De executoriale kracht van de grosse van een notariële akte: een update met hedendaagse aandachtspunten

Transcriptie

1 Faculteit Rechtsgeleerdheid Universiteit Gent Academiejaar De executoriale kracht van de grosse van een notariële akte: een update met hedendaagse aandachtspunten Masterproef van de opleiding Master in het notariaat Ingediend door Decuyper Lisa (studentennr ) Promotor: Piet TAELMAN Commissaris: Karen BROECKX

2 Inhoudsopgave INLEIDING... 1 DE NOTARIS GECONFRONTEERD MET RECHTERLIJKE UITSPRAKEN: EEN MOGELIJK DRAMA? POTPOURRI I... 4 A. UITVOERBAARHEID BIJ VOORRAAD IN HET ALGEMEEN Voor de inwerkingtreding van Potpourri I Na de inwerkingtreding van Potpourri I... 5 B. BIJZONDERHEDEN VOOR HET NOTARIAAT Gerechtelijke vereffening- verdeling Uitvoerend beslag C. PROBLEEMSTELLING Probleemstelling in het algemeen Rechtsmiddelen tegen een beslissing van de bodemrechter a. Uitvoerend beslag b. Gerechtelijke vereffening- verdeling Rechtsmiddelen tegen de aanstellingsbeschikking van de beslagrechter D. MOGELIJKE OPLOSSINGEN Rechtsmiddelen tegen een beslissing van de bodemrechter a. Uitvoerend beslag i. Ambt weigeren? ii. Toewijzing definitief als beslissing ten gronde definitief? iii. Eigendomsoverdracht (en betaling) uitstellen tot uitspraak definitief? iv. Overschrijving op het hypotheekkantoor uitstellen tot de uitspraak definitief is? v. Rechter ten gronde verklaart uitspraak niet uitvoerbaar bij voorraad? b. Gerechtelijke vereffening- verdeling Rechtsmiddelen tegen de aanstellingsbeschikking van de beslagrechter Wijziging artikel 1580 Gerechtelijk Wetboek: parallel met het deskundigenonderzoek DE NOTARIS ALS OPSTELLER VAN UITVOERBARE TITELS: WERKLASTVERMINDERING VOOR JUSTITIE? POTPOURRI V A. DE WET OP HET NOTARISAMBT EN HET CASSATIEARREST VAN 23 MEI B. PROBLEEMSTELLING C. MOGELIJKE OPLOSSINGEN Sensibilisering niet- juristen Sensibilisering juristen (advocaten) HET PROCES- VERBAAL VAN NIET- BETWISTING : EEN RECENT INGEVOERDE UITVOERBARE TITEL CONCEPT PROCEDURE AANDACHTSPUNTEN VOOR HET NOTARIAAT ALGEMENE CONCLUSIE DANKWOORD BIBLIOGRAFIE... I i

3 Inleiding 1. De hervorming van justitie op allerlei niveaus, door de zogenaamde Potpourriwetten, heeft reeds grote veranderingen aangebracht aan het gerechtelijk apparaat. En er zijn nog meer wijzigingen op til. 2. In het kader van deze bijdrage is vooral de wet van 19 oktober 2015 houdende wijzigingen van het burgerlijk procesrecht en houdende diverse bepalingen inzake justitie 1, beter bekend als Potpourri I, van belang. Deze wet lijkt hoofdzakelijk de burgerlijke procedureregels aan te passen. Wanneer men echter wat verder denkt, sorteert Potpourri I ook gevolgen op andere vlakken. Dit artikel gaat verder in op de wijziging van de uitvoerbaarheid bij voorraad en de gevolgen daarvan voor het notariaat. 3. Specifiek voor het notariaat is er ook verandering op komst. In de reeks Potpourriwetten is er een wetsontwerp 2, dat beter bekend zal worden onder de benaming Potpourri V, waarin deze materie uitdrukkelijk aan bod komt. De focus in deze bijdrage ligt op de aanpassing van artikel 19 van de wet op het notarisambt 3, dat de uitvoerbare kracht van de notariële akte regelt. Potpourri V zal reeds geldende principes uit artikel 19 verduidelijken 4, gezien deze niet altijd even bekend zijn. Sinds 1991 is er geen discussie meer mogelijk, aangezien het Hof van Cassatie 5 dit 1 Wet van 19 oktober 2015 houdende wijziging van het burgerlijk procesrecht en houdende diverse bepalingen inzake justitie, BS 22 oktober 2015, (Hierna: Potpourri I) 2 Ontwerp van wet houdende vereenvoudiging, harmonisering, informatisering en modernisering van bepalingen van het burgerlijk recht en van het burgerlijk procesrecht alsook van het notariaat, en houdende diverse bepalingen inzake justitie, Parl.St. Kamer , nr. 54K2259/ Wet van 16 maart 1803 (25 ventôse jaar XI) op het notarisambt, Bull. 258, n 2440, Pasin. Nederlandse tekst vastgesteld bij wet van 19 april 1980, BS 6 mei 1980, erratum BS 9 augustus (Hierna: wet op het notarisambt) 4 Art. 170 ontwerp van wet houdende vereenvoudiging, harmonisering, informatisering en modernisering van bepalingen van het burgerlijk recht en van het burgerlijk procesrecht alsook van het notariaat, en houdende diverse bepalingen inzake justitie, Parl.St. Kamer , nr. 54K2259/001, 461; Memorie van Toelichting bij ontwerp van wet houdende vereenvoudiging, harmonisering, informatisering en modernisering van bepalingen van het burgerlijk recht en van het burgerlijk procesrecht alsook van het notariaat, en houdende diverse bepalingen inzake justitie, Parl.St. Kamer , nr. 54K2259/001, Cass. 23 mei 1991, AR 8884, T.Not. 1991,

4 principe duidelijk bevestigde. Maar eigenlijk geldt de uitvoerbare kracht van de notariële akte reeds sinds de invoering van de wet op het notarisambt in Potpourri I heeft nog een verandering teweeg gebracht die een invloed kan hebben op het notariaat, namelijk door de invoering van het proces-verbaal van nietbetwisting. Deze nieuwe uitvoerbare titel kadert in de nieuw ingevoerde procedure voor de invordering van onbetwiste geldschulden 7. Op dit nieuw concept wordt kort even ingegaan. 5. De uitvoerbare titel staat centraal in deze bijdrage, zoals reeds blijkt uit de titel. Hieronder wordt kort het begrip, concept van de uitvoerbare titel uiteengezet. Een uitvoerbare titel is elke akte, voorzien van een formulier van tenuitvoerlegging of, meer algemeen, voorzien van de specifieke formule van tenuitvoerlegging. Dergelijke titel bezit uitvoerbare kracht, dit betekent dat men een beroep kan doen op de openbare macht om de verbintenis, vervat in de titel, met alle wettelijke middelen te verwezenlijken. In die gevallen kan de schuldeiser meteen een gerechtsdeurwaarder inschakelen om uit te voeren, zonder dat men nog een veroordeling via de rechtbank moet bekomen 8. De bekendste voorbeelden van uitvoerbare titels zijn rechterlijke uitspraken 9 en notariële akten. Maar ook titels van de fiscus zijn uitvoerbaar, bijvoorbeeld het kohier bij het vestigen van de belastingaanslag. De notariële akte bezit twee bijzondere kenmerken, namelijk een authentieke bewijswaarde en uitvoerbare kracht. De mogelijkheid om dergelijke akte meteen uit te voeren volgt uit het feit dat de notaris een openbaar ambtenaar 10 is en bijgevolg een deel van het overheidsgezag uitoefent. Door de naleving van bepaalde vormvoorschriften, bijvoorbeeld de handtekening, verleent de notaris authenticiteit aan de akte en ook uitvoerbare kracht K. BROECKX, De uitvoerbare kracht van een notariële akte, TPR 1991, (29) 30 en Art. 1394/20 e.v. Ger.W. 8 R. DE VALKENEER, Précis du notariat, Brussel, Bruylant, 2002, 58; P. TAELMAN, Het gezag van het rechterlijk gewijsde een begrippenstudie, Diegem, Kluwer, 2001, Rechterlijke uitspraken bezitten uitvoerbare kracht, maar slechts onder bepaalde voorwaarden. Zie: P. TAELMAN, Het gezag van het rechterlijk gewijsde een begrippenstudie, Diegem, Kluwer, 2001, Art. 1 wet op het notarisambt (zie supra voetnoot 3). 11 K. BROECKX, De uitvoerbare kracht van een notariële akte, TPR 1991, (29) 37. 2

