1. Inleiding. De projectgroep, Han Geluk Peter Kunst Johan van de Waerdt

Transcriptie

1 1

2 Inhoudsopgave 1. Inleiding Samenvatting Beschrijving van het vak technologie Reflectie op ambities en doelen uit het projectplan Technologie als concept Financiële consequenties invoering technologie Conclusies en aanbevelingen Literatuurlijst Bijlagen Bijlage 1: Projectplan technologie Bijlage 2: LOB op de locatie Tholen Bijlage 3: Verantwoording methodekeus Bijlage 4: Opdracht GPO klas 3 Bijlage 5: Module voorbereiding havo Bijlage 6: Diepte-interview met tien oud-leerlingen Bijlage 7: Kosten aanschaf software en werkplekken Bijlage 8: Voorbeeld ingevuld reflectieformulier Bijlage 9: Behaalde examenresultaten

3 1. Inleiding Aanleiding en doel rapportage In 2009 heeft het College van Bestuur aan de locatie Tholen een pilot technologie toegewezen. We hebben nu drie jaar ervaring opgedaan met dit vak. Daarbij hebben we gewerkt aan de hand van een projectplan met ambities en doelen. Conform de opdracht van het College van Bestuur verantwoorden we in deze rapportage de eerste opbrengsten. Opbouw rapportage Om het lezen van de rapportage te vergemakkelijken, beginnen we in hoofdstuk 2 met een korte samenvatting. In hoofdstuk 3 beschrijven we vervolgens wat het vak technologie inhoudt. Daarvoor gebruiken we informatie van de website van het Platform Technologie. In hoofdstuk 4 evalueren we in hoeverre in de pilot de ambities en doelen uit het projectplan technologie zijn gerealiseerd. Daarbij voeren we tevens feiten en cijfers aan en de beleving van docenten en leerlingen. Ook worden nieuwe ontwikkelingen en actiepunten benoemd. We menen dat technologie een voertuig is om te komen tot een nieuw bovenbouwconcept, vmbo t+. In hoofdstuk 5 motiveren we dat. In hoofdstuk 6 gaan we daarna in op de financiële consequenties van de invoering van technologie. Hoofdstuk 7 sluit de rapportage af met conclusies en aanbevelingen. Dank Als projectgroep kijken we met veel plezier terug op de afgelopen periode. We zijn dankbaar dat we de krachten van de Heere ontvingen om de pilot uit te voeren. Daarnaast zijn we het College van Bestuur dankbaar voor de ruimte die we kregen. De projectgroep, Han Geluk Peter Kunst Johan van de Waerdt December

4 2. Samenvatting In 2009 zijn we als projectgroep technologie op de locatie Tholen, in opdracht van het College van Bestuur, gestart met de invoering van technologie in een t+ setting. Hiervoor hebben we een projectplan met ambities en doelen geschreven. Proces Het eerste projectjaar hebben we gebruikt om ons te oriënteren op technologie. We bezochten andere scholen, bestudeerden werkplekken en methoden en maakten kennis met het Platform Technologie. Na de keuze voor de methode Dubbelklik en de verbouw en inrichting van een lokaal, begonnen in april 2010 twee docenten aan de opleiding voor het certificaat technologie. In augustus 2010 startte het eerste cohort leerlingen met technologie, na aanpassing van de lessentabel. Gestuurd door de ambities en al werkend hebben we technologie ontwikkeld tot een intersectoraal bovenbouwconcept voor het vmbo. Het concept leeft op onze locatie en wordt nog steeds verder ontwikkeld. Het vraagt om gedreven docenten met goede coachvaardigheden. Opbrengsten De projectgroep is van mening dat de invoering van het concept technologie geslaagd is. Technologie is een intersectoraal bovenbouwconcept voor het vmbo geworden, waarin LOB, ICT, stage, competentieonderwijs en persoonlijke vorming geïntegreerd zijn. Het concept is zo ingevoerd, dat elke leerling in klas 4 een extra vak volgt. Hierdoor blijft een vmbo t-diploma mogelijk met technologie als extra vak. Bij technologie ontwikkelt de leerling zich tot grotere verantwoordelijkheid en zelfstandigheid. Uit onderzoek blijkt dat leerlingen vinden dat de ambities en doelen bereikt zijn. Het eerste cijfer voor het centraal examen was gemiddeld meer dan een 7. Het Hoornbeeck College is enthousiast over het vak en ziet mogelijkheden tot samenwerking. Het concept technologie heeft bijgedragen aan behoud van de concurrentiepositie in de regio. Technologie is efficiënt ingevoerd. De afgelopen twee jaar hebben we gemiddeld 0,35 fte per jaar bespaard. Er is nu nog maar één vaklokaal en één vakbudget nodig. Conclusie De projectgroep beveelt het concept technologie aan voor de andere locaties van het Calvijn College. Omdat het concept voldoet aan de regels van de Zeeuwse Onderwijs Autoriteit, is het ook aan te bevelen voor andere Zeeuwse vmbo-scholen. Wij willen graag de verworven kennis en ervaring delen met anderen. 4

