Energieadvies Sportverenigingen. Voetbalvereniging IJVV

Transcriptie

1 Energieadvies Sportverenigingen Voetbalvereniging IJVV

2 IJVV IJsselmuiden: Naam van de vereniging : IJVV IJsselmuiden Contactpersoon : Wilco Wezenberg Adres : Bergweg 3 Postcode en Plaats : 8271 CC IJsselmuiden Telefoon : Wilco@krolwezenburg.nl Branche : Sportverenigingen Onderzoek uitgevoerd door: Adviseur : Frans van Dijk Werkzaam bij : gwbo Adres : Julianastraat 4 Postcode en Plaats : 8262 DN Kampen Telefoon : Datum onderzoek : 17 februari 2014 Datum rapportage : 10 maart 2014 In samenwerking met: Gemeente Kampen Burgemeester Berghuisplein 1 Postbus GA Kampen T: E: j.vosselman@kampen.nl I:

3 Samenvatting Op 20 februari 2014 is bij uw vereniging een energiescan uitgevoerd. Deze heeft geresulteerd in dit rapport. Hiermee krijgt u een algemeen beeld van uw energiegebruik en een overzicht van maatregelen die u kunt uitvoeren om het energiegebruik te verlagen. Deze energiescan is uitgevoerd in het kader van het pilotproject verduurzaming sportverenigingen van de gemeente Kampen. Deze energiescan is uitgebreider dan de dubbele scan van de provincie Overijssel. Deze energiescan is tevens uitgevoerd binnen het Overijssels project om sportverenigingen te verduurzamen. Er is gebruik gemaakt van de algemene energiescan voor bedrijven ( Vergelijking met andere verenigingen Om een vergelijking te kunnen maken met andere verenigingen zijn uw elektra- en gasgebruiken gerelateerd aan het aantal (spelende) leden. In onderstaande tabel staan uw gebruik, uw gemiddelde gebruik per lid en het gemiddelde gebruik per lid van de (tot nog toe) uitgevoerde energieonderzoeken bij verenigingen in Kampen. Aantal Totaal gebruik Aantal leden Gebruik/lid Kental gebruik/lid Elektriciteit kwh/jaar ,58 63,56 Aardgas m³/jaar ,18 16,55 Overig Uw gebruik van aardgas is gemiddeld. Uw verbruik van elektriciteit is gemiddeld.

4 Besparingsmogelijkheden Om efficiënt met energie om te gaan kunt u een aantal algemene tips toepassen (de zogenaamde quick wins). Deze staan als aparte checklist genoemd in bijlage C. Specifiek vanuit de energiescan komen daar voor uw vereniging de volgende maatregelen bij: Maatregel Aantal Totale investering ( ) Besparing (%/jaar) TVT (jaar) Stel één of meerdere energieverantwoordelijken aan, die bewaken dat de veldverlichting niet onnodig aan staat 1 0 1,46 0,00 Pas het klokprogramma van de verwarming aan 1 0 1,20 0,00 Opstellen van een koel- en vriesplan 1 0 0,40 0,00 Maak roosters in het werkblad boven de koelkasten in de kantine ,05 1,95 Isoleer de leidingen en appendages van de warmwatervoorziening 15 meter 290 0,43 2,44 Isoleer de verwarmingsleidingen en de appendages 10 meter 260 0,29 3,27 Vervang de halogeenlampen in de kantine met LED lampen ,20 5,61 Pas een klokschakeling toe op de circulatiepomp van de warmtapwaterinstallatie ,20 6,20 Pas warmteterugwinning toe bij de douches* ,30 10,44 Plaats de afgifteunits van de bierkoelers buiten in de schaduw ,12 14,48 Vervang oude boilers (2x sentry 23kW) door een HR gasboiler ,33 24,47 Pas infraroodstralingsverwarming toe in de kantine, bijeenkomstruimtes en kleedruimtes ,18 26,11 Tabel 1. Belangrijkste energiebesparende maatregelen en maatregelen voor duurzame opwekking van 24

5 Inhoudsopgave 1. Inleiding Beschrijving van het object en de energiegebruik Energiebalansen Energiebesparingsmogelijkheden Bijlagen: Bijlage A Bijlage B Bijlage C Overzicht kenmerken van gebouwen en installaties Maatregelenoverzichten Quick wins van 24

