GEO. kunst pag Deel 1 van Eurocode 7 gereed voor gebruik. Kunstmatige eilanden in de Kaspische zee onder ijsbelasting

Transcriptie

1 12 E JAARGANG NUMMER 1 JANUARI 2008 Deel 1 van Eurocode 7 gereed voor gebruik Kunstmatige eilanden in de Kaspische zee onder ijsbelasting De intrinsieke tijd in het Isotachenmodel Statistiek bij regionale proevenverzamelingen Europese uitvoeringsnorm grondankers (NEN-EN 1537) nader belicht Dossier Water: VNK-2 brengt overstromingsrisico in kaart inclusief GEO kunst pag

2

3 Van de redactieraad Colofon Geotechniek is een informatief/promotioneel onafhankelijk vaktijdschrift dat beoogt kennis en ervaring uit te wisselen, inzicht te bevorderen en belangstelling voor het gehele geotechnische vakgebied te kweken. Geotechniek, jaargang 12 Nummer 1 januari 2008 Uitgave Uitgeverij Educom BV Mathenesserlaan GB Rotterdam Tel Fax info@uitgeverijeducom.nl Uitgever/bladmanager Robert Diederiks Redactieraad Alboom, ir. G. van Kant, ing. M. de Barends, prof. dr. ir. F.B.J. Kooistra, mw. ir. A. Berg, dr. ir. P. van den Lange, drs. G. de Brinkgreve, dr. ir. R.B.J. Mathijssen, ir. F.A.J.M. Brok, ing. C.A.J.M. Schippers, ing. R.J. Brouwer, ir. J.W.R. Schouten, ir. C.P. Calster, ir. P. van Seters, ir. A.J. van Dalen, ir. J.H. van Smienk, ing. E. Deen, dr. J.K. van Stam, ir. J.L. Diederiks, R.P.H. Thooft, dr. ir. K. Eijgenraam, ir. A.A. Tigchelaar, ir. J. Graaf, ing. H.C. van de Veenstra, ing. R. Heeres, dr. ir. O.M. Vos, mw. ir. M. de Jonker, ing. A. Wibbens, G. Redactie Berg, dr. ir. P. van den Heeres, dr. ir. O.M. Brouwer, ir. J.W.R. Kant, ing. M. de Diederiks, R.P.H. Thooft, dr. ir. K. Lezersservice Adresmutaties doorgeven via ons adres: info@uitgeverijeducom.nl Copyrights Uitgeverij Educom BV - januari 2008 Niets uit deze uitgave mag worden geproduceerd door middel van boekdruk, foto-offset, fotokopie, microfilm of welke andere methode dan ook, zonder schriftelijke toestemming van de uitgever. ISSN Het nummer dat voor u ligt is het eerste nummer van Dit kan met recht een speciaal nummer genoemd worden. Na 11 jaar heeft ir. G. Hannink afscheid genomen als hoofdredacteur van ons vakblad. Geerhard is vanaf het prilste begin betrokken bij ons vakblad. Vanaf dit begin heeft het vakblad Geotechniek zich een belangrijke plaats verworven in Nederland en Vlaanderen, en is geworden tot een medium waarin projectervaring wordt uitgewisseld, noviteiten onder de aandacht worden gebracht, en aanzetten tot discussies worden gegeven. Dit zijn impulsen die hebben bijdragen aan de kwaliteit en het aanzien van ons vakgebied. Hier kunnen wij met z n allen trots op zijn. Namens de redactieraad en lezers wil ik Geerhard bedanken voor zijn enorme inzet en verdienste voor de Nederlandse en Vlaamse geotechniek. Vanaf deze plaats wil ik ook zijn vrouw bedanken. Zij heeft haar man de afgelopen 11 jaar heel wat avondjes moeten missen, omdat hij zich voor ons inspande! Ons blad zal zich moeten blijven ontwikkelen, om zijn plaats te behouden én verder uit te bouwen. Zoals u ziet is de lay-out aangepast. Het goed is om het blad een moderne en herkenbare uitstraling te laten behouden. Samen met een digitaal medium kunnen we beter inspringen op maatschappelijk relevante thema s. Er wordt daarom gedacht over een mogelijke koppeling van het blad met de website Door het papieren medium te koppelen aan het digitale medium ontstaan mogelijkheden, die anders buiten ons bereik zouden blijven. Te denken valt aan de mogelijkheid van het downloaden van artikelen, achtergronden bij artikelen en software. Geotechnische onderwerpen zijn vaak in het nieuws, vaker dan we soms denken. Bijvoorbeeld met een file door een ondergelopen weg. Of met een groots idee van tulpvormige eilanden in de Noordzee. Het zou prachtig zijn wanneer we hierover op de website wat meer informatie zouden kunnen vinden, waarna we in ons blad wat dieper op de materie ingaan. Zo kan het aantrekkelijk worden voor onze nationale pers om ook bij ons informatie in te winnen. Daarnaast biedt koppeling met een digitaal medium mogelijkheden tot discussie. Zo zouden opiniërende stukken in het vakblad kunnen leiden tot discussie via de website. Zo ver als hier geschetst zijn we uiteraard nog niet. En er zitten ongetwijfeld nog veel haken en ogen aan de bovenstaande ideeën. Maar het is goed om te dagdromen, want alleen op deze manier kunnen we verder komen. Met ingang van dit nummer treed ik op als voorzitter van de redactieraad. Daarom wil ik mezelf kort voorstellen. Ik ben in 1996 afgestuurd als civiel ingenieur aan de TU Delft. Hierna ben ik gepromoveerd op de implementatie van geavanceerde grondmodellen in een eindige elementen omgeving. Vervolgens ben ik de adviespraktijk ingegaan. Ik ben werkzaam bij het Ingenieursbureau van Gemeentewerken Rotterdam, van waaruit ik ben gedetacheerd aan de TU Delft. Ik geef daar twee mastervakken binnen de vakgroep Geo-Engineering, over eindige elementen en de eindige elementenmodellering van geotechnische problemen. Deze tweepoot, enerzijds de adviespraktijk en anderzijds onderzoek/ onderwijs, brengt voordelen met zich mee. Deze kunnen de kwaliteit van ons blad ten goede komen. Ik wens u veel leesplezier met dit eerste nummer van Door omstandigheden heeft dit nummer een relatief hoog theoretisch gehalte. Wij doen echter ons best u in de toekomst een goede mix van ervaring, praktijk en theorie voor te schotelen. Zoals altijd zijn uw initiatief en input hierbij nodig. Wij hopen daarom op uw betrokkenheid te mogen blijven rekenen. Dr. ir. O.M. Heeres Voorzitter van de redactieraad R.P.H. Diederiks Uitgever GEOtechniek januari

