Nieuwe classificaties
Nadere informatieWat zijn angststoornissen en hoe worden ze behandeld?
NEDERLANDSE SAMENVATTING INTRODUCTIE Het vertrekpunt van dit proefschrift was een probleem dat in de klinische praktijk veel voorkomt. Mensen die een angststoornis hebben gebruiken vaak antidepressiva.
Nadere informatieStappenplan depressie
Stappenplan depressie Vroegtijdige opsporing en behandeling van depressie bij zelfstandig wonende ouderen Stap 1: Screenen op depressie in de eerste lijn (kruis aan) GDS-2 1. Heeft u zich de afgelopen
Nadere informatieGrip op je Depressie. Cursus voor mensen met depressieve klachten
Grip op je Depressie Cursus voor mensen met depressieve klachten In deze folder vindt u informatie over de cursus Grip op je Depressie, die verzorgd wordt door de afdeling Medische Psychologie van het
Nadere informatieWat kan ik wél doen bij angst of dwang in mijn gezin?
Wat kan ik wél doen bij angst of dwang in mijn gezin? Angst Angst ontstaat in de hersenen in de amygdala. Amygdala stimuleert: Schrikreflex Bevriezen Bijniermerg: adrenaline (Lichaam wordt in optimale
Nadere informatieInformatie voor Familieleden omtrent Psychose. InFoP 2. Inhoud
Informatie voor Familieleden omtrent Psychose InFoP 2 Inhoud Introductie Module I: Wat is een psychose? Module II: Psychose begrijpen? Module III: Behandeling van psychose de rol van medicatie? Module
Nadere informatieBehandeling van ouderen in de eerste lijn
Behandeling van ouderen in de eerste lijn Lucinda Meihuizen, GZ psycholoog Bestuurslid sectie ouderenpsychologen NIP Zorgpartners Midden-Holland en Samenwerkende psychologen Alphen a/d Rijn Agenda workshop
Nadere informatieVerslaving apart? Dubbele diagnostiek als standaardbehandeling. dr. C.A. Loth
Verslaving apart? Dubbele diagnostiek als standaardbehandeling in de GGz dr. C.A. Loth Cijfers 1,2 miljoen alcoholisten/problematische drinkers 1,8 miljoen dagelijkse gebruikers benzo s, 22 % gebruikt
Nadere informatieSTAPPENPLAN DEPRESSIE IN DE EERSTE LIJN
STAPPENPLAN DEPRESSIE IN DE EERSTE LIJN Vroegtijdige opsporing en behandeling van bij zelfstandig wonende ouderen. STAP 1: Screenen op in de eerste lijn (kruis aan). GDS-2 1. Hebt u zich de afgelopen maand
Nadere informatieDepressie. Informatiefolder voor zorgteam. Zorgprogramma Doen bij Depressie UKON. Versie 2013-oktober
Depressie Informatiefolder voor zorgteam Zorgprogramma Doen bij Depressie Inleiding Deze folder is bedoeld voor afdelingsmedewerkers die betrokken zijn bij de zorg voor een cliënt bij wie een depressie
Nadere informatieMedicatie bij Probleemgedrag
Medicatie bij Probleemgedrag Reehorst 10-6-2016 Dr. Martin Kat psychiater M.C.Alkmaar afd. Klin. Geriatrie/ Amsterdam/ CCE psykat@hetnet.nl inhoud Probleemgedrag en de ouderenpsychiatrie Wat doet medicatie
Nadere informatieZorgprogramma Angststoornissen
Zorgprogramma Angststoornissen Doelgroep Het Zorgprogramma Angststoornissen is bedoeld voor volwassenen die een angststoornis hebben. Mensen met een angststoornis hebben last van angsten zonder dat daar
Nadere informatieJ.J. Schijf, GZ psycholoog Brijder Verslavingszorg jaap. schijf@brijder.nl
J.J. Schijf, GZ psycholoog Brijder Verslavingszorg jaap. schijf@brijder.nl Waar gaan we het over hebben? Samen gaan Mechanismen misbruik Consequenties voor bejegening Schadelijke Gevolgen Middelen Kalant,
Nadere informatieStoornissen Randomised Controlled Trial (RCT) Implementatie Begeleide zelfhulp inhoudelijk Conclusie
Begeleide zelfhulp, een nieuwe interventie Christine van Boeijen Indeling presentatie Stoornissen Randomised Controlled Trial (RCT) Implementatie Begeleide zelfhulp inhoudelijk Conclusie Begeleide zelfhulp
Nadere informatieDepressie bij ouderen
Depressie bij ouderen Bij u, uw partner of familielid is een depressie vastgesteld. In deze folder kunt u lezen wat een depressie is en waar u voor verdere vragen en informatie terecht kunt. Vanwege de
Nadere informatieManisch depressief of bipolaire stoornis
0000 2027 - SV - oktober 2012 Manisch depressief of bipolaire stoornis campus Sint-Vincentius Sint-Vincentiusstraat 20 2018 Antwerpen tel. 03 285 20 00 fax 03 239 23 23 www.st-vincentius.be GasthuisZusters
Nadere informatieHerkennen van en omgaan met. Angst en Depressie. Is er vaker sprake van angst en depressie in de palliatieve fase?