6 1. Inleiding Op 20 februari 2014 is bij uw vereniging IJVV IJsselmuiden een energiescan uitgevoerd, welke heeft geresulteerd in dit rapport. Deze rapportage geeft u een algemeen beeld van uw energiegebruik en de maatregelen die u kunt uitvoeren om deze te verlagen. Wij hopen u met dit rapport voldoende inzicht te geven in uw huidige energiegebruik en de maatregelen die u kunt uitvoeren om dit energiegebruik te verlagen. Om de stap naar investeren te vergemakkelijken wordt in hoofdstuk 4 ingegaan op de financieringsmogelijkheden die er zijn. Deze energiescan is uitgevoerd in het kader van het pilotproject verduurzaming sportverenigingen van de gemeente Kampen. Deze energiescan is uitgebreider dan de dubbele scan van de provincie Overijssel. De volgende aspecten zijn onderzocht: Isolatie van dak, vloer en gevel Isolatie door het vervangen van transparante geveldelen (ramen) Veldverlichting Buitenverlichting Binnenverlichting Verwarmingsinstallatie Warmtapwaterinstallatie Ventilatiesystemen Gedragaspecten energieverbruik Energiecontractie Aansluitwaarden van de nutsvoorzieningen (gas- en elektriciteitaansluiting) Energieverbruik apparatuur Transportbewegingen van en naar de vereniging Mogelijkheden tot het komen tot een energieneutrale vereniging van 24

7 WA TR B 4A A A A A A A A TR A A B Beschrijving van het object en het energiegebruik Algemene informatie IJVV IJsselmuiden is een voetbalvereniging uit IJsselmuiden. De vereniging is groeiend en telt momenteel c.a. 880 leden. De vereniging heeft veel groeipotentieel, maar kan op dit moment niet verder groeien. Er is daarom zelfs een ledenstop ingesteld. Het clubhuis is gebouwd in de jaren 80 en is ook reeds uitgebreid. Naast het clubhuis is er nog een extra kleedkamergebouw en een koffiecorner aanwezig B8B A8A A4A A 2A A 6A Figuur 1: Velden van IJVV Figuur 2: Kleedkamergebouw IJVV van 24

8 Status energiebesparing De Vereniging nog niet actief bezig met het terugdringen van het energieverbruik. Er is enige aandacht voor het op tijd uitschakelen van de veldverlichting, maar hier wordt niet op gestuurd of gehandhaafd. Er zijn geen groene ambities. Ambities De ambitie van de club op gebied van energie gaat niet verder dan het bewaken van kosten. Algemene kenmerken Kenmerk IJVV IJsselmuiden Branche Sportverenigingen Situatie pand Eigendom Situatie kleedkamers Eigendom gemeente Kampen Situatie sportvelden Eigendom gemeente Kampen Bouwjaar pand c.a Bruto vloeroppervlak in m 2 c.a. 700 Aantal velden 5 Aantal leden c.a. 880 Tabel 2. Kenmerken vereniging Aansluitingen Type Gas Elektriciteit Aansluiting G25 (Max 40m 3 /h) 3x 80A 3x 50A 3x 35A Energiegebruiken In onderstaande tabel zijn het energiegebruik en de kosten weergegeven. Deze kosten zijn de totale energiekosten inclusief btw, dus het variabele deel wat afhankelijk is van het gebruik. Dit is exclusief de vaste kosten voor de aansluiting, de levering en het transport. BTW: verenigingen kunnen de BTW niet terugvragen, in de energiekosten is ook de BTW opgenomen. Ecotax: tot en met 2012 konden verengingen 50% van de kosten van de energiebelasting terugkrijgen. Vanaf 1 januari geldt dit niet meer voor sportverenigingen. Energiesoort Eenheden per jaar Kosten per jaar ( ) Prijs per eenheid ( ) Gas (m3) ,662 Elektriciteit hoog (kwh) 3658 Electriciteit laag (kwh) Electriciteit enkel 10 (kwh) Electriciteit enkel 53 (kwh) 1516 Aardgas in m ,160 Totaal per jaar Tabel 3. Energiegegevens van 24