4 vacatures

5 Fugro verzamelt en interpreteert gegevens over het aardoppervlak en de (zee)bodem en geeft hierop gebaseerde adviezen voornamelijk voor de olie en gas industrie, mijnbouw en bouw. In het verlengde hiervan levert Fugro aanverwante diensten, waaronder nauwkeurige plaatsbepaling, het testen van bouwmaterialen, reservoir engineering en datamanagement. De groep is vertegenwoordigd in meer dan 50 landen en heeft circa werknemers. Fugro Ingenieursbureau B.V. Houdt zich binnen de Fugro groep bezig met onderzoek en advies op het gebied van geotechniek, civiele techniek, geohydrologie en materiaalkunde. De activiteiten in Nederland worden door ca. 270 medewerkers vanuit diverse regionale kantoren uitgevoerd. Enerzijds kent het ingenieursbureau een regiostructuur waarbij kennis van de specifieke locale bodemgesteldheid wordt gekoppeld aan directe contacten met onze opdrachtgevers. Anderzijds kennen wij een aantal gespecialiseerde centrale afdelingen op het gebied van infrastructuur, waterbouw, geohydrologie en geomonitoring. Vanuit deze afdelingen wordt vooral landelijk gewerkt en worden ook de regionale kantoren ondersteund. Ons Materiaalkundig Laboratorium in Arnhem is op zoek naar een: Projectleider / Kwaliteitsmanager (m/v) Functie: In deze functie stel je offertes en onderzoeksplannen op en adviseer je op basis van laboratoriumresultaten. Het werkgebied varieert tussen kwaliteitscontrole in de GWW Sector, controles van afdichtingsconstructies en geotechnisch onderzoek. Daarnaast wordt een bijdrage verwacht aan het kwaliteitssysteem. Door 'learning on the job' en 'state of the art' projecten verdiep je je in het vakgebied. De Fugro adviseur begeleidt het hele traject van een project, vanaf de offerte, aansturing van veld- en laboratoriumwerk, advisering, rapportage tot en met de financiële afhandeling. Veelvuldig contact met de opdrachtgever staat daarbij centraal. Informatie over de afdeling: Het laboratorium is sinds juli 1992 geaccrediteerd voor een groot aantal proeven op (wegen)bouwmaterialen en grond en beschikt over moderne en uitstekend geoutilleerde laboratoria te Arnhem en Leidschendam. De kernactiviteiten van het laboratorium zijn: geotechnisch laboratoriumonderzoek; asfalt- en funderingsonderzoek op het gebied van de weg- en waterbouw; projectbegeleiding en kwaliteitsborging ten behoeve van G.W.W.-sector en afdichtingsconstructies; kwaliteitscontrole van primaire en secundaire bouwstoffen; advisering m.b.t. kwaliteitsborging, toepassing van bouwstoffen en dimensioneren van verhardingen. Functie eisen: Wij zijn op zoek naar een enthousiaste collega op HBO niveau, met een civieltechnische achtergrond en interesse in en affiniteit met kwaliteit en kwaliteitssystemen. Je bent communicatief vaardig, service gericht en in staat om een goede inhoudelijke bijdrage te leveren aan onze projecten. Je bent in het bezit van een rijbewijs B en woonachtig in de directe omgeving van Arnhem of bereid tot verhuizen. Wij bieden: Naast een marktconform salaris en goede secundaire arbeidsvoorwaarden, bieden wij een uitdagende en afwisselende functie, een prettige en collegiale werksfeer, ruimte voor eigen initiatieven en mogelijkheden om door te groeien binnen de Fugro-organisatie. Fugro biedt je de mogelijkheid om veel kennis op te doen op het gebied van geo-disciplines. En je wordt snel zelfstandig verantwoordelijk voor projecten. Sollicitatie en procedure: Wij verzoeken je binnen 14 dagen na plaatsing van deze advertentie schriftelijk te reageren. Stuur een sollicitatiebrief met CV naar: Fugro Ingenieursbureau B.V., Postbus 63, 2260 AB Leidschendam, t.a.v. afdeling personeels-zaken. Via kunt u ook solliciteren: pz_ingenieursbureau@fugro.nl. Voor meer informatie over deze functie kunt u contact opnemen met de heer S. O Hagan, tel

6 Een betrokken ingenieur! T&E Consult bv Adres : Postbus 1025 PC : 3600 BA Maarssen Tel. : Fax : Web : cdkloet@teconsult.nl Ben JIJ de praktijkgerichte Geotechnicus? En spreekt onderstaande jou aan? Functie-inhoud: - het in multidisciplinaire teams bijdragen aan het ontwerp van diverse geotechnische constructies w.o. kerende constructies, funderingen en grondlichamen - het (zelfstandig) uitvoeren van diverse geotechnische berekeningen t.b.v. het aanbiedings- en uitvoeringsproces, o.a. met de M-Serie programmatuur en met Plaxis - bij voldoende ervaring als projectverantwoordelijke leiding geven aan kleine ontwerpteams - standplaats Utrecht en mogelijk ook elders op projectbasis Functie-eisen: - HBO Civiele Techniek (constructieve afstudeerrichting met geo- en funderingstechnische vakken) of TU (Masteropleiding Civil Engineering, variant Hydraulic and Geotechnical Engineering) - enkele jaren ervaring in het vakgebied is een pré. Pas afgestudeerden worden ook uitgenodigd te reageren - naast geotechnisch ook constructief inzicht hebben - kennis van de voor het vakgebied relevante normen en richtlijnen - gevolgde cursussen op het vakgebied is een pré Dan zien wij graag jouw reactie tegemoet via de post of !

7 Uitgeverij Educom Bladen met inhoud EDUCOM COMMUNICATIE T E info@uitgeverijeducom.nl

8 Geotechniek is een uitgave van Uitgeverij Educom BV Mathenesserlaan GB Rotterdam Tel Postbus HG Rotterdam Hoofdsponsor Stieltjesweg CK Delft Tel Sub-sponsors Veurse Achterweg SG Leidschendam Tel Kleidijk EK Rhoon Tel Galvanistraat AD Rotterdam Tel Rijksstraatweg 22F 2171 AL Sassenheim Tel Son: Sliedrecht: Hoofddorp: Klipperweg PC Maastricht Tel Gemeenschappenlaan 100 B-1200 Brussel Tel Vlasweg PW Moerdijk Tel IJzerweg PK Heerenveen Tel De Holle Bilt HM De Bilt Tel Fax INFRA Consult + Engineering ingenieursbureau van Ballast Nedam Postbus BN Nieuwegein Tel Korenmolenlaan GG Woerden Tel Postbus AA Son Ekkersrijt CJ Son Tel Fax info@betonson.com Zuidoostbeemster, Tel Almelo: Oirschot: Dywidag Systems International Industrieweg 25 B-3190 Boortmeerbeek Tel Veilingweg 2 NL-5301 KM Zaltbommel Tel Röntgenweg AB Alphen a/d Rijn Tel Fax Postbus BA Maarssen Tel Fax info@teconsult.nl Mede-ondersteuners Plaxis BV Postbus 572, 2600 AN Delft Tel Fax Geomet BV Postbus 670, 2400 AR Alphen aan den Rijn Tel Fax Arcadis Infra BV Postbus 220, 3800 AE Amersfoort Tel Fax IFCO Funderingsexpertise BV Limaweg 17, 2743 CB Waddinxveen Tel info@ifco.nl Witte Vlinderweg 11, 1521 PS Wormerveer Tel Jetmix BV Oudsas 11, 4251 AW Werkendam Postbus 25, 4250 DA Werkendam Tel Fax Vroom Funderingstechnieken B.V. Postbus 7, 1474 ZG Oosthuizen Tel Fax Arthe Civil & Structure BV Postbus 291, 3400 AG IJsselstein Tel Fax Boskalis bv Natte en droge infrastructuur s-gravenweg , 3065 SB Rotterdam Postbus 4234, 3006 AE Rotterdam Tel Fax www. boskalis.nl SBR Postbus 1819, 3000 BV Rotterdam Kruisplein 25Q, 3014 DB Rotterdam Tel Fax GEOtechniek januari 2008

