In dit nummer o.a. Groeiambities van Donkergroen De bio-economie in beeld Innovaties in de zorg Het Rode-Loper-Beleid van de gemeente Groningen

Transcriptie

1 februari 04 In dit nummer o.a. Groeiambities van Donkergroen De bio-economie in beeld Innovaties in de zorg Het Rode-Loper-Beleid van de gemeente Groningen

2 I N H O U D Anders denken Siem Jansen Wat hebben MyOrder en bodemdaling met elkaar te maken? Beide komen voor(t) in (uit) Groningen. MyOrder is enkele jaren geleden ontwikkeld. Ik kan me de presentatie tijdens een Flinc-pitch nog goed herinneren. De Rabobank zag de kansen en nu zie je het terug in hun reclames op tv. Een innovatief product uit Groningen. Een om trots op te zijn. Op bodemdaling en bevingen zijn we minder trots, al leidt dat wel tot veel aandacht in de media. Los van het feit dat schade domweg vergoed moet worden, wordt in discussies over economische ontwikkeling het sentiment uitgespeeld om uitzonderingsposities te claimen. Uitzonderingen zijn alleen te rechtvaardigen als er bijzondere omstandigheden zijn. En die zijn er in economische zin niet. De kennis die nodig is om schokbestendig te bouwen moet ontwikkeld worden en dat leidt per definitie tot nieuwe technieken made in Groningen. Ik wil de angst en problemen van inwoners niet bagatelliseren, maar laten we niet terugvallen op de sfeer van wingewest. We passen er toch voor om als calimero gezien te worden? Immers, al jaren laten we trots zien dat het in Noord-Nederland goed gaat. Na Leeuwarden, gekozen tot culturele hoofdstad van Europa in 08, is de stad Groningen kanshebber om gekozen te worden tot meest innovatieve stad in Europa! Alleen de nominatie zegt al genoeg. Juist de vernieuwende economie van de afgelopen jaren zorgt voor nieuwe werkgelegenheid. Waarbij ik overigens besef dat dit aan een Aldel-medewerker op dit moment moeilijk te verkopen is. Vernieuwen betekent ook anders denken. Te beginnen bij de vraag waar we goed in zijn en wat we zelf kunnen én in de eerste plaats op eigen kracht. Alleen zo komen we verder. In dit nummer weer een paar mooie voorbeelden hoe bedrijven dat laten zien. En voor het overige, in navolging van MyOrder, gewoon laten zien wat we kunnen. Het gras is écht groener in Noord-Nederland, ook als het beweegt NOMbassadeur 5 EZ-wethouder Joost van Keulen kijkt over stadsgrenzen heen Ambitie 9 Donkergroen: economische factor van belang Energie 4 Frisian Motors doet in duurzame mobiliteit WaterLink 6 Duimen in de lucht voor Blue Leg Monitor AgroAgenda 8 Greenlincs gonst van de nieuwe ontwikkelingen Zorg 4 Innovatieve zorgdiensten van Repoint en Zorg Office Nederland Participatie 8 Een nieuwe impuls voor Royal Hoitsema Labels Samenwerking 3 i3event investeert in innovatieve plannen NOM BD 3 IWC en ATB zien prima businesskansen Prijs 34 Handige tips en online advies voor Viaconcept Groei 36 Het buitenland komt steeds dichterbij voor Hei-tech Spotlicht 38 Limis geeft wereldwijde gezondheidszorg nieuwe dimensies Masterclass 40 Inhoudelijke ondersteuning voor snelle groeiers Open deur 4 Echte verandering begint bij jezelf PS Heeft u de laatste commercial van MyOrder al gezien op You Tube? Zoek op MyOrder Vandaag bankieren zoals morgen. INVESTEREN IN ONTWIKKELING En verder Column Siem Kwetters 8 Tips & tricks online marketing NOM on Tour 3 Blikvanger Middenkaart Biobased economy Kwetters 7 Groenspiratie 43 Coming soon Innovatiefonds Noord-Nederland 44 FEBRUARI 04

3 NOMMER is een magazine van N.V. NOM en speciaal bedoeld voor relaties en iedereen die geïnteresseerd is in de activiteiten van de investerings- en ontwikkelingsmaatschappij voor het Noorden. NOMMER is open, toekomst- en resultaatgericht en beschrijft de economische ontwikkelingen, de ondernemingsgeest, en het leven en werken in Groningen, Friesland en Drenthe. Verspreiding: gratis onder alle relaties van N.V. NOM. Redactie: Communicatie N.V. NOM, Manisch Creatief. Waar-o-waar?? Op de cover van de NOMMER een foto van Anja Kanters en Ruud van Dijk op een schitterende locatie ergens in Noord- Nederland. Waar precies? Ja, dat horen wij graag van u! Laat het ons weten door een mail te sturen naar Giny Hulsebos via en wie weet bent u de gelukkige winnaar van een fantastische, goed gevulde, NOM-goodybag! NOMbassadeur JOOST VAN KEULEN Wethouder EZ gemeente Groningen Iedere gemeentebestuurder zou NOMbassadeur moeten zijn Eindredactie: Annemarie Atema, atema@nom.nl. Idee, art direction en realisatie: Manisch Creatief. Tekstbijdragen: Annemarie Atema, Menno Bakker, Amber Boomsma, Manisch Creatief, Folkert van der Glas, Jaap Jepma, Loek Mulder, Melle Renema. Fotografie: Manisch Creatief, Jaap Spieker, Henk Veenstra (cover), Jan Zeeman, archief NOM. 4 5 Drukwerk: WM Veenstra. Oplage: exemplaren. Rechten: Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen, vermenigvuldigd of geproduceerd zonder schriftelijke Early adopters zijn we niet meer ;), maar in de week dat Facebook toestemming van de N.V. NOM of andere auteursrecht- 0 jaar bestaat, lanceert de NOM de NOM Facebook-pagina. hebbenden. Alle gegevens zijn onder voorbehoud, en er Nu horen we er ook echt bij. En hoewel Google+ alweer enige tijd kunnen geen rechten aan worden ontleend. in de lucht is, lijkt het alsof we hier wel een beetje bij de early NOMMER is een uitgave van N.V. NOM, Investeringsen Ontwikkelingsmaatschappij voor Noord-Nederland. Paterswoldseweg 80, Groningen. adopters horen. #stiekemeenbeetjetrots. Maar goed, u begrijpt het al, we want likes en volgers! Dat kan via en Hoog bovenaan het lijstje van ambities van EZ-wethouder Joost van Keulen (VVD) van de gemeente Groningen staat Sinds ruim anderhalf jaar bekleedt Van Keulen de wethouderszetel in Groningen. In die tijd heeft hij de banden Telefoon (050) , NVNOM. Op beide pagina s leuke en nuttige links, tips & trics, cartoons, filmpjes, nieuwsartikelen en meer. En dit is nog maar dat hij van Groningen een stad met een beter ondernemers- met de NOM flink aangehaald. En niet alleen tussen de bestuurder zelf en de Cover: Anja Kanters van Donkergroen en NOMmer Ruud van Dijk. Februari 04 het begin klimaat wil maken. Precies op dat punt hebben de NOM en Van Keulen elkaar gevonden. Als NOMbassadeur wil Van Keulen extra vaart zetten achter zijn eigen ambities en achter die van de NOM. NOM is er wat veranderd. Ook het ambtelijk apparaat en de mensen van de NOM weten elkaar beter te vinden, zegt Van Keulen. Dat klinkt goed, maar betekent dat dan ook dat er voor die tijd wat aan schortte? Van Keulen zegt er geen duidelijk beeld van te hebben, het was immers voordat hij aantrad als wethouder. } FEBRUARI 04