9 3. Energiebalansen Met de gegevens die zijn verkregen uit het interview en de informatie die is verzameld bij het bezoek, is uw energiegebruik in kaart gebracht. In onderstaande overzichten is de verdeling van het elektriciteits- en aardgasgebruik weergegeven in tabelvorm en taartdiagram. Elektriciteitsbalans Onderdeel Veldverlichting Koelkasten/vriezers Bierkoelers Circulatiepompen tapwater Afzuigventilatoren kleedkamers en kantine Binnenverlichting Elektrische verwarming Buitenverlichting Keukenapparatuur Overig Elekctriciteit kwh Totaal Tabel 4. Gebruiksfuncties elektriciteit In figuur 1 is de elektriciteitsbalans in grafische vorm weergegeven. 3% 3% 2% 2% Elekctriciteit kwh Veldverlichting Koelkasten/vriezers 1% 1% 2% 6% 5% Bierkoelers Circulatiepompen tapwater 75% Afzuigventilatoren kleedkamers en kantine Binnenverlichting Elektrische verwarming Figuur 1. Verdeling elektriciteit over de gebruiksfuncties van 24

10 Aardgasbalans Gebruiksfunctie m 3 per jaar Warm water Verwarming Tabel 5. Gebruiksfuncties aardgas In figuur 2 is de aardgasbalans in grafische vorm weergegeven. Gasverbruik m 3 22% 78% Verwarming Douchewater Figuur 2. Verdeling aardgas over de gebruiksfuncties van 24

11 4. Energiebesparingsmogelijkheden Belangrijkste Conclusies Op basis van het boezoek op lokatie en de analyse van de verkregen gegevens zijn de volgende conclusies getrokken: Er is enige controle op onnodig verlichten van velden het ruimtes. Hier zijn echter nog kansen voor forse besparingen mogelijk. De gebouwen worden alleen tijdens het gebruik verwarmd. Met name de kleedkamers worden op maximaal 16 graden verwarmd. Dit is meestal slechts enkele uren per dag. Hierdoor wordt weinig gas verbruikt en zijn isolatiemaatregelen niet rendabel. Uitzondering hierop is de kantine, waar het optimaliseren van het klokprogramma kansen biedt. IJVV maakt veel gebruik van douchewater. Hier zijn veel kansen voor warmteterugwinning. Op basis van de gegevens van uw vereniging (zie bijlage A) zijn de volgende energiebesparende maatregelen van toepassing. Besparingsoverzicht Individuele maatregelen Totale investering ( ) Besparing (%/jaar) TVT (jaar) Elektriciteit besparing ( /jaar) Gas besparing ( /jaar) Aantal Stel één of meerdere energieverantwoordelijken aan, die bewaken dat de veldverlichting niet onnodig aan staat 1 0 1,46 0, Pas het klokprogramma van de verwarming aan 1 0 1,20 0, Opstellen van een koel- en vriesplan 1 0 0,40 0, Maak roosters in het werkblad boven de koelkasten in de kantine ,05 1, Isoleer de leidingen en appendages van de warmwatervoorziening 15 meter 290 0,43 2, Isoleer de verwarmingsleidingen en de appendages 10 meter 260 0,29 3,27-79 Vervang de halogeenlampen in de kantine met LED lampen ,20 5, Pas een klokschakeling toe op de circulatiepomp van de warmtapwaterinstallatie ,20 6, Pas warmteterugwinning toe bij de douches* ,30 10, Plaats de afgifteunits van de bierkoelers buiten in de schaduw ,12 14, Vervang oude boilers (2x sentry 23kW) door een HR gasboiler ,33 24, Pas infraroodstralingsverwarming toe in de kantine, bijeenkomstruimtes en kleedruimtes ,18 26, Totaal Totaal % 0,01% 16,16% Tabel 6. Geselecteerde energiebesparende maatregelen * Deze maatregel is technisch haalbaar en is ook mogelijk i.c.m. legionella beheersing. Echter is het de verantwoording van de vereniging om zorg te dragen voor een aangepast legionella beheersplan en juiste legionella beheersing. gwbo kan hier geen verantwoordelijkheid voor nemen van 24