5 6. Zeer belangrijk is dat de uitvoerbare kracht van de notariële akte toch wat moet genuanceerd worden: zij levert enkel een uitvoerbare titel op met betrekking tot rechtstreeks uitvoerbare verbintenissen, waarover geen ernstige discussie meer mogelijk is. Voor geldsomverbintenissen moet er zekerheid zijn over het bestaan, de eisbaarheid, de betalingsmodaliteiten en het bedrag van de vordering 12. Voor nietgeldsomverbintenissen moet de verbintenis zelf duidelijk zijn, net als de uitvoeringsmodaliteiten De keerzijde van de uitvoerbare kracht van de notariële akte is dat een schuldenaar niet veel kan doen om de tenuitvoerlegging tegen te houden. Dit is anders bij een rechterlijke uitspraak, waar het beginsel van een eerlijk proces moet gerespecteerd worden. Een te absolute opvatting van de uitvoerbare kracht is bekritiseerbaar G. CLOSSET-MARCHAL, Typologie des titres exécutoires in F. GEORGES (ed.), Le droit de l exécution en principe(s) et en particulier, Brugge, Die Keure, 2010, (1) K. BROECKX, Perikelen bij de executie van een akte van echtscheiding door onderlinge toestemming EJ 1997, (18) R. DE VALKENEER, Précis du notariat, Brussel, Bruylant, 2002, 59. 3

6 De notaris geconfronteerd met rechterlijke uitspraken: een mogelijk drama? Potpourri I A. Uitvoerbaarheid bij voorraad in het algemeen 8. Het begrip uitvoerbaar bij voorraad betekent in het algemeen dat (gedwongen) uitvoering van een rechterlijke uitspraak mogelijk is, zelfs indien er nog gewone rechtsmiddelen openstaan 15. In deze bijdrage zal enkel de regeling voor eindbeslissingen 16 worden behandeld, namelijk beslissingen waarbij de rechter zijn rechtsmacht over een geschilpunt volledig heeft uitgeput. De reden voor deze beperking is dat de beslissingen waarmee de notaris geconfronteerd wordt, in de context van de hier behandelde materie, eindbeslissingen zijn. 1. Voor de inwerkingtreding van Potpourri I 9. Onder het vroegere recht was de regeling relatief eenvoudig, en parallel voor het hoger beroep en het verzet. Als algemene regel gold dat eindbeslissingen niet uitvoerbaar waren bij voorraad 17. Op die regel bestonden uitzonderingen. Een partij kon de rechter vragen de uitspraak uitvoerbaar bij voorraad te verklaren 18. Bepaalde eindbeslissingen waren uitvoerbaar bij voorraad omwille van hun aard, bijvoorbeeld een beslissing in kort geding 19 of op eenzijdig verzoekschrift Een onderscheid worden tussen de situatie waarin een rechtsmiddel effectief werd aangewend enerzijds, en de situatie waarin een rechtsmiddel (nog) niet was ingesteld maar de termijn voor het aanwenden nog liep anderzijds, was noodzakelijk. Een tweede onderscheid drong zich op, namelijk tussen een veroordeling tot een geldsomverbintenis en de veroordeling tot een niet-geldsomverbintenis (doen, laten en geven). 15 Gewone rechtsmiddelen zijn hoger beroep en verzet (art. 21 Ger.W.). Buitengewone rechtsmiddelen zijn cassatieberoep, derdenverzet, Deze laatste schorsen de tenuitvoerlegging niet. 16 Voor de betekenis van de term eindbeslissing zie: D. SCHEERS, P. THIRIAR, Potpourri I Gerechtelijk recht, Antwerpen, Intersentia, 2015, Art (oud) Ger.W. 18 Art. 1398, eerste lid (oud) Ger.W. 19 Art. 1039, eerste lid Ger.W. 20 Art. 1029, tweede lid Ger.W. 4

7 Wanneer een eindbeslissing uitvoerbaar was bij voorraad en een nietgeldsomverbintenis het voorwerp was, had het lopen van de termijn geen schorsend effect, maar het aanwenden van een rechtsmiddel wel. Ingeval het een veroordeling tot een geldsomverbintenis betrof, moest men wachten tot de beslissing in kracht van gewijsde trad. Bijgevolg had het lopen van de termijn in deze situatie wel een schorsende werking op het vlak van gedwongen tenuitvoerlegging Schematisch 22 ziet de oude regeling er als volgt uit. Geldsomveroordelingen Principe Niet uitvoerbaar bij voorraad, zowel instellen rechtsmiddel als lopen termijn rechtsmiddel werkt schorsend Uitzondering Wel uitvoerbaar bij voorraad, noch instellen rechtsmiddel, noch lopen termijn werkt schorsend Niet-geldsomveroordelingen Principe Niet uitvoerbaar bij voorraad, instellen rechtsmiddel werkt schorsend maar lopen termijn niet Uitzondering Wel uitvoerbaar bij voorraad, noch instellen rechtsmiddel, noch lopen termijn werkt schorsend 2. Na de inwerkingtreding van Potpourri I 12. Zoals bij elke wetswijziging is het van belang te weten wanneer de nieuwe regeling, op temporeel vlak, van kracht wordt. In het geval van Potpourri I is het cruciale moment de inleiding in eerste aanleg van de vordering en de cruciale datum is 1 november De inleiding van de vordering vindt plaats op datum van de betekening van de dagvaarding 24 of de neerlegging van het verzoekschrift op de griffie, met dien verstande dat de zaak naderhand ook op de rol wordt ingeschreven. Maar de datum van betekening of neerlegging is bepalend. Concreet, wanneer een 21 P. SENAEVE, De voorlopige tenuitvoerlegging van vonnissen in materies van familierecht na de wet van 19 oktober 2015 (Wet Potpourri I), T.Fam (244) 244; P. TAELMAN, K. BROECKX, Rechtsmiddelen na Potpourri I in B. ALLEMEERSCH, P. TAELMAN (eds.) De hervorming van de burgerlijke rechtspleging door Potpourri I, Brugge, Die Keure, 2016, (103) 134. (Hierna: P. TAELMAN, K. BROECKX, Rechtsmiddelen na Potpourri I ); P. TAELMAN, Potpourri en het notariaat in A. WYLLEMAN (ed.), Rechtskroniek voor het notariaat. Deel 29, Brugge, Die Keure, 2016, (43) (Hierna: P. TAELMAN, Potpourri en het notariaat ) 22 Schema opgesteld door Prof. P. Taelman, in het kader van de Grondige Studie Burgerlijk Procesrecht, aan de Universiteit Gent, academiejaar Voor de hier relevante artikelen van Potpourri I (namelijk art. 41 e.v.) is de algemene regel inzake inwerkingtreding van toepassing, meer bepaald treedt een wet in werking 10 dagen na publicatie in het Belgisch Staatsblad. In dit concrete geval is de datum van publicatie 22 oktober 2015, bijgevolg is de datum van inwerkingtreding 1 november Cass. 6 december 2007, AR C N, Arr.Cass. 2007,