4 } Aangeschoven aan de Piet Hein Eek-tafel in de wethouderskamer met uitzicht op de noordzijde van de Grote Markt is ook Sander Oosterhof, bij de NOM verantwoordelijk voor Foreign Direct Investment en Business Development. Hij heeft wel beleefd hoe de verhoudingen tussen stad en NOM waren. Niet dat het niet boterde tussen beide, benadrukt Oosterhof, allerminst. We weten elkaar nu echter nog sneller te vinden. En naast de leads die we binnenkrijgen via de NFIA, gaan we zelf ook pro-actief aan de slag. De NFIA is het Netherlands Foreign Investment Agency, het bureau voor buitenlandse investeringen van het ministerie van EZ. Tegenwoordig gaat onze aanpak veel sterker uit van eigen initiatief. Het is de NOM die tegenwoordig de proposities formuleert en daarmee de boer op gaat. Met een goed omschreven aanbod maakt de NOM duidelijk wat de regio te bieden heeft, bijvoorbeeld op het terrein van watertechnologie en (groene) energie. Een meer gedurfde agenda, reageert Van Keulen. Dat is goed voor de NOM, maar het is eveneens goed voor de stad, voegt Van Keulen toe: Bedrijven staan immers niet meer in de rij. Dat vraagt om een andere benadering. Een schoolvoorbeeld van de nieuw ingevulde samenwerking heeft betrekking op de komst van IBM naar Groningen. De Amerikaanse softwaregigant besloot begin vorig jaar, gelokt door het potentieel aan jonge, hoogopgeleide it ers in de stad, een vestiging op te zetten aan het Zuiderdiep. Het levert Groningen ruim driehonderd nieuwe banen op. Dat IBM voor Groningen koos was mede het resultaat van de inspanningen van de tandem die de NOM en de gemeente samen vormden, daarbij ondersteund door onder meer de RUG, de Hanzehogeschool en de provincie. De tweede keer dat mensen van IBM hier waren hebben we al een overleg geregeld met de burgemeester en hebben we een mooie lunch voor ze georganiseerd, verklaart Van Keulen. En zo moet het ook wat de wethouder betreft. Eén telefoontje van de NOM moet genoeg zijn om nog dezelfde middag met een potentiële investeerder in het stadhuis aan tafel te zitten. Zo wil ik mijn rol ook invullen, verklaart Van Keulen. Vestigingssubsidies of andere financiële steun kan ik immers niet bieden, maar ik kan een onderneming wel laten voelen dat ze zeer welkom is en ik kan meedenken over huisvesting en vergunningtrajecten. Het valt onder wat de stad het Rode-Loper-beleid 6 noemt, waarmee Groningen zich profileert als aantrekkelijke 7 De stad gaat al mee in die veranderde aanpak. Bijvoorbeeld vestigingsplaats en waarbij de onderneming ook in de sector van de datacenters is het te zien. Daar hebben echt als klant wordt gezien. de gemeente Groningen en de NOM een doeltreffende Oosterhof herkent in de gang van zaken rond de vestiging samenwerking opgezet door de acquisitieprogramma s van IBM de toegenomen interactie en verbeterde van de stad en van de NOM/Groningen Seaports ineen te betrokkenheid van bestuurders. Zo is het niet alleen de schuiven. Groningen wordt daarin in beeld gebracht als NOM die heeft gekozen voor een actievere opstelling en vestigingslocatie voor de wat kleinere datacenters, met meer zelf de boer op gaat, ook van de kant van de stad name de Eemshaven wordt gepresenteerd als plaats waar verandert er dus wat. Op die manier weten de NOM en NOMbassadeur Joost van Keulen en NOMmer de grotere datahotels zich kunnen vestigen. de stad Groningen elkaar volgens Oosterhof goed te Sander Oosterhof op de trappen van het bordes versterken. Van Keulen vult aan: Het heeft weinig zin Over de stadsgrens elkaar vliegen af te vangen. Die tijd is voorbij. Iedereen is bestond. Wethouder Van Keulen is juist om zijn functie ik voortdurend bij me draag. Als wethouder van de stad Groningen is ook de eerste stad waarmee de NOM een er nu wel van doordrongen dat de regio pas iets bereikt benaderd, legt Oosterhof uit. Ondernemers zijn onze ben je wat mij betreft vanzelfsprekend NOMbassadeur. nieuw type afspraken heeft gemaakt over hoe beide partijen wanneer we samen de kar trekken. Meest recente bewijs klanten, maar onze feitelijke opdrachtgevers zijn natuurlijk Iedere gemeentebestuurder zou het zo moeten zien. omgaan met potentiële investeerders. Vooral over wie wat hiervoor, en opvallend wapenfeit, is de nominatie van de bestuurders van gemeenten en provincies. In hun En er liggen kansen zat, meent Van Keulen, die vooral doet wanneer zich een geïnteresseerde partij meldt. Dat Groningen als icapital. Groningen bevindt zich als kandidaat-innovatiehoofdstad opdracht werken wij aan versterking van de noordelijke mogelijkheden ziet in ontwikkeling van bedrijvigheid betekent ook dat Van Keulen over de stadsgrenzen heen van Europa tussen steden als economie. Dat kunnen we alleen maar doen wanneer in de healthy aging, energie en ict. Groningen is een moet kijken. Er zit wel een zekere discrepantie in, aldus Barcelona, Espoo, Grenoble, Malaga en Parijs. Tot stand we samen met hen de sterke kanten van het gebied naar city of talent, aldus Van Keulen. De stad heeft een goed Van Keulen. De NOM werkt voor heel Noord-Nederland. gekomen na een slim en intensief lobbyprogramma van voren brengen. opgeleide beroepsbevolking, de kosten van arbeid en de Ik ben in de eerste plaats wethouder van de stad. Toch zeg de stad Groningen, met ondersteuning van de NOM. grondprijzen zijn relatief laag. Dat zijn pluspunten, waar ik: het maakt mij niet uit of een bedrijf zich vestigt in de Van Keulen zelf beschouwt zijn nieuwe titel min of meer we nog veel lol van zullen hebben. stad Groningen, in Assen of elders in de regio. Het gaat Pluspunten als een officiële naam voor een taak die hij reeds als de mij om de samenwerking en de werkgelegenheid van het Van Keulen is de eerste bestuurder in het rijtje NOMbassadeurs, zijne zag: de stad samen met de NOM neerzetten als een gebied als geheel. dat tot op heden louter uit ondernemers aantrekkelijke vestigingsplek. Het is voor mij een rol die Sander Oosterhof Manager NOM Foreign Direct Investment / Manager Business Development T (06) E oosterhof@nom.nl FEBRUARI 04