5 3. Beschrijving van het vak technologie De onderstaande informatie is overgenomen van de website van het Platform Technologie ( waarbij we zijn aangesloten. Met deze algemene informatie willen we duidelijk maken wat technologie is. In hoofdstuk 5 laten we zien dat de locatie Tholen niet alleen een vak heeft ingevoerd, maar een compleet onderwijsconcept voor de bovenbouw, vmbo t+. Het programma technologie is een intersectoraal programma. Het biedt een brede oriëntatie in de sectoren techniek, zorg & welzijn en economie. Door de pedagogisch-didactische aanpak (probleemgestuurd onderwijs) sluit de werkwijze goed aan bij de werkwijze in het mbo. Het programma wordt aangeboden in een eigentijdse en uitdagende leeromgeving. Technologie is per 1 augustus 2009 regulier ingevoerd in de gemengde leerweg in het vmbo. Uitgangspunten Bij de start van het vmbo wilde men een aantrekkelijke gemengde leerweg starten voor een grote groep leerlingen. Kenmerken: van onderwijsgericht op eindtermen naar competentiegericht onderwijs; een specifieke pedagogische en didactische benadering; een goede aansluiting met het vervolgonderwijs; een stimulerende leeromgeving; een eigentijdse infrastructuur. Probleemstelling Wilde de gemengde leerweg een specifieke en duidelijk herkenbare leerweg zijn met een zogenaamd 'civiel effect', dan moest voorkomen worden dat er te veel keuzes en verschillen in het aanbod zouden ontstaan, zodat de gemengde leerweg geen eigen 'gezicht' zou hebben binnen de structuur van het vmbo. Men was destijds van opvatting dat de gemengde leerweg, in tegenstelling tot de theoretische leerweg, een meerwaarde had door het aanbod van het 'op het beroep gerichte vak'. Doelen van technologie Verbetering van de doorlopende leerlijn vmbo mbo door: het verbeteren van de kwaliteit van de keuze in het mbo; het verbeteren van werkhouding en werkaanpak van de leerlingen; het bieden van een aantrekkelijke, eigentijdse en uitdagende leeromgeving met een sterk technologisch aspect. Verbetering van de aansluiting vmbo mbo door: een digitale leeromgeving; een contextrijke leeromgeving; keuze voor de zgn. Leittextmethode en Probleemgestuurd Onderwijs als didactische werkvorm; een landelijk examen; 50% intersectorale en 50% sectorale invulling. 5