8 vordering aanhangig werd gemaakt voor 1 november 2015, geldt het oude recht. Vorderingen, ingesteld vanaf die datum, vallen onder het nieuwe regime 25. Overgangsrecht wordt voorzien voor procedures waarin er een eindvonnis is in eerste aanleg en waartegen een rechtsmiddel openstaat De nieuwe regeling inzake voorlopige tenuitvoerlegging is complexer dan de oude, die op zijn beurt al niet zo eenvoudig was. Dit is onder meer te verklaren door het feit dat de regeling voor hoger beroep en voor verzet niet meer gelijklopend zijn. 14. De vroeger geldende algemene regel met betrekking tot voorlopige uitvoerbaarheid wordt omgedraaid, voor wat betreft het hoger beroep. Een eindbeslissing op tegenspraak is nu in principe uitvoerbaar bij voorraad 27. Dit betekent dat gedwongen tenuitvoerlegging mogelijk is zowel tijdens het lopen van de termijn om een rechtsmiddel aan te wenden als tijdens de procedure in hoger beroep. Een (kleine) uitzondering op deze regel zijn de niet-geldsomverbintenissen, in die gevallen heeft het instellen van hoger beroep wel schorsende werking. 15. Bij de uitvoerbaarheid bij voorraad moet een belangrijke opmerking worden gemaakt. De schuldeiser kan reeds dwangmiddelen aanwenden maar dit geschiedt op eigen risico 28. De titel waarover de schuldeiser beschikt is namelijk precair. Eventueel zal er teruggave moeten plaatsvinden of een schadevergoeding 29 betaald worden, ingeval de schuldeiser in beroep in het ongelijk wordt gesteld 30. Op deze problematiek wordt verder meer uitgebreid ingegaan. 16. Voor het gewoon rechtsmiddel van verzet blijft de oude regeling principieel ongewijzigd. Eindvonnissen bij verstek gewezen zijn niet uitvoerbaar bij voorraad P. TAELMAN, K. BROECKX, Rechtsmiddelen na Potpourri I (103) 135 (zie supra voetnoot 21). 26 Art. 50, tweede lid, Potpourri I (zie supra voetnoot 1); P. SENAEVE, De voorlopige tenuitvoerlegging van vonnissen in materies van familierecht na de wet van 19 oktober 2015 (Wet Potpourri I), T.Fam (244) 245; P. TAELMAN, K. BROECKX, Rechtsmiddelen na Potpourri I, (103) (zie supra voetnoot 21). 27 Art. 1397, tweede lid Ger.W. 28 Art. 1398, eerste lid Ger.W. 29 Cass. 23 februari 2015, AR C N, Arr.Cass. 2015, 256; P. TAELMAN, Potpourri en het notariaat (43) 63 (zie supra voetnoot 21). 30 G. DE LEVAL, J. VAN COMPERNOLLE, F. GEORGES, L impact de la loi du 19 octobre 2015 sur le droit judiciaire notarial, Rev.Not.b. 2016, (291) ; P. TAELMAN, Potpourri en het notariaat (43) 63 (zie supra voetnoot 21). 31 Art. 1397, eerste lid juncto art. 1495, tweede lid Ger.W. 6

9 Noch tijdens het lopen van de termijn, noch bij het instellen van verzet is gedwongen tenuitvoerlegging mogelijk. Dit geldt voor alle soorten verbintenissen 32. Een uitzonderling wordt voorzien voor beslissingen van de familierechtbank Op de algemene regel bestaan uiteraard ook uitzonderingen. De rechter beschikt over de mogelijkheid om een beslissing op tegenspraak niet uitvoerbaar bij voorraad te verklaren of om een beslissing op verstek wel uitvoerbaar bij voorraad te verklaren. Hij moet die beslissing wel bijzonder motiveren 34. Met Potpourri V zou artikel 1397 van het Gerechtelijk Wetboek verduidelijken dat de beslissing om al dan niet uitvoerbaar bij voorraad te verklaren, de uitzondering toe te passen, zowel ambtshalve als op verzoek van een partij mogelijk is 35. Daarnaast zijn er nog een aantal beslissingen die uit hun aard niet uitvoerbaar zijn bij voorraad, dit zijn voornamelijk beslissingen met betrekking tot de staat van de persoon 36. Deze beslissingen zijn voor het notariaat niet meteen van belang in de context van deze bijdrage. Voor het notariaat is familierecht een belangrijke materie, voornamelijk inzake de gerechtelijke vereffening-verdeling 37. Deze beslissingen zijn principieel uitvoerbaar bij voorraad Specifiek voor de familierechtbank wenst Potpourri V een wijziging aan te brengen aan artikel 1398/1 van het Gerechtelijk Wetboek. Concreet: vandaag werkt verzet ook niet schorsend, maar in de toekomst zou de rechter ook de mogelijkheid krijgen om daarvan af te wijken 39. Nu kan dit enkel wanneer de wet dit bepaalt. 32 P. SENAEVE, De voorlopige tenuitvoerlegging van vonnissen in materies van familierecht na de wet van 19 oktober 2015 (Wet Potpourri I), T.Fam (244) ; P. TAELMAN, K. BROECKX, Rechtsmiddelen na Potpourri I (103) 135 (zie supra voetnoot 21); P. TAELMAN, Potpourri en het notariaat (43) (zie supra voetnoot 21). 33 Art. 1398/1 Ger.W. 34 Art Ger.W. 35 Art. 157 Ontwerp van wet houdende vereenvoudiging, harmonisering, informatisering en modernisering van bepalingen van het burgerlijk recht en van het burgerlijk procesrecht alsook van het notariaat, en houdende diverse bepalingen inzake justitie, Parl.St. Kamer , nr. 54K2259/001, Art Ger.W.; P. SENAEVE, De voorlopige tenuitvoerlegging van vonnissen in materies van familierecht na de wet van 19 oktober 2015 (Wet Potpourri I), T.Fam (244) P. TAELMAN, Potpourri en het notariaat (43) 64 (zie supra voetnoot 21). 38 P. SENAEVE, De voorlopige tenuitvoerlegging van vonnissen in materies van familierecht na de wet van 19 oktober 2015 (Wet Potpourri I), T.Fam (244) Art. 158 Ontwerp van wet houdende vereenvoudiging, harmonisering, informatisering en modernisering van bepalingen van het burgerlijk recht en van het burgerlijk procesrecht alsook van het 7