12 Los van bovenstaande besparingsmogelijkheden, bestaan er ook mogelijkheden voor het plaatsen van zonne- (PV) panelen. Individuele maatregelen opwekking Aantal Totale investering ( ) Besparing (%/jaar) TVT (jaar) Elektriciteit besparing ( /jaar) Gas besparing ( /jaar) Plaatsen PV panelen per paneel* 1 378,13 0,32 11,12 34,00 - Noot: Prijzen en terugverdientijden zijn gebaseerd op de huidige energiecontracten. Indien scherper wordt ingekocht, wordt de terugverdientijd langer van 24

13 Maatregelenpakketten Op basis van de uitgevoerd energiescan zijn enkele maatregelenpakketten opgesteld, te weten: Snelle winst Het betreft hier alle maatregelen met een terugverdientijd keiner dan 1 jaar Verstandige keuze Het betreft hier alle maatregelen met een terugverdientijd kleiner dan 5 jaar Ambitie Het betreft hier alle maatregelen met een terugverdientijd kleiner dan 10 jaar Bij deze maatregelenpakketen zijn de verschillende maatregelen gecombineerd doorgerekend, waardoor een realistisch beeld ontstaat. Omdat sommige maatregelen elkaar beïnvloeden kan de besparing in de maatregelenpaketten lager uitvallen dan de individuele maatregelen bij elkaar opgeteld. Snelle winst Totale investering ( ) Besparing (%/jaar) TVT (jaar) Elektriciteit besparing ( /jaar) Gas besparing ( /jaar) Aantal Stel één of meerdere energieverantwoordelijken aan, die bewaken dat de veldverlichting niet onnodig aan staat 1 0 1,46 0, Pas het klokprogramma van de verwarming aan 1 0 1,18 0, Opstellen van een koel- en vriesplan 1 0 0,40 0, Totaal Totaal % ,87% 1,18% CO 2 besparing Resterende energiekosten kg 871 kg Verstandige keuze Totale investering ( ) Besparing (%/jaar) TVT (jaar) Elektriciteit besparing ( /jaar) Gas besparing ( /jaar) Aantal Stel één of meerdere energieverantwoordelijken aan, die bewaken dat de veldverlichting niet onnodig aan staat 1 0 1,46 0, Pas het klokprogramma van de verwarming aan 1 0 1,18 0, Opstellen van een koel- en vriesplan 1 0 0,40 0, Maak roosters in het werkblad boven de koelkasten in de kantine ,05 1, Isoleer de leidingen en appendages van de warmwatervoorziening 15 meter 290 0,43 2, Isoleer de verwarmingsleidingen en de appendages 10 meter 260 0,29 3,27-79 Totaal 529, Totaal % 1,91% 1,90% CO 2 besparing in kg per jaar Resterende energiekosten kg 1396 kg van 24

14 Ambitie Totale investering ( ) Besparing (%/jaar) TVT (jaar) Elektriciteit besparing ( /jaar) Gas besparing ( /jaar) Aantal Stel één of meerdere energieverantwoordelijken aan, die bewaken dat de veldverlichting niet onnodig aan staat 1 0 1,46 0, Pas het klokprogramma van de verwarming aan 1 0 0,96 0, Opstellen van een koel- en vriesplan 1 0 0,40 0, Maak roosters in het werkblad boven de koelkasten in de kantine ,05 1, Isoleer de leidingen en appendages van de warmwatervoorziening 15 meter 290 0,43 2, Isoleer de verwarmingsleidingen en de appendages 10 meter 260 0,29 3,27-79 Vervang de halogeenlampen in de kantine met LED lampen ,20 5, Pas een klokschakeling toe op de circulatiepomp van de warmtapwaterinstallatie ,20 6, Pas warmteterugwinning toe bij de douches* ,59 10, Plaats de afgifteunits van de bierkoelers buiten in de schaduw ,12 14, Pas infraroodstralingsverwarming toe in de kantine, bijeenkomstruimtes en kleedruimtes ,18 26, Totaal Totaal % 1, ,01% 14,83% CO 2 besparing in kg per jaar Resterende energiekosten kg kg Energieneutraal Als maatregelenpakket "ambitie" is gerealiseerd, is het energieverbuik fors gereduceerd. Echter is het ook mogelijk om de vereniging energieneutraal te maken. Hiervoor zijn de volgende maatregelen aan te bevelen: Energieneutraal Lucht-water warmtepomp + boiler** ZonPV panelen* Aantal Totale investering ( ) Besparing (%/jaar) TVT (jaar) Elektriciteit besparing ( /jaar) Gas besparing ( /jaar) ,47 25, ,34 11, ,55 0 CO 2 besparing in kg per jaar kg kg Resterende energiekosten * Noot: Er is c.a. 150 m2 nuttig dakoppervlak beschikbaar. Er is echter c.a. 512 m2 dakoppervlak benodigd om genoeg PV panelen te kunnen plaatsen om energieneutraal te kunnen worden. Omdat het drie kleinverbruikaansluitingen betreft mag er gesaldeerd worden. Een energieleverancier is verplicht om minimaal 5000 kwh per aansluiting te salderen. Er mag echter onbeperkt gesaldeerd worden, dit dient wel met een energieleverancier afgesproken te worden. ** Noot: Bij het doen van deze investering vervalt de noodzaak om bestaande sentry gasgestookte boilers te vervangen van 24