6 De meerwaarde voor de theoretische leerweg Gezien de ontwikkeling van het vak en de overtuiging dat technologie ook meerwaarde heeft voor leerlingen in andere leerwegen, en met name voor leerlingen in de theoretische leerweg, zien we inmiddels dat veel scholen ook voor die leerweg het programma aanbieden. Aangezien het ministerie vooralsnog niet tot structuuraanpassingen in het vmbo wil overgaan, dient ervan te worden uitgegaan dat in de theoretische leerweg het vak slechts als extra kan worden aangeboden. Ook zijn er enkele scholen die het programma aanbieden in de havo. Producten en resultaten van het Platform Er is een intersectoraal programma technologie in de gemengde leerweg voor 4 lesuren van 50 minuten in leerjaar 3. Er is een sectoraal programma technologie in de gemengde leerweg voor de sectoren techniek, zorg & welzijn en economie voor 4 lesuren van 50 minuten in leerjaar 4. Er is een landelijk Programma van Toetsing en Afsluiting (PTA) voor het programma technologie. In samenwerking met CITO en CvE is er ieder jaar een centraal landelijk examen als afsluiting van het programma technologie; vanaf 2010 een CSPE. Er zijn voorbeelden van lokaalinrichtingen en inventarislijsten ontwikkeld. Er is een methode (BUG) ontwikkeld voor het programma, zowel voor het intersectorale als het sectorale deel en er is een tweede methode ontwikkeld (PAT/LINK). In samenwerking met Fontys Hogescholen is een scholingsprogramma voor docenten ontwikkeld. Er zijn zgn. implementatiedagen verzorgd door ervaren docenten voor de startende docenten. Er is een specifiek op technologie gericht convenant voor vmbo-scholen, waarin zij afspraken vastleggen met de ROC s in hun omgeving. Er zijn 4 regionale netwerken voor docenten onder voorzitterschap van een lid van het Platform. Er is een website ontwikkeld met een openbaar deel en een besloten deel voor de leden van het platform (scholen zijn lid). Naamgeving Toen dit programma geïntroduceerd werd, moest er een naam gegeven worden. Men koos destijds voor de naam technologie, omdat men mede de nadruk wilde leggen op moderne technologische ontwikkelingen. Van verschillende zijden wordt wel opgemerkt dat de naam 'mensen op het verkeerde 6

7 been zet', omdat het programma ook gaat over de sectoren economie en zorg & welzijn. Aangezien het programma echter een eigen plek in het vmbo veroverd heeft, geeft het ministerie er de voorkeur aan deze naam te handhaven. De sector Landbouw Opdrachten voor landbouw komen in de projecten voor, maar er is geen apart examen of boek voor de sector landbouw in klas 4. Er kan dus vooralsnog niet gekozen worden voor de specialisatie 'landbouw' binnen het vak technologie. De methode Er is in een nieuwe methode ontwikkeld door Pat Link. In is er een derde methode ontwikkeld, de methode Dubbelklik bij uitgever Eduklik. In deze methode wordt de nadruk gelegd op eenduidigheid in structuur en didactiek in de modules. Daarnaast worden praktijkopdrachten aangeboden die soms ook buiten het leslokaal uitgevoerd moeten worden. De werkplekken Het technologieprogramma is opgebouwd rond de werkplekken. Het aantal werkplekken wordt steeds op basis van de nieuwe projecten/modules en wensen uitgebreid. Het examen De examenprogramma s voor het vmbo kennen een opbouw in drie lagen: de preambule; de exameneenheden die voor het betreffende vak een 'vertaling' zijn van de algemene vaardigheden uit de preambule; de exameneenheden met de meer vakspecifieke kennis en vaardigheden. Dit geldt ook voor het vak technologie in de gemengde leerweg. Het examen bestaat uit een schooldeel en een centraal schriftelijk en praktisch deel, een CSPE (vanaf 2010). Het examen wordt geschreven door de constructiegroep van het CITO en beoordeeld door de commissie van CvE, conform alle centrale erkende examens. Vanaf 2010 is er één landelijk examen voor de drie nieuwe intersectorale programma s: ICT-route, Intersectoraal en Technologie. 7