Herkennen van en omgaan met Angst en Depressie bij (oudere) mensen met een verstandelijke beperking Is er vaker sprake van angst en depressie in de palliatieve fase? Kennis over angst en depressie Risicofactoren
Nadere informatieSlaapstoornissen in de psychiatrie: het belang van behandeling
Slaapstoornissen in de psychiatrie: het belang van behandeling - Dr. Marike Lancel - Divisie Forensische Psychiatrie Slaapcentrum voor Psychiatrie Assen Het interactieve brein in slaap 12-10-2012 Slaapstoornissen
Nadere informatieKort & Krachtig behandelprotocollen. Pharmacotherapy for depressive and/or anxiety disorders [in Dutch]
Kort & Krachtig behandelprotocollen Pharmacotherapy for depressive and/or anxiety disorders [in Dutch] FARMACOTHERAPIE BIJ ANGST- en/of STEMMINGSSTOORNISSEN MODULE SSRI Inhoud Algemene introductie 4 Bijeenkomst
Nadere informatieDIPJE OF DEPRESSIE ONZEKER OF ANGSTSTOORNIS. Maaike Nauta Leonieke Vet. Klinische Psychologie RuG. Accare UC Groningen
DIPJE OF DEPRESSIE ONZEKER OF ANGSTSTOORNIS Maaike Nauta Leonieke Vet Klinische Psychologie RuG Accare UC Groningen Dit lukt me nooit Anderen vinden het niks Ik zie er niet uit Ze vinden me saai Maar wanneer
Nadere informatieDepressie op latere leeftijd, kenmerken van de hersenen en ECT respons.
NEDERLANDSTALIGE SAMENVATTING Nederlandstalige samenvatting Depressie op latere leeftijd, kenmerken van de hersenen en ECT respons. Inleiding Wereldwijd neemt het aantal mensen met een leeftijd ouder dan
Nadere informatieDepressie bij verpleeghuiscliënten
Doen bij Depressie zorgprogramma Informatiefolder voor cliënt en naasten Depressie bij verpleeghuiscliënten Folder 3 Inleiding Deze folder bevat informatie over de klachten die bij een depressie horen
Nadere informatieOnderzoek naar behandelingen voor de vermoeidheidstoestand
6 oktober 2014. Onderzoek naar behandelingen voor de vermoeidheidstoestand Volgens het meest recente epidemiologische onderzoek naar vermoeidheid (door het Ministerie van gezondheid en welzijn in Japan,
Nadere informatieRondom Suïcide. Nieuwe inzichten over preventie en ondersteuning van nabestaanden. 26 oktober Jos de Keijser
Rondom Suïcide Nieuwe inzichten over preventie en ondersteuning van nabestaanden 26 oktober 2016 Jos de Keijser onderdelen Suïcide in Nederland anno 2016 Preventie Richtlijnen Contact maken Impact van
Nadere informatieStemmingsstoornissen. Els Ronsse. Psysense Oc br ebergiste. www.psysense.be
Stemmingsstoornissen Els Ronsse Polikliniek PC Guislain Psysense Oc br ebergiste www.psysense.be Inleiding Stemmingsstoornissen bij V.G. zijn veel meer dan stoornissen in de stemming, ook in cognitie motivatie
Nadere informatiePsychosociale problemen bij jongeren met IBD & HAPPY-IBD
Psychosociale problemen bij jongeren met IBD & HAPPY-IBD Gertrude van den Brink, arts onderzoeker kinder MDL Erasmus MC Sophia Prof. J.C. Escher, kinderarts maag-darm-leverziekten CCUVN Familiedag, 20-10-2018
Nadere informatieJe bent alleen maar verslaafd! Wim van Loon, Psychiater. 10 februari 2014