10 19. De volledig uitgewerkte regeling wordt in volgend schema 40 overzichtelijk weergegeven. Geldsomveroordelingen Principe Op tegenspraak Uitvoerbaar bij voorraad: noch instellen rechtsmiddel, noch lopen termijn werkt schorsend Op verstek Niet uitvoerbaar bij voorraad: zowel instellen rechtsmiddel (verzet) als lopen termijn werkt schorsend Uitzondering Op tegenspraak Niet uitvoerbaar verklaard: instellen rechtsmiddel werkt schorsend, maar lopen termijn niet Op verstek Uitvoerbaar verklaard: noch instellen rechtsmiddel, noch lopen termijn werkt schorsend Niet-geldsomveroordelingen Principe Op tegenspraak Uitvoerbaar bij voorraad: noch instellen rechtsmiddel, noch lopen termijn werkt schorsend Op verstek Niet uitvoerbaar bij voorraad: instellen rechtsmiddel werkt schorsend maar lopen termijn niet Uitzondering Op tegenspraak Niet uitvoerbaar verklaard: instellen rechtsmiddel werkt schorsend, maar lopen termijn niet Op verstek Uitvoerbaar verklaard: noch instellen rechtsmiddel, noch lopen termijn werkt schorsend 20. Tot slot nog een algemene opmerking. Het is mogelijk om tegen een beslissing op verstek hoger beroep aan te tekenen 41. Dit is niet echt logisch aangezien er dan een aanleg verloren gaat, in vergelijking met de situatie waarin verzet wordt aangetekend. B. Bijzonderheden voor het notariaat 1. Gerechtelijke vereffening- verdeling 21. Een vereffening-verdeling veronderstelt een onverdeeldheid, aan dewelke de verdeling een einde maakt. Een verdeling kan in minnelijke of gerechtelijke vorm plaatsvinden. notariaat, en houdende diverse bepalingen inzake justitie, Parl.St. Kamer , nr. 54K2259/001, Schema opgesteld door Prof. P. Taelman, in het kader van de Grondige Studie Burgerlijk Procesrecht, aan de Universiteit Gent, academiejaar Art Ger.W. 8

11 22. Een minnelijke verdeling kan wanneer alle deelgenoten akkoord gaan en er geen minderjarige of onbekwame deelgenoot is. Partijen kunnen verdelen op een manier zoals hen dat goed lijkt 42. Wanneer er een minderjarige deelgenoot is, kan de verdeling ook nog minnelijk geschieden, maar wel onder toezicht van de vrederechter 43. Bijvoorbeeld kan een minderjarige erfgenaam zijn in een nalatenschap. In deze laatste situatie gelden wel de algemene regels inzake verdeling, in tegenstelling tot de echte minnelijke verdeling uit artikel 1205 van het Gerechtelijk Wetboek, waar partijen kunnen doen wat ze willen. 23. De algemene principes van de verdeling 44 komen ook terug in de gerechtelijke vereffening verdeling en zijn de volgende: de verdeling gebeurt zoveel mogelijk in natura. Men probeert de goederen indien mogelijk te behouden zoals ze zijn, m.a.w. ze worden in eerste instantie niet verkocht. Er worden kavels gevormd 45, die zoveel mogelijk evenwaardig zijn. Een opleg kan een klein onevenwicht verhelpen. De kavels worden vervolgens door lottrekking toegewezen 46, de voorkeuren van de deelgenoten spelen geen rol. De lottrekking vindt enkel plaats indien de deelgenoten het niet eens raken over de concrete toebedeling. Dit houdt bijgevolg een risico in, ook voor schuldeisers van een deelgenoot. De lottrekking kan een stok achter de deur zijn om toch tot een akkoord te komen, indien een deelgenoot een bepaald goed erg graag wenst toebedeeld te krijgen. Wanneer geen evenwaardige kavels gevormd kunnen worden 47, bijvoorbeeld omdat er slechts één onroerend goed is en een relatief kleine som geld, zal het onroerend goed verkocht worden en de opbrengst verdeeld worden Art Ger.W. 43 Art. 1206, eerste lid, Ger.W. 44 H. CASMAN, Schatting van de goederen, verdeling in natura en kavelvorming in H. CASMAN, C. DECLERCK (eds.), De hervorming van de gerechtelijke vereffening en verdeling, Antwerpen, Intersentia, 2012, (83) 94-96; N. VANDEBEEK, Het onroerend goed en de nalatenschap, Mechelen, Kluwer, 2016, ; T. VAN SINAY, Handboek gerechtelijke verdeling, Brussel, Larcier, 2010, , 210; A. WYLLEMAN, De rol van de notaris en van de raadslieden in de nieuwe procedure tot gerechtelijke vereffening-verdeling. De verkoop of toewijzing van de goederen van de te verdelen boedel in S. DEVOS, J. VERSTRAETE, A. WYLLEMAN, Rechtskroniek voor het notariaat. Deel 20, Brugge, Die Keure, 2012, (70) Art. 1206, derde lid Ger.W. 46 Art. 1206, vierde lid Ger.W. 47 Art. 827, eerste lid BW 48 H. VANBOCKRIJCK, Actualia vereffening verdeling in A.-L. VERBEKE, F. BUYSSENS (eds.) Leuvense Notariele Geschriften. Notariele Actualiteit , Gent, Larcier 2012, (3)

12 Wanneer partijen het niet eens kunnen worden over de verdeling in der minne, zal de verdeling gevorderd worden voor de familierechtbank 49 en is er sprake van een gerechtelijke vereffening-verdeling Bij de procedure gerechtelijke vereffening-verdeling is er een afwijking van de algemene principes mogelijk. Het goed kan meteen verkocht worden wanneer dit reeds gevraagd wordt door alle partijen bij het inleiden van de vordering tot verdeling in de gerechtelijke fase. Wanneer de familierechtbank een vonnis velt en een notaris aanstelt, houdt die uitspraak ook een machtiging tot verkoop in 51. Zo hoeft de rechtbank later niet meer gevat te worden voor die kwestie. Gedurende de notariële fase is evenmin machtiging van de rechtbank vereist om te verkopen, wanneer alle partijen akkoord gaan Hierna zal een kort overzicht 53 worden gegeven van de procedurele stappen 54 in de gerechtelijke vereffening-verdeling. 26. In de gerechtelijke fase is de eerste stap is het inleiden van de vordering. Daarna volgt een beslissing van de familierechtbank, die de verdeling beveelt. Tegelijk stelt de rechtbank een notaris aan om de vereffening-verdeling effectief uit te voeren 55. Het is ook mogelijk dat partijen intussen over bepaalde punten tot een akkoord zijn gekomen. In die situatie zal de familierechtbank het akkoord vastleggen in een akkoordvonnis. Indien de deelgenoten geen volledig akkoord hebben, zal er alsnog een notaris worden aangesteld 56. De aanstelling van een notaris of soms twee notarissen in deze context is een eindbeslissing Wet van 30 juli 2013 betreffende de invoering van een familie- en jeugdrechtbank, BS 27 september 2013, 68429; art. 572bis, 10 juncto art Ger.W. 50 Art Ger.W. 51 Art. 1209, 3 Ger.W. 52 Art. 1214, 1, tweede lid tot zesde lid Ger.W. 53 Voor een uitgebreid overzicht met artikelsgewijze commentaar zie: J. VERSTRAETE, P. HOFSTRÖSSLER, De vernieuwde procedure inzake gerechtelijke verdeling, Brugge, Die Keure, H. VANBOCKRIJCK, Actualia vereffening verdeling in A.-L. VERBEKE, F. BUYSSENS (eds.) Leuvense Notariele Geschriften. Notariele Actualiteit , Gent, Larcier 2012, (3) Art. 1210, 1 Ger.W. 56 Art. 1209, 1-3 Ger.W. 57 Cass. 19 december 1991, AR 9067, Pas. 1992, I,