8 4. Reflectie op ambities en doelen uit het projectplan In dit hoofdstuk bezien we per ambitie uit het projectplan wat we hebben gerealiseerd. Regelmatig is dit meer dan we drie jaar geleden van plan waren (bijvangst). Daarna worden de resultaten aangetoond vanuit feiten en cijfers of de beleving van docenten en/of leerlingen. We besluiten elk onderdeel met nieuwe ontwikkelingen of aandachtspunten voor de komende tijd. Ambitie 1: Een goede loopbaanoriëntatie bieden aan onze leerlingen Technologie biedt leerlingen de kans om in het derde leerjaar kennis te maken met de sectoren economie, techniek en zorg & welzijn. De sectorkeuze wordt uitgesteld tot leerjaar 4. Gerealiseerd Invoering curriculum, integratie stage en decanaat Ambitie 1 hebben we gerealiseerd door het curriculum van technologie in te voeren, maar ook door de integratie van stage en decanaat in het vak technologie. Technologie in PSO-lessen klas 2 We hebben een begin gemaakt met technologie in klas 2, om leerlingen voor te bereiden op technologie in klas 3 en als LOB/ICT-vak. Het Platform Technologie en SLO hebben dit ontworpen tijdens het invoeringsproces op de locatie. De leverancier van de lesmethode Dubbelklik heeft het ontwerp omgezet naar een methode voor klas 2. Deze methode hebben we ingevoerd in de lessen PSO (zie activiteit 7 en 12 in het projectplan, bijlage 1). Begin doorgaande lijn voor LOB Om de LOB-lijn compleet te maken van klas 1 t/m 4, hebben we enkele LOB-opdrachten toegevoegd aan de mentortaken van klas 1. Daardoor is er een begin van een geïntegreerde doorgaande lijn voor LOB ontstaan. Hierbij zijn we uitgegaan van het model dat door SLO is ontwikkeld (zie bijlage 2). Methode verbreedt blikveld De methode Dubbelklik laat de leerlingen al werkend met de verschillende sectoren kennismaken. De opdrachten zijn zo gemaakt dat leerlingen hun blikveld verbreden, ook binnen de sector van hun voorkeur. Binnen de modules van de methode is een relatie tussen de sectoren aangebracht. Sectorgerichte en sectoroverstijgende werkplekken De werkplekken in het lokaal hebben een directe of indirecte relatie met de sector. Enkele zijn echt sectorgericht en andere sectoroverstijgend. Bij de invoering was de gedachte dat bij elke sector één of meer werkplekken aanwezig zouden moeten zijn. De ervaring leert echter dat leerlingen hun pakket zo lang mogelijk breed willen houden. De werkplekken helpen bij oriëntatie op een sector. Daarnaast leert de leerling in elke werkplek zelfstandig aan de hand van een tekst een machine te ontdekken. Hier wordt begrijpend lezen gekoppeld aan een praktijksituatie. 8

9 Feiten en cijfers Uitstroom cohort 1 naar sectoren Het eerste cohort leerlingen dat de school heeft verlaten, is uitgewaaierd over de verschillende sectoren. Tabel 1 laat het aantal leerlingen per sector zien. Dit beeld komt overeen met het landelijke beeld bij technologie (Kessel&Wester, 2012) Reeks1 5 0 ZW Techn Eco Tabel 1 Uitstroom van cohort 1 naar de verschillende sectoren. Beleving docenten Minder focus op sector Door technologie blijven leerlingen met een sterke voorkeur voor de sector techniek niet meer alleen kijken naar basale technische beroepen, zoals metaalbewerker, timmerman/metselaar en dergelijke. Ze zien dat er in een ziekenhuis of hotel ook volop mogelijkheden zijn voor een technisch beroep. De docenten vinden het steeds belangrijker de werkplekken niet alleen per sector in te zetten, maar leerlingen te laten zien dat werkzaamheden terug kunnen komen in alle sectoren. Op deze manier raken leerlingen ook meer gemotiveerd om aan een werkplek te werken. De lesmethode biedt voldoende mogelijkheden om aandacht te schenken aan de verschillende sectoren en de werkzaamheden daarbinnen. Ze daagt uit om ook met eigen creatieve aanvullingen te komen die kunnen bijdragen aan een sectorkeus. Het lesprogramma geeft nu ook ruimte om minder specifiek te denken, maar veel algemener en breder. Dat leerlingen nu minder sterk gefocust zijn op de sector, blijkt ook uit de vakkenkeus. Er worden veel pakketten gekozen waarmee een leerling op het mbo meerdere kanten uit kan. Zo zou hij zijn sectorkeus zelfs uit kunnen stellen tot de aanmelding bij het mbo. In ontwikkeling Uitbouw geïntegreerde LOB-lijn Met technologie in klas 2, 3 en 4 en de LOB-leerlijn van SLO als de basis, bouwen we verder aan een geïntegreerde LOB-lijn van klas 1 t/m 4. Daarbij wordt LOB gekoppeld aan persoonlijke vorming. Werkplekken voor meer sectoren We willen werkplekken zo aanschaffen en inzetten dat ze te gebruiken zijn binnen alle sectoren. Zo kunnen we leerlingen bewust maken dat bepaalde werkzaamheden in alle sectoren voorkomen. Een 9