5 Kwetters! Peerby Een ladder, een hogedrukreiniger, een bakfiets. Typisch producten die je liever leent dan koopt. Peerby is een internetdienst die je daarbij wil helpen. Het helpt je spullen te lenen van je buren en andersom. Buren moet hier breed worden opgevat, ze kunnen zomaar een paar kilometer bij je vandaan wonen. Quora Quora is een internetvraagbaak waar je op zoek kunt naar antwoorden op uiteenlopende vragen of zelf een brandende vraag kunt stellen. Quora is een app die uniek is in zijn soort. Deelnemers hebben een hoog niveau en zijn vaak experts binnen hun vakgebied, wat erg inspirerend kan zijn. Park-line Parkeren met de Park-line App zorgt ervoor dat je zorge- Cradle to Cradle beker Dit bijzondere bekertje ziet er in eerste instantie uit als een kartonnen wegwerpbekertje met een deuk erin. Maar schijn bedriegt... Dit bekertje is van porselein en tot in het kleinste detail gevormd als een ingedeukt kartonnen bekertje. Het gebruik van dit bekertje geeft een aparte ervaring. In tegenstelling tot een kartonnen bekertje drinkt het heerlijk en door de subtiele deuk ligt het verrassend comfortabel in de hand. Deze bestanddelen zijn puur natuur. Mocht het bekertje op de afvalberg terechtkomen dan heeft dit loos kunt parkeren via je smartphone. Je opent de App, geen nadelige gevolgen voor het milieu. controleert de zone en drukt op start. Bij terugkomst Bron: open je de App en druk je op stop. Zo bespaart je onderneming al snel tot 0% op de parkeerkosten. Visitekaartjes archiefkast Geen rondzwervende visitekaartjes meer! De economische waarde van groen wordt onderschat 8 Maakt maaltijden delen makkelijk Vanaf nu is er dit kleine ladekastje om jou te helpen bij het archiveren. Deze gadget 9 Thuisafgehaald.nl maakt het mogelijk om je kookkunsten te delen met mensen bij jou in de buurt. Of je nu culinaire hoogstandjes maakt, of macaroni met kaas... hier kun je je maaltijd delen met je buren. Geen zin is net een mini-archiefkast; een echte must have voor op het bureau! En met de bijgeleverde tabbladen is het heel makkelijk om Groeiambities voor Donkergroen om te koken? Kijk hier wat er aangeboden wordt en je hebt zo iets lekkers op je bord. Ga ook op culinaire ontdekkingstocht in je eigen buurt. Deel, de kaartjes op te bergen en terug te vinden. Enorm handig en bovendien ziet het er heel Donkergroen behoort tot de top drie van grootste bedrijven in de Nederlandse proef en geniet! grappig uit, want wie verzint het nu om een archiefkast op een bureau neer te zetten?! groensector. Maar de ambities van het bedrijf, met een hoofdvestiging in Sneek, Bron: Bron: reiken verder. Men wil nog sneller kunnen anticiperen op nieuwe ontwikkelingen. Om dat mogelijk te maken heeft NOM Finance Donkergroen een mezzanine- Zeven woorden die je Tweets meer retweets bezorgen financiering verstrekt, een nieuw financieringsinstrument. Met de lening Uit onderzoek blijkt dat woorden als Please RT en Please Retweet hoog scoren, maar bovenaan de lijst staat een verrassende (of juist niet) andere term: kunnen we meer innovaties door-. Please Help. Please Retweet 3. Please RT voeren en de vele marktkansen versneld oppakken. } 4. Please 5. Retweet 6. Spread 7. Visit NOMmer Ruud van Dijk en Bron: Anja Kanters van Donkergroen INVESTEREN FEBRUARI IN ONTWIKKELING 04

6 een looptijd van ongeveer zes jaar. De lening is bedoeld om de financiële structuur van een bedrijf te versterken, zonder dat NOM Finance aandeelhouder wordt. Door het inzetten van een mezzanine-financiering kunnen we wellicht een hefboom naar andere financiers bewerkstelligen. In eerste instantie proberen we met de lening vooral familiebedrijven en bestaande bedrijven met een bewezen track record uit te dagen om juist nu investeringen te doen die anders niet of in mindere mate zouden worden gedaan. Donkergroen, een innovatief bedrijf met veel aandacht voor product- en marktontwikkeling, paste versneld op te pakken. De introductie van het nieuwe financieringsproduct kwam voor Donkergroen bovendien op een prima moment. Het bedrijf had recent Verwijmeren Groen uit het Brabantse Etten Leur overgenomen en is momenteel bezig met een tweetal kleinere overnames. Daarnaast zijn activiteiten opgestart in het Belgische Wilrijk, nabij Antwerpen. En ook worden, in het kader van de nieuwe participatiewet, gesprekken met overheden gevoerd om nieuwe programma s te ontwikkelen voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. } Groen is een economische factor van belang, stelt Anja Kanters. Dat wordt vaak onderschat. Een huis in een wijk waar veel groen is, is letterlijk meer waard dan wanneer groen in de omgeving ontbreekt. Kijk maar eens naar de mislukte Vinex-wijken. Hoe anders had het werkt vanuit 5 locaties in Nederland en behoort tot de top drie van de groenbranche. Momenteel kent Donkergroen ruim 500 medewerkers, in het hoogseizoen oplopend tot maar liefst 700. Tuinarchitecten, adviseurs, hoveniers, stratenmakers, noem maar op. naar mijn idee perfect in dat profiel. Prima moment Ruud heeft niets teveel gezegd. Zijn verhaal maakte Anja direct enthousiast. Ze had het gevoel dat de lening 0 kunnen lopen met een goede groeninvulling. En neem kinderen die in een leefbare en inspirerende omgeving buiten moeten kunnen spelen. Of het bevorderen van meer beweging bij ouderen. Allemaal zaken die je kunt vertalen in economische waarde. Helaas wordt dat nogal eens vergeten. Anja is directeur en medeaandeelhouder van Donkergroen, een landelijk opererende organisatie Ze werken onder meer aan (binnen)tuinen, terreinen, parken, speelplekken en daktuinen. Bewezen track record We spreken Anja in haar werkkamer op de hoofdvestiging in Sneek. Ze groeide op in Breda, zegt ze. Maar de grote stad was niets voor haar. Liever wilde ze buitenaf Donkergroen zeker van pas kon komen. Het bedrijf blijft tenslotte maar groeien en vooral innoveren. Toch doe ik als het even wat lastiger wordt een pas op de plaats, vertelt ze. Want ik let uiteraard wel goed op de centen. Op dat soort momenten benader je de markt net iets voorzichtiger. Een mezzanine-financiering maakt het voor ons mogelijk om, naast onze reguliere investeringen, nog van creatieve groendenkers en doeners met een vernieuwende kijk op de beleving van binnen- en buitenruimte. Het familiebedrijf, in 96 opgericht door Hessel Donker, wonen. Het buitenleven heeft me altijd erg getrokken. Maar voor iemand met amper inkomen was dat niet haalbaar. Op zoek naar ruimte om te leven en te wonen kwam ik uiteindelijk in Sondel, in Gaasterland, terecht. In 977 kwam ze in dienst bij Donkergroen. Tien jaar later werd ze er directeur en sinds 99 is ze medeaandeelhouder van het nog immer ambitieuze groenvoorzieningsbedrijf. Ook Ruud van Dijk, Investment manager van de NOM, is bij het gesprek aanwezig. Hij ontmoette Anja voor het eerst in 00. Een kortstondige ontmoeting, om te kijken of Donkergroen en de NOM wellicht iets voor elkaar konden betekenen. Tot iets concreets kwam het destijds niet. Onlangs zocht Ruud wederom meer innovaties door te voeren en de vele marktkansen waarde van het bedrijf? Hoe zit de aandeelhoudersstructuur in elkaar? Dat soort vragen kun je allemaal overslaan. Wel kijk je in vergelijking met een participatie nog meer naar het management. Je staat immers op afstand en dat blijf je ook. Dat betekent dat je het bedrijf zeer kritisch doorlicht en onder alle stenen kijkt. Voordat je de mezzanine-financiering daadwerkelijk verstrekt moet je het volste vertrouwen in het management hebben. Bij Donkergroen was dat 00% het geval. Wat me, naast het innovatieve karakter, vooral is opgevallen is dat medewerkers bevlogen zijn en met veel trots over het bedrijf spreken. Er is natuurlijk wel een zakelijke cultuur, maar de sfeer is er een van hard werken en toch ook gemoedelijk. contact. NOM Finance heeft sinds kort een nieuw financieringsinstrument, een mezzanine-financiering, legt hij de reden uit. Het is een achtergestelde lening met Het is een echt familiebedrijf. Ruud van Dijk Investment manager NOM T (06) E vandijk@nom.nl Trots Het traject voor het verstrekken van een mezzaninefinanciering is vrijwel identiek aan dat van een participatie. Met dat verschil dat de NOM zich bij de analyse direct kan focussen op de lange termijn. Ruud: Wat is de FEBRUARI 04