15 Transportbewegingen Naast energieverbruik van de gebouwen en het terrein, bestaat er ook energieverbruik van transportbewegingen van en naar de vereniging. De transportbewegingen van Isala '96 zijn als volgt: Transportbewegingen* Eigen leden op de fiets Eigen leden met de auto Bezoekers met de auto Aantal per jaar Kilometers (jaar) Benzine verbruik (liter/jaar) Diezel verbruik (liter/jaar) CO2 Uitstoot (kg/jaar) 7200 n.v.t. n.v.t. n.v.t. n.v.t Totaal CO2 uitstoot in kg per jaar totaal CO2 uitstoot in kg per jaar per lid 53 *Voor bovenstaande berekeningen is gebruik gemaakt van het maatwerkrapport van het CBS "brandstofverbruik en CO2-uitstoot van personenauto's, 2011". Samenvatting kg CO2 Energiekosten Investering kg CO2 per lid Energiekosten per lid Investering per lid Huidig , , Na uitvoeren pakket "snelle winst" , ,50 0 0,00 Na uitvoeren pakket "verstandige keuze" , , ,65 Na uitvoeren pakket "ambitie" , , ,14 Na uitvoeren pakket "energieneutraal" , ,99 Huidig door transportbewegingen , van 24

16 Maatregelen De maatregelen zijn in bijlage B nader uitgewerkt. Per geadviseerde maatregel is informatie opgenomen zodat u zich een beeld kunt vormen van de aspecten die een rol spelen bij de uitvoering van de maatregel. Met dit overzicht kunt u beoordelen of de maatregelen direct kunnen worden uitgevoerd of moeten worden ingepast in natuurlijke vervangmomenten zoals een restyling of verbouwing. Bijlage C geeft de quick wins aan: maatregelen die weinig tot niets kosten en vooral met energiebewustzijn te maken hebben. Financieringsmogelijkheden vanuit de provincie Overijssel De provincie Overijssel voert een actief beleid om energiebesparing bij bedrijven en particulieren te stimuleren. Sportverenigingen vormen een speciale doelgroep, omdat hier de beide eerdergenoemde groepen (bewoners en werknemers) elkaar ontmoeten en succesverhalen en goede voorbeelden van energiebesparing met elkaar kunnen delen. Om sportverenigingen te stimuleren kunnen zij gebruik maken van de onderstaande regelingen die voor MKB-bedrijven gelden. Geld-terug-actie: Voor investeringen vanaf kunt u aan deze regeling meedoen. U krijgt 25% terug op de maatregelen die u hebt uitgevoerd naar aanleiding van een energiescan of EPA-rapport. Het maximale teruggavebedrag is Voor de voorwaarden verwijzen u naar waarna u kunt doorlinken naar de provinciale regeling. Let op: bij energiebesparing is de insteek dat het energiegebruik wordt verminderd alvorens overgegaan wordt naar duurzame opwekking van energie. Daarbij is een investering in bijvoorbeeld energiezuinige verlichting veel kosteneffectiever (met een kortere terugverdientijd) dan in maatregelen voor duurzame energie. Maatregelen voor de opwekking van duurzame energie vallen dan ook niet onder deze regeling. MKB-Energielening: Voor investeringen van kunt u een lening met aantrekkelijke rente aanvragen. Uw aanvraag dient u in bij het subsidieloket van provincie Overijssel. Na een technische toets krijgt u bericht of uw aanvraag in aanmerking komt. Met de aanvraagformulieren die u dan ontvangt, kunt u de lening aanvragen. Maatregelen die voor deze lening in aanmerking komen, zijn de maatregelen van de EIA-lijst (zie volgende paragraaf). Ga voor meer informatie en de voorwaarden naar en zoek op MKB-Energielening. DISCLAIMER (versie januari 2013) Aan dit rapport kunnen geen rechten worden ontleend. MKB-Nederland heeft uiterste zorg besteed aan de betrouwbaarheid en actualiteit van dit rapport en de door de adviseur te gebruiken cijfers en berekeningen/rekenmodellen. MKB-Nederland noch de adviseur is echter verantwoordelijk voor eventuele fouten, onvolledigheden of consequenties van dit rapport. Bij vragen kunt u de auteur van dit rapport raadplegen van 24