10 voorbeeld is de werkplek communicatie. Deze was aanvankelijk bedoeld voor de sector economie, maar een goed telefoongesprek voeren komt voor in alle sectoren. De heel specifieke technische werkplek mech-lab willen we inruilen voor een 3-D printer. Deze biedt voor de sectoren economie en zorg en welzijn veel meer mogelijkheden. Verder hebben we voor de sectoren zorg en welzijn en techniek een nieuwe werkplek techniek en voeding aangeschaft. Uitbreiding technologie in klas 2 In januari 2011 hebben we een pilot met proefexemplaren van de methode Dubbelklik gedaan in klas 2 stream 2, in de plaats van PSO. De invulling en opzet van de lessen sprak ons erg aan. Met in het vooruitzicht dat leerlingen uit klas 2 stream 2 voor 75% in Tholen blijven en nog geen definitieve sectorkeus maken, dachten wij dat we de lessen op deze manier goed in konden vullen. Tijdens de pilot werd duidelijk dat het meer voordelen oplevert als leerlingen al in een vroeger stadium kennismaken met technologie. Ze zijn in klas 3 al bekend met de methode en het lokaal en hebben een betere ICT-beheersing. Er zijn geen aparte ICT-lessen meer nodig, omdat bij technologie veel toegepaste ICT aan de orde komt. ICT komt daar ook beter tot zijn recht, omdat de opdracht in een mooie en leerzame context staat. Leerlingen doorlopen ongemerkt alle sectoren, doen kennis op over werkzaamheden en moeten zelf onderzoekjes uitvoeren. We hebben dit aangegrepen om leerlingen meer bewust te maken wat er allemaal te kiezen valt. Een natuurlijke integratie van LOB. De startmodule Eigen Bedrijf biedt mooie kansen om leerlingen kennis te laten maken met een bedrijf van hun belangstelling. Met theoretische en praktische kennis en ervaringen moeten ze een presentatie maken en houden voor de klas. Op deze manier worden alle leerlingen geconfronteerd met een diversiteit aan bedrijven en sectoren. De praktische opdracht hierbij is dat leerlingen een echt bedrijfsbezoek organiseren, in dit bedrijf gaan kijken. Tijdens het bezoek moeten ze antwoorden zien te krijgen op een vooraf opgestelde vragenlijst. Deze informatie geeft stof genoeg om een presentatie te maken. De andere modules zijn keuzeonderwerpen die meer relatie hebben met de sector. Een leerling moet altijd twee keuzemodules maken. Ook daarin ervaren de leerlingen al dat werken in een sector breder is dan ze altijd voor ogen hadden. Een voorbeeld: de module Zorgcentrum heeft op het eerste gezicht veel relatie met verzorging. Maar ook hier worden leerlingen met technische en economische beroepen geconfronteerd. Deze goede opzet vanuit de methode daagde ons uit om alle lessen PSO onder te brengen bij technologie klas 2. Maar ook binnen LOB liggen hier mooie kansen. Daarom zijn we dit jaar gestart om technologie in klas 2 aan alle leerwegen aan te bieden. Momenteel bieden we in klas 2 stream 2 en 3 dit vak 2 uur per week aan en in stream 1 0,5 uur per week. In het cursusjaar gaan we ook enkele werkplekken inzetten in klas 2. Voordelen van technologie in klas 2 voor onze vestiging: - een breed blijvende sectororiëntatie; - een goed doorlopende LOB-lijn, met zelfreflectie en kennis van het beroepenveld als hoofdlijn; - vakoverstijgende projecten; - optimale lokaalbezetting; - geen kleine groepen die praktijklokalen bezetten; - geen roosterproblemen, de klas blijf compleet; - leerlingen leren van elkaar; - goede voorbereiding op klas 3 van basis tot en met vwo; - leerlingen leren veel algemene vaardigheden. 10