13 27. In de volgende, notariële, fase speelt de notaris een actieve rol en zijn hem een aantal taken toebedeeld, namelijk 58 proberen partijen te verzoenen, een procesverbaal opstellen wanneer er een (gedeeltelijk) akkoord is, het schatten van de goederen, het opvragen van informatie en de vereffening. Eventueel kan een notaris ook worden aangesteld als beheerder van de boedel Een van de partijen kan de notariële fase starten door met de aanstellingsbeslissing naar de notaris te stappen de opening van de werkzaamheden te vragen. Op die manier krijgt de notaris ook kennis van de aanstellingsbeslissing 60. De notaris opent de werkzaamheden, legt een datum vast en deelt deze mee aan de partijen. Tegelijk vraagt hij partijen aanwezig te zijn en alle nuttige stukken mee te brengen 61. Op de eerste zitting wanneer de werkzaamheden worden geopend, stelt de notaris ook een tijdsschema op. Dit heet de instaatstelling en kan op conventionele wijze 62 wanneer partijen tot een akkoord komen of op wettelijke wijze 63, wanneer er geen akkoord is. In beide gevallen gelden dwingende termijnen, waarop in dit artikel niet verder zal worden ingegaan. Principieel volgt daarna een boedelbeschrijving, tenzij partijen daarvan afzien of akkoord gaan met een boedelbeschrijving op verklaring 64. In deze stand van de procedure verzamelt de notaris vooral informatie over de inhoud van de boedel en over de aanspraken van de deelgenoten. Hij stelt vragen aan de partijen of onderzoekt zelf bepaalde zaken en vraagt informatie op bij derden 65, bijvoorbeeld banken. De notaris zal dit in de praktijk enkel doen wanneer een partij hem dat vraagt 66. Tegen de aanspraken die deelgenoten menen te hebben en tegen het ontwerp van staat van vereffeningverdeling, kunnen de partijen onderling tegenspraak voeren. 58 Art. 1214, 1 tot 7 Ger.W. 59 Art. 1212, eerste lid Ger.W. 60 Art. 1215, 1, eerste lid, eerste zin Ger.W.; J. VERSTRAETE, P. HOFSTRÖSSLER, De vernieuwde procedure inzake gerechtelijke verdeling, Brugge, Die Keure, 2012, Art Ger.W. 62 Art Ger.W. 63 Art Ger.W. 64 Art. 1214, 2 Ger.W 65 Art. 1214, 4 Ger.W. 66 J. VERSTRAETE, P. HOFSTRÖSSLER, De vernieuwde procedure inzake gerechtelijke verdeling, Brugge, Die Keure, 2012, 95-96,

14 29. Een belangrijke stap in de notariële fase kan het tussentijds proces-verbaal zijn. Dit komt enkel voor wanneer er tussentijdse geschillen zijn en de rechtbank daarvan in kennis moet worden gesteld, aangezien de notaris anders geen staat van vereffening-verdeling kan opmaken 67. Ook hier is een termijnregeling voorzien. 30. Vervolgens stelt de notaris een staat van vereffening-verdeling op en stelt hij de partijen daarvan in kennis. Tevens wordt een datum bepaald om de goederen toe te wijzen en de werkzaamheden af te sluiten. Voor een partij is het niet onbelangrijk te weten dat de verdeling zal plaatsvinden of zij nu aanwezig is of niet. Partijen beschikken over de mogelijkheid om bezwaren te uiten tegen de staat van vereffening-verdeling 68. In de gerechtelijke vereffening-verdeling is tegenspraak immers fundamenteel. Wanneer zich nieuwe feiten aandienen moet dit uiteraard ook mogelijk zijn. 31. Zoals reeds vermeld in de algemene principes inzake verdeling, wordt een goed verkocht wanneer geen evenwaardige kavelvorming mogelijk is. De verkoop kan openbaar of uit de hand zijn 69. Daarna wordt de procedure voor een verkoop uit de hand of de procedure voor een openbare verkoop gevolgd. Op de openbare verkoop wordt hierna nog ingegaan. 2. Uitvoerend beslag 32. In dit artikel zal het bewarend beslag niet besproken worden. Bewarend beslag kan zeker een nuttige maatregel vormen maar het is enkel bedoeld om vermogen te onttrekken aan de beschikkingsbevoegheid van de schuldenaar. Hij mag bijvoorbeeld in zijn huis blijven wonen, maar mag het niet vervreemden of er een hypotheek op vestigen, Het beschikkings- en genotsrecht wordt dus toch enigszins beknot 70. Maar van verkopen van een goed, in het kader van een uitwinningsprocedure, is bij bewarend beslag absoluut geen sprake 71. Meestal beschikt men ook (nog) niet over een uitvoerbare titel. 67 Art. 1216, 1 Ger.W. 68 Art. 1214, 7 Ger.W; H. VANBOCKRIJCK, Actualia vereffening verdeling in A.-L. VERBEKE, F. BUYSSENS (eds.) Leuvense Notariele Geschriften. Notariele Actualiteit , Gent, Larcier 2012, (3) Art Ger.W. 70 S. DEVOS, Openbare verkoping op uitvoerend beslag van onroerende goederen in I. DE KNIJF (ed.), Beslag- executierecht, Gent, Larcier, 2010, (97) E. DIRIX, K. BROECKX, Beslag in APR, Mechelen, Kluwer, 2010, 516; E. DIRIX, Beslagrecht Kort begrip van het beslag- en executierecht, Leuven, Acco, 2010,

15 Een tweede beperking houdt in dat enkel uitvoerend beslag in verband met onroerende goederen aan bod zal komen, daar speelt de notaris immers een cruciale rol 72. Bij uitvoerend beslag op roerende goederen is dit in de praktijk de gerechtsdeurwaarder, hoewel de verkoop van dergelijke goederen in theorie ook door een notaris kan geschieden 73. De verkoop uit de hand zal in deze bijdrage niet behandeld worden, aangezien zij het verbintenissenrecht volgt en niet aan een specifieke procedure is onderworpen. 33. Ingeval van uitvoerend beslag liggen de kaarten anders, in dit geval is het de bedoeling van de schuldeiser om tot uitwinning over te gaan. De schuldeiser beschikt over een uitvoerbare titel en wenst zijn schuldvordering voldaan te zien met de opbrengst van het verkochte goed. Uitvoerend beslag vereist een uitvoerbare titel 74, dit mag een uitspraak zijn waartegen nog rechtsmiddelen openstaan maar dan moet men wel rekening houden met het precair karakter van de titel. 34. De procedure 75 bij uitvoerend beslag op onroerende goederen ziet er, in vogelvlucht, als volgt uit:. Voorafgaand aan de eigenlijke procedure tot uitwinning is betekening van de (uitvoerbare) titel noodzakelijk 76, dit is de algemene regel bij tenuitvoerleggingen. In de praktijk zijn er twee mogelijkheden: ofwel wordt de uitspraak van de bodemrechter eerst en apart betekend aan de schuldenaar, ofwel wordt de uitspraak ten gronde samen met het bevel tot betalen betekend. Ingeval men kiest voor de gecombineerde betekening, moet de beslissing van de bodemrechter ten laatste samen met het bevel worden betekend. Indien dit niet het geval is, is artikel 1395 van het Gerechtelijk wetboek geschonden. 35. De eerste stap in de uitwinningsprocedure is het bevel tot betalen, dat betekend wordt 77. De betekening kan gebeuren ten aanzien van de schuldenaar zelf maar ook 72 S. DEVOS, Openbare verkoping op uitvoerend beslag van onroerende goederen in I. DE KNIJF (ed.), Beslag- executierecht, Gent, Larcier, 2010, (97) Dit kan men afleiden uit art. 1209, 3, vijfde lid Ger.W. 74 Art. 1494, eerste lid juncto art Ger.W. 75 Voor een uitgebreid overzicht van alle stappen in de procedure zie: G. DE LEVAL, La saisie immobilière, Brussel, Larcier, Art. 1495, eerste lid Ger.W. 77 Art. 1564, eerste lid Ger.W. 13

