Raadsinformatiebrief. Markt 1. De leden van de raad en de raadscommissies. 30 oktober Informatie onderwijsaanbod Holz.

Transcriptie

1 Raadsinformatiebrief Bezoekadres: Markt 1 Ambtenaar Doorkiesnummer De leden van de raad en de raadscommissies Telefax Zaaknummer Uw brief van Uw kenmerk Ons kenmerk Datum 30 oktober 2012 Onderwerp Informatie onderwijsaanbod Holz. Bijlage(n) Geachte raadsleden en commissieleden, Bij deze informeer ik u door middel van bijgevoegd rapport en de gezamenlijke brief van de SVO PL, de SVOK en de gemeente Kerkrade over de uitkomsten en gevolgen van het onderzoek naar de haalbaarheid van volwaardig havo- en vwo-onderwijs in de gemeente Kerkrade. BMC advies en management heeft op verzoek van het Ministerie van OCW en in opdracht van de Provincie Limburg de afgelopen maanden in samenspraak met de betrokken besturen en gemeenten onderzoek gedaan naar de mogelijkheden. Helaas is de uitkomst en gezamenlijke conclusie, dat het niet verantwoord is het onderwijsaanbod op de locatie Holz na 1 augustus 2013 nog langer in stand te houden. Voor nadere details verwijs ik u naar de bijlagen. Tijdens de vergadering van de commissie burgers en samenleving op 13 november a.s. zullen de SVO PL, de SVOK en ik nadere tekst en uitleg geven. Het Presidium zal daarom worden verzocht dit onderwerp te agenderen voor de desbetreffende vergadering. L. Jongen Plv portefeuillehouder onderwijs. Postbus AP Kerkrade Telefoon Telefax ING Bank Kerkrade Postbank BNG

2

3

4 Onderzoek naar de haalbaarheid van havo- en vwo-eindonderwijs in Kerkrade Rapport Provincie Limburg BMC oktober 2012 K. Pit G.F. Mulder M.H.C. Riddering MSc A. Nelissen Projectnummer: Correspondentienummer: ON

5 INHOUD HOOFDSTUK 1 INLEIDING Startsituatie Onderzoeksvragen Begeleidingsgroep Onderzoeksaanpak 4 HOOFDSTUK 2 SAMENVATTING Onderzoeksvragen betreffende scenario 1 (hoofdvraag 1) Onderzoeksvragen betreffende scenario 2 (hoofdvraag 2) 7 HOOFDSTUK 3 EERDERE ONDERZOEKEN Onderzoek 1: Voortgezet Onderwijs Parkstad (2007) Onderzoek 2: Masterplan VO Parkstad Limburg (ongedateerd; 2008) Onderzoek 3: Rolduc, de cijfers (22 maart 2011) Onderzoek 4: analyse Kansen Voortgezet Onderwijs Kerkrade ( ) Een beknopte reflectie op de onderzoeken 15 HOOFDSTUK 4 DE SITUATIE VAN HET VO IN PARKSTAD LIMBURG Scholensituatie en leerlingenstromen Prognoses en theoretisch potentieel havo en vwo Benodigd potentieel voor een havo-vwo-school 21 HOOFDSTUK 5 WETTELIJK KADER EN MOGELIJKHEDEN Stichting van scholen Regionaal Plan Onderwijsvoorzieningen Conclusie ten aanzien van het wettelijk kader 24 HOOFDSTUK 6 SCENARIO S VOOR DE TOEKOMST Een extra vestiging voor voortgezet onderwijs (havo vwo) in Kerkrade Verplaatsing van een bestaande school naar (de grens van) Kerkrade 28 HOOFDSTUK 7 WEGING VAN DE SCENARIO S Scenario Scenario 2 31 HOOFDSTUK 8 CONCLUSIE EN ADVIES 33 1/45

6 BIJLAGE 1 GESPREKSVERSLAGEN 35 BIJLAGE 2 GERAADPLEEGDE BRONNEN 43 2/45

7 Hoofdstuk 1 Inleiding BMC heeft in mei 2012 van de provincie Limburg de opdracht gekregen om aan de hand van enkele gerichte vragen onderzoek te doen naar de positie van het voortgezet onderwijs in Parkstad Limburg, in het bijzonder in de gemeente Kerkrade. Het gaat hier deels om aanvullend onderzoek, aangezien vanaf 2006 met enige regelmaat door de betrokken partijen onderzoek is gedaan naar de levensvatbaarheid van het voortgezet onderwijs in met name de gemeente Kerkrade. 1.1 Startsituatie De onderzoeksopdracht is de uitkomst van gesprekken die in de regio zijn gevoerd over de situatie van het voortgezet onderwijs in de gemeente Kerkrade. Deze gesprekken waren het gevolg van de afwijzing van het Ministerie van OCW van een aanvraag voor het stichten van een nieuwe school voor havo en vwo in Kerkrade. Mede hierdoor dreigen in de gemeente Kerkrade deze beide schoolsoorten op termijn te verdwijnen, aangezien de kans bestaat dat ook de huidige onderbouwlocatie in Kerkrade op korte termijn wordt gesloten. Er is tijdens deze gesprekken een onderzoeksagenda opgesteld, die moet bijdragen aan het zo mogelijk vinden van een haalbare en toekomstbestendige oplossing voor de gemeente Kerkrade, zonder daarbij het voortgezet onderwijs in de andere van Parkstad Limburg in de problemen te brengen. 1.2 Onderzoeksvragen Tijdens een ronde tafel conferentie hebben de betrokken partijen twee hoofdvragen geformuleerd en enkele deelvragen. De volgende twee hoofdvragen zijn: 1. a) Is er naast het bestaande onderwijsaanbod in Landgraaf en Heerlen plaats voor een extra vestiging voor voortgezet onderwijs in Kerkrade, waar havo en vwo (onderbouw en bovenbouw) worden aangeboden? b) Welke consequenties heeft een dergelijk extra aanbod voor de bestaande vestigingen in Parkstad? 2. a) Is het alternatief van verplaatsing van de bestaande school in Landgraaf naar de grens van Landgraaf en Kerkrade haalbaar en duurzaam? b) Welke consequenties zou een dergelijke verplaatsing voor de bestaande vestigingen in Parkstad kunnen hebben? Binnen de hoofdvragen worden de volgende deelvragen onderscheiden: Hoe groot is het potentieel aan havo- en vwo-leerlingen, inclusief de leerlingen vmbo-tl en -gl, dat in Kerkrade (1) of Parkstad-Zuidoost (2) naar verwachting voortgezet onderwijs zal bezoeken in de periode ? Welke mogelijke gevolgen heeft het openen van een extra vestiging (1) op de bestaande vestigingen in Landgraaf en Heerlen? 3/45

8 Is een school op de grens van Landgraaf en Kerkrade (2) haalbaar en biedt dit reële mogelijkheden om leerlingen uit beide gemeenten te bedienen? Wat zijn de financiële consequenties en de gevolgen voor het vastgoed (1 en 2)? Hoe duurzaam en toekomstbestendig is dit scenario (1 en 2)? Welke randvoorwaarden zijn relevant (1 en 2)? De uitwerking van de onderzoeksvragen moet leiden tot duidelijke en zoveel mogelijk eenduidige antwoorden, die het maken van verantwoorde keuzes ondersteunen. Het onderzoek heeft een hoofdzakelijk kwantitatief karakter, waarin ook de effecten van het investeringsjaar op de onderbouwlocatie in Kerkrade worden betrokken bij het bepalen van het leerlingenpotentieel voor het voortgezet onderwijs in Kerkrade. 1.3 Begeleidingsgroep Gedurende het onderzoek is een door de provincie ingestelde begeleidingsgroep actief geweest. Alle betrokken partijen, dat wil zeggen provincie, gemeenten, besturen voortgezet onderwijs en besturen van het vervolgonderwijs waren in deze stuurgroep vertegenwoordigd. Een vertegenwoordiger van het Ministerie van OCW is ook in het onderzoek betrokken. 1.4 Onderzoeksaanpak De beide hoofdvragen en de daarbij behorende deelvragen zijn eerst door middel van deskresearch nader uitgewerkt. Hiervoor hebben we gebruikgemaakt van de bestanden van de Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO) over de herkomst van leerlingen die de afgelopen vijf jaar het voortgezet onderwijs op de scholen in de regio bezochten. Tevens zijn alle relevante rapporten, onderzoeken, correspondentie en verslagen van vergaderingen door ons onderzocht. Er is in de afgelopen jaren opvallend veel onderzoek verricht, waarbij vooral veel cijfers in beeld zijn gebracht. Binnen de kaders van ons onderzoek was het onmogelijk en ook niet nodig om al dit onderzoek over te doen. Wij hebben ons beperkt tot de belangrijkste onderzoeken en deze in hoofdstuk 3 samengevat en becommentarieerd in het licht van de beide hoofdvragen. Daarbij gaan we ook in op de verschillen tussen de onderzoeken. We hebben op deze manier in deze eerste fase een goed beeld gekregen van de problematiek, van de scholen en schoolsoorten die een rol spelen en van de posities van de betrokken gemeenten en schoolbesturen. Een lijst van de door ons gebruikte bronnen is te vinden in bijlage 2. In een gezamenlijke startbijeenkomst met de begeleidingsgroep (5 juli 2012) zijn de aandachtspunten voor het onderzoek geïnventariseerd en besproken, alsmede de onderzoeksaanpak. Hierbij is zowel de inhoud als het proces besproken en vastgesteld. Volgens afspraak is aan de onderzoeksopdracht zelf niets meer gewijzigd. Op basis van de in de startbijeenkomst gepresenteerde voorlopige cijfers over leerlingenstromen is besloten om ons in het verdere onderzoek te concentreren op de schoolsoorten havo en vwo en op de scholen die onderwijs verzorgen aan het overgrote deel van de in Kerkrade woonachtige havo- en vwo-leerlingen. 4/45

9 Ook is toen besloten om afzonderlijk gesprekken te voeren met de meest betrokken gemeenten (Kerkrade, Heerlen en Landgraaf) en de schoolbesturen uit de regio (LVO, SVO PL en SVOK). Deze gesprekken hebben plaatsgevonden op 31 augustus en 7 september In bijlage 1 zijn de geaccordeerde samenvattingen van deze gesprekken opgenomen. In hoofdstuk 4 zijn de opbrengsten verwerkt van het aanvullende onderzoek. Aan de hand van de meest recente cijfers betreffende de prognoses en de leerlingenstromen op postcodeniveau hebben we de regio opnieuw in beeld gebracht. We schetsen in dit hoofdstuk eerst een beeld van de huidige scholensituatie in Kerkrade, Heerlen en Landgraaf en beschrijven de door ons waargenomen leerlingenstromen in de afgelopen drie jaar. Aan de hand van de ons ter beschikking staande gegevens kunnen we dit vrij exact bepalen. Dat geldt niet voor het tweede deel van hoofdstuk 4, waarin we vooruitkijken naar mogelijke ontwikkelingen. We beschrijven daar ook de onzekerheden waar we bij dit vooruitkijken mee te maken hebben. Er is maar beperkte zekerheid over de prognose van het aantal leerlingen in Kerkrade de komende jaren. Hoe groot het aandeel havo- en vwo-leerlingen daarin zal zijn, hangt mede af van te veel onzekere factoren. Nog onzekerder is hoe leerlingenstromen zich gaan ontwikkelen, zeker indien omstandigheden zich wijzigen (het aantal scholen, de kwaliteit van scholen en de voorkeur van leerlingen). Dit alles maakt dat we niet meer dan modelmatig kunnen kijken naar deze toekomstige ontwikkelingen. In hoofdstuk 5 hebben we de mogelijkheden vanuit het wettelijk kader betreffende de planning van onderwijsvoorzieningen beschreven. Op basis van de eerste hoofdstukken beschrijven we drie (wettelijk mogelijke) scenario s en de door ons mogelijk geachte gevolgen ervan. De uiteindelijke antwoorden op de hoofd- en deelvragen staan nader uitgewerkt in hoofdstuk 6 (scenario s voor de toekomst) en 7 (de weging van de scenario s) en samengevat in hoofdstuk 2. In hoofdstuk 8, ten slotte, staan onze conclusies en aanbevelingen. Het uiteindelijke rapport is in concept besproken met de begeleidingsgroep, op 26 september Tijdens deze bijeenkomst is de feitelijke inhoud van de hoofdstukken 3 tot en met 7 vastgesteld. Betreffende de twee mogelijkheden binnen scenario 1 (hoofdvraag 1) is gevraagd meer inzicht te geven in de kosten die de beide mogelijkheden binnen dit scenario met zich meebrengen. Hierover heeft op 2 oktober 2012 overleg plaatsgevonden met de besturen van LVO en SVO PL. De opbrengsten van dit overleg zijn toegevoegd aan de gespreksverslagen in bijlage 1 en verwerkt in het rapport. Gedurende het onderzoekstraject is ook overleg gevoerd met de heer H.T.G. Kaspersen van het Ministerie van OCW (28 juni en 13 september 2012) over met name de planningtechnische mogelijkheden van de scenario s. Ten slotte: de deelvraag betreffende de gevolgen voor het vastgoed hebben wij alleen beantwoord voor de vestigingen die direct betrokken zijn bij een van beide scenario s. 5/45

10 Hoofdstuk 2 Samenvatting In dit hoofdstuk wordt aan de hand van de onderzoeksvragen (hoofd- en deelvragen) een samenvatting gegeven van de opbrengsten van het onderzoek. In hoofdstuk 8 staan de conclusies geformuleerd. 2.1 Onderzoeksvragen betreffende scenario 1 (hoofdvraag 1) Scenario 1 betreft de vraag of er naast het bestaande onderwijsaanbod in Landgraaf en Heerlen plaats is voor een extra vestiging voor voortgezet onderwijs in Kerkrade, waar havo en vwo wordt aangeboden in de onderbouw en de bovenbouw. Vanuit de wettelijke kaders geredeneerd is scenario 1 te realiseren: SVO PL kan besluiten alsnog een volledige havo- en vwo-vestiging in Kerkrade open te houden (scenario 1a) of er vindt bestuursoverdracht plaats (scenario 1b). Gaan we uit van de meest recente prognoses en van de huidige keuze voor havo en vwo dan is er in de gemeente Kerkrade een theoretisch potentieel van 890 havo- en vwo-leerlingen in Dit potentieel loopt in de periode tot 2030 in enkele lichte schommelingen terug met een honderdtal leerlingen. Indien deze leerlingen allen zouden kiezen voor de havo- en vwo-vestiging in Kerkrade, dan zijn de consequenties voor de meest betrokken scholen in de regio als volgt: het Bernardinuscollege loopt dan terug met 165 leerlingen, het Grotiuscollege met 202 en het Charlemagne College Eijkhagen met 327; de gevolgen voor het Sintermeertencollege zijn in dit opzicht beperkt: 21 leerlingen minder. In de afgelopen jaren hebben met name het Grotiuscollege en het Charlemagne College Eijkhagen veel geïnvesteerd in de gebouwen, deels om de extra leerlingen goed op te kunnen vangen. LVO en SVO PL hebben aangegeven dat dit een voor hen niet te verantwoorden leerlingverlies is, gelet op de investeringen die de afgelopen jaren zijn gedaan in enerzijds een verantwoorde vertaling van de groei in huisvesting en onderwijs en anderzijds de profilering en kwaliteit van de scholen. Concreet betekent dit dat de havo- en vwo-vestiging in Kerkrade niet ten koste mag gaan van het Grotiuscollege, het Bernardinus en Eijkhagen. We spreken in dit geval over bijna 700 leerlingen, dat is driekwart van het theoretische potentieel voor de havo- en vwo-locatie in Kerkrade. In de gesprekken met zowel de gemeente Heerlen en Landgraaf als de besturen van LVO en SVO PL is door de gesprekspartners uitgesproken dat het overigens niet reëel is om te veronderstellen dat de leerlingen uit Kerkrade er in zo groten getale voor zullen kiezen daar naar school te gaan: Binnen de regio Parkstad Limburg ligt Kerkrade decentraal en voor een deel van de leerlingen is het aantrekkelijker om naar Landgraaf of Heerlen te fietsen; het kan in dit geval gaan om ruim 400 leerlingen. 6/45

11 Door de ontwikkelingen in de afgelopen jaren in Kerkrade hebben veel leerlingen gekozen voor voortgezet onderwijs in Landgraaf en Heerlen; het ligt voor de hand dat deze leerlingen het onderwijs daar gaan afmaken, hetgeen de komende vijf jaar het theoretisch potentieel naar beneden zal brengen. SVO PL hanteert een minimaal normenkader, dat uitgaat van 180 leerlingen per leerjaar, hetgeen neerkomt op 990 leerlingen voor een havo- en vwo-vestiging. Dit normenkader is, gelet op het voorafgaande, niet te realiseren. Weliswaar is het havo- en vwo-potentieel de afgelopen jaren met 30% toegenomen en ook verrekend met het theoretisch potentieel, maar er mag niet vanzelfsprekend van worden uitgegaan dat deze stijging zich voortzet. In het gunstigste geval stabiliseert het, maar het is niet uit te sluiten dat dit potentieel weer enigszins terugloopt. In eerdere onderzoeken uit , 2011 en wordt de kanttekening gemaakt dat voor de levensvatbaarheid van een volwaardig havo- en vwo-aanbod in Kerkrade voorwaardelijk is dat de leerlingen uit Kerkrade ook daadwerkelijk in Kerkrade naar school gaan en dat, in een enkel geval, het voedingsgebied zich zelfs zal moeten uitbreiden. Of een havo- en vwo-vestiging wel of niet toekomstbestendig is hangt ook af van het schoolkeuzegedrag van de leerlingen. Dit aspect is tijdens dit onderzoek enkele keren aan de orde geweest in de gesprekken, maar niet nader onderzocht. Dit houdt in dat we over een mogelijke trek van leerlingen naar Kerkrade vanuit de omliggende gemeenten of vanuit Kerkrade naar die gemeenten op basis van het schoolkeuzegedrag van leerlingen geen uitspraken doen. Ten slotte: door LVO en SVO PL en met name door de gemeente Heerlen is erop gewezen dat een daadwerkelijke duurzame en toekomstbestendige oplossing alleen gevonden kan worden door naar het onderwijsvraagstuk te kijken vanuit de hele regio. Deze kan niet gevonden worden door het vraagstuk vanuit één enkele gemeente te beoordelen en eventueel op te lossen. 2.2 Onderzoeksvragen betreffende scenario 2 (hoofdvraag 2) Scenario 2 betreft de vraag of het verplaatsen van de bestaande school in Landgraaf naar de grens van Landgraaf en Kerkrade haalbaar en duurzaam is. Vanuit de wettelijke kaders geredeneerd is een verplaatsing van een vestiging geen enkel probleem. Wordt er over meer dan 3 km verplaatst, dan is er een Regionaal Plan Onderwijsvoorzieningen nodig. Met deze optie wordt het voedingsgebied en daarmee het potentieel havo- en vwoleerlingen groter en aangezien er geen extra aanbod komt, is er voldoende potentieel voor een levensvatbare school. De huidige school in Landgraaf telt nu reeds bijna leerlingen, met een sterke vertegenwoordiging uit de gemeente Kerkrade. De vastgoedconsequenties van dit scenario zijn omvangrijk: er moet nieuw gebouwd of ingericht worden en de investeringen van de afgelopen jaren in het bestaande gebouw (ruim 3 miljoen) gaan verloren. In een regio waar sprake is van krimp, is het aantrekkelijke van dit scenario ten opzichte van het eerste scenario dat er geen aanbod toegevoegd wordt aan het reeds bestaande. 7/45

12 Ook is een school in het grensgebied voor zowel de leerlingen uit Landgraaf als uit Kerkrade goed te bereiken, al is de winst wat betreft reistijd voor veel leerlingen minimaal. Voor de andere scholen in de regio zal deze verplaatsing nauwelijks of zelfs geen consequenties hebben. De gemeente Landgraaf heeft aangegeven op geen enkele manier te willen meewerken aan het realiseren van dit scenario en er alles aan te zullen doen om realisatie ervan te voorkomen. 8/45

13 Hoofdstuk 3 Eerdere onderzoeken In de afgelopen zes jaar is met enige regelmaat onderzoek gedaan naar de onderwijsvoorzieningen in Parkstad Limburg, mede in relatie tot het thema krimp. Aan de hand van de twee hoofdvragen en de daarbij behorende deelvragen uit onze onderzoeksopdracht, hebben we de onderzoeken geselecteerd en geanalyseerd. Hierbij hebben we ons beperkt tot het mavo-, havo- en vwo-onderwijs in de gemeenten Kerkrade, Heerlen en Landgraaf. Waar in de volgende paragrafen conclusies staan vermeld, gaat het om conclusies die de onderzoekers in het kader van hun onderzoek destijds hebben getrokken. In paragraaf 3.5 volgt een beknopte reflectie op deze onderzoeken uitgevoerd door BMC. Het gaat hierbij om de volgende onderzoeken: 1. Voortgezet Onderwijs Parkstad. Een blik op Een onderzoek naar kansen en bedreigingen voor het voortgezet onderwijs in Parkstad Limburg (februari 2007). Dit onderzoek is uitgevoerd door Van Beekveld & Terpstra in opdracht van LVO en OSB (het huidige SVO PL). We hebben dit onderzoek opgenomen, omdat het richtinggevend is geweest voor het beleid dat vervolgens door SVO PL nader is uitgewerkt. Bovendien werd op de startconferentie door de aanwezigen erg veel waarde gehecht aan dit onderzoek. 2. Masterplan Voortgezet Onderwijs Parkstad Limburg. Plan van SVO PL om in de gemeenten Heerlen, Kerkrade en Landgraaf een hoogwaardig en gevarieerd aanbod van voortgezet onderwijs in stand te houden en waar mogelijk te versterken (niet gedateerd, maar verschenen in 2008). Dit masterplan is de concrete uitwerking van het vorige onderzoek 3. Rolduc, de cijfers (22 maart 2011). Dit onderzoek is uitgevoerd door ITS, Radboud Universiteit Nijmegen. In opdracht van de gemeente Kerkrade. 4. Rapport Voortgezet Onderwijs Kerkrade. Analyse leerlingprognoses ( ). Dit onderzoek is uitgevoerd door Zo Concreet! In opdracht van de gemeente Kerkrade. 3.1 Onderzoek 1: Voortgezet Onderwijs Parkstad (2007) Dit onderzoek wil een schets (geen blauwdruk!) geven van de situatie in 2015 en voorspelt in de jaren daar naartoe een daling van het aantal leerlingen met ruim 20% 1. De daling is met 25% het sterkst in de gemeente Landgraaf; de gemeenten Heerlen (-18%) en Kerkrade (-19%) houden elkaar aardig in evenwicht. Naast deze voorspelde krimp geeft het rapport nog drie ontwikkelingen waarmee rekening moet worden gehouden bij het formuleren van toekomstig beleid: dreiging van een neerwaartse economische spiraal; behoefte aan versterkende impulsen voor de regio; noodzaak (wenselijkheid) om te komen tot een gezamenlijke aanpak. 1 Deze prognose is gebaseerd op de gegevens van 1 oktober 2005, zoals deze zijn aangeleverd door de KBVO en het primair onderwijs. 9/45

14 In het schooljaar week de deelname aan het vbo en het avo enigszins af van het landelijke gemiddelde: beide trokken circa 50% van de leerlingen, terwijl toen landelijk nog 60% het vbo en 40% het avo bezocht. Inmiddels is dat ook 50 : 50 geworden. Net als nu was ook toen de leerlingenstroom naar scholen buiten Parkstad te verwaarlozen 2. Op basis van a) destijds actuele ontwikkelingen (regionalisering en verticalisering), b) uiteenlopende criteria (aanbod, kwaliteit en betaalbaarheid) en c) opties (nieuwe ontwikkelingen) komt het onderzoek met een prognose voor 2015 voor heel Parkstad Limburg: vwo 4-6 vestigingen samen leerlingen havo 4-5 vestigingen samen leerlingen mavo 4-5 vestigingen samen leerlingen Het rapport rondt af met de volgende conclusies en aanbevelingen (we beperken ons tot mavo, havo en vwo): Conclusies 3 De daling van het leerlingenaantal met ongeveer 20% tussen 2006 en 2015 is onafwendbaar en vormt als zodanig een realiteit waar het voorgezet onderwijs mee zal worden geconfronteerd. Zonder ingrepen zullen veel (zo niet alle) scholen in toenemende mate te maken krijgen met afwegingen tussen kwaliteit en betaalbaarheid. De onderlinge concurrentie zal verhevigen. Dit moet iedereen willen vermijden. Het voortgezet onderwijs in Parkstad heeft voldoende potentieel, zowel kwalitatief als kwantitatief, om de regio te kunnen bedienen, ook na een krimp van 20%. Een herschikking is nodig om een breed en hoogwaardig aanbod betaalbaar te houden. De naderende problematiek moet zodanig worden aangepakt dat de onderwijskwaliteit en de diversiteit behouden blijven. Dit kan alleen wanneer de regie op dit proces in één hand is. Per subregio is een scenario vastgesteld waarover de besturen het onderling eens zijn 4 : Centrum (Heerlen): - een scholengemeenschap voor havo/vwo; - een scholengemeenschap voor havo/vwo met een instroom voor tl-leerlingen, die havo-potentieel hebben; - een scholengemeenschap voor breed vmbo met het tl-aanbod in een aparte locatie. 2 Parkstad Limburg is een vrij gesloten regio: weinig leerlingen trekken naar buiten of komen van buiten. 3 We hebben de conclusies en aanbevelingen letterlijk overgenomen uit het rapport. 4 Het onderzoek verdeelt Parkstad Limburg in drie subregio s, te weten: Noord (Brunssum en Hoensbroek), Centrum (Heerlen) en Zuidoost (Kerkrade en Landgraaf); wij laten hier de subregio Noord verder buiten beschouwing. Het onderzoek hanteert, los van deze regio-indeling wel de volgende twee uitgangspunten: een integrale visie op de benodigde aanpak; oplossingen blijven in de nabije woonomgeving van de toekomstige leerlingen. 10/45

15 Zuidoost (Kerkrade en Landgraaf): - een volwaardig aanbod voor vmbo tot en met vwo in zowel Landgraaf als Kerkrade. Daarbij zal evenwel omwille van de betaalbaarheid reductie van het aantal onderwijslocaties alsmede herschikking van het onderwijsaanbod op de locaties noodzakelijk zijn; hierbij is de volgende kanttekening geplaatst: in Zuidoost is de gekozen oplossing getalsmatig niet voor de hand liggend. Het behoud van een volwaardige voorziening voor voortgezet onderwijs is hier een factor van doorslaggevend belang vanuit sociaal-economisch perspectief. Aanbevelingen Wij beperken ons hier tot de eerste aanbeveling, waarin staat dat de besturen van LVO en OSB na het verschijnen van dit onderzoeksrapport een principebesluit nemen met betrekking tot de inrichting van het voortgezet onderwijs in Parkstad. Deze aanbeveling vraagt van de besturen om zo snel mogelijk een besluit te nemen met betrekking tot de bestuurlijke regie over het gehele voortgezet onderwijs in Parkstad. Na vaststelling van het rapport dient vervolgens zo snel mogelijk een implementatieplan te worden ingericht. Dit implementatieplan houdt zich ten minste bezig met de onderstaande aandachtsgebieden: onderwijs en zorgstructuur; personeel en werkgelegenheid; huisvesting; bestuur, organisatie en management; financiën; ondersteunende diensten. In een implementatieplan blijft ruimte om in te spelen op ontwikkelingen. Met andere woorden: het implementatieplan vormt geen blauwdruk om een voorkeursscenario tot stand te brengen, maar wordt vooral gehanteerd om naar een gewenste situatie toe te groeien. Daarom moet het implementatieplan ook een uitvoerig toegelicht tijdpad bevatten. 3.2 Onderzoek 2: Masterplan VO Parkstad Limburg (ongedateerd; 2008) Het Masterplan is de nadere uitwerking van het vorige onderzoek, waarbij voor het opstellen van het Masterplan door SVO PL ook aanvullend onderzoek is gedaan. Wij beperken ons ook hier weer tot de eerste aanbeveling voor zover deze het havo en vwo betreft. Was het onderzoek uit nog een gezamenlijk initiatief van LVO en SVO PL (OSB), het Masterplan is opgesteld door SVO PL alleen: een gezamenlijke aanpak voor de oplossing van de problematiek is niet haalbaar gebleken. Vandaar dat ( ) de gezamenlijke aanpak van dit dossier is stopgezet. In feite wordt in dit Masterplan het plaatje zoals het nu is geworden geschetst, toegelicht en verantwoord: het verdwijnen van College Rolduc uit Kerkrade (fusie Rolduc Eijkhagencollege met ingang van 1 augustus 2009); eindonderwijs mavo en een havo-vwo onderbouw in Kerkrade-centrum (met ingang van 1 augustus 2009). 11/45

16 Financiële en onderwijskundige overwegingen hebben in het streven om ook op termijn in de regio levensvatbaar, kwalitatief hoogwaardig, onderwijskundig verantwoord en gevarieerd voortgezet onderwijs te kunnen garanderen uiteindelijk de keuze bepaald van SVO PL. Hierbij heeft SVO PL nadrukkelijk geredeneerd vanuit een breed regionaal perspectief, waarbij op redelijke afstand voortgezet onderwijs is. Bij het inschatten van de levensvatbaarheid heeft SVO PL een normenkader gehanteerd van 90 leerlingen per leerjaar voor havo en vwo: Bij een lager aantal komt de school in financiële problemen, waardoor ook kwaliteit en het innovatief vermogen van het onderwijs in het gedrang komt. Het Masterplan bevat ook nog een omschrijving van de projectorganisatie, die de besluiten nader moet uitwerken. In antwoord op vragen van de fractie Lokaal Alternatief, bevestigt de voorzitter van de raad van toezicht (RvT) van SVO PL, de heer L.J.A. Heijenrath, in 2011 nogmaals de inhoudelijke overwegen van het bestuur van SVO PL, die ten grondslag liggen van het Masterplan: De SVO PL stelt zich ten doel om in de regio Parkstad aansprekend en goed bereikbaar kwaliteitsonderwijs voor alle jonge mensen tussen 12 en 18 jaar in stand te houden en het nog langer openhouden van de Holz brengt het voortbestaan van andere scholen in gevaar (brief van 5 oktober 2011). In bijlage 2, die aan deze brief is toegevoegd, wordt gesteld dat het aantal leerlingen dat de locatie Holz vanaf 1 augustus 2012 naar verwachting zal bezoeken ( ) zo gering (is), dat de kwaliteit van het onderwijs in het geding komt. Op basis van het aantal leerlingen dat in het schooljaar de locatie Holz bezoekt (423), komt SVO PL uit op een tekort van 117 leerlingen (= , ). Hierin is het tekort op de materiële kosten nog niet meegenomen: de capaciteit van het gebouw Holz bedraagt 650 leerlingen. Wat betreft de prognoses in deze bijlage, voorspelt SVO PL voor de schooljaren en een verdere daling van de instroom voor de locatie Holz: van 72 in , naar 55 en 45 in achtereenvolgens en , met uiteraard grote gevolgen voor de totale bezetting van deze locatie: 288 in en 196 in Onderzoek 3: Rolduc, de cijfers (22 maart 2011) Het gaat in dit onderzoek om een cijfermatige verkenning van de haalbaarheid om onderwijsvoorziening op Rolduc te handhaven dan wel te creëren. Uit de conclusies van dit onderzoek valt op te maken dat het bij deze onderwijsvoorziening vooral gaat om het gymnasium. De cijfers zijn ontleend aan OCW/DUO en CBS (aantal leerlingen, leerlingenstromen en verdeling naar onderwijssoort) en ABF en Etil (prognoses). De verkenning vindt plaats op vier onderdelen over de periode tot We vatten de opbrengsten hierna kort samen. Omdat de schoolsoorten mavo, vbo en praktijkonderwijs samen zijn genomen, betrekken we de gegevens van deze groep ook bij deze samenvatting. 12/45

17 a) Ontwikkeling aantal leerlingen voortgezet onderwijs De daling van het aantal vo-leerlingen in heel Limburg is in deze periode 5% (ruim leerlingen). In de gemeente Kerkrade is deze daling 40% (ruim 900 leerlingen). Deze daling wordt uiteraard veroorzaakt door het gewijzigde onderwijsaanbod in deze gemeente (de daling van de leerlingen in de gemeente Kerkrade is 10%). b) Deelname aan onderwijssoorten op vo-scholen in Kerkrade Kijken we naar de totale schoolpopulatie, dan zien we dat de daling geldt voor alle schoolsoorten; opvallend daarbij is de daling in het vwo en dan met name het gymnasium (67% = 175 leerlingen; op de totale schoolpopulatie is de daling 38%). Ruim drie kwart (77%) van de leerlingen komt ook daadwerkelijk uit Kerkrade; Heerlen levert 11% (vooral voor het praktijkonderwijs en het vmbo) en Landgraaf 5% (met een bijzondere belangstelling voor het gymnasium). Kijken we enkel naar leerjaar 3 (geen vertekening vanwege de brugklassen), dan zien we opnieuw een daling, maar minder groot: voor het vwo gaat het om een daling van 17% naar 12%. Wel opvallend is de sterke daling bij het gymnasium: van 11% naar 4%, of van bovengemiddeld in Limburg naar benedengemiddeld). c) Deelname voortgezet onderwijs vanuit Kerkrade We zien een (lichte) verschuiving in de verdeling van het aantal leerlingen vanuit Kerkrade naar de verschillende onderwijssoorten. Binnen het vwo zien we dat iets meer leerlingen naar het atheneum gaan (+ 6), en een behoorlijk minder aantal leerlingen naar het gymnasium (- 107). In dezelfde periode zien we een duidelijke verschuiving in de leerlingenstromen: aan het eind van deze periode volgen circa leerlingen het voortgezet onderwijs in de omliggende gemeenten, waarbij in Heerlen alle vo-soorten worden bezocht en in Landgraaf vooral het atheneum. d) Het te verwachten aantal leerlingen in Parkstad Limburg en Kerkrade Het gaat hierbij om de leeftijdsgroep 0-14-jarigen. Zowel in Parkstad Limburg als in Kerkrade wordt in de periode tot 2030 een daling verwacht van circa 20% (ABF is iets optimistischer dan Etil). Dit houdt voor Parkstad Limburg een daling in van circa en voor Kerkrade een daling van circa 460. Wordt er voor Kerkrade naar de leeftijdsgroep jarigen gekeken, dan komt men uit op een daling in aantal van 17%. Opvallend nog is dat de daling in relatief korte tijd versneld inzet ( ). Al kent ook deze prognose veel onzekere factoren, er is een duidelijke trend zichtbaar. Tot zover de vier onderdelen. Op basis hiervan komt ITS met de volgende conclusies: Een categoraal gymnasium kan uitkomen op 150 leerlingen en een categoraal vwo (atheneum en gymnasium) op 475 leerlingen. In beide gevallen is de stichtingsnorm 390 = 6 x 65). ITS spreekt in dit verband van een prognose die aan de optimistische kant (16) is. 13/45

18 Voorwaarde is wel dat alle leerlingen uit Kerkrade ook daadwerkelijk in Kerkrade naar school gaan (tot op heden is er altijd een zekere weglek naar vooral Heerlen en Landgraaf geweest). Daar staat tegenover dat een dergelijke nieuwe vwo-school ook aantrekkelijk kan zijn voor leerlingen uit andere gemeenten (in het verleden is deze van beperkte betekenis geweest). Met andere woorden, ITS citerend: Wil er in Kerkrade sprake kunnen zijn van een levensvatbaar gymnasium, dan kan dat alleen als het voedingsgebied zeer sterk wordt vergroot, en het aanbod in Kerkrade zo aantrekkelijk is dat ouders andere, reeds bestaande voorzieningen die dichter bij huis zijn, massaal voorbij (laten) rijden. 3.4 Onderzoek 4: analyse Kansen Voortgezet Onderwijs Kerkrade ( ) Het gaat hierbij om een onderzoek naar de haalbaarheid van de mogelijkheid om in Kerkrade een, ook op de langere termijn, zelfstandig functionerende voorziening voor volledig voortgezet onderwijs te exploiteren. In dit onderzoek gaat het om een kwantitatieve en kwalitatieve verantwoording van het aantal leerlingen op deze voorziening gedurende de periode De kwantitatieve analyse en bewerking is gemaakt op basis van de gegevens uit het onderzoek van ITS, waarbij gebruikgemaakt is van de prognoses van Etil, ABF (Primos) en CBS, aanvullende cijfers van de gemeente Kerkrade en recente basisgegevens ten aanzien van de verwachte bevolkingsontwikkeling van Etil uit Op basis van deze kwantitatieve analyse en bewerking komt Zo Concreet! tot de volgende conclusies (er is alleen gekeken naar de gemeente Kerkrade, conform de opdracht): Er is sprake van een daling van het aantal leerlingen tot 2030, waardoor de instroom in Kerkrade daalt van 350 in 2012 naar 277 in 2030 (vmbo tot en met vwo); het instroom-percentage wordt via extrapolatie van de gegevens uit ingeschat op: - 57% vmbo; - 20% havo; - 23% vwo. De gemiddelde jaarlijkse instroom wordt tussen 2015 en 2030 berekend op een gemiddelde van 60 leerlingen voor de havo en 70 leerlingen voor het vwo, hetgeen neerkomt op een totaal van circa 720 leerlingen (exclusief mavo). De kwalitatieve analyse is gemaakt aan de hand van een afwegingsmodel, waarin relevante schoolkeuzemotieven, zoals kwaliteit en afstand, een wegingsfactor krijgen (deze wegingsfactor kan variabel zijn: uitmuntende kwaliteit maakt de afstand minder belangrijk). Op basis van deze benadering komt Zo Concreet! tot en met 2030 op het volgende aantal leerlingen: een gemiddelde van 175 leerlingen voor het havo en een gemiddelde van 225 leerlingen voor het vwo, hetgeen neerkomt op een totaal van circa 400 leerlingen (exclusief mavo). Dit aantal kan (aanmerkelijk) hoger worden als de school erin slaagt zich sterk te profileren en te positioneren in de regio: een totaal van circa 600 leerlingen. 14/45

19 3.5 Een beknopte reflectie op de onderzoeken In het volgende hoofdstuk komen we met ons onderzoek terug op enkele onderdelen die ook in de hiervoor samengevatte onderzoeken aandacht krijgen. Hier volstaan wij met enkele korte reflecties. 1. De drie onderzoeken en het Masterplan zijn alle uiterst zorgvuldig uitgevoerd, maar zijn moeilijk met elkaar te vergelijken. Tussen het eerste en de laatste twee onderzoeken zit bijna vijf jaar tijdverschil en de vraagstelling verschilt per onderzoek. Dat geldt ook voor de aannames die ten grondslag liggen aan de uitwerking. 2. Het onderzoek uit heeft geleid tot het opstellen van scenario s die een antwoord kunnen geven op de te verwachten krimp in de regio. Bij het opstellen van deze scenario s hebben de onderzoekers de volgende criteria gebuikt om de scenario s te wegen: een breed aanbod garanderen met voldoende keuze en doorstroommogelijkheden, keuze voor openbaar en bijzonder onderwijs, spreiding van het onderwijs over de regio, hoge onderwijskwaliteit, adequate huisvesting en betaalbaarheid. Ook al is de krimp enigszins vertraagd, de dalende trend is nog wel steeds evident. Ook heeft de keuze voor havo en vwo zich anders ontwikkeld dan destijds werd aangenomen: de afgelopen vijf jaar is er landelijk een opmerkelijke groei zichtbaar in de belangstelling voor havo en vwo en dat zien we ook in deze regio (zie verder hoofdstuk 3). 3. Het Masterplan is een vrij nauwgezette uitwerking van het onderzoek uit en hanteert dezelfde criteria. Bij de levensvatbaarheid van een havo- en vwo-school hanteert SVO PL een normenkader van 90 leerlingen per leerjaar (= 990 leerlingen). Wij hebben geen algemene richtlijnen kunnen vinden die dit normenkader rechtvaardigen. In ieder geval hebben wij niet terug kunnen vinden of er ook onderzoek is gedaan naar een alternatieve inrichting van een school voor havo en vwo, die kan leiden tot een ander normenkader (ook hier komen we in hoofdstuk 3 nog op terug). Uit de daadwerkelijke aanmelding voor de Holz in dit schooljaar blijkt dat SVO PL wat somber is geweest in zijn voorspellingen, ook al komt de aanmelding van 84 leerlingen niet in de buurt van de door SVO PL gehanteerde 180. Dit geldt des te sterker omdat binnen deze groep van 84 leerlingen circa 45 mavo-havo leerlingen zitten. 4. De onderzoeken, ook het derde en vierde onderzoek, zijn vooral kwantitatief van aard en gaan alle over de vraag: Wat zeggen ons de cijfers? Er is betrekkelijk weinig aandacht voor vragen die bijvoorbeeld betrekking hebben op het beïnvloeden van schoolkeuzegedrag (en daarmee op leerlingenstromen), de aantrekkelijkheid of onaantrekkelijkheid van de gemeente en op alternatieve vormen van voortgezet onderwijs. Wellicht zeggen de cijfers genoeg (?) 5. Het derde onderzoek geeft een cijferbeeld, dat niet in de buurt komt van het normenkader van SVO PL. De voorwaarden die ITS echter aan dit cijferbeeld verbindt, maken de gepresenteerde cijfers er niet overtuigender op. 6. Het vierde onderzoek wijst wel op het belang van kwalitatief onderzoek, vooral naar de schoolkeuzemotieven en de invloed die daarop uitgeoefend kan worden. Maar als je de cijfers wilt laten spreken, dan geeft ook dit onderzoek te weinig houvast. 15/45

20 Hoofdstuk 4 De situatie van het vo in Parkstad Limburg 4.1 Scholensituatie en leerlingenstromen Wij hebben in de eerste fase van ons onderzoek uitgezocht welke scholen en leerlingenstromen van belang zijn in het licht van de onderzoeksvragen. Aan de hand van de cijfers van DUO hebben we onderzocht waar de leerlingen uit de gemeente Kerkrade op dit moment onderwijs volgen en welke onderwijssoort dit betreft. Hiermee kregen we ook een beeld van het daadwerkelijke potentieel aan leerlingen uit Kerkrade in het schooljaar Het gaat om ruim leerlingen. Het overgrote deel ervan bezoekt de scholen in Kerkrade, Heerlen en Landgraaf. Dit resultaat is terug te vinden in tabel 4.1. Een te verwaarlozen deel volgt onderwijs buiten deze drie gemeenten. Tabel 4.1 Aantal leerlingen met woonplaats Kerkrade per school en schoolsoort Brugklas PrO VBO MAVO HAVO VWO Totaal!""#$"% &''()*$$"+",-./ &''()*$$"+"-$*)3-4#*"5$(%6-,-./ "%9(#"-:);**$-<**#-=#(5>?@5*%6"#A?@B,-CDEF :>3-1(%B)*$$"+",-.D:G H?>(<"#6"-H*$$"+",-C.H:2I E(>;*$?"5"-:);**$-<**#-=#(5>?@5*%6"#A?@B,-.I !"#$")*$$"+",-.DJK !"#$")*$$"+",-.DJK2L M#*>?NB)*$$"+",-2CO MP'%(B?N'-<**#-;">-4"#%(6?%NB)*$$"+",-2CFH Q>;"%"N'-<**#-;">-4"#%(6?%NB)*$$"+",-.R!J "#%(6?%NB)*$$"+",-.RSH :?%>"#'""#>"%)*$$"+",-.RT: G(%6+#((U H;(#$"'(+%"-H*$$"+"-&?@5;(+"%,-.V H;(#$"'(+%"-H*$$"+"-4#(%6"%9"#+,-.V E"#5#(6" H;(#$"'(+%"-H*$$"+"-!*$W,-.V142I H;(#$"'(+%"-H*$$"+"-H('8NB,-.V142C X*>(($ De tabel laat duidelijk zien dat een overgroot deel van de mavo-, havo- en vwoleerlingen de volgende scholen bezoeken: a. Grotiuscollege, 02DF00 b. Gymnasium voor het Bernardinuscollege, 02ZC00 c. Atheneum voor het Bernardinuscollege, 19HV00 d. Bernardinuscollege, 19QC00 e. Sintermeertencollege, 19XS00 f. Charlemagne College Eijkhagen, 17JB00 g. Charlemagne College Holz, 17JB03 Tijdens de startbijeenkomst van de begeleidingsgroep is afgesproken dat we het onderzoek vooral zullen richten op de schoolsoorten havo en vwo en op de gemeenten Heerlen, Kerkrade en Landgraaf en daarmee dus op de scholen zoals hiervoor aangegeven onder a tot en met g. De eerstgenoemde school staat onder het bestuur van LVO. Alle andere vallen onder SVO PL. 16/45

21 Om een getalsmatig beeld van de relevante scholen rondom Kerkrade te schetsen, is in figuur 4.1 het verloop van het totale aantal leerlingen afgebeeld over de afgelopen vijf jaar van het op deze scholen aangeboden onderwijs, dus inclusief de theoretische leerweg (17JB00, 19XS00 en 02DF00). Figuur 4.1 Leerlingenverloop bij de onderzochte scholen. In de afgelopen vijf jaar is het leerlingenaantal bij bijna alle scholen (licht) gestegen, waarbij het Grotiuscollege en vooral het Charlemagne College Eijkhagen de grootste stijging hebben doorgemaakt. De drie scholen die het Bernardinuscollege vormen zijn wat betreft leerlingenaantallen samen iets gedaald. Op bladzijde 19 worden onder punt b enkele mogelijke oorzaken genoemd van de veranderingen die in figuur 4.1 zijn te zien. Vervolgens zijn de leerlingenstromen vanuit Kerkrade nogmaals onderzocht, maar nu over drie schooljaren ( tot en met ) en met de herkomstgegevens op postcodeniveau. Dit is gedaan om daarmee in beeld te krijgen welke bewegingen er in die drie jaar hebben plaatsgevonden en vanuit welke gebieden van Kerkrade dat gebeurde. 17/45

22 Figuur 4.2 laat de postcodegebieden en de onderzochte scholen zien: Figuur 4.2 Onderzochte postcodegebieden en scholen In onderstaande tabel staan de resultaten van dit postcodeonderzoek. Tabel 4.2 Leerlingenstromen havo en vwo uit Kerkrade op postcodeniveau, per school van bestemming.!""#$!"%" Totaal Grotiuscollege, 02DF Atheneum voor het Bernardinuscollege, 19HV Gymnasium voor het Bernardinuscollege, 02ZC Bernardinuscollege, 19QC Sintermeertencollege, 19XS Charlemagne College Eijkhagen, 17JB Charlemagne College Holz, 17JB Leerlingentotaal per postcode !"%"$!"%% Totaal Grotiuscollege, 02DF Atheneum voor het Bernardinuscollege, 19HV Gymnasium voor het Bernardinuscollege, 02ZC Bernardinuscollege, 19QC Sintermeertencollege, 19XS Charlemagne College Eijkhagen, 17JB Charlemagne College Holz, 17JB Leerlingentotaal per postcode !"%%$!"%! Totaal Grotiuscollege, 02DF !"# Atheneum voor het Bernardinuscollege, 19HV $%# Gymnasium voor het Bernardinuscollege, 02ZC !# Bernardinuscollege, 19QC $$# Sintermeertencollege, 19XS $&# Charlemagne College Eijkhagen, 17JB '%# Charlemagne College Holz, 17JB ($# Leerlingentotaal per postcode $&# 18/45

23 Wat betreft de aantallen in tabel 4.2 maken wij twee kanttekeningen: 1. Van de leerlingen die als brugklasser staan geregistreerd hebben we een inschatting gemaakt van het aandeel havo-vwo-leerlingen; hierbij is uitgegaan van de verdeling mavo-havo-vwo in de bovenbouw. 2. Er gaan ook leerlingen naar andere dan de in de tabel opgenomen scholen. Gezien de geringe aantallen (< 10) zijn die hier buiten beschouwing gelaten. Naar aanleiding van tabel 4.2 kunnen we de volgende conclusies trekken. a. Het aantal leerlingen havo en vwo dat op bovengenoemde scholen zit is in de drie onderzochte schooljaren gestegen van 738 naar 970 (31%!). Een stijging van het aantal havo- en vwo-leerlingen hebben wij de afgelopen jaren in veel regio s gezien. Vaak gaat deze stijging gepaard met een evenredige daling van het aantal vmbo-leerlingen, met name in de basis- en kaderberoepsgerichte leerwegen. Overigens is in enkele grootstedelijke regio s deze stijging op dit moment aan het afvlakken en in een enkele regio zelfs omgeslagen in een lichte daling. b. Het Grotiuscollege en het Charlemagne College Eijkhagen vertonen een stijging van het aantal havo- en vwo-leerlingen die boven het gemiddelde ligt: met respectievelijk 40% en 75%. De meeste andere scholen zitten (net) iets boven het gemiddelde van 31%. Uitzonderingen zijn het gymnasium voor het Bernardinus College (stijging 4%) en het Charlemagne Holz dat met 3% is gedaald. In de gesprekken met de bestuurders van de scholen worden onder andere de volgende oorzaken genoemd voor deze verschillen: de (toenemende) kwaliteit van de betreffende scholen; de aantrekkelijke ligging ten opzichte van Kerkrade; de onzekerheid over de continuïteit van havo en vwo in Kerkrade; de onaantrekkelijkheid van het alleen maar onderbouw aanbieden; de ingrepen die de afgelopen jaren zijn gedaan op grond van gemaakte bestuurlijke keuzes. c. De leerlingenstromen vertonen een te verwachten beeld: Het Grotiuscollege trekt vooral leerlingen uit de zuidkant van Kerkrade en dan met name uit de zuidwestkant. De drie scholen die samen het Bernardinuscollege vormen trekken vooral leerlingen uit de zuidwestkant van Kerkrade. Het Sintermeertencollege heeft slechts een twintigtal leerlingen uit Kerkrade en die komen vooral uit de zuidkant. Het Charlemagne College Eijkhagen trekt uit alle gebieden van Kerkrade leerlingen, maar vooral de oost- en noordkant van de stad zijn in trek. Het Charlemagne College Holz trekt uit alle gebieden van Kerkrade leerlingen, maar vooral uit de oost- en noordkant van de stad. Het aantal leerlingen is in drie jaar met 3% teruggelopen. 19/45

24 d. In dit plaatje zijn ook de fietsafstanden en -tijden nog interessant: vanaf het centrum van Kerkrade geeft dat het volgende beeld naar de onderzochte scholen 5 : Charlemagne Eijkhagen: 6,6 km 22 minuten Grotius en Bernardinus: 7,1 km 23 minuten Sintermeertencollege: 10,1 km 33 minuten Naar aanleiding van deze afstanden en minuten kan gesteld worden dat voor de leerlingen uit de gemeente Kerkrade op redelijke afstand voortgezet onderwijs aanwezig is. 4.2 Prognoses en theoretisch potentieel havo en vwo Er zijn de afgelopen jaren verschillende prognoses gemaakt over de regio. Wij hebben Etil recente prognoses laten maken voor de leeftijdscategorie jaar over de jaren De gegenereerde prognoses zijn gedateerd 13 september Uit de prognoses blijkt dat het aantal jarigen in Kerkrade in bedroeg. Volgens tabel 4.1 gingen daarvan op 1 oktober leerlingen naar scholen in Heerlen, Landgraaf en Kerkrade. Daarvan volgden er volgens tabel havo- of vwo-onderwijs. We gaan er voor dit onderzoek van uit dat deze verhoudingen ook voor de jaren tot 2030 gelden. Zo kunnen we in tabel 4.3 een indicatie geven van het potentieel havoen vwo-leerlingen in de jaren tot Tabel 4.3 bepaling theoretisch potentieel havo- en vwo-leerlingen jaar afn/toen. cum schoolgaand havo of vwo ,5% -1,5% ,3% -2,8% ,0% -4,8% ,3% -6,1% ,0% -6,1% ,9% -8,1% ,3% -9,4% ,1% -10,5% ,2% -12,7% ,1% -12,6% ,0% -13,6% ,4% -12,2% ,8% -10,4% ,8% -9,6% ,0% -8,5% ,0% -7,5% ,4% -7,1% ,2% -6,9% ,2% -8,1% !"#$ 980 %"#$ Bron: Garmin Mapscource. 20/45

25 Voor het jaar 2030 komen wij zo dus uit op een theoretisch potentieel van 891 havo- en vwo-leerlingen. Hierbij moeten wel de volgende kanttekeningen worden gemaakt: De prognoses voor dit gebied zijn de afgelopen jaren een aantal malen bijgesteld. Zo weten we inmiddels dat de krimp in de regio Parkstad enigszins is vertraagd. Het is, zoals eerder opgemerkt, onzeker of de stijging van het aantal havo- en vwo-leerlingen zich zal doorzetten, zal dalen of zal stabiliseren. Zo is bijvoorbeeld op dit moment nog onduidelijk wat de verscherpte exameneisen in havo en vwo de komende jaren gaan betekenen. Wij gaan vooralsnog uit van stabilisatie. Een marge van 10% betekent dat er mogelijk tussen 802 en 980 havo- en vwo-leerlingen zullen zijn in Uiteraard gaat het hier enkel om de absolute cijfers. Er is geen rekening gehouden met de schoolkeuze van de leerlingen. Evenmin met het gebied in de gemeente Kerkrade waar de leerlingen wonen. Zo liggen de postcodes 6471, 6467, 6466 en 6468 op zeer aantrekkelijke afstand van de onderwijsvoorzieningen in Landgraaf en Heerlen en daarbij gaat het voor het schooljaar om 438 leerlingen. 4.3 Benodigd potentieel voor een havo-vwo-school Over het aantal leerlingen dat nodig is om een havo-vwo-school bedrijfsmatig en onderwijskundig voor de langere termijn gezond te kunnen houden, lopen de meningen nogal uiteen. Besturen hanteren hiervoor verschillende normen. Zo hanteert SVOK een lagere norm dan SVO PL. Het eerstgenoemde bestuur gaat uit van aantallen die zijn gebaseerd op de stichtingsnorm (536 leerlingen), terwijl het andere bestuur, op basis van eigen berekeningen, een norm van 90 leerlingen per leerjaar per schoolsoort hanteert (990 leerlingen): een verschil van 454 leerlingen. Wij hebben zowel bij de VO-raad als bij het Ministerie van OCW gevraagd of er onderzoek is gedaan naar het benodigde aantal leerlingen of, nog mooier, dat er rekenmodellen zijn gemaakt die in het algemeen gebruikt kunnen worden. Uit de reacties is ons duidelijk geworden dat dergelijk onderzoek in het verleden wel is gedaan, maar dat de uitkomsten vrijwel meteen ter discussie stonden. Zo hanteren bijvoorbeeld scholen met een van de gemiddelde school afwijkend onderwijsconcept over het algemeen lagere normen, omdat ze, bijvoorbeeld opnieuw, niet werken met een leerstofjaarklassensysteem. Mogelijk zijn er aanwijzingen te vinden in de wet- en regelgeving. De wetgeving die relevant is betreft de WVO (Wet op het voortgezet onderwijs) en dan met name de artikelen 10, 65 en 107. Deze gaan over stichtings- en opheffingsnormen. 21/45