17 Bijlage A Overzicht kenmerken van gebouwen en installaties Verwarming Type Vermogen (kw) Rendement (%) Bouwjaar Bijzonderheden Cv-ketel 24 HR 2005 Nefit HR Proline Cv-ketel 30 HR 2011 Intergas Cv-ketel 30 HR 2011 Intergas Warmwatervoorziening Type Vermogen (kw) Rendement (%) Bouwjaar Bijzonderheden Gasboiler 77 HR 2011 ADM 80 Gasboiler 77 HR 2011 ADM 80 Gasboiler 23 CR Jaren 90 Sentry Gasboiler 23 CR Jaren 90 Sentry Ventilatie Type Hoeveelheid Vermogen (kw) Bijzonderheden Geforceerde ventilatie goed c.a 0,3 Clubgebouw x2 Geforceerde ventilatie goed 0,025 Kleedkamers x2 Ventilatie regelingen Type Bijzonderheden Geen Keukenapparatuur Type Elektrisch Elektrisch Elektrisch Elektrisch Elektrisch Elektrisch Elektrisch Bijzonderheden Diverse koelkasten en vriezers Drietal bierkoelers Vaatwassers Diverse warmhouders Koffiezetapparaat Magnetron Frituurpan Verlichting Type Vermogen (W) Branduren (h) Aantal Bijzonderheden TL Verlichting comissiekamer TL Verlichting bestuurskamer TL Verlichting sponsorhok Halogeen Verlichting kantine halogeenspots Spaarlampen Verlichting toiletten TL Verlichting hal TL Verlichting kantine tl

18 TL Verlichting ballenhok TL Verlichting kleedkamers TL Verlichting massagehok TL Verlichting klushok Verlichting regelingen Type Bijzonderheden Bewegingdetectie

19 Bijlage B Maatregelenoverzicht 1 Isoleer de leidingen en appendages van de warmwatervoorziening Toelichting: Isolatie van de warmtapwaterleiding kan vooral bij recirculatieleidingen aantrekkelijke besparingen opleveren. Voorwaarde is dat de leidingen vrij toegankelijk moeten zijn. Met het isoleren van appendages van warmtapwatersystemen voorkomt u onnodig energieverlies. Daarnaast voorkomt u dat naastgelegen koudwaterleidingen opwarmen. Investering: 290 Besparing per jaar: 0,43% 180 m³ ( 119) TVT: 2,4 jaar EIA-code: Uw situatie: 2 Isoleer de verwarmingsleidingen en de appendages Toelichting: Dankzij isolatie van warmteleidingen en bijhorende appendages daalt het energieverlies tijdens het transport van warmtebron naar afgiftepunt. De lengte van de leidingen en het aantal appendages bepalen de isolatiemogelijkheden. De energiebesparingen en de benodigde investeringen zijn afhankelijk van het soort isolatie en de lengte van het leidingnet. Investering: 260 Besparing per jaar: 0,29% 120 m³ ( 79) TVT: 3,27 jaar EIA-code: Uw situatie: 3 Stel een koelplan op Toelichting: Door slim om te gaan met aanwezige koelkasten en vriezers, kan voorkomen worden dat koelkasten en vriezers onnodig aanstaan. Investering: 0 Besparing per jaar: 0,4% 700 kwh ( 112) TVT: 0 jaar EIA-code: Uw situatie: 4 Pas een klokschakeling toe op de circulatiepomp van de warmtapwaterinstallatie Toelichting: Een recirculatieleiding is voorzien van een continu draaiende pomp. Met een eenvoudige tijdschakelaar is het mogelijk gedurende de nacht of in het weekend elektriciteit en warmte te besparen. Het effect van deze maatregel hangt af van het vermogen van de pomp en de lengte van de leiding. Investering: 350 Besparing per jaar: 0,2%