16 ten aanzien van de derde-bezitter 78. Aan de hand van dit bevel weet de schuldenaar waarop het uitvoerend beslag slaat en vooral wat de onderliggende redenen zijn. Het bevel meldt de schuldenaar ook dat hij een kan opteren voor een verkoop uit de hand, indien hij de beslagrechter een aankoopbod overmaakt Vervolgens is er het uitvoerend beslag op zich. Het beslagexploot wordt overgeschreven op het hypotheekkantoor. Bij het bevel tot betalen is de overschrijving facultatief maar wel nuttig, omwille van de tegenwerpelijkheid aan derden van de beschikkingsonbevoegdheid 80. De overschrijving van het beslagexploot is 3 jaar geldig 81. Het beslag moet gelegd worden binnen een termijn van 15 dagen tot maximaal 6 maanden na het bevel tot betalen 82. De achterliggende idee is dat de schuldenaar toch nog de kans moet krijgen om zijn geldsomverbintenissen te voldoen of om tegenspraak te voeren tegen het bevel, maar aan de andere kant mag een rechtsonzekere situatie niet te lang aanslepen Tot slot wordt een notaris aangesteld en gelast met de verkoop van het onroerend goed. Dit kan openbaar of uit de hand. Daarvoor richt men een eenzijdig verzoekschrift tot de beslagrechter 84. De beslagrechter kijkt na of alle voorwaarden vervuld zijn (uitvoerbare titel, zekere en vaststaande schuldvordering, vormvereisten en termijnen) 85. Tegen de beschikking van de beslagrechter kan hoger beroep of derdenverzet worden aangetekend Ingeval het gaat om een beslag, in het kader van een hypothecair krediet, is een voorafgaande poging tot minnelijke schikking verplicht 87. In de praktijk zijn er banken die daar wel wensen aan mee te werken, maar andere banken houden het been stijf. 78 S. DEVOS, Openbare verkoping op uitvoerend beslag van onroerende goederen in I. DE KNIJF (ed.), Beslag- executierecht, Gent, Larcier, 2010, (97) Art. 1564, zesde lid Ger.W. 80 E. DIRIX, K. BROECKX, Beslag in APR, Mechelen, Kluwer, 2010, ; E. DIRIX, Beslagrecht Kort begrip van het beslag- en executierecht, Leuven, Acco, 2010, Art. 1569, tweede lid Ger.W. 82 Art juncto art. 1567, eerste lid Ger.W. 83 E. DIRIX, Beslagrecht Kort begrip van het beslag- en executierecht, Leuven, Acco, 2010, Art. 1580, eerste lid Ger.W; S. DEVOS, Openbare verkoping op uitvoerend beslag van onroerende goederen in I. DE KNIJF (ed.), Beslag- executierecht, Gent, Larcier, 2010, (97) 102; E. DIRIX, K. BROECKX, Beslag in APR, Mechelen, Kluwer, 2010, Beslagr. Huy, 12 augustus 2016, JLMB 2017, E. DIRIX, Beslagrecht Kort begrip van het beslag- en executierecht, Leuven, Acco, 2010, Art. VII.147/24, eerste lid WER. 14

17 De beslagrechter kan een bank niet dwingen tot een minnelijke schikking, wat in sommige gevallen tot zeer schrijnende situaties kan leiden en niet strookt met het rechtsgevoel. Persoonlijk vind ik het soms zeer kras dat banken niet willen meewerken aan deze poging tot verzoening, zeker met in het achterhoofd het feit dat banken zeer vaak over een hypotheek beschikken en bijgevolg in de rangregeling als eerste betaald worden. Indien er een redelijk voorstel van de schuldenaar voorligt, lijkt het me een kleine tegenprestatie om een beetje uitstel of dergelijke toe te staan, aangezien de bank als het fout loopt toch als eerste zal betaald worden. 39. Zoals reeds vermeld is het de bedoeling van de schuldeiser om met de opbrengst van het goed betaald te worden. Het is de taak van de notaris om het onroerend goed te verkopen en de opbrengst te verdelen, indien er meerdere schuldeisers zijn. Om een onroerend goed te kunnen verkopen, moeten er eerst verkoopsvoorwaarden worden opgesteld en worden gezorgd voor de nodige publicatie. De verkoop gebeurt in principe openbaar, maar kan ook onderhands plaatsvinden. 40. De wet 88 bepaalt een aantal zaken die de verkoopsvoorwaarden moeten vermelden. Voor het overige wordt de inhoud bepaald door de notaris 89, bijvoorbeeld of er hoger bod is, of er een instelprijs is, of er een instelpremie is, In voorkomend geval worden ook lasten of erfdienstbaarheden vermeld. Eventueel kan in de verkoopsvoorwaarden ook een regeling worden voorzien dat de verkoper nog het verkochte goed nog verder kan blijven bewonen De verkoopsvoorwaarden zijn juridisch zeer belangrijk. Enerzijds omdat zij de rechtsverhouding, die tot stand zal komen bij de verkoop, vastleggen. Anderzijds omdat de notaris de schuldenaar en de schuldeisers moet aanmanen kennis te nemen van de verkoopsvoorwaarden 91. Eventuele bezwaren over de voorafgaande rechtspleging moeten binnen de 8 dagen na de kennisgeving worden ingediend, 88 Art. 1582, eerste lid juncto art Ger.W. 89 E. DIRIX, Beslagrecht Kort begrip van het beslag- en executierecht, Leuven, Acco, 2010, Voor een illustratie kan verwezen worden naar: Cass. 23 mei 1991, AR 8884, T.Not. 1991, Art. 1582, derde lid Ger.W. 15