7 Adwords Keyword Planner ( of google op adwords keywordplanner Door: Melle Renema (twitter.com/mellerenema) Partner & Google Analytics De Beste Koffie Wat zijn voor u interessante zoekwoorden om uw website voor te optimaliseren of betaald zoekwoorden in te kopen? Met de Adwords Keyword Planner kunt u bekijken hoe vaak er gezocht wordt op bepaalde zoekwoorden. Online marketing: Waar begint u? Door: Melle Renema Partner & Google De Beste Koffie Vaak krijgen wij de vraag hoe bedrijven zelf een begin kunnen maken met online marketing. Voeg Melle toe op LinkedIn (nl.linkedin.com/in/mellerenema) Wetende dat het toch een complexe zaak is, en/of wil volg ik hem u graag op Twitter (twitter.com/mellerenema). kennis laten maken met een aantal tools die wij vaak gebruiken in de oriënterende fase. Deze fase kan ook gezien worden als een soort van 0 meting van uw huidige site en internet marketing. Google Trends ( Online marketing: waar begint u? tools Vaak krijgen wij de vraag hoe bedrijven zelf een begin kunnen Open Site Explorer maken met online marketing. In deze nieuwe rubriek wil ik u graag kennis laten maken met een aantal tools die wij vaak Noot: U moet een Google account hebben en ingelogd zijn om deze tool te gebruiken In navolging op de Keyword Planner is het van belang om te kijken naar zoektrends. Stel: u heeft een vakantiepark Google Trends ( en verhuurt bungalows: is het dan verstandig om de term of google op google trends In navolging op de Keyword planner is het van belang om te kijken naar zoektrends. Stel: U heeft een vakantiepark en verhuurt bungalows: Is het dan verstandig om de term bungalows te kiezen of is het verstandiger om vakantiehuis of chalet te gebruiken met het oog op de toekomst? Met Google Trends vindt u antwoord op zulke vragen. bungalows te kiezen of is het verstandiger om vakantiehuis of chalet te gebruiken met het oog op de toekomst? Met Google Trends vindt u antwoord op zulke vragen. gebruiken in de oriënterende fase. Deze fase kan ook gezien worden als een soort van 0-meting van uw huidige site en internetmarketing. Online tools Open Site Explorer ( Deze tool geeft inzicht in de prestaties van uw site ten op- Het Nieuwe Zoeken zichte van uw concurrentie. Open Site Explorer laat zien wat, De NOM on Tour op 9 februari jongstleden ging hoeveel en waar er naar uw site gelinkt wordt. Tevens laat de over Het nieuwe zoeken. Vroeger zochten we iets op tool zien hoe uw site door Google gewaardeerd wordt. Daarnaast kunt u de prestaties van uw eigen site vergelijken met die van directe concurrenten. Adwords Keyword Planner ( of google op adwords keywordplanner Adwords Keyword Planner ( Wat zijn voor u interessante zoekwoorden om uw website voor te optimaliseren of betaald zoekwoorden in te kopen? Met de Adwords Keyword Planner kunt u bekijken hoe vaak er Wat gezocht zijn voor wordt u interessante op bepaalde zoekwoorden zoekwoorden. om uw website SEO-tips voor je website ( De online vindbaarheid van uw website valt of staat met techniek, snelheid en content. Deze online tool geeft u snel inzicht hoe Google-vriendelijk uw website is en op welke punten u uw site qua techniek, snelheid en content moet verbeteren. Google. Nu weet Google waar we zijn, wie we zijn en wat we zoeken. Dus moet je als ondernemer mee op de infrastructuur die er al ligt. Want anders word je niet gevonden. En als je dan gevonden wordt, kun je dan zelfs geld verdienen via het internet? Jazeker! Internetondernemer Schelte Meinsma liet zien hoe het werkt, hoe je stuurt en optimaliseert en uiteindelijk verdient via het internet. De aanwezigen werden 3 voor te optimaliseren of betaald zoekwoorden in te kopen? Met de Adwords Keyword Planner kunt u bekijken hoe vaak er gezocht wordt op bepaalde zoekwoorden. ( of google op open site explorer Deze tool geeft u inzicht in de prestaties van uw site ten opzichte van uw concurrentie. Open Site Explorer laat zien wat hoeveel en waar er naar uw site gelinkt wordt. Tevens laat de tool ook Meer weten? Samen met Schelte Meinsma en Alex van Ginneken heb ik een boek geschreven genaamd Fact Based Marketing, waar ook een online versie (whitepaper) van is. Deze whitepaper kunt u vinden op Hierin komen meer online tools aan bod en vertellen we ook meer over succesvol online ondernemen. verrast met handige tips en nieuwe inzichten. Dit in combinatie met de presentatie van directeur Jeroen Wiggers van gastbedrijf API uit Emmen maakte deze NOM on Tour tot een door de aanwezigen enthousiast ontvangen middag. API is gespecialiseerd in toegepast onderzoek naar polymeren. Ze beschikken over een uitstekend ingericht laboratorium en een complete pilot-plant. In het laboratorium is alle In het volgende artikel In de volgende editie van de Nommer vertel ik meer over apparatuur voorhanden die nodig is voor een gedetailleerde analyse en karakterisering van polymeren. Google Analytics en waarom dit en Ank Wiggers: hartelijk dank voor de van essentieel belang is om online succesvol te zijn of te gastvrijheid! worden. Noot: u U moet een Google-account hebben en en ingelogd zijn zijn om om deze tool te gebruiken Houd in de gaten voor informatie over de volgende NOM on Tour! deze tool te gebruiken. Google Trends ( of google op google trends FEBRUARI 04

8 4 Frisian Motors richt zich op het ontwerpen en produceren van elektrisch aangedreven werk- en voertuigen voor de agrarische-, recreatie- en transportsector. In deze groeimarkt staat het bedrijf uit het Friese Bakkeveen aan de vooravond van twee kansrijke productintroducties. Om kansen optimaal te benutten heeft de NOM Frisian Motors een Aanjaagfinanciering verstrekt. Kansrijke producten In de zoektocht naar groeifinanciering voor de aanstaande productintroducties kwam Theo in contact met de NOM. De ontwikkelingsfinanciering was door Frisian Motors al zelf geregeld. Met het oog op huidige en verwachte marktontwikkelingen komen we met twee zeer kansrijke producten, vervolgt Theo. Als die producten straks klaar zijn, moet je ervoor zorgen dat je continu voorraad in huis hebt. De financiering daarvan willen we voor de komende jaren gereed hebben. Dankzij een Aanjaagfinanciering van de NOM is dat inmiddels ook gelukt. Frisian Motors is een jong bedrijf met een gereed en veelbelovend product dat bovendien opereert binnen de Topsectoren. Energie in dit geval. Het voldeed daarmee aan alle criteria om voor de achtergestelde lening in aanmerking te komen. De productintroducties hebben, net als hun andere elektrisch aangedreven werk- en voertuigen, alles te maken met duurzame mobiliteit, benadrukt Investment manager Jan Martin Timmer van NOM Finance. Elektrisch vervoer is een enorme groeimarkt. Alle reden dus om met elkaar in gesprek te gaan. NOM gelooft in groeipotentie Frisian Motors Toonbeeld van innovatie en praktische toepasbaarheid de NOM, is een ervaren ondernemer en informal investor die zijn kennis en ervaring actief ter beschikking stelt aan de bedrijven waarin hij participeert. Ook zijn verhaal was uitsluitend positief. Wat mij persoonlijk erg aanspreekt is dat Theo de Jong innovatie ziet als een doorlopend proces. Hij luistert goed naar zijn klanten en maakt op basis van een specifieke behoefte een testmodel. Om die vervolgens samen met de klant door te ontwikkelen tot een eindproduct. Dat proces herhaalt hij continu. Daar zijn wij erg van gecharmeerd. Warme leads Theo de Jong is tevreden over de samenwerking met de NOM. Er was vanaf dag één een goede klik, zegt hij. Er is een goede structuur neergelegd en er zijn heldere afspraken gemaakt. Jan Martin Timmer zat goed in de materie en is bovendien pragmatisch ingesteld. Dat betekent dat je snel 5 kunt schakelen. We willen de nieuwe elektrische transporter en de elektrische minishovel nu zo snel mogelijk productierijp maken. Daarnaast zijn we bezig met het genereren van warme leads. Jan Martin Timmer Zodat we de producten straks Investment manager NOM ook direct kunnen uitleveren. T (06) E jmtimmer@nom.nl Van huis uit is Theo de Jong elektrotechnicus. Vrijwel zijn hele arbeidsleven heeft hij zich bewogen in de wereld van de kleine elektronica, telecommunicatie en beveiligingsystemen. Ooit bouwde hij, gefascineerd door de opkomst van elektrisch vervoer, een personenauto om naar een elektrisch model. Geweldig vond hij dat. Vooral ook omdat hij wist dat voor elektrisch vervoer een grote toekomst in het verschiet ligt. Maar ik wist ook dat het nog lang zou duren voordat een volwassen elektrische auto voor iedereen beschikbaar is, vertelt Theo. Bovendien is de productie zeer kapitaalintensief. Ik heb me daarom gericht op betaalbare oplossingen die gebruikers zowel milieu- als praktische voordelen biedt. Uiteindelijk heeft dat in 009 geresulteerd in de oprichting van Frisian Motors. Elektrische transporter De onderneming uit Bakkeveen levert elektrisch aangedreven werk- en voertuigen, met name voor gebruik in de agrisector. Het productontwerp en het design gebeuren veelal in eigen huis, de productie vindt in het buitenland plaats. Een werkwijze die Frisian Motors in staat stelt om kwalitatief goede producten te leveren, een drietal momenteel, die qua prijsniveau gelijkwaardig zijn aan met brandstof aangedreven modellen. Zo introduceerde het als eerste bedrijf in Europa een full electric tuintractor & zitmaaier: de FM-30. Binnenkort lanceren we twee nieuwe producten die wederom een toonbeeld zijn van innovatie en praktische toepasbaarheid, blikt Theo vooruit. Een elektrische transporter met een vierwielaandrijving en een volledig elektrische minishovel. Innovatie als doorlopend proces Om een nog scherper beeld te krijgen deed Jan Martin Timmer een marktonderzoek, inclusief gesprekken met potentiële klanten van Frisian Motors. De resultaten bevestigden zijn goede gevoel. De producten van het Friese bedrijf bleken niet storingsgevoelig, zijn energiezuinig en in aanschaf concurrerend met conventionele werk- en voertuigen. Binnen de doelgroep, die verrassend groot is, bleek grote behoefte aan de bestaande en nieuwe producten van Frisian Motors, vertelt Jan Martin. Daarnaast heb ik gesproken met Fred Sterk, een medeaandeelhouder van het bedrijf. Fred, geen onbekende van Aanjaagfinanciering U heeft een gereed product en weet dat u kansrijk bent. De toegevoegde waarde van uw product is reeds bewezen. En nu doorpakken! Om die extra stap te zetten heeft u kapitaal nodig. Betreft dit een bedrag tussen ,- en ,-? Dan kunt u in aanmerking komen voor de NOM Aanjaagfinanciering; een achtergestelde lening voor kansrijke, jonge bedrijven opererend binnen de Topsectoren of provinciale speerpunten (chemie, creatieve industrie, energie, high tech systems, logistiek, life sciences, tuinbouw, agrifood, water, biobased economy, sensortechnologie en healthy ageing). Weten of u voor een Aanjaagfinanciering in aanmerking komt? Doe dan de NOM Financieringscheck op Alle vragen positief beantwoord? Neem dan contact met ons op. FEBRUARI 04