9 inhoud Geotechniek Van de Redactieraad / Colofon 8 Actueel 14 Agenda 15 SBR Info 17 CUR Info 19 Technische Commissies 22 Deel 1 van Eurocode 7 gereed voor gebruik Ir. G. Hannink / Ir. Drs. L.J. Buth / Ir. A.J. van Seters 28 Kunstmatige eilanden in de Kaspische zee onder ijsbelasting ir. A.Lengkeek 34 De intrinsieke tijd in het Isotachenmodel dr.ir. E.J. den Haan 40 Statistiek bij regionale proevenverzamelingen E. Calle 46 Europese uitvoeringsnorm grondankers (NEN-EN 1537) nader belicht ing. R. J. Schippers 50 Dossier Water Ir. H. Stefess / ir. A.F. Kooij 52 Plaxis Info 53 Geokunst Van de redactie 56 Toerit Overtoom met blokkenwand gefundeerd op een paalmatras constructie te Papendrecht Ing. P. Liebregts / Ing. C. Pfleiderer / Ing. C. Brok 60 Infotorial Trisoplast 62 Markant: Wim Voskamp Distributie van Geotechniek in België wordt mede mogelijk gemaakt door: ABEF vzw Belgische Vereniging Aannemers Funderingswerken Priester Cuypersstraat Brussel Secretariaat: erwin.dupont@telenet.be C.V.R. nv Lochtemanweg 52 B-3580 Beringen Tel / Fax / GEOtechniek januari

10 actueel Geo-Oscars 2007 Op de Geotechniekdag 2007 in Breda zijn donderdag 4 oktober voor de tweede maal de Geo- Oscars uitgereikt. De Geo-Oscars worden uitgereikt voor publicaties in welke vorm dan ook die bijdragen aan de ontwikkeling van het vakgebied binnen en buiten de sector. De prijs kent drie categorieën: Wetenschappelijke publicatie, Geo-engineering voor een breed publiek, Jong talent. Juryvoorzitter dr.ir.p. van den Berg van GeoDelft reikte de prijzen uit. Beste wetenschappelijke publicatie In de categorie: wetenschappelijke publicaties' waren de criteria: wetenschappelijk vernieuwend, maatschappelijke impact, helderheid van de presentatie. De winnaar van de Geo-Oscar 2007 in deze categorie was het artikel van Torild van Eck en medewerkers van het KNMI (foto) over het fenomeen van de lichte aardbevingen ten gevolge van de gaswinning, die van tijd tot tijd optreden in het noorden van het land. Het artikel is ook voor minder ingewijden uiterst lezenswaardig en compleet. Breed publiek De tweede categorie: geo-engineering voor een breed publiek had als focus de landelijke dagbladen. Criteria waren: een duidelijke uitleg voor een breed publiek, technisch correcte weergave, een positieve bijdrage aan het imago van het vakgebied. Hier waren eervolle vermeldingen voor het Volkskrant-katern stand van het land, het water komt onder gasthoofdredacteurschap van Dirk Sijmonds en voor het Bouwputtenfestival, dat jaarlijks in Rotterdam wordt georganiseerd. De Geo-Oscar zelf ging naar een artikel van Joost van Kasteren met een illustratie van Suzanne van Eekelen in de NRC over de fundering van de N210 tussen Krimpen aan den IJssel en Bergambacht: een granulaatmatras op palen. Jong Talent De laatste categorie: jong talent is door de jury ingekaderd door te kijken naar afstudeerverslagen bij universiteiten en hogescholen. Criteria waren: originaliteit en creativiteit, ervan blijk geven te onderkennen waartoe het onderzoek dient helderheid in rapportage. De winnaar van deze Geo-Oscar was ir. Rens Servais die afgestudeerd is aan de TU Delft. In zijn werk wordt een grondige studie gedaan naar modellen, die ontwikkeld zijn om horizontale en verticale vervormingen in de slappe ondergrond te berekenen. Het onderzoek heeft duidelijk gemaakt waarom verschillende modellen verschillende uitkomsten geven, van groot belang om de bruikbaarheid van modellen in de praktijk te vergroten. Intreerede prof. dr. ir. Almer van der Stoel Deeltijd hoogleraar Civiele Techniek, prof. dr. ir. Almer van der Stoel hield dinsdag 11 september zijn intreerede getiteld Wetenschap van Bouwen; Civiele Techniek voor een snelle, flexibele en inventieve genie. Van der Stoel is sinds november 2005 verbonden aan de Faculteit Militaire Wetenschappen van de Nederlandse Defensie Academie. De plechtigheid vond plaats in de aula van het Kasteel van Breda. De hoogleraar Civiele Techniek beschreef de veranderende taak van de genie door de eeuwen heen, waarbij continue accentverschuivingen plaatsvonden tussen degelijkheid en duurzaamheid, snelheid en improvisatie. Kennis die op bepaalde momenten noodzakelijkerwijs werd vergaard, werd op later tijdstip vergeten. Van der Stoel benadrukte het belang van het zorgvuldig documenteren en behouden van opgedane kennis en ervaring met het oog op de veranderende en zeer diverse geologische omstandigheden waaronder de huidige Krijgsmacht opereert. Met betrekking tot het wetenschappelijk onderwijs benadrukt Van der Stoel het belang van het behoud van practica ter verkrijging van voldoende inzicht. Van der Stoel: Het is cruciaal dat steeds de koppeling wordt gelegd tussen de theorie en de praktijk. Niet alleen wetenschappelijke, theoretische basiskennis, want gevoel voor de materie ontstaat niet uit boeken. Daarnaast wil de hoogleraar blijven toezien op de juiste balans tussen management- en techniekvakken in het civieltechnische onderwijsprogramma. Verschillen tussen militaire en burgerlijke' civiele techniek (bron: intreerede prof. dr. ir. A. van der Stoel) Het onderzoeksprogramma van de sectie Civiele techniek zal zich onder leiding van Van der Stoel richten op massa-evacuaties in dijkringgebieden, bescherming tegen explosies, onderzoek naar de ontwikkeling van (eenvoudige) hulpmiddelen om de mobiliteit tijdens expeditionair optreden te verhogen en het ontwikkelen van een kennis- en managementsysteem om opgedane ervaringen structureel vast te leggen en snel toegankelijk te maken. Nieuwe versie NEN 6702 verkrijgbaar! NEN 6702, de norm die voor bouwconstructies bepaalt welke belastingen moeten worden aangehouden en welke vervormingen toelaatbaar zijn, is in een vernieuwde versie gepubliceerd. NEN 6702 is één van de meest gebruikte normen en wordt ook gebruikt door het Bouwbesluit om het niveau van veiligheid van constructies voor te schrijven. De belangrijkste wijzigingen ten opzichte van de vorige versie zijn: de belastingen op afscheidingen bij een hoogteverschil; 8 GEOtechniek januari 2008