18 waardoor een tegensprekelijk debat hierover mogelijk wordt 92. Daarna kan men geen bezwaren meer uiten, eventuele nietigheden zijn dan gedekt. Het kan wel eens voorvallen dat de schuldenaar louter en alleen bezwaar indient om de verkoop een beetje te rekken, aangezien het indienen van bezwaren schorsend werkt. De aanmaning heeft ook tot gevolg dat de beslagleggende schuldeiser niet meer als enige schuldeiser over een initiatiefrecht beschikt, dit heet de gemeenmaking van het beslag De verkoop gebeurt volgens de wettelijke regels en eventueel streekgebonden gebruiken, bijvoorbeeld de drie klopslagen wanneer iemand biedt 94. Hier wordt verder niet op ingegaan. 43. Ook een verkoop uit de hand is mogelijk 95. De beslagrechter moet hiervoor machtiging verlenen en kan er eventueel modaliteiten aan verbinden 96. In de praktijk zal een verkoop uit de hand plaatsvinden in volgende gevallen: wanneer er niet veel interesse is in het goed en er reeds een koper een goed aanbod heeft gedaan of wanneer men op voorhand weet dat er geen goed bod zal komen; wanneer het goed op zich weinig waarde heeft, zodat de opbrengst de kosten van een openbare verkoop niet dekt (publiciteit, ) Tot slot wordt de opbrengst verdeeld, dit is de rangregeling. De regels inzake samenloop zijn van toepassing. Kort gesteld komt het op het volgende neer. Bevoorrechte schuldeisers komen eerst aan bod, dit zijn hoofdzakelijk de hypothecaire schuldeisers, voornamelijk banken. Maar ook de fiscus beschikt over de mogelijkheid om een wettelijke hypotheek te vestigen, bijvoorbeeld inzake directe belastingen 98, erfbelasting 99, Naast de hypotheken zijn er ook nog de voorrechten, 92 Art. 1582, vierde lid juncto art.1622, tweede lid Ger.W. 93 E. DIRIX, Beslagrecht Kort begrip van het beslag- en executierecht, Leuven, Acco, 2010, S. DEVOS, Openbare verkoping op uitvoerend beslag van onroerende goederen in I. DE KNIJF (ed.), Beslag- executierecht, Gent, Larcier, 2010, (97) Art. 1580bis juncto 1580ter Ger.W. 96 E. DIRIX, Beslagrecht Kort begrip van het beslag- en executierecht, Leuven, Acco, 2010, A. WYLLEMAN, De openbare verkoop van onroerende goederen in een nieuw kleedje sinds 1 januari 2010, onuitg., Cursustekst Notarieel Burgerlijk recht, Universiteit Gent, Academiejaar , (1) Art. 425 WIB. 99 Art VCF. 16

19 bijvoorbeeld de niet-betaalde verkoper. Voor deze categorie schuldeisers is de regel dat wie eerst zijn zekerheid inschreef ook, eerst rang neemt. De inschrijving op het hypotheekkantoor is bijgevolg bepalend. Een uitzondering hierop vormt het occulte karakter van de wettelijke hypotheek van de fiscus 100. Indien er na betaling van de bevoorrechte en hypothecaire schuldeisers nog iets te verdelen valt, komen de gewone, chirografaire schuldeisers. C. Probleemstelling 45. Eerst en vooral een kritische bedenking. Potpourri I heeft inderdaad fundamentele wijzigingen aangebracht aan de uitvoerbaarheid bij voorraad. Maar geldt die stelling ook voor de materies waar de notaris mee wordt geconfronteerd? De gerechtelijke vereffening-verdeling behoort tot het contentieux van de familierechtbank. Beslissingen van de familierechtbank zijn principieel uitvoerbaar bij voorraad. Dit is reeds het geval sinds de overheveling van bevoegdheden door invoering van de familierechtbank en dus reeds voor Potpourri I. Strikt genomen vormt de wet op de familierechtbank 101 de oorzaak van het probleem van de precaire titel. Potpourri I wijzigde, in deze context, wel het volgende: verzet heeft geen schorsende werking bij een uitspraak van de familierechtbank 102, in tegenstelling tot de algemene regel. Maar bij de vereffening-verdeling is de kans groot dat de uitspraak toch zal worden geacht op tegenspraak te zijn gewezen. In de praktijk zal deze wijziging dus niet veel verschil maken 103. Wat betreft de situatie van het uitvoerend onroerend beslag, is het de beslagrechter die oordeelt over alles wat behoort tot middelen van tenuitvoerlegging 104. Met de uitvoerbare titel van de bodemrechter trekt de schuldeiser naar de beslagrechter, die op zijn beurt een beschikking verleent en een notaris aanstelt. De procedure verloopt op eenzijdig verzoekschrift 105. Eindbeslissingen volgend uit dergelijke procedures zijn 100 J. BYTTEBIER, F. BOUCKAERT, Beslag en rangregeling in X, Leuvense notariële geschriften, Leuven, Universitaire Pers, 2001, Wet van 30 juli 2013 betreffende de invoering van een familie- en jeugdrechtbank, BS 27 september 2013, 68429; art. 572bis, 10 juncto art Ger.W. 102 Art. 1398/1, eerste lid (nieuw) Ger.W. 103 P. TAELMAN, Potpourri en het notariaat (43) (zie supra voetnoot 21). 104 Art. 1395, eerste lid Ger.W. 105 Art. 1395, tweede lid Ger.W. 17

20 uitvoerbaar bij voorraad 106. Ook dit was reeds het geval voor de inwerkingtreding van Potpourri I. Men kan zich dus afvragen of de impact van Potpourri I op deze twee specifieke punten niet wat overroepen is, aangezien het probleem reeds vroeger bestond. Maar het doet uiteraard geen afbreuk aan het probleem zelf. Het werd reeds duidelijk dat de uitvoerbaarheid bij voorraad de regel is in de materie, behandeld in dit artikel en een rechtsmiddel dus geen schorsende werking meer heeft. 1. Probleemstelling in het algemeen 46. Het probleem is, algemeen gesteld, het volgende: een onroerend goed moet verkocht worden, omwille van de voorlopige uitvoerbaarheid. Maar tegen de beslissing of beslissingen waarop die verplichting steunt, werden nog rechtsmiddelen ingesteld of kunnen er ingesteld worden. Wat is de beste handelswijze voor de notaris in dergelijke situaties? Wat moet hij doen ingeval hij weet heeft van het instellen van het rechtsmiddel? Of hoe moet hij zich opstellen als hij daar juist geen weet van heeft? Hieronder wordt de probleemstelling verder uitgediept per situatie. 47. Daarnaast kan men zich ook de vraag stellen of het überhaupt opportuun is een onroerend uit te winnen met een precaire titel, wanneer er nog een procedure hangende is. Wie zal dergelijk goed willen kopen? Ofwel zal de prijs uiteindelijk veel lager zijn dan de werkelijke waarde. Noch de schuldeiser, noch de schuldenaar hebben daar belang bij. De schuldenaar omdat hij zijn goed kwijt is en de schuldeiser omdat de opbrengst minder is en de kans dat hij zijn schuldvordering volledig zal voldaan zien bijgevolg ook kleiner is. 2. Rechtsmiddelen tegen een beslissing van de bodemrechter a. Uitvoerend beslag 48. Men beschikt over een eindbeslissing van de bodemrechter en dus is het in theorie mogelijk dat het onroerend goed verkocht wordt, zelfs met een titel waar nog rechtsmiddelen tegen openstaan. De notaris kan met een dergelijke situatie te maken krijgen en in die gevallen is het aan te raden melding te maken van het precaire karakter van de titel in de verkoopsvoorwaarden, gezien de 106 Art. 1029, tweede lid (eenzijdig verzoekschrift) juncto art. 1039, eerste lid (kort geding) Ger.W. 18