9 Symposium WaterLink lijkt blijvertje Innovatieprijs voor buien radar voor waterkwaliteit 6 7 Het gaat steeds beter met het innovatieklimaat in Noord Nederland. Men hoeft de edities van de Nommer van de laatste twee jaar er maar op na te slaan om te concluderen dat het aantal vernieuwende initiatieven is toegenomen in het Noorden. Dat werd nog eens bevestigd tijdens het symposium WaterLink, half januari in het WTC Leeuwarden. Hier werd onder grote belangstelling de Water Alliance Innovation Stimulation Award 03 uitgereikt aan het Friese bedrijf Blue Leg Monitor met de innovatie iqwtr, een intelligente kwaliteitsmeter van water. Ruim tweehonderd vertegenwoordigers van het bedrijfsleven, kennisinstellingen en overheden waren op de Stimulation Award 03 was een van de hoogtepunten De spannende finale van de Water Alliance Innovation tweede editie van WaterLink, het symposium dat een van het symposium. Met de prijs wil initiatiefnemer brug wil slaan tussen vraag en aanbod in de watertechnologie, afgekomen. Nu het symposium voor het tweede sector stimuleren. Acht innovatieve watertechnologie- Water Alliance het innovatief ondernemerschap in de achtereenvolgende jaar zoveel bezoekers trekt lijkt het bedrijven presenteerden hun innovatie. Dit hadden zij symposium een blijvertje op de behoorlijk volle agenda ook in november gedaan tijdens de internationale beurs van watertechnologie-evenementen in Nederland. Op Aquatech in Amsterdam. Na telling van de scores in Amsterdam en Leeuwarden ging Stefan van der Molen van het programma stonden onder andere workshops over actuele thema s zoals financieringsmogelijkheden en Blue Leg Monitor met de iqwtr - een soort buienradar fiscale voordelen voor innovaties in de waterketen, de voor de waterkwaliteit - met de hoogste eer strijken. Het waarde van water in de foodindustrie en watermanagement in het moderne agrarische bedrijf. peld aan een app op de smartphone, exact kan bedrijf uit Sneek ontwikkelde een instrument dat, gekop- meten hoe schoon het water is. De innovatie is onder andere geschikt voor waterliefhebbers zoals duikers, zwemmers, booteigenaren en vissers. Door de gegevens over de waterkwaliteit te delen op internet, kunnen gebruikers samen een overzicht maken van de kwaliteit van het water in Nederland en mogelijk ook internationaal. Met de Water Alliance Innovation Stimulation Award wint Blue Leg Monitor een intensief ondersteuningstraject op het gebied van marketing en matchmaking, inclusief gratis deelname aan een belangrijke internationale vakbeurs. De bezoekers van WaterLink doneerden ruim 3000 euro voor Water for Everyone. Deze stichting is betrokken bij duurzame projecten op het gebied van schoon drinkwater en sanitaire voorzieningen voor mensen, ongeacht hun nationaliteit en religie, in ontwikkelingslanden of landen die zijn getroffen door natuurrampen of interne conflicten zoals burgeroorlogen. Samen met publieke en private marktpartijen, overheden en kennisinstellingen wil de Water Alliance ondersteuning bieden bij het vermarkten van ideeën en concepten op het gebied van duurzame en innovatieve watertechnologie. NOMmer Alex Berhitu is niet alleen tijdens het WaterLink Symposium de enthousiaste spreekstalmeester maar tevens één van de bedenkers van de WIS-competitie en het aanspreekpunt voor Business Development binnen de Water Alliance. Alex Berhitu (NOM), Stefan van der Molen (Blue Leg Monitor) en Hein Molenkamp (Water Alliance) FEBRUARI 04 Alex Berhitu Business Development Manager Watertechnologie NOM T (06) E berhitu@nom.nl