11 Nadelen van technologie ten opzichte van PSO: - Leerlingen doen tijdens de technologielessen geen specifieke praktijkopdrachten. - Leerlingen doen andere praktijkopdrachten. Ambitie 2: Verbeteren van de aansluiting vmbo-mbo Met technologie kunnen we meer competentiegericht onderwijs geven. Daarnaast geeft het vak de mogelijkheid van probleemgestuurd onderwijs, wat aansluit bij de didactiek van het mbo. Doordat de leerling met meer sectoren kennismaakt, kan hij bovendien beter gefundeerd zijn vervolgopleiding kiezen. Gerealiseerd Keuze lesmethode Dubbelklik De methodekeuze was van groot belang voor de invulling van technologie. We kozen voor de digitale methode Dubbelklik, de jongste methode voor het vak. Deze is ontstaan in de praktijk en is erg praktisch. Dubbelklik is modulair opgebouwd. Elke module speelt zich af in een praktijksituatie. De website en lay-out zien er realistisch uit, waardoor de leerling zich echt in een beroepssituatie waant. De verschillende competenties worden per module opgebouwd, van begeleid naar zelfstandig. Bij de evaluatie stellen we vast dat we de juiste methode kozen. De ervaringen van leerlingen en docenten zijn goed. In twee jaar tijd is Dubbelklik de marktleider geworden. Door het invoeren van Dubbelklik is ambitie 2 volledig gerealiseerd. Wel blijft het een aandachtspunt dat leerlingen veel achter de computer zitten. In de evaluatie noemen leerlingen dit ook als minpunt. 11

12 Integratie GPO en sectorwerkstuk In het projectplan wordt de opklimmende reeks genoemd van leren in de klas, in de school en buiten de school. Competenties gebruiken in echte situaties, buiten de lessituatie, is de beste leerschool. Dit hebben we gerealiseerd door de Grote Praktische Opdracht (GPO) in klas 3 en het sectorwerkstuk in klas 4 te integreren in het PTA voor technologie. Het gaat zowel om de inhoud als de begeleiding. Integratie minionderneming Omdat binnen de sector economie de minionderneming een groot succes was, hebben we gezocht naar een methode met de minionderneming als module. Een dergelijke methode is er echter niet. Dubbelklik stelde zijn lay-out en logo ter beschikking om zelf een module te maken in de huisstijl van de methode. Deze module is ontwikkeld en voor het tweede jaar in gebruik. Dit betekent dat bij invoering van technologie de minionderneming mogelijk blijft. Helaas heeft Dubbelklik de module niet willen overnemen. Integratie havo-lijn Op initiatief van de havo-bovenbouw is er een pakket samengesteld voor vmbo 4-leerlingen die na het behalen van hun diploma naar de havo willen. De inhoud van dit pakket sluit aan bij de werkwijze binnen technologie. Het gaat namelijk om reflectie, verslaglegging, solliciteren en een plan maken. Daarom hebben we besloten de havo-lijn te integreren in technologie. In de stijl van de methode hebben we een module ontworpen die de leerlingen vanaf januari in klas 4 moeten volgen. De opdrachten die ze voor de module doen, tellen mee voor het PTA-cijfer technologie en geven vrijstelling van opdrachten die gericht zijn op het mbo. Hiermee voldoen we aan de eisen van de Zeeuwse Onderwijs Autoriteit. Door de havo-lijn in technologie op te nemen, is deze gelijk geborgd. Voor de toekomst zien we als kans de leerlingen na het examen eventueel extra modules aan te bieden, waardoor de aansluiting nog beter wordt. Feiten en cijfers GPO De GPO in klas 3 is gekoppeld aan LOB. Deze opdracht hebben we zelf ontwikkeld en opgenomen in het PTA. Het is de bedoeling dat de leerling zich beter bewust wordt van zijn eigen talenten en zijn plaats in het beroepenveld. De opdracht is aan deze rapportage toegevoegd als bijlage 5. 12