20 353 kwh ( 56) TVT: EIA-code: Uw situatie: 6,2 jaar Het betreft hier de grote circulatiepomp van de beide boilers. 5 Pas infraroodstralingsverwarming toe in de kantine en de kleedkamers Toelichting: Stralingsverwarming werkt volgens hetzelfde principe als de zon. De stralingsverwarming verwarmt direct alle objecten in een ruimte, dus ook aanwezige personen. Met behulp van stralingspanelen wordt een directe verwarming gerealiseerd in tegenstelling tot indirecte verwarming met verhoging van de luchttemperatuur. In de praktijk blijkt dat de luchttemperatuur ongeveer 3 tot 5 graden lager kan zijn bij een gelijke gevoelswarmte. Investering: Besparing per jaar: 2,18% m³ kwh ( 603) TVT: EIA-code: Uw situatie: 26,11 jaar Alle ruimtes worden maar een klein deel van het jaar verwarmd. 6 Toelichting: Stel één of meerdere energieverantwoordelijken aan, die bewaken dat de veldverlichting niet onnodig aan staat De veldverlichting staat te vaak te lang aan. Hierdoor wordt onnodig veel energie verbruikt. Investering: 0 Besparing per jaar: 1,46% kwh ( 404) TVT: 0 jaar EIA-code: Uw situatie: 7 Pas het klokprogramma van de verwarming aan Toelichting: Door de verwarmingsmomenten af te stemmen op het daadwerkelijke gebruik van een ruimte, kan energie worden bespaard. Op momenten dat een ruimte niet wordt gebruikt, kan de ruimtetemperatuur omlaag en is er minder energie nodig om de ruimte te verwarmen. Investering: 0 Besparing per jaar: 1,2% 500 m³ ( 331) TVT: EIA-code: Uw situatie: 0 jaar Het betreft hier de kantine en de hal 8 Maak roosters in het werkblad boven de koelkasten in de kantine Toelichting: Door roosters in de bar te maken kan de warme lucht achter de koelkasten in de kantine ontsnappen. Hierdoor gaan de koelkasten minder energie verbruiken. Investering: 25

21 Besparing per jaar: 0,05% 80 kwh ( 13) TVT: 1,95 jaar EIA-code: Uw situatie: 9 Vervang de halogeenlampen in de kantine met LED lampen Toelichting: LED verlichting verbruikt veel minder energie dan halogeenverlichting. De besparing kan wel oplopen tot 90%. Investering: 310 Besparing per jaar: 0,2% 245 kwh ( 55) TVT: 5,61 jaar EIA-code: Uw situatie: 10 Pas warmteterugwinning toe bij de douches Toelichting: Bij douchen wordt veel warmte het riool in gespoeld. Deze warmte kan worden teruggewonnen. Met deze warmte kan het energieverbruik van het douchen worden gereduceerd. Investering: Besparing per jaar: 8,3% m³ ( 2.299) TVT: EIA-code: Uw situatie: 10,44 jaar Er is uitgegaan van een toepassing bij alle douches. Afhankelijk van douchegedrag kan de terugverdientijd mogelijk fors verkort worden indien douchewarmte terugwinning alleen wordt toegepast bij de douches in het clubgebouw. 11 Plaats de afgifteunits van de bierkoelers buiten in de schaduw Toelichting: De bierkoelers voeren warmte af via afgifteunits. Deze units staan nu in warme ruimtes, waardoor de warmte minder goed kan worden afgevoerd. Hierdoor verbruiken de bierkoelers meer energie. Door deze units buiten te plaatsen wordt energie bespaard. Investering: 500 Besparing per jaar: 0,12% 215 kwh ( 35) TVT: 14,48 jaar EIA-code: Uw situatie: 12 Vervang oude boilers (2x sentry 23kW) door een HR gasboiler Toelichting: Moderne gasgestookte HRboilers hebben een hoger rendement dan de huidige CR boilers. Investering: 9.000