10 Eind januari troffen ruim 00 vertegenwoordigers van bedrijven, kennisinstellingen, overheden en maatschappelijke organisaties elkaar in Bakkeveen, om de aftrap mee te maken van de AgroAgenda Noord Nederland. Een paar weken later schuiven we aan tafel bij Eisse Luitjens, om te peilen of die bijeenkomst heeft gedaan wat hij ervan hoopte. Luitjens is programmamanager voor Agrifood & Biobased. Daarvoor werd de clusterorganisatie Greenlincs opgericht. Als captain van Greenlincs is het zijn opdracht om met alle ketenpartijen uit Noord-Nederland de agro & foodsector te helpen innoveren in de richting van een sterke biobased regio. Eisse Luitjens, aanjager voor de clusterorganisatie Agrifood & Biobased Greenlincs De NOM en de AgroAgenda: de regio heeft veel te bieden Er was een flinke aanloop nodig, zegt Luitjens: We zijn als NOM al in 007 begonnen met de aandacht voor biobased en agribusiness. Zo n nieuwe ontwikkeling heeft tijd nodig, dat is logisch. Pioniers zijn in die fase belangrijk. De drie provincies zijn vol overtuiging aangehaakt en kunnen projectmatig aan de slag om partijen aan elkaar te verbinden en initiatieven los te trekken. Halverwege 03 leverde dat, onder aanvoering van professor Rudy Rabbinge de AgroAgenda Noord Nederland op. Een innovatieagenda voor de agrifood en bioeconomie, die door belanghebbenden zelf is opgesteld, benadrukt Luitjens, en daarmee dus een product van en voor de markt. Ondertekenaars van die agenda zijn ondernemingen als Avebe, FrieslandCampina en Ecostyle, kennisinstellingen als VHL en Nordwin College, LTO-Noord, de provincies en de Milieufederaties. Het komt er nu op aan om met hen samen die agenda uit te rollen, zegt Luitjens, en in binnen- en buitenland de voedingsmiddelenindustrie met z n ketenpartners op het podium te zetten. Want de noordelijke regio heeft echt veel te bieden! 8 wil voertuig zijn voor onde rnemers en kennissector 9 Noord-Nederland ontwikkelt zich sterk op het brede terrein van de biobased economy. In elk van de drie noordelijke provincies worden concrete projecten uitgevoerd en vindt beleidsontwikkeling plaats. Innovatieve, kleine bedrijven roeren zich, maar ook grote ondernemingen weten zich omringd door gespecialiseerde kennis(instellingen). De biobased economy is steeds nauw verweven met andere economische sectoren: in Groningen en Drenthe wordt die in één adem genoemd met de (groene) chemie en agro, in Fryslân ligt de combinatie naar watertechnologie en zuivel. Ook zijn er in de provincies verrassende combinaties naar energie, healthy ageing en sensortechnologie. Kennisdelen en samen innoveren voor toekomstig succes Of Luitjens tevreden is? En óf hij tevreden is! De grote belangstelling voor de bijeenkomst en het enthousiasme van de deelnemers mag wat dat betreft maatgevend zijn. Na afloop kwamen er bovendien veel reacties die zijn indruk bevestigden. Bedrijven, maatschappelijke organisaties en kennisinstellingen zijn doordrongen van de urgentie om niet alleen kennis te delen, maar ook om samen innovatieve routes te verkennen die leiden tot nieuwe ondernemingssuccessen. Tijdens de bijeenkomsten passeerden al vele voorbeelden de revue: het verwaarden van koolhydraten en eiwitten, nevenstromen en plantinhoudstoffen als basis voor nieuwe producten. Het gonst van de nieuwe ontwikkelingen en dat inspireert. Die inspiratie omzetten in nieuwe ontwikkelingen en netwerken, dat is wat Eisse Luitjens betreft de opgave voor Greenlincs en de partijen die zich bij de AgroAgenda, de innovatieagenda voor de agrifood en bioeconomie in Noord-Nederland, hebben aangesloten. Gezond, duurzaam en concurrerend Clusterorganisatie Greenlincs gaat die opgave ondersteunen, met de partners in de AgroAgenda als belangrijke ambassadeurs. De agro & foodsector staat de komende jaren wel voor een flinke uitdaging, vindt Luitjens. Zowel maatschappelijke druk als de eigen motivatie van bedrijven leiden tot verduurzaming en ook Europees landbouwbeleid dwingt tot innovatie. Wat betekent dat voor de opgave in het Noorden? Luitjens steekt drie vingers in de lucht en somt op: Bedrijven zullen ten eerste marktgerichter gaan produceren. Leveren wat de omgeving vraagt. Daar hoort bij dat ze de opgave hebben om te vergroenen, zowel in de bedrijfsvoering als in productieprocessen en technieken. Tenslotte zijn er de maatschappelijke wensen die tot nieuwe uitdagingen leiden, bijvoorbeeld als het gaat om dierwelzijn, biodiversiteit en landschap, de relatie boer en burger en burger en gezonder voedsel. De lat ligt dus hoog als het gaat om de vraag wanneer de AgroAgenda, die innovatieagenda voor de noordelijke agrifood en bioeconomie, succesvol is? Uiteraard, vindt } FEBRUARI 04

11 BLIKVANGER EEN FOTOGRAFISCHE KIJK OP HET NOORDEN 0 } Luitjens, het gaat wel ergens om! We willen tenslotte bijdragen aan een gezonde, concurrerende en duurzame sector. Dat bereiken we niet door op de handen te gaan zitten en elkaar aan te kijken. Halen en brengen, inspireren en delen (boeien en binden, zoals iemand laatst zei), daar moet het in het netwerk over gaan. In mijn stuurgroep zijn zowel de ondernemers en kennisinstellingen als de overheden en maatschappelijke organisaties vertegenwoordigd. Als ik die het komende jaar enthousiast en tevreden zie deelnemen in nieuwe ontwikkelingen, dan bereiken we veel. Luitjens is even stil en merkt dan op: We zijn niet alleen een projectenmachine. Wat ik wil bereiken is dat we processen stimuleren die leiden tot verrassende nieuwe ontwikkelingen en dat de deelnemers daarin waardevolle contacten en contracten op doen die leiden tot vernieuwende, concurrerende activiteiten in de bedrijven. Natuurlijk streef ik wel naar een substantiële omvang, we willen er toe doen. Aanmelden als partner in de AgroAgenda Noord Nederland kan via de website of door een te sturen naar luitjens@greenlincs.nl. Op de website is de AgroAgenda ook als PDF te downloaden en u ziet er een filmische impressie van de bijeenkomst in januari. Meedoen? Ja, met opgestroopte mouwen De start in januari levert veel handvatten om in 04 stevig aan de weg te timmeren. Clusterorganisatie Greenlincs is daarvoor het vehikel. Hoe? We komen dit jaar met een uitnodigende kalender om partner in de AgroAgenda te zijn, zegt Luitjens. De website www. greenlincs.nl wordt ingericht als basiskamp. Daar wordt informatie gedeeld, prikkelende voorbeelden uitgelicht, de linken gelegd naar andere initiatieven en een actuele kalender opgenomen. We zullen dit jaar in elk geval nog twee keer een bijeenkomst organiseren zoals die in januari, zegt Luitjens. Dat worden bijeenkomsten om met opgestroopte mouwen aan mee te doen. Hard aan het werk in goed gezelschap, met een informeel glas op een inspirerende plek, dát is het beeld dat ik daarvan heb. Eisse Luitjens Programmamanager Greenlincs T (06) E luitjens@greenlincs.nl Dit typische Van Warmerdamdecor kwam ik tegen tijdens een wandelreportage rond Meerstad, aan de noordzijde. Een bewoonde wereld en toch leeg, zoals in de film de Noorderlingen en de Wisselwachter. Vandaar de associatie. Bij dekrantvantoen.nl kun je van de wandeling een impressie zien en lezen. Zoektermen zeeman, inki en meerstad. Foto: Jan Zeeman Fotografie M E jhz@telfort.nl I FEBRUARI 04

12 Agri BBE Food Legenda Harlingen Franeker Sexbierum Klooster-Lidlum Bolsward Lemmer Balk Elahuizen Hoogeveen Beilen Wijster Meppel Coevorden Klazienaveen Appelscha Oosterwolde Heerenveen Gorredijk Nijehaske Sintjohannesga Rotstergaast Joure Wolvega Workum EMMEN LEEUWARDEN GRONINGEN ASSEN Haren Noordlaren Zuidlaren Hoogezand Sappemeer Foxhol Zoutkamp Winsum Gasseltenijveen Eemsmond Warffum Appingedam Delfzijl Farmsum Drachten Ferwert Dokkum Garyp Sneek Eelde Tynaarlo Grootegast Vierverlaten Leek Roden Oude Pekela Valthermond Ter Apelkanaal Musselkanaal Scheemda Veendam Bad Nieuweschans Metslawier Orvelte Hallum Hilaard St. Nicolaasga 4 Wageningen Arnhem Bleiswijk Enschede Genemuiden Lelystad Lichtenvoorde Monnickendam De bio-economie in beeld FEBRUARI 04 3