21 informatieverplichting 107 van de notaris. Eventueel kan een beetje uitleg daaromtrent nuttig zijn net voor het bieden begint 108. De titel is echter perfect geldig. 49. Wanneer men de verkoop wil tegenhouden, omwille van een inhoudelijk geschil, moet men een bodemprocedure instellen tegen de uitspraak ten gronde. Een voorbeeld van dergelijk geschil luidt als volgt: een aannemer verricht werken maar de bouwheer vindt dat deze niet goed zijn uitgevoerd en betaalt niet. Enkel een rechtsmiddel kan een rechterlijke uitspraak ongedaan maken 109. Het is niet de taak van de beslagrechter om te oordelen over de grond van de zaak, daarvoor is enkel de bodemrechter bevoegd. Maar in de praktijk kan deze grens tussen de bevoegdheden van de beslagrechter en die van de bodemrechter erg vaag zijn. Wanneer de in het gelijkgestelde partij, in beroep alsnog ongelijk krijgt en de uitspraak wordt hervormd, is het een ernstig probleem als het onroerend goed reeds werd verkocht. Teruggave is niet mogelijk aangezien het goed verkocht is aan een derde. Enkel een schadevergoeding is nog mogelijk 110. Maar of dit voor de oorspronkelijke eigenaar evenwaardig is, is sterk de vraag. 50. In de notariële praktijk is het zo dat, wanneer men weet heeft van complicaties, bijvoorbeeld een procedure ten gronde, men voorzichtigheidshalve wacht om te verkopen. Maar dan moet men wel in het achterhoofd houden dat een machtiging en aanstelling door de beslagrechter slechts zes maanden geldig is. Concreet moet het goed binnen de zes maanden worden verkocht 111, anders moet de schuldeiser een nieuwe beschikking van de beslagrechter bekomen. Bovendien moet de geldigheidsduur van drie jaar van het beslag in acht worden genomen, zonder de mogelijkheid tot schorsing 112. Op de overtreding van deze termijn staat de nietigheidssanctie De kans dat deze situatie zich zal voordoen is echter zeer klein, aangezien de partijen (lees: hun advocaten) in quasi alle gevallen de beroepsprocedure zullen 107 Art. 9, 1, derde lid Wet op het notarisambt (zie supra voetnoot 3). 108 P. TAELMAN, Potpourri en het notariaat (43) 69 (zie supra voetnoot 21). 109 Art. 26 Ger.W. 110 Cass. 23 februari 2015, AR C N, Arr.Cass. 2015, 256; P. TAELMAN, Potpourri en het notariaat (43) 63 (zie supra voetnoot 21). 111 Art juncto art. 1587, eerste lid Ger.W. 112 Beslagr. Huy, 12 augustus 2016, JLMB 2017, Art Ger.W. 19

22 afwachten vooraleer over te gaan tot uitvoerend beslag. De voorlopige uitvoerbaarheid is een mogelijkheid voor partijen om uit te voeren, geen verplichting 114. De tenuitvoerlegging van de uitspraak die nog niet definitief is, gebeurt voor de schuldeiser immers op eigen risico 115. Vaak is men niet bereid dat risico te nemen 116 en eigenlijk is het voor alle partijen beter. Indien de schuldeiser toch vreest dat de schuldenaar intussen iets zal proberen te veranderen aan zijn vermogenssituatie, kan hij nog steeds bewarend beslag leggen, indien de voorwaarden daartoe voldaan zijn. Ook in deze situatie moet de schuldeiser aandachtig zijn dat hij het bewarend beslag eventueel hernieuwt na 3 jaar 117, voor opnieuw een periode van drie jaar 118. Bovendien kan men een bewarend beslag dan meteen omzetten in een uitvoerend beslag. Ingeval er bedrog bewezen wordt, behoort ook een pauliaanse vordering of een pauliaans beslag tot de mogelijkheden 119. Ingeval van bewarend beslag op onroerende goederen heeft het instellen van een rechtsmiddel ten gronde wel schorsende werking, maar maximaal voor drie jaar, ongeacht de werkelijke duur van de bodemprocedure. Ook hier is hernieuwing mogelijk, ook telkens voor drie jaar Voor advocaten kan een bijkomende reden zijn dat wanneer zij in een specifieke zaak meteen uitvoeren, het best mogelijk is dat een confrater in een andere zaak op dezelfde manier te werk gaat, wanneer de rollen zijn omgedraaid. Dit zou eigenlijk geen reden mogen zijn, maar in de praktijk gebeurt het toch. 53. Tot slot moet nog eens benadrukt worden dat de notaris in deze situatie weet dat er een rechtsmiddel werd ingesteld. Dit is een fundamenteel verschil met de situatie onder punt Eigenlijk is het al dan niet afwachten van de procedure over een rechtsmiddel ten gronde eerder een academisch dan een praktisch probleem. 114 Cass. 20 november 1953, Pas. 1954, Art. 1398, eerste lid Ger.W. 116 P. TAELMAN, Potpourri en het notariaat (43) 65 (zie supra voetnoot 21). 117 Art juncto art Ger.W. 118 Art. 1438, tweede lid Ger.W. 119 Art BW. 120 Art Ger.W. 20

23 b. Gerechtelijke vereffening- verdeling 55. De procedure gerechtelijke vereffening-verdeling is een bodemprocedure, de beslissing tot aanstelling van een notaris is volgens de cassatierechtspraak in deze context een eindbeslissing Zoals reeds vermeld, gaat men bij de gerechtelijke vereffening-verdeling uit van de hypothese dat partijen niet tot een akkoord komen om uit de onverdeeldheid te treden 122. Het is echter mogelijk dat zij over bepaalde aspecten wel een akkoord hebben bereikt, bijvoorbeeld over de wijze van verkoop (openbaar of uit de hand) of over welke goederen verkocht worden (alle of een deel) 123. De familierechtbank akteert deze akkoorden in een akkoordvonnis 124. Tegen dat vonnis staan voor partijen geen rechtsmiddelen open 125. Dit lijkt me een logisch gevolg en in die gevallen stelt het probleem zich niet. 57. Een typerend kenmerk van de gerechtelijke vereffening-verdeling is het tussentijds proces-verbaal, waarin de notaris betwistingen opneemt die de opmaak van een staat van vereffening-verdeling onmogelijk maken 126. Het gaat om essentiële zaken die door de rechtbank worden beslecht 127 vooraleer de notaris verder kan werken. Voor de partijen is het van belang dat zij eventuele betwistingen, inclusief de juridische gronden, reeds aankaarten bij dit proces-verbaal. Een latere rechtzetting is immers onmogelijk Daarom zal men in de praktijk minder geneigd zijn de bodemprocedure verderzetten. De kans dat partijen hun bezwaren te berde brengen tijdens de notariële fase is veel groter dan de kans dat zij een rechtsmiddel aanwenden tegen 121 Cass. 19 december 1991, AR 9067, Pas. 1992, I, Art. 1206, laatste lid Ger.W. 123 Art. 1209, 3, eerste lid Ger.W. 124 Art. 1209, 2 Ger. W. 125 Art. 1043, tweede lid Ger.W. 126 Art Ger.W. 127 D. KARADSHEH, Saisine du tribunal au cours de la phase notariale de liquidation-partage. La procédure de liquidation-partage en (vingt) questions et autant de réponses, Rev.Not.b. 2016, (186) G. DE LEVAL, J. VAN COMPERNOLLE, F. GEORGES, L impact de la loi du 19 octobre 2015 sur le droit judiciaire notarial, Rev.Not.b. 2016, (291)