Je bent alleen maar verslaafd! Wim van Loon, Psychiater. 10 februari 2014 Comorbiditeit: Voorkomen van verschillende stoornissen bij 1 persoon. Dubbele diagnose: Verslaving (afhankelijkheid en misbruik
Nadere informatieAltijd moe... Jochem Verdonk
Altijd moe... Jochem Verdonk Onderwerpen Wat is ME/CVS? Soorten vermoeidheid Gevolgen vermoeidheid Omgaan met vermoeidheid Leven met vermoeidheid Tips Wat is ME/CVS? ME: Myalgische Encefalomyelitis myalgisch:
Nadere informatieAngststoornissen. Verzekeringsgeneeskundig protocol
Angststoornissen Verzekeringsgeneeskundig protocol Epidemiologie I De jaarprevalentie voor psychische stoornissen onder de beroepsbevolking in Nederland wordt geschat op: 1. 5-10% 2. 10-15% 15% 3. 15-20%
Nadere informatieDepressieve stoornissen in de huisartsenpraktijk stapsgewijs inzicht via de nieuwe multidisciplinaire richtlijn
Depressieve stoornissen in de huisartsenpraktijk stapsgewijs inzicht via de nieuwe multidisciplinaire richtlijn Mark Scherders, psychiater, Catharina Ziekenhuis Eindhoven Kees Klop, psychiater, Máxima
Nadere informatieDepressie bij ouderen
Depressie bij ouderen 2 Depressie bij ouderen komt vaak voor, maar is soms moeilijk te herkennen. Deze folder geeft informatie over de kenmerken en de behandeling van een depressie bij ouderen. Wat is
Nadere informatieVoelen in plaats van eten
Voelen in plaats van eten NAE 29 november 2018 Nienke van der Veer, klinisch psycholoog Femke van Londen, GZ-psycholoog, AFT-therapeut Opbouw workshop Inleiding Toelichting en ervaring behandelprogramma
Nadere informatieKennisquiz cannabis. 7. Wat is CBD? A. hetzelfde als THC B. Cannabis Bepalings Dosis C. Cannabidiol
Kennisquiz Cannabis Weet u welke klachten het gevolg kunnen zijn van cannabisgebruik? Test uw eigen kennis door de antwoorden te omcirkelen. Aan het einde van de quiz geven we de juiste antwoorden en de
Nadere informatieIedereen is wel eens bang
Iedereen is wel eens bang Stichting nascholingscommissie voor Bedrijfs- en Verzekeringsartsen Noord Nederland 4 februari 2015 de Lawei, Drachten Dr. Kamini Ho Pian, psychiater Drs. Date van der Veen, klinisch
Nadere informatieDepressie na een beroerte
Afdeling: Onderwerp: 6B Neurologie 1 Voor wie is deze folder bedoeld? Deze informatiefolder is bedoeld voor zowel patiënten die in het Ikazia Ziekenhuis zijn opgenomen en/of hun naasten. Door middel van
Nadere informatieBipolaire stoornissen
Bipolaire stoornissen PuntP kan u helpen volwassenen Sommige mensen hebben last van stemmingsschommelingen die niet in verhouding staan tot wat er in hun persoonlijke omgeving gebeurt. De stemming lijkt
Nadere informatieGrip op je Depressie. Cursus voor mensen met depressieve klachten
Grip op je Depressie Cursus voor mensen met depressieve klachten In deze folder vindt u informatie over de cursus Grip op je Depressie, die verzorgd wordt door de afdeling medische psychologie van het
Nadere informatieDepressieve klachten. Vraag je Alphega apotheek om meer informatie en advies. Jouw gezondheid is onze zorg