13 CureTrack: medische hulpmiddelen overal traceerbaar ICT maakt zorg beter } Aanvankelijk zorgde Repoint vooral voor de beveiliging (mensen en ict-oplossingen) van grote ziekenhuizen en instellingen, maar door goed te luisteren en mee te denken managementinformatie, vertelt Hans. Het hele werktraject wordt op deze manier inzichtelijk gemaakt en processen worden efficiënter doordat er overzicht is. CureTrack met zijn opdrachtgevers heeft Hans Punt, directeur en zorgt voor lagere kosten, slimmere inkoop, vermindering eigenaar van het bedrijf, voor slimme doorontwikkelingen van zoektijd, een beter onderhoud van apparatuur en In een tijd dat marktwerking in de zorg nog steeds een heet hangijzer is en besluitvorming van de overheid steeds meer zorgorganisaties en inmiddels ook gemeenten tot verregaande gezorgd. Bij ziekenhuizen worden medische hulpmiddelen vaak in grote aantallen ingekocht vertelt hij, maar vreemd genoeg raakt het zicht op deze middelen na aanschaf snel daardoor veiliger manier van werken en geoptimaliseerde werkprocessen. Dit systeem is de oplossing waarmee alle lagen in een zorgorganisatie kunnen werken. reorganisaties noopt, zijn initiatieven van ondernemers die de sector daarbij helpen meer dan welkom. En die komen er steeds meer. De afgelopen jaren is er een toename van het aantal kwalitatieve financieringsaanvragen voor slimme zorgdiensten en -producten, constateert Jan Martin Timmer, Investment manager van de NOM. kwijt. Door dit slechte zicht op de werkelijke voorraad en het gebruik ervan lopen mensen onnodig te zoeken naar de materialen die ze nodig hebben, of dat nou bedden zijn of geavanceerde medische apparaten en kan de veiligheid sterk verbeterd worden, daar zet ook de regering fors op in. Niet erg efficiënt, meende Punt. Ervan overtuigd dat dat Succesvol CureTrack wordt inmiddels naar tevredenheid gebruikt in vijf ziekenhuizen. Daarmee is Repoint het enige bedrijf in Nederland dat een succesvolle implementatie van een tracking & tracing systeem in zorginstellingen op zijn beter kon ging hij aan het werk. naam heeft staan. Dat zal de ingang naar nieuwe instel- Efficiency in de zorg is een dilemma. Grote angst is of er met al die bezuinigingen nog wel voldoende aandacht Zorg heeft een ander dna dan commerciële sectoren, is de conclusie van Jan Martin. Voor de NOM betekent dat 00% registratie lingen zeker makkelijker maken. Begonnen met 5 fte s in 008 werken er inmiddels ongeveer 0 bij Repoint. En zo- besteed kan worden aan waar het echt om draait: het ver- dat er anders gekeken wordt naar de financieringsstruc- Punt slaagde erin met een team van medewerkers geavan- als het nu lijkt zet die groei voorlopig nog wel even door. 4 lenen van kwalitatief goede zorg. Er is vraag naar slimme oplossingen waardoor medewerkers efficiënter kunnen tuur van nieuwe zorgproducten. We kijken verder vooruit dan bij andere business. Doordat trajecten langer duren, ceerde hardware en software te ontwikkelen die het mogelijk maakt om medische hulpmiddelen te lokaliseren. Door In Nederland, maar Hans Punt hoopt ook daarbuiten. 5 werken en zich meer kunnen focussen op hun werkelijke zijn de risico s groter. Je kunt nog zo goed onderzoek doen een speciaal ontwikkelde node te bevestigen aan alle Ondertussen komt Repoint ook met InfoTrack op de markt. taken. Binnen de sector is inmiddels de bewustwording naar wat er gebeurt in de markt, maar je hebt niet altijd Hiermee kunnen patiënten worden gevolgd tijdens het ge- toegenomen dat er voor verbeterplannen samengewerkt precies in beeld wat er in het hele landschap gebeurt. Als hele zorgproces, met een focus op poliklinische processen. moet worden met bedrijven. je lang moet wachten op de introductie van je product Ziekenhuizen willen zich steeds meer onderscheiden, Een goede ontwikkeling, vindt Jan Martin Timmer. Zorg kan het ook zomaar gebeuren dat je door de concurrent weet Hans te vertellen. En als ze efficiënt georganiseerd is een van de aandachtsgebieden binnen de sector Life Sciences van de NOM. Als NOM hebben we een goed zicht op de sector. We hebben niet direct met zorginstel- wordt gepasseerd. Ict-gerelateerd Afbeelding Repoint-node mogelijke verplaatsbare apparatuur wordt deze traceerbaar. zijn en goed voor hun medewerkers en patiënten zorgen, is dat ook voor zorgverzekeraars interessant. Met onze ictoplossingen kunnen wij ze daarbij absoluut helpen. } lingen te maken maar wel met commerciële bedrijven die Toch komen steeds meer serieuze ondernemers met Deze Repoint-nodes zijn met elkaar verbonden via een de zorg bedienen met een innovatief product. Doordat we slimme oplossingen voor de branche. Ook de kwaliteit draadloos netwerk. CureTrack, zoals dit location tracking & als NOM goed ingevoerd zijn in specifieke netwerken en van de plannen die hun weg vinden naar de NOM neemt tracing system is genoemd, creëert een real time overzicht ervaring hebben binnen deze sector kunnen we de zichtbaarheid van dit soort initiatieven vergroten, verbanden toe. Verheugend, vindt Jan Martin. Veel van de initiatieven zijn ict-gerelateerd en richten zich op een andere van alle nodes in een speciaal voor iedere klant op maat ontwikkelde interface. Deze biedt een spathelder grafisch CureTrack en InfoTrack zijn klantspecifieke applicaties gebaseerd op een in eigen beheer ontwikkelde en gepatenteerde leggen en zo bedrijven met elkaar verbinden. organisatie van front- en backofficesystemen. Dat sluit weergegeven overzicht van de locatie en status van alle real time plaatsbepalingstechniek. De basis is het gebruik van Verder vooruit kijken Het implementeren van nieuwe producten in de zorg goed aan op wat verpleegkundigen en verzorgenden het liefst willen: kwaliteit leveren en zich zo weinig mogelijk bezighouden met zaken als organisatie en administratie. materialen. Er kunnen lijsten geproduceerd worden waar afgevinkt kan worden wanneer apparatuur is schoongemaakt en er kan gecheckt worden wanneer onderhoud plaats batterijgevoede zender-ontvangercombinaties die met elkaar een draadloos netwerk (eigen protocol) aanleggen, waardoor er maar weinig infrastructuur nodig is (in tegenstelling tot WiFi bij- is een proces van lange adem. Besluitvorming verloopt Repoint uit Heerenveen en Zorg Office Nederland uit moet vinden. Zo is er ook meteen zekerheid dat veilig met voorbeeld). Hiermee kan per klant de optimale balans gevonden vaak via veel verschillende organisatielagen. Een van de Stadskanaal zijn mooie voorbeelden van noordelijke de apparatuur kan worden gewerkt. worden tussen functionaliteit en investering en kan altijd een grootste uitdagingen van de ondernemer is om met de beslisser aan tafel te komen. Daarna volgen vaak lange trajecten van testen op de werkvloer, afstemming met ondernemers die er vroeg bij waren en inzagen waar de veranderende zorgmarkt echt op zit te wachten. Met hun businessplan wisten ze de NOM te overtuigen hen Geoptimaliseerde werkprocessen Het systeem is bewezen goed, heeft een hoge nauwkeurig- goede business case gerealiseerd worden. midden en hogermanagement, budgetafstemming, etc. te ondersteunen met een Aanjaagfinanciering. } heid en levert via de speciale rapportagemodule uitstekende OKTOBER 03