13 Beleving docenten GPO: van knelpunt naar nieuwe uitdaging Het eerste invoeringsjaar liepen we tegen het knelpunt aan dat leerlingen nog geen sector hadden gekozen. Voorheen maakten de leerlingen hun GPO bij het verplichte vak van hun sector. In overleg hebben we besloten de GPO sectoronafhankelijk te maken en onder te brengen bij technologie. We hebben de GPO nu gekoppeld aan het LOB-traject. De leerlingen moeten binnen hun eigen belangstellingsgebied onderzoek doen naar leerlijnen, opleidingen, arbeidsmarkt en vrijwilligerswerk/maatschappelijke stage (MAS). Aan de hand van een instructie onderzoeken ze relaties tussen onderdelen, ontwikkelingen en toekomstige mogelijkheden. Leerlingen bezoeken verplicht minimaal twee voorlichtingsbijeenkomsten van vervolgopleidingen. Ook MAS hebben we ondergebracht in deze opdracht en is zodoende een onderdeel gewerden van het PTA. Met deze opdracht beogen we dat leerlingen bewuster bezig zijn met hun toekomstperspectief, doordat ze hun eigen mogelijkheden moeten onderzoeken, beschrijven en presenteren. Tegelijk zijn er weer enkele losse onderdelen van de bovenbouw geïntegreerd. Verschuivingen in onderwerpen en uitvoering sectorwerkstuk Ook het sectorwerkstuk is bij technologie ondergebracht. Hierdoor zien we een verschuiving in de keuze van de onderwerpen en in de uitvoering. Leerlingen zoeken naar onderwerpen die ze op een praktische manier kunnen presenteren. Presentaties buiten school zijn hier een onderdeel van. Een praktische uitvoering binnen school spreekt leerlingen ook aan. De combinatie van stage en sectorwerkstuk komt steeds meer voor. Soms zijn leerlingen uit verschillende sectoren samen bezig met een sectorwerkstuk. Omdat ze binnen technologie leren samenwerken en taken verdelen, gaan leerlingen dit ook toepassen bij het maken van hun sectorwerkstuk. Naast de verantwoordelijkheid voor het hele sectorwerkstuk, zijn de leerlingen ieder speciaal verantwoordelijk voor bepaalde onderdelen ervan. De opdracht is nu zo geformuleerd dat de leerlingen ruimte krijgen om hun sectorwerkstuk sectorspecifiek of sectoroverstijgend, theoretisch of praktisch uit te voeren. Alle leerlingen hebben tijdens de technologie-uren ruimte om aan hun sectorwerkstuk te werken. De docent technologie is dan voor hen beschikbaar als begeleider. De tweede begeleider zien de leerlingen in zijn les. Er is dus geen lesuitval. In ontwikkeling Structurele evaluatie Voor het opstellen van deze rapportage hebben we een terugkommoment voor onze oudexamenkandidaten van het eerste cohort georganiseerd. Naast ontmoeting en gesprek hebben we een enquête afgenomen en diepte-interviews gehouden. De opbrengst zullen we gebruiken om verbeteringen aan te brengen in het vak. We zullen nagaan of we deze vorm van evaluatie blijvend willen opnemen, ook omdat de opkomst bijna 100% was. Het blijft de vraag of bovenstaande evaluatie voldoende is, of dat er nog een schoolverlatersonderzoek na twee jaar moet plaats vinden. 13

14 Afstemming mbo In het kader van het onderzoek hebben we een bezoek gebracht aan het Hoornbeeck College in Goes. We hadden een goed gesprek met het locatiemanagementteam. De directie was enthousiast over het feit dat we afstemming zochten. De inhoud van technologie sluit dicht aan bij de aanpak, didactiek en vaardigheden op het mbo. Het mbo stelde een boekje met taalvaardigheden beschikbaar dat nog maar net van de pers was. Deze manier van omgaan met vaardigheden is goed in te passen in technologie. Hier liggen kansen! Doorstroom naar mbo groen We gaan onderzoeken of we de doorstroom naar mbo groen nog kunnen verbeteren door daarvoor een module te ontwerpen. Zorgwerkplek We zullen bezien of we een specifieke zorgwerkplek kunnen realiseren die ook uitstraling heeft. Ambitie 3: Voorbereiden op zelfstandig en verantwoordelijk functioneren in de maatschappij Technologie geeft veel mogelijkheden voor praktijkleren, activerende didactiek en ontwikkelen van sociale vaardigheden. Leerlingen gaan vooral praktisch en in groepen aan het werk, met projecten, buitenschoolse opdrachten, werkstukken, enz. Het accent ligt op doen en daarop reflecteren. Als reformatorische school betrekken we hier ook het functioneren als christen bij. Gerealiseerd Invoeren methode Ook deze ambitie is gerealiseerd door het invoeren van de methode. Het functioneren als christen zit niet specifiek in de methode, maar doortrekt als een zuurdesem het onderwijs. In het opstellen van een persoonlijk statuut komt dit wel sterk naar voren. 14