Depressieve klachten Vraag je Alphega apotheek om meer informatie en advies Jouw gezondheid is onze zorg Inhoud Klachten en symptomen 3 Oorzaken 5 Wanneer arts raadplegen 6 Wat kun je zelf doen 7 Geneesmiddelen
Nadere informatiePSYCHOFARMACA. Gert- Jan Hendriks, psychiater Directeur Centrum voor Angststoornissen Overwaal Hoofd Zorgprogramma Angststoornissen Pro Persona
Shared decisison making en Empowerment Gert- Jan Hendriks, psychiater Directeur Centrum voor Angststoornissen Overwaal Hoofd Zorgprogramma Angststoornissen Pro Persona PSYCHOFARMACA Shared decision making
Nadere informatieStress en angststoornissen
angststoornissen angststoornissen 1/6 Iedereen heeft wel eens last van angst en stress, het zijn normale lichamelijke reacties. Maar als het dagelijks leven erdoor wordt belemmerd, wordt het een probleem.
Nadere informatieGeen enkel perspectief! Autisme en depressie
Geen enkel perspectief! Autisme en depressie Inservice autisme 2016 Jan Schrurs Je zal maar. Somber en neerslachtig zijn Helemaal uitgeput zijn door overprikkeling. Nergens plezier meer aan beleven. Bang
Nadere informatieSuicidaal gedrag bij jongeren
Suicidaal gedrag bij jongeren Voorkomen RINO 15 december 2016 Ad Kerkhof Suïcide in Nederland : 1980-2015 absolute aantallen 2000 1800 1600 1400 1200 1000 800 600 400 200 0 1982 1986 1990 1994 1998 2002
Nadere informatieANTIDEPRESSIVA PATIËNTENINFORMATIE ALGEMENE INFORMATIE OVER GEBRUIK EFFECTEN EN BIJWERKINGEN VAN ANTIDEPRESSIVA
ANTIDEPRESSIVA PATIËNTENINFORMATIE ALGEMENE INFORMATIE OVER GEBRUIK EFFECTEN EN BIJWERKINGEN VAN ANTIDEPRESSIVA 1. Wat zijn antidepressiva? Antidepressiva zijn medicijnen die veel gebruikt worden om depressies
Nadere informatieImproving Mental Health by Sharing Knowledge. Collaborative stepped. angststoornissen
Improving Mental Health by Sharing Knowledge Collaborative stepped care bij angststoornissen Anna Muntingh Onderzoeksgroep: Prof. dr. C.M. van der Feltz-Cornelis, Tilburg University PI Dr. H.W.J. van Marwijk,
Nadere informatieDe toegevoegde waarde van antipsychotica bij de behandeling van een depressie. P. Moleman directeur Moleman Psychopharmacology
De toegevoegde waarde van antipsychotica bij de behandeling van een depressie P. Moleman directeur Moleman Psychopharmacology Relaties met een farmaceutisch bedrijf of sponsor Geen Antidepressivum, antipsychoticum
Nadere informatieWetenschap en CVS/ME 7 mei 2017 Joris Vernooij Internist. Vermoeidheid&PijnCentrum
Wetenschap en CVS/ME 7 mei 2017 Joris Vernooij Internist Vermoeidheid&PijnCentrum Salaris Belangen Vermoeidheid en Pijncentrum Vitamine B12 kliniek Farmaceuten Subsidie Oorzaak en gevolg Wetenschap Oorzaak
Nadere informatieSTAPPENPLAN SLAAPSTOORNIS IN DE EERSTE LIJN
STAPPENPLAN SLAAPSTOORNIS IN DE EERSTE LIJN Herkennen en behandelen van slaapstoornissen bij ouderen. STAP 1: Screenen op slaapstoornis (kruis aan). 1a. Ervaart u problemen met slapen? 1b Heeft u de afgelopen
Nadere informatieDEPRESSIE EN ANGSTSTOORNISSEN. Ciske van den Oever Poliklinisch apotheker Klinisch farmacoloog in opleiding Franciscus Gasthuis
DEPRESSIE EN ANGSTSTOORNISSEN Ciske van den Oever Poliklinisch apotheker Klinisch farmacoloog in opleiding Franciscus Gasthuis INHOUD PRESENTATIE Depressie Symptomen Behandeling Niet-medicamenteus Medicamenteus
Nadere informatieThuiszorgcafé. Depressie. Astrid Petiet, verpleegkundig specialist GGZ Heleen Steunenberg, Coördinator deskundigheidsbevordering
Thuiszorgcafé Depressie Astrid Petiet, verpleegkundig specialist GGZ Heleen Steunenberg, Coördinator deskundigheidsbevordering 9 november 2016 Depressie Mevrouw Van Veen Depressie Wat is het? Herkenning
Nadere informatieDepressief realisme, angsthaas of zwartkijker?
Depressief realisme, angsthaas of zwartkijker? Realist? Zwartkijker? Angsthaas? Is daar wat aan te doen? Prof. dr. Claudi Bockting, Rijksuniversiteit Groningen Depressief realisme, angsthaas of zwartkijker?
Nadere informatieHet manipuleren van de serotonine functie bij depressies Een depressie is een van de meest invaliderende stoornissen ter wereld. Ongeveer een op de
Samenvatting Het manipuleren van de serotonine functie bij depressies Een depressie is een van de meest invaliderende stoornissen ter wereld. Ongeveer een op de zes mensen in Amerika krijgt op enig punt
Nadere informatieDeel 1 Waar angst voor bedoeld is Angst is een emotie 23 1 Zes basisemoties 24
Voorwoord 11 Routeplanner 13 Deel 1 Waar angst voor bedoeld is 21 1 Angst is een emotie 23 1 Zes basisemoties 24 2 Het vreessysteem 29 1 Schrikken 29 2 Na de eerste schrik komt het besef 35 3 Minuten later
Nadere informatieDutch summary/ Samenvatting
Dutch summary/ Samenvatting Het manipuleren van de serotonine functie bij depressies Een depressie is een van de meest invaliderende stoornissen ter wereld. Ongeveer een op de zes mensen in Amerika krijgt
Nadere informatieCorrecties DSM 5 : Beknopt overzicht van de criteria
Correcties DSM 5 : Beknopt overzicht van de criteria Vierde oplage, juni 2016 In deze lijst zijn de belangrijkste wijzigingen opgenomen t.o.v. de derde oplage (juni 2015). Pagina Stoornis Derde oplage,
Nadere informatieVoorbij het protocol..
Voorbij het protocol.. Behandelen van een depressie die niet opknapt. Hans Warning, verpleegkundig specialist GGZ 2 Eigenlijk eerst Psycho educatie Bibliotherapie Hardlopen / activeren Probleem Oplossende
Nadere informatieEen depressie. PuntP kan u helpen. groep: volwassenen
Een depressie PuntP kan u helpen groep: volwassenen Iedereen is wel eens moe, somber en lusteloos. Het is een normale reactie op tegenvallers, een verlies en andere vervelende gebeurtenissen. Wanneer dit
Nadere informatieCVS, CHRONISCHE PIJN EN ANDERE FUNCTIONELE KLACHTEN
CVS, CHRONISCHE PIJN EN ANDERE FUNCTIONELE KLACHTEN DR. E.J. SULKERS, KINDERARTS ADRZ Symposium Nehalennia, 11 april 2013 MOEHEID KAN EEN SYMPTOOM ZIJN VAN EEN: - infectieziekte; - orgaanziekte (hart,
Nadere informatie