11 actueel naar aanleiding van (bijna) ongelukken met afgevallen gevelelementen zijn de mogelijkheden om kleinere constructieonderdelen, op basis van hun gewicht, in een andere veiligheidsklasse in te delen dan die van het gebouw aangepast; de norm is verduidelijkt naar aanleiding van opmerkingen van gebruikers. De wijzigingen zijn als ontwerp gepubliceerd in wijzigingsblad NEN 6702:2001/Ontw. A2:2005. Omdat het wijzigingsblad erg omvangrijk is, heeft de commissie besloten de norm opnieuw uit te brengen. NEN 6702:2007 wordt tegelijk gepubliceerd met correctieblad NEN 6702: 2007/C1:2007 om de toepassing van glazen balkonhekken mogelijk te maken zonder sterkteberekening van het glas belast door een puntlast. Zodra de nieuwe norm voor sterkteberekeningen van glas (NEN 2608) beschikbaar is, wordt het correctieblad ingetrokken. De nieuwe versie van NEN 6702 telt 145 pagina s en kost 70,- excl. BTW, eventuele handelingkosten en onder voorbehoud. Voor inhoudelijke informatie: Mevr. Gisela Blokland, , of bouw@nen.nl. Huizinga opent intelligente' dijk Staatssecretaris Huizinga (Verkeer en Waterstaat) heeft vrijdag 2 november 2007 in Nieuweschans een intelligente' dijk geopend, waarmee onderzoekers nieuwe kennis over de sterkte van dijken en waterkeringen kunnen verzamelen. Het project IJkdijk in een polder in Oost- Groningen bestaat uit een aantal dijken waarin verschillende sensoren en meetinstrumenten zijn verwerkt. Onderzoekers willen hiermee in een vroegtijdig stadium zwakke plekken in een dijk lokaliseren. Met het project IJkdijk kunnen echte dijkdoorbraken worden nagebootst. Op het onderzoeksterrein van 1000 x 140 meter worden de komende jaren zand-, veen- en kleidijken aangelegd. Het onderzoek moet leiden tot een goedkoper en efficiënter dijkbeheer. In het project werken de Noordelijke Ontwikkelings Maatschappij (NOM), diverse onderzoeks- en kennisinstellingen en bedrijven samen. De kosten zijn begroot op 20 miljoen euro. De helft hiervan zou uit subsidies van het Fonds Economische Structuurversterking (FES) moeten komen. Zodra dit geld binnen is, dragen de bedrijven en kennisinstellingen de andere helft bij. Opening van de IJkdijk Staatssecretaris Huizinga verrichtte vrijdag de openingshandeling door een enorme hoeveelheid water over een dijk uit te storten. Volgens haar is IJkdijk een buitengewoon kansrijk project. Nederland kan de opgedane kennis gebruiken om landen te helpen die ook worden geconfronteerd met de zeespiegelstijging, aldus Huizinga. Vanuit het buitenland is al belangstelling voor het project getoond. G. R. Choudhury van de Bangladesh-Nederlandse Kamer van Koophandel zei vrijdag dat hij het project bij de regering in Bangladesh gaat presenteren. Nederland doet onderzoek naar overstromingsrisico s die zich vrijwel nooit voordoen. Wij kampen elk jaar met forse overstromingen. Het afgelopen jaar is het Aziatische land getroffen door drie grote overstromingen. Ook de Amerikaanse rijkswaterstaat wil een proef uit New Orleans laten testen in Groningen. Directie nieuw instituut voor deltavraagstukken Deltares benoemd! Medio 2006 is gestart met de oprichting van Deltares, een nieuw Nederlands instituut voor wereldwijde deltavraagstukken. Deltares wordt hét instituut voor strategisch en toegepast onderzoek alsmede specialistisch advies voor nationale en internationale deltavraagstukken. Inmiddels zijn in de voorbereidings- en oprichtingsfase belangrijke stappen gezet. De directie die vanaf de start van Deltares, begin 2008, de leiding geeft aan het instituut bestaat uit: ir. Harry Baayen, Algemeen Directeur prof.dr.ir. Huib de Vriend, Directeur Kennis en Kwaliteit ir. Erik Janse, Directeur Operatie en Markt. Deltares Deltares zal zich ontwikkelen tot een instituut van wereldfaam dat in Nederland en daarbuiten topkwaliteit levert. Het instituut zal de fundamenteel wetenschappelijke kennis die in Nederland en daarbuiten beschikbaar is, effectief omzetten in toepassingsgerichte kennis, innovaties en adviezen voor overheden en bedrijfsleven. Het instituut zal zich richten op vraagstukken als: de natuurlijke fluctuaties in waterstanden, mogelijke gevolgen van de wereldwijde klimaatverandering op het gebied van waterbeheersing en de bruikbaarheid van de ondergrond. Betrokken organisaties Bij de vorming van Deltares zijn het huidige WL Delft Hydraulics, GeoDelft, alsmede delen van TNO Bouw & Ondergrond en de Specialistische Diensten van Rijkswaterstaat (RIZA, RIKZ, DWW) betrokken. XIV ECSMGE Madrid in september 2007 In september 2007 is in Madrid de 14e Europese Conference on Soil Mechanics and Geotechnical Engineering gehouden. Onderstaand enkele verslagen van interessante lezingen en discussiesessies. Meer informatie hierover is te vinden op en Tot slot zij nog vermeld dat de volgende ECSMGE in 2011 in Athene zal plaatsvinden. Deep excavations and slopes in urban areas In de eerste presentatie spreekt Prof. Kuntsche GEOtechniek januari

12 actueel aan de hand van enkele case studies over stabiliteit van hellingen en ontgravingen. Bij afgravingen (open mijnen) is naast het maken van stabiliteitsberekeningen vooraf ook monitoring van belang. Bij ontgravingen laat hij enkele situaties zien die zijn misgegaan (Dubai, Singapore) en wijst op mogelijke uitvoeringsrisico s. Naast stabiliteit spelen deformaties hier een belangrijke rol. Ook hier is monitoring (the observational method) van belang om tijdens de uitvoering tijdig te kunnen bijsturen. Hij beschouwt diverse technieken om deformaties te beperken en de stabiliteit te verhogen. Het optimale ontwerp is hetgeen tegen de geringste kosten aan de gestelde eisen voldoet. Echter, zijn advies is om niet met de goedkoopste aanbieder in zee te gaan, want die wil waarschijnlijk extra geld verdienen aan meerwerk. Wat dat betreft zouden opdrachtgever en opdrachtnemer een gezamenlijk doel moeten hebben en meer als een team moeten opereren. In de tweede presentatie spreekt Dr. Karlsrud over het ontwerp van ontgravingen in slappe grond. Aan de hand van een parameter studie laat hij zien hoe deformaties en stempelkrachten samenhangen met de stabiliteitsfactor (hoe geringer de stabiliteit, hoe hoger de deformaties en stempelkrachten). Hij laat zien welke maatregelen kunnen worden getroffen om de stabiliteit te verbeteren. Vervolgens laat hij nog een drietal case studies zien waarbij de eindige-elementenmethode (EEM) een belangrijk hulpmiddel is geweest bij het maken van ontwerpkeuzes. Tenslotte staat ook hij stil bij de ingestorte bouwput in Singapore. Een van de zaken die hier zijn misgegaan is een ondeskundig gebruik van het Mohr-Coulomb model waardoor met een veel te hoge schuifsterkte is gerekend. In zijn conclusie pleit Karlsrud ervoor dat in ontwerpberekeningen vooral wordt gekeken vanuit de gebruikstoestand (SLS), waarbij de EEM een belangrijk hulpmiddel is. Ground improvement in urban areas In zijn introductie schetst Prof. van Impe als sessievoorzitter een mogelijk scenario van en op den duur kleiner wordende de kloof tussen wetenschap en praktijk. Wetenschappers worden door de bril van de praktijkmensen nog te veel gezien als mensen die geen idee hebben van wat er zich in de praktijk afspeelt, terwijl praktijkmensen in de ogen van wetenschappers mensen zouden zijn die geen interesse hebben in onderzoek. Aan de hand van vier presentaties door mensen van verschillende afkomst' wordt aan deze discussie invulling aan gegeven. Dr. Essler gaat als praktijkman in op het principe van jetgrouting. Met name het verschijnsel hydrofracture' en de waarneming dat daarbij het terugstromen van vloeistof (spoil) tot stilstand komt, is volgens hem nog onvoldoende wetenschappelijk onderbouwd. Prof. Güler, die zichzelf behalve wetenschapper ook praktijkman noemt, gaat in op de toepassing van geokunststoffen om een steile helling te kunnen maken ten behoeve van de aanleg van een snelweg. Deze oplossing kent een aantal voordelen ten opzichte van een klassieke verticale wand, waaronder de lage kostprijs. Prof. Schlosser, zowel wetenschapper als praktijkman, laat twee case studies zien waarbij een meervoudig verankerde wand is toegepast. Hij pleit ook voor de observational method om tijdens de uitvoering tijdig te kunnen bijsturen. Wat hem betreft zou verder onderzoek zich moeten richten op de actieve/passieve zone rondom de wand en de verhouding ankerlengte t.o.v. kerende hoogte. Prof. Soriano gaat vanuit zijn dubbelrol (wetenschapper en praktijkman) in op de mogelijkheden van soil mixing in slappe rond. Hij beschrijft een test embankment waarin voor de helft kolommen zijn opgenomen. In tegenstelling tot wat werd voorspeld blijft de zettingsreductie beperkt tot 20% ten opzichte van het niet-versterkte ophoogdeel. Uit de daaropvolgende discussie, waarbij per onderdeel wordt stilgestaan, zijn een aantal algemeenheden te distilleren: Bij grondverbeteringen en grondconstructies gaat het erom met de grond samen te werken en niet de grond tegen te werken. Bij geokunststoffen is wellicht nog veel restveiligheid aanwezig. Onderzoek is nodig om dit verder te kunnen uitnutten. Duurzaamheid en kwaliteit van grondconstructies (verankeringen) zouden op den duur kunnen afnemen. Dit is een aandachtspunt. Onderzoek wordt gedreven door datgene waar universiteiten mee kunnen scoren of waarvoor middelen beschikbaar worden gesteld. Er zou meer geld beschikbaar moeten komen voor experimentele onderbouwing van theoretisch onderzoek. Vooralsnog ziet het er niet naar uit dat de kloof tussen wetenschap en praktijk is gedicht. Underground works in urban areas In de eerste bijdrage gaat Prof. Kastner in op de gevoeligheid van de omgeving voor deformaties ten gevolge van tunnelaanleg. Het in de hand houden van dergelijke deformaties is essentieel, waarbij de observational method een belangrijk instrument kan zijn om tijdig te kunnen bijsturen. Hij beschrijft verschillende tunnelling technieken en de bijbehorende aspecten die een rol spelen bij stabiliteit en deformaties. Hij gaat ook in op de modellering van deze aspecten middels analytische en numerieke methoden. Tenslotte gaat hij in op risico analyse rondom tunnelprojecten. Er is een verband tussen de uitgaven aan geotechnisch onderzoek en de meerkosten van de uitvoering van het project 10 GEOtechniek januari 2008

13 actueel waaruit blijkt dat investeren in geotechnisch onderzoek loont. In de tweede bijdrage laat Prof. Alonso aan de hand van de case studie van de Lilla tunnel een interessant fenomeen zien: Het is bekend dat verzadiging met water een kalkhoudende ondergrond kan doen zwellen, waardoor schade aan tunnelvloeren kan ontstaan. Wat nog niet bekend was, is dat ook verdroging kan leiden tot schade doordat in uitdrogend sulfaathoudend fijn gesteente kristalvorming optreedt die de dichte structuur van het gesteente doet verbreken waardoor enorme volumevergroting (zwelling) kan optreden. Op grond van de resultaten van tests op grondmonsters die zijn natgemaakt en gedroogd, is een constitutief model ontwikkeld en geïmplementeerd in een eindige elementenprogramma. Daarmee is een back-analysis gemaakt van de beschreven tunnel, die daarmee goed kon worden nagerekend. Ground deformations associated with urban tunnelling Deze discussiesessie werd voorgezeten door prof. J. Roberts uit Frankrijk. In de openingspresentatie van discussieleider prof. J.M. Rodriques werd een overzicht gegeven van de state of the art en de uitdagingen voor de toekomst. Hij geeft aan dat het door toepassing van bijv. compensation grouting mogelijk moet zijn om de zettingen nog verder te beheersen en wellicht richting nul te brengen. De vraag die hij het gehoor voorhield is of het in de toekomst mogelijk is om gronddeformaties te voorkomen alleen door de beheersing van de tunnelmachine. Dr. G. Viggiani gaf vervolgens in haar presentatie de resultaten van de numerieke analyses die gedaan zijn voor de nieuwe metrolijn in Rome. De resultaten van de FLAC3D FEM berekeningen zijn vergeleken met de empirische methodes. Zij concludeerde dat er enkele eenvoudige aanpassingen in de empirische bednaderingen nodig zijn om de resultaten in overeenstemming met elkaar te brengen. Ze hanteert hiermee impliciet het uitgangspunt dat de numerieke resultaten de waarheid het beste benaderen. Tevens demonstreert ze dat het modelleren van de constructie (fundatie van gebouw) en met name de stijfheid hiervan, een aanzienlijke invloed heeft op de voorspelde deformaties. Dr. M. Fernandez geeft in zijn presentatie 8 gouden regels om de deformatie van vervormingen van wanden bij Cut&Cover bouwputten te beheersen, die samen het woord RELIABLE vormen Reinforced stiff concrete wall Early installation of 1st support Local connection of struts and wall well detailed Impermeable wall Apply grouting treatment at the bottom Bedrock holding wall tip Local prestressing of struts Excavation limited to the minimum at each stage. Hoewel zeker waar is de praktische invulling van enkele van bovenstaande maatregelen moeilijk te realiseren. De presentaties van deze sessie werd afgesloten door Dr. Z. Cabarkapa uit de UK. Hij gaf een overzicht van enkele cases waar compensation grouting succesvol is toegepast bij het uitbreiden van de Londen metro. Vanuit de zaal werd toegevoegd dat het Imperial Collage al lange tijd bezig is met het onderzoek naar het modelleren van de effecten van compensation grouting met numerieke modellen. Naar eigen zeggen worden ze hier steeds succesvoller in. Observational Method in Urban Areas De sessie werd ingeleid door Prof. Szavits- Nossan uit Kroatië en voorgezeten door Tony O Brien uit het Verenigd Koninkrijk. Prof. Svazits-Nossan streefde naar het geven van enige provocatieve commentaren op de 19 artikelen die hij heeft gelezen onder de noemer Observational Method (OM). De inleider vindt eigenlijk dat slechts 5 artikelen de noemer OM zouden kunnen dragen. Daarom vindt hij ook dat de OM eigenlijk niet veel gebruikt wordt, ondanks dat deze methode nu een formele ontwerpmethode is conform Eurocode 7. Volgens de inleider zijn er sommigen die vinden dat er een meer op risico s gebaseerde methode zou moeten worden gekozen, in plaats van een methode die is gebaseerd op karakteristieke waarden. Ondanks dat vindt hij dat er in potentie veel te doen is met de OM, maar dat de methode gewoon vaak slecht begrepen wordt. Daarom geeft hij een korte uiteenzettingen wat de OM niet is: De observational method is volgens hem niet een vervanger voor deugdelijk onderzoek, een monitoringstechniek, hetzelfde als kwaliteitscontrole, een vorm van meer risico nemen, een routinematige manier van ontwerpen. Verder vindt de inleider dat acceptabale risiconiveaus van de OM niet duidelijk zijn vastgelegd in EC-7, en dat er in weinig detail is beschreven hoe de OM werkt. En dat zou wel helpen bij het beter geaccepteerd raken van de methode. De inleider heeft er voor gekozen om een paar definities te geven die volgens hem passen bij het onderwerp: Ontwerp = een bouwplan, de OM is een doorgezet ontwerp tijdens de bouw. Static and Dynamic methods for soil improvement in urban areas De discussieleider J.M. Debats uit Frankrijk geeft in sneltreinvaart een samenvatting van de 12 voor dit onderwerp geselecteerde artikelen en voorziet allen van enkele kritische opmerkingen. Hij verwijst onder andere naar een artikel van Karlsrud waarin de in Noorwegen toegepaste vacuum consolidatie van de zeebodem 10 meter onder water wordt beschreven. Een artikel van Stapelfeldt beschrijft een labtest om de horizontale permeabiliteit te meten. GEOtechniek januari

14 actueel M. Burgos uit Spanje beschreef de grondverbeteringstechniek zoals toegepast bij het verbeteren van de ondergrond van een sediment bassin in de haven van Valencia. De techniek betrof een bekende techniek bestaande uit het installeren van verticale drains en het toepassen van een voorbelasting door grond. Het afwijkende betrof de eerste stap in het proces. Om het terrein toegankelijk te maken is eerst de bovenste 4 meter verbeterd door een grond-cement mix. In de discussie werd de vraag gesteld of vacuüm consolidatie niet een goedkoper alternatief zou zijn geweest, maar het werd niet geheel duidelijk of die afweging is gemaakt. De laatste spreker Dr. R. Duzceer gaf een overzicht van de succesvolle toepassingen van jet grouting in Turkije, waar het veelvuldig wordt toegepast om de zettingen van constructies te beheersen en om de effecten van liquefaction ten gevolge van aardbeving te verminderen. Hij geeft een overzicht van de in zijn ogen benodigde QC/QA testen voor jet grouting columns. Tijdens de discussie geeft B.Obladen uit Nederland aan dat in zijn ogen (en gebaseerd op onder andere ervaring bij de Noord-Zuid lijn in Amsterdam) de integriteitstest zoals deze voor prefab betonpalen wordt toegepast niet geschikt is voor jet grouting columns. Dit gezien de grote variatie in voortplantingssnelheid in de jet grouting columns. Soil reinforcement in urban areas In de eerste presentatie geeft Professor Ghionna een overzicht van de bijdragen aan het congres. Onderwerp van algemene interesse is de Eurocode in relatie tot grondverstevigingstechnieken. Hij destilleert een aantal discussie-onderwerpen: Compressibele t.o.v. starre verstevigingen, Spanningstoestand in de grond en in de verstevigingskolommen onder normale belasting Geokunststof versterkingen (zettingen en stabiliteit), Jet grouting: Verdichting van de grond rondom de kolom. Hij concludeert dat, hoewel grondverstevigingstechnieken tegenwoordig veel worden toegepast, er nog veel aspecten zijn die onderzocht moeten worden, vooral m.b.t. de betrouwbaarheid van de betreffende techniek. In de tweede presentatie gaat Prof. Dimitrievski in op de creatieve mogelijkheden die geokunststoffen een geotechnisch ingenieur bieden. De eindige-elementenmethode en de limit equilibrium method kunnen helpen bij het berekenen van dergelijke constructies. Hij laat een aantal toepassingsvoorbeelden zien: als grondversteviging, als waterbouwkundige toepassing, bij herstel na een aardverschuiving, als kerende wand als helling of met betonnen panelen, als erosiebescherming, bij opslag van grond of afval, als asfaltversterking. Geokunststoffen hebben als voordeel dat ze duurzaam zijn, sterk en veel toepassingsmogelijkheden hebben. De geotechnisch ingenieur kan door creativiteit de mogelijkheden volop benutten. In de derde presentatie behandelt Prof. Gässler een analytische oplossing voor de stabiliteit van een meervoudig verankerde wand onder aardbevingsbelasting. Voor een standaard situatie gaat hij uit van een viertal mogelijke mechanismen: Een enkelvoudig afschuifvlak, een enkele glijcirkel, een dubbel mechanisme met rechte glijvlakken en een dubbel mechanisme met cirkelvormige glijvlakken. Aan de hand van een numerieke parametervariatiestudie (pseudo-statisch) komt hij tot de conclusie dat de laatste twee mechanismen altijd maatgevend zijn, en bij grote aardbevingen eigenlijk altijd het laatste mechaninsme (dubbel mechanisme met cirkelvormige glijvlakken). In de laatste presentatie gaat Dr. Love in op een aantal aspecten en aandachtspunten m.b.t. versterkte grondconstructies en meervoudige verankerde wanden en hellingen, waaronder de verantwoordelijkheid voor globale stabiliteit, het ontwerp van de voorpanelen en verankering, het testen van zelf-installerende ankers, deformaties van de voorpanelen, flexibiliteit van de voorzijde en het ontwerp van dergelijke constructies volgens de Eurocode. In de algemene discussie wordt er o.a. gesproken over de toepassing van de Eurocode voor grondverstevigingsconstructies in de verschillende landen. 12 GEOtechniek januari 2008

15

16 agenda 2008 = Organisatie Studiedagen - Symposium Van Sondering tot grondmodellering 24 januari Delft Geoacademy 1e Geotechniek Lezingenavond mei / Gouda Afdeling voor Geotechniek van KIVI NIRIA CUR Bouw & Infra dag 15 mei CUR Workshop Horizontale vervormingen door ophogingen April Delft Geoacademy Funderingsdag 9 oktober (voorlopige datum) Betonvereniging i.s.m. KIVI/NIRIA, afdeling voor geotechniek en CUR 2e Geotechniek Lezingenavond '08 13 november / Utrecht Afd. voor Geotechniek van KIVI NIRIA Cursussen - Grondmechanica en Funderingstechniek 2 (basis) (CGF2) Startdata: Regio Utrecht: 8 januari Delft: 10 januari Regio Zwolle: 30 januari Elsevier opleidingen i.s.m. KIVI/NIRIA, afdeling voor geotechniek Grondmechanica en Funderingstechniek 1 (vervolg) (CGF1) Startdata: Delft: 15 januari Regio Utrecht: 17 januari Regio Zwolle: 6 februari Elsevier opleidingen i.s.m. KIVI/NIRIA, afdeling voor geotechniek Computational Geotechnics 21, 22, 23 januari Delft Geoacademy Basiscursus Ontwerpen van grondlichamen 29 januari Delft Geoacademy Eurocode 7 20, 31 januari PAO Basiscursus Damwanden ontwerpen met MSheet volgens CUR en 29 februari Delft Geoacademy Shield tunnelling in soft soil (international course) 3-5 maart Delft Geoacademy Aan de grond zitten 13 maart Delft Geoacademy Computational Geotechnics for experienced users 10, 11 en 12 maart PAO Damwanden ontwerpen met MSheet volgens CUR-166 (Gevorderden) 11 maart Delft Geoacademy Praktische Geotechniek voor wegenbouwers 12, 19, 26 maart en 2 april KOAC NPC Computational Geotechnics Special Subjects 13 maart PAO 3D modelleren van paalgroepen 18 maart Delft Geoacademy Inleiding GeoQ - Risicomanagement van de ondergrond 27 en 28 maart Delft Geoacademy Binnenstedelijke infrastructuur op slappe bodem 3 en 4 april PAO Application of soil improvements for infrastructure on soft soils (international course) 8-9 april Delft Geoacademy Paalfunderingen ontwerpen en toetsen volgens NEN en CUR 8 april en 6 juni Delft Geoacademy Beter bouw- en woonrijp maken 9, 10 april PAO Aan de grond zitten 17 en 24 april Delft Geoacademy Ingenieursgeologie in het buitenland 15, 16, 22 en 29 mei PAO Geotechniek in het toetsen van dijken voor dijkbeheerder 19 en 20 mei Delft Geoacademy Isotchen zettingsberekeningen 21, 28 mei en 4 juni, drie middagen Delft Geoacademy Modelleren van moderne consolidatietechnieken bij ophogingen 27 mei Delft Geoacademy Setting up a geotechnical soil investigation program (international course) June Delft Geoacademy Modelleren van bronbemalingen 23 september Delft Geoacademy Basiscursus damwanden ontwerpen met MSheet volgens CUR september Delft Geoacademy Basiscursus ontwerpen van grondlichamen 7 oktober Delft Geoacademy Risicobeheersing van gemeentelijke bouwprojecten 7 oktober Delft Geoacademy Grondonderzoek en parameterkeuze 30 oktober PAO Damwanden ontwerpen met MSheet volgens CUR 166 (Gevorderden) 18 november Delft Geoacademy Geotechniek in het toetsen van dijken voor dijkbeheerders 20 en 21 november PAO Paalfunderingen ontwerpen en toetsen volgens NEN en CUR 25 november Delft Geoacademy Grondonderzoek en parameterkeuze 28 november PAO Beurzen / Congressen - Week van het ondergronds bouwen Thinkdeep 28 januari - 1 februari / Amsterdam Centrum Ondergronds Bouwen 3rd International Conference on Site Characterization 1-4 april / Taipei, Taiwan VI International Symposium Geotechnical Aspects of Underground Construction in Soft Ground - IS-Shanghai april / Shanghai, China Development of urban areas and geotechnical engineering juni / St. Petersburg Rusland Info files/pdf/bulletinstpetersburg2008.pdf Informatie en aanmelding Betonvereniging (0) COB (0) CROW (0) CUR (0) Delft GeoAcademy (0) Elsevier Opleidingen (0) GeoDelft (0) KIVI NIRIA (0) KOAC-NPC (0) NGO (0) NSTT (0) PAO (0) Plaxis b.v (0) TI-KVIV (0) GEOtechniek januari 2008

17 sbr-info Column Jack de Leeuw Weet u nog, die schoolbanken? Voor mij is het alweer lang geleden. Ik herinner me de lagere school met mooie dunne boekjes als lesmateriaal en vooral het schoolbord, met de meester ervoor. Op 'de middelbare' zeulden we met overvolle boekentassen, met daarin de zoveelste herdruk van een of ander lesboek (ik ben van de 41ste druk van de bosatlas). Toen dachten we dat al het materiaal met de praktijk te maken had. Op de TU werd dit langzaam anders: veel minder boeken en meer goedkope dictaten. Bovendien bood de faculteit het genot van een goed gevulde bibliotheek, waar veel historie was opgeslagen. En toen de praktijk. Het gevoel dat je niks meer had aan al dat studiemateriaal. Verouderd, theoretisch en niet compleet. Waar kon je de laatste stand van de techniek vinden? Boeken waren prijzig en het duurde nog steeds lang om ze te produceren. In de praktijk kreeg je behoefte aan actuele informatie, kennis over uitvoeringsaspecten en productspecificaties. Eigenlijk moest je je vak opnieuw leren. Maar toonde de moeizaam gevonden kennis wel de laatste stand van zaken? Uitzoeken, nabellen, met collega's overleggen, kortom een hoop gedoe. Dat is gelukkig allemaal verleden tijd. Het digitale tijdperk biedt de oplossing. Even voor alle duidelijkheid: blijf wel met collega's en vakbroeders praten! Innovaties komen niet van het internet, maar uit een stoeipartij tussen gepassioneerde vakmensen, die naar nieuwe oplossingen zoeken. Informatie is nog nooit zo toegankelijk geweest. Bovendien is actualiseren makkelijker en gaat sneller dan ooit. We maken daar bij het handboek Funderingen dankbaar gebruik van en u lijkt dat te waarderen. En wat die schoolbanken betreft: studenten profiteren uiteraard mee van het gemak van digitale kennis. We bieden het onderwijs zelfs iets extra's: in de loop van 2008 verschijnt er een paperbackversie van Funderingen. Daarin staat de belangrijkste en meest gebruikte vakinformatie. Trouwens ook handig als je de schoolbanken al lang hebt verlaten! ir. Jack de Leeuw Algemeen directeur SBR Professor De Quelerij namens redactiecommissie Digitaal Handboek Funderingen is completer en actueler dan ooit! Hebt u een abonnement op het nieuwe digitale handboek Funderingen, dan beschikt u voortaan niet alleen over de meest complete, maar ook over de nieuwste informatie. Doordat we publiceren via het internet, kunnen we de informatie veel vaker actualiseren. De komende tijd voegen we onder andere uitbreidingen toe op het vlak van paalplaatfunderingen, vertelt professor ir. Louis de Quelerij, voorzitter van de redactiecommissie. Als voormalig algemeen directeur van Fugro en nu als decaan Civiele Techniek en Geowetenschappen aan de TU in Delft, weet De Quelerij als geen ander wat er speelt in de Geotechniek. Een heel belangrijke ontwikkeling is het in werking treden van de Eurocodes, met ingang van Als redactiecommissie betekent dit dat we het handboek eind 2008 in zijn geheel hierop moeten aanpassen. Wie een abonnement heeft op de digitale versie, beschikt dus tijdig over actuele gegevens om een fundering volgens de nieuwe codes te ontwerpen. Akoestisch doormeten en houten palen De redactiecommissie wil het standaardwerk voor funderingen niet alleen zo actueel mogelijk maken, maar ook zo compleet mogelijk. De komende jaren krijgen abonnees diverse interessante uitbreidingen aangeboden, onder andere over paalplaatfunderingen. Ook voegen we in 2008 een samenvatting toe van de Nederlandse praktijkrichtlijn voor het akoestisch doormeten van palen. De meest essentiële informatie komt in het handboek. Een andere aanvulling die het komend jaar op de agenda van de redactie staat, heeft te maken met het beoordelen van bestaande houten paalfunderingen. Paalrot vormt een groeiend probleem in heel veel steden. We gaan de komende maanden concrete rekenvoorbeelden toevoegen op basis van nieuwe informatie. Portaal met hyperlinks Het publiceren via internet biedt naast de mogelijkheid van het snel kunnen updaten nog meer voordelen. Zo komen er hyperlinks in het leveranciersoverzicht. Een hele ronde om alle paalsystemen te actualiseren, waarbij we alle leveranciers actief benaderen, blijven we eens in de paar jaar doen. Maar het grote voordeel van een digitale, open opzet is dat fabrikanten zich zelf bij ons kunnen melden, als ze vinden dat hun paalsysteem in het overzicht moet worden opgenomen. Natuurlijk toetsen we alle ingediende systemen. We kijken naar de praktijkervaring en willen bewijsmateriaal dat een systeem goed functioneert. Geef uw mening! De redactiecommissie wil een zo bruikbaar mogelijk product aanbieden. Dus hebt u commentaar, ontbreekt er iets in het handboek of is iets niet duidelijk, koppel dat dan alstublieft terug. We bespreken elk commentaar! Noteer alvast in uw agenda: 8 april 2008 SBR bijeenkomst over geotechniek. GEOtechniek januari

18

19 cur-info RISNET op de Dag van Maarssen Op 1 november 2007 werd in De Fabrique in Maarssen de 2de dag van Maarssen georganiseerd. Onder de hoede van het Innovatieberaad Mobiliteit en Water werden diverse innovatiedoorbraken in de bouw, de logis- uitgesproken over het nut en de noodzaak van risicobeheersing en hebben zij zich gecommitteerd aan de volgende afspraken: dat ze de invoering en implementatie van risicobeheersing in de eigen organisatie en/of achterban zullen stimuleren; dat communicatie tussen opdrachtnemer en opdrachtgever schrijven van deze kopij. Dat heeft alles te maken met het feit dat het onderwerp lastig is en we er in elk geval voor willen zorgen dat de publicatie zo goed mogelijk toegankelijk wordt. En dat is geen geringe opgave. Maar binnenkort is die publicatie er dus en we willen u dan graag verder functioneert. Dat dat weinig heeft te maken met kwaliteit moge duidelijk zijn. Over deze en andere aanpalende vragen is inmiddels door een groep deskundigen uit de sector nagedacht. Wat daar precies uit komt is op het moment van schrijven van deze kopij nog niet bekend, maar over risico s en risicobeheersing helpen in het gebruik ervan. De dat we met de sector iets willen een vast onderdeel zal vormen van gedachte is om een Community of ontwikkelen om de kwaliteit van de voorbereiding en de uitvoering Practise te starten rond dit onder- het heiproces te ondersteunen van hun projecten; werp. Een CoP Tussen norm en is nu al wel duidelijk. dat ze mee zullen werken aan praktijk, waarin de deelnemers Geïnteresseerd? Mail initiatieven ter bevordering van elkaar van tijd tot tijd ontmoeten fred.jonker@curbouweninfra.nl de kennisontwikkeling en kennisborging op het gebied van risicobeheersing; en ervaringen uitwisselen. Elkaar verder op weg helpen en zo zorgen dat we, vanuit ons vakgebied, wer- Plaxis Als ondersteuning bij het ontwerp dat ze zich ervoor in zullen zetten kelijk verder komen in het optimaal van geotechnische constructies om risicobeheersing breed in de benutten van de ruimte die de wordt het programma Plaxis tiek, de luchtvaart, het verkeer en op het gebied van water gepresenteerd. Hoewel risicomanagement allang geen innovatief onderwerp meer is, blijkt het toepassen daarvan en vooral het met elkaar praten over risico s nog geen dagelijkse praktijk te zijn. Sterker nog: transparantie in het (bouw)proces en over de risico s blijkt een voorwaarde te zijn voor innovatie. bouwsector te implementeren. Dit alles moet er toe leiden dat: vertrouwen, openheid en communicatie vaste waarden worden in de hele bouwketen; faalkosten, vertraging en geschillen in bouwprojecten als gevolg van onduidelijkheden in de verdeling van de verantwoordelijkheden en miscommunicatie worden teruggedrongen; in 2012 risicomanagement in geotechnische normering biedt bij het optimaliseren van het ontwerp van (complexe) constructies. Deelnemen aan deze CoP of geïnteresseerd in verdere informatie? fred.jonker@curbouweninfra.nl Heitoezicht Het heiproces ligt letterlijk aan de basis van veel bouwwerken. Een basis waar echter in de praktijk nog Om deze redenen was RISNET aanwezig op de Dag van Maarssen en is het convenant Risicobeheersing: versterking van vertrouwen, openheid en communicatie ondertekend door topstukken van Rijkswaterstaat (Ministerie van V&W), de Rijksgebouwendienst (Ministerie van VROM), Dienst Vastgoed Defensie (Ministerie van Defensie), Bouwend Nederland, de ONRI, ProRail, de Vereniging Stadswerk Nederland, ProRail en de G4-gemeenten. Al deze partijen hebben zitting in de Stuurcommissie van het Kennisnetwerk RISNET dat zich inzet voor de implementatie van risicomanagement in de dagelijkse bouwpraktijk. Met het tekenen van het convenant hebben de genoemde partijen zich 80% van alle bouwprojecten expliciet wordt toegepast. Meer informatie: fred.jonker@curbouweninfra.nl monique.blankers@ curbouweninfra.nl vanreeuwijk@crow.nl of kijk op Van onzekerheid naar betrouwbaarheid: tussen Norm en Praktijk In de vorige uitgave van Geotechniek is aangekondigd, dat onder deze titel een gezamenlijke CUR B&I / Delft Cluster publicatie reeds beschikbaar zou zijn. De praktijk blijkt helaas ietsje weerbarstiger: de publicatie is bijna beschikbaar op het moment van steeds veel over is te doen. En dat heeft weer alles te maken met de kwaliteit van de paalfundering. Maar al te vaak komt het voor dat het heitoezicht zich beperkt tot een stagiair die als klappenteller inmiddels wereldwijd toegepast. Dat is mede te danken aan de inzet van de Plaxis Development Community (PDC), die tot doel heeft om te zorgen dat het programma steeds beter inspeelt op de dagelijkse uitdagingen van de geotechnische adviseur/ontwerper. Inmiddels mag de PDC zich verheugen in een nieuw 2-jarig ontwikkeltraject (2008 / 2009), waarin opnieuw een aantal interessante praktische verbeteringen worden doorgevoerd. PDC-leden mogen als eersten profiteren van dit soort verbeteringen. Nog geen lid van de PDC, maar wel geïnteresseerd? Kijk op of mail naar fred.jonker@curbouweninfra.nl GEOtechniek januari

20