14 Zorg Office Nederland: backoffice voor de hele sector Noordelijk Lentebierenfestival Op zaterdag 8 maart organiseren PINT-regio Noord en Stadsschouwburg De Harmonie voor de tweede maal het Noordelijk Lentebieren-festival. Tijdens dit eendaagse festival kun je in een plezierige ambiance van bijzondere bieren genieten. Op het Noordelijk Lentebierenfestival zullen ambachtelijke Neder- Noord Nederlands Toneel speelt Oresteia Van 0 februari t/m 7 april speelt het Noord Nederlands Toneel Oresteia een actuele bewerking van de Griekse tragediedichter } Toen Jaap van der Schoor eind jaren 90 nog werkzaam was bij Dé speler worden in Nederland landse brouwerijen circa 30 à 40 lentebieren presenteren. Van elke deelnemende brouwerij is er een deskundige aanwezig die de bieren tapt of schenkt Aeschylus. Oresteia vertelt het verhaal van Klytaimnestra, een sterke zelfbewuste vrouw een volmachtbedrijf ziektekosten zag hij al dat de administra- Alhoewel de zorgmarkt grillig is zijn de groeiverwachtingen en je alles kan vertellen over het bier, de brouwerij en het brouwproces. die in een verlangen naar vrijheid de strijd tieve lasten bij zorgverzekeraars naar verhouding wel erg hoog volgens Van der Schaaf gunstig. Gestart met 3 medewerkers in Bron: aanbindt tegen haar onderdrukker. Slim, waren, vaak meer dan 5% van de omzet. Een aantal jaren later, 009 werken er inmiddels 0. We kunnen onze dienstverlening geraffineerd en provocerend keert zij zich als interimmanager in de zorg, stuitte hij op dezelfde proble- kwijt aan grote en kleine bedrijven en ons werkgebied is heel tegen het onrecht dat haar en haar gezin men. Hij wist ook wat de oorzaken waren: tijdrovende admini- Nederland. De thuiszorg is momenteel erg in beweging, een is aangedaan. Vanuit een positieve energie stratieve processen, softwaresystemen die niet goed op elkaar deel gaat naar de gemeente, een deel naar de zorgverzekeraars. strijdt ze voor een betere wereld waar elke stem aansloten en een omslachtige manier van werkplanning voor de Dat betekent voor ons dat we steeds snel moeten schakelen. In gehoord wordt en het recht zijn loop heeft. medewerkers. Reden genoeg om samen met een collega eens te het begin richtten we ons vooral op de grotere partijen die de Bron: rekenen en te zoeken naar een oplossing. De uitkomst was het WMO (Wet maatschappelijke ondersteuning) uitvoerden, nu begin van Zorg Office Nederland: een backoffice voor de zorg richten we ons ook op kleinere zorgpartijen die door de nieuwe met de bedoeling om het gehele administratieve proces van met regelgeving hun bestaansrecht dreigen te verliezen. Als zij hun name thuiszorginstellingen over te nemen, vanaf de indicatie krachten bundelen en met een backoffice gaan werken is de tot en met de salarisadministratie. kans groter dat ze blijven bestaan. En doordat veel zorgtaken Financiering worden overgeheveld naar gemeenten zijn zij nu ook een interessante doelgroep. Hoe Jaap het voor zich ziet? Het plan is Scratch Map De basis van de dienstverlening zou moeten bestaan uit slim dat wij dé speler in Nederland worden op dit terrein. Door onze De Scratch Map is een mooie persoonlijke wereldkaart, waarbij je de landen gekoppelde software om alle processen feilloos op elkaar aan te backoffice-functie ontstaat er weer aandacht voor waar het in waar je al een keer bent geweest met een muntje kunt wegkrassen. Iedereen 6 laten sluiten en de juiste managementinformatie te leveren: een investering. Via een intermediair kwam Van der Schoor terecht de zorg over moet gaan: meer handen aan het bed, betere zorg leveren en beter in control zijn. die graag op reis gaat weet dat je niet elk plaatsje op de landkaart makkelijk kunt terugvinden om het iemand 7 bij de NOM. Chantal Leijendekker, Investment Manager, boog te laten zien. Maar ingewikkeld zich over de businesscase en zag dat het initiatief potentie had. hoef je het jezelf niet te maken Strak ingerichte processen De backoffice Door een maatpakket software dat probleemloos aansluit op de software van cliënten, kan het traject al vanaf met de persoonlijke Scratch Map. Bespaar jezelf de ellende van Partijen als Raet, Max-IT en Helpline werden ingeschakeld om de backofficesoftware en de rooster- en planpakketten te koppelen en om gedegen kwaliteit te garanderen. Er werd tijd geïnvesteerd om alle processen strak in te richten en te testen. Vanzelfsprekend kwam de jarenlange ervaring van Jaap in de zorg hierbij goed van pas. Al vrij snel kwamen de eerste opdrachten: zorginstellingen uit heel Nederland die ervoor kozen hun administratieve processen aan Zorg Office Nederland uit te besteden. Al aan de telefoon kunnen we de instellingen die we bellen vertellen welke besparing we voor ze kunnen betekenen. Als je weet dat onze klanten gemiddeld 3 euro per gedeclareerd uur aan zorgkosten kwijt zijn, dan snap je dat we snel een afspraak hebben als ze van ons horen dat wij dat voor ongeveer eenderde doen. Chantal Leijendekker Investment Manager NOM T (06) E leijendekker@nom.nl FEBRUARI 04 de zorgaanvraag ingelezen en gemanaged worden. Specifieke gegevens van medewerkers worden in het systeem verwerkt zodat precies zichtbaar is wie wanneer beschikbaar is. Daarna worden op basis van de indicatie en in overleg met de klant zorgroutes opgesteld. Dit resulteert in een persoonlijke werkplanning die op de eigen mobiele apparatuur van de medewerkers zichtbaar is. Dat kan een pda, een ipad of een iphone zijn. Alle thuiszorgmedewerkers zijn op deze manier nauwkeurig ingepland. Door te werken met in- en uitchecken op moment van aanvang en afsluiting van de werkzaamheden, registreert het systeem de werkelijke tijd van zorgverlening. Met deze gegevens kan Zorg Office Nederland factuurbestanden aanmaken die door het zorgkantoor aan de instellingen worden uitbetaald, en uit het roosterpakket met werkelijk gemaakte uren komen de gegevens voor de salarisadministratie. Jan Martin Timmer Investment manager NOM T (06) E jmtimmer@nom.nl Kwetters! overbodige pennensets, stickers of punaises om je reizen bij te houden op je wereldkaart. Kras gewoon iedere keer als je ergens geweest bent, het land of de plaats weg. Bron: Vijf opvallende Facebook-weetjes Als Facebook een land zou zijn, dan zou het het derde grootste land van de wereld zijn op China en India na. Facebook is beschikbaar in meer dan 70 talen. Facebook is goed voor minuut van iedere 7 minuten die iemand online doorbrengt (ter wereld) en 3 minuten in iedere 4 minuten op een sociaal netwerk. 543 miljoen maandelijkse actieve gebruikers maken gebruik van Facebook op mobiel. Dagelijks worden er meer dan 300 miljoen foto s naar Facebook geüpload. Bron: boek Think like Zuck Atelier Drents Museum Met de tentoonstelling Atelier Drents Museum viert het Drents Schildersgenootschap (DSG) t/m mei haar zestigste verjaardag in het Drents Museum. 4 Kunstenaars hebben zich door onder andere het gebouw, tentoonstellingen, interieurs, stijlkamers en het depot van het museum laten inspireren met als resultaat een bonte parade van onder meer schilderijen, tekeningen, foto s en keramiek. Het Drents Schildersgenootschap is een kring van professionele kunstenaars, fotografen en grafisch ontwerpers die in Drenthe werkzaam zijn. Bron:

15 NOM participeert in Royal Hoitsema Labels Een goede basis voor een mooie toekomst } Na zijn middelbare school ging hij Geo Informatica studeren aan de Hogeschool van Utrecht. Hij kwam er naar eigen zeggen iets te laat achter dat het vakgebied eigenlijk niets voor hem was. Toch ronde Alex Wiersma de studie met succes af, in 987 om precies te zijn. Wat volgde was een mooie carrière waarin hij directie-, management- en adviesfuncties vervulde in uiteenlopende branches. Bijna negen jaar was hij actief in de verpakkingsindustrie. Recent nog als interim directeur van een internationale verpakkingsgroep. Maar Alex Wiersma wilde meer. Hij had behoefte aan een nieuwe impuls. Sinds 009 ben ik op zoek naar een bedrijf waarin ik kan participeren en dat ik als ondernemer kan leiden, licht hij