15 Integratie mentoraat Vóór de invoering van technologie zat het lesrooster van klas 3 vol. De mentor had wel begeleidingsuren in de normjaartaak, maar er was geen ruimte in het rooster om de leerling te spreken. We hebben dit opgelost door de uren van de mentor in te roosteren op het moment dat een klas technologie heeft. De mentor is aanwezig in de les, naast de docent technologie. Hij heeft ruimte om leerlingen even te spreken, of om de klas in zijn geheel te spreken. Omdat technologie een sociaal vormend vak is, past dit binnen het curriculum. Dit jaar is de mentor in klas 3 ook betrokken geweest bij het persoonlijk statuut. Bij de start van klas 3 hebben de mentor en de docent technologie een groepssurvivalopdracht laten doen in de gymzaal. De docenten gaven hardop reflectie. Deze reflectie was input voor het persoonlijk statuut van de leerling. Persoonlijk statuut Bij de invoering van technologie hebben we, geïnspireerd door Covey (zie literatuurlijst), besloten de leerlingen een persoonlijk statuut te laten schrijven. De bedoeling daarvan is dat ze bij de start van een leerjaar naar zichzelf leren kijken en hun doelen stellen. In klas 2 doen we dit voor het eerst. Het thema is: ik en het vak technologie. In klas drie gaan we een stap verder. In het persoonlijk statuut willen we dan terugzien: o minimaal drie belangrijke doelen die de leerling zich stelt voor dat jaar; o waar hij op aanspreekbaar wil zijn; o voor de leerling belangrijke norm(en)/waarde(n); o welke verantwoordelijkheden hij aan wil gaan; o wat hij voor groepsgenoten wil betekenen; o welke bijdrage hij gaat leveren aan de positieve sfeer in de klas. In klas 4 spitsen we het statuut toe op het sectorwerkstuk. Het thema is dan: wat zijn mijn persoonlijke doelen met het sectorwerkstuk? In de eerste instantie hebben we het persoonlijk statuut gebruikt binnen technologie. Al heel snel gebruikte de mentor het ook als vertrekpunt voor de persoonlijke gesprekken. Op dit moment gaan we de leerlingen bewust maken dat het persoonlijk statuut gebruikt moet worden in alle vakken of uren op school. Zo leren ze hun eigen verantwoordelijkheden. Het draagt bij aan hun persoonlijke ontwikkeling en karaktervorming. Ook is er een duidelijke relatie met burgerschapsvorming. 15

16 Reflecteren Binnen het curriculum van technologie leren leerlingen reflecteren. In klas 3 is dit vooral zelfreflectie en in klas 4 ook reflectie op de ander. Het gaat om complimenten en tips. Sectorwerkstuk meesterproef Het sectorwerkstuk is een meesterproef geworden waarin de leerling de competenties toont die hij verworven heeft. Projecten met andere vakken Technologie heeft veel overlap met andere vakken. Dit maakt schuiven in de lessentabel beter verdedigbaar. In de twee jaar dat we technologie hebben, is er samengewerkt met Nederlands, Duits, Engels, geschiedenis, wiskunde en maatschappijleer. Feiten en cijfers Enquête oud-leerlingen cohort 1 De tabel hieronder bevat de uitslag van het onderzoek onder oud-leerlingen van cohort 1. Er zijn 36 leerlingen ondervraagd. Niet iedere leerling heeft alle vragen beantwoord. De antwoorden stemmen de projectgroep tot tevredenheid. Uit de tabel blijkt dat we de ambities en doelen gehaald hebben, maar ook dat technologie een levend concept is, dat nooit klaar is. Stelling Niet mee eens 1. Ik had plezier in dit vak Ik heb nu een voorsprong op ICT-gebied Het was een vak met afwisselende opdrachten Afwisseling in de opdrachten zorgde voor een betere motivatie Bij dit vak heb ik mijn persoonlijke vaardigheden ontwikkeld Ik heb leren samenwerken Ik heb leren vergaderen Ik zit nu in de sector die bij mij past Bij dit vak moet je meer je eigen verantwoordelijkheid nemen Bij dit vak heb ik veel van anderen geleerd Bij dit vak moet je eigen initiatieven nemen Ik ben blij dat ik technologie gehad heb De opdrachten bij technologie geven een goede indruk hoe het in een echt bedrijf eraan toegaat Als het kon zou ik meer met de werkplekken in het lokaal gewerkt hebben Mee eens Beleving leerlingen Leerlingen ervaren meerwaarde technologie In het diepte-interview gaven leerlingen aan dat ICT-vaardigheden, presenteren en samenwerken meerwaarde geven aan het vak technologie. In hun beleving hebben ze naast samenwerken en ICT ook goed leren presenteren en vergaderen. De ondervraagde leerlingen vonden technologie 16