22 Besparing per jaar: 1,33% 556 m³ ( 368) TVT: 14,48 jaar EIA-code: Uw situatie:

23 BIJLAGE C Overzicht quick wins Maatregel Omschrijving Besparing Algemeen Onderzoek de energiefactuur Voer een energieonderzoek uit en stel haalbare projecten vast op het gebied van investeren en gedrag (energiebewustzijn). Stel een energieverantwoordelijke functionaris aan Onderhoud, vervanging, gebouw Denk bij een verbouwing na over een andere verdeling van de elektra- en verwarmingssectoren. Denk bij de vervanging van verlichting (gloeilampen, halogeen en tl) aan energiezuinige exemplaren Plaats tijdschakelaars waar mogelijk Vervang oude cv-pompen door A-label pompen Zorg voor een goede kierafdichting Isoleer warmwaterleidingen Plaats radiatorfolie en zorg dat radiatoren hun warmte kunnen afgeven Plaats thermostaatkranen in verkeersruimtes Plaats een klokschakeling op de thermostaat. Energiekosten zijn soms direct te verlagen door contractonderhandeling of gezamenlijke inkoop. Voor PV-panelen is de aansluiting van belang. Bij een aansluiting van 3x120 Amp is salderen (opgewekte elektriciteit terugleveren aan het net) soms niet mogelijk. Het is beter eerst het energiegebruik te verlagen, voordat overgegaan wordt naar duurzame energie. Energiebesparende maatregelen, zoals verlichting en isolatie, zijn daarnaast vaak kosteneffectiever dan zonnepanelen (PV). Gebruik dit onderzoek om besef van het energiegebruik te verkrijgen en vervolgstappen te plannen voor het verlagen van het energiegebruik naar bijvoorbeeld energieneutraal alvorens meteen te starten met de installatie van PV-panelen voor bijvoorbeeld een duurzame uitstraling. Door iemand verantwoordelijk te maken voor de opvolging van energiebesparende maatregelen wordt geborgd dat de maatregelen ook werkelijk worden uitgevoerd % - t.v.t.* jaren Door logische groepen te definiëren die los van elkaar zijn te schakelen, is aparte in- en uitschakeling van verlichting en verwarming mogelijk. 5-30% 2-5 Voor een eerste ideevorming kan gebruik worden 70-90% 1-5 gemaakt van Let op: berekeningen zijn gebaseerd op standaarduitgangspunten, zoals branduren en installatie. Vraag voor een specifiek advies een erkende (verlichtings)installateur. Denk bij koelingstoepassingen, waarbij 10-50% 1 temperatuurschommelingen geen probleem zijn zoals de koffie-, frisdrank- en snoepautomaat, ook bijvoorbeeld aan de pompen van de cv-installatie. Moderne cv-pompen gebruiken aanzienlijk minder 30-70% 1-3 energie dan oude cv-pompen. Bovendien kunnen cv-pompen tegen geringe meerkosten frequentiegeregeld worden uitgevoerd en vraaggestuurd werken. Denk aan deurrubbers, deurdrangers, PUR-schuim 1-5% <1 of kit. Gebruik leidingisolatie. 1-5% <1 Dit is vooral effectief bij radiatoren tegen buitenmuren. Kijk naar de plaatsing van banken of aftimmeringen rond radiatoren. Voor verkeersruimtes is een temperatuur van C voldoende. Plaats in ruimtes die niet vaak gebruikt worden, thermostaatkranen met klokfunctie. Pas consequent nachtverlaging toe door een digitale thermostaat te gebruiken. Controleer de instelling van de thermostaat regelmatig en zorg voor een juiste instelling in weekeinden en vakanties. 1-5% % 5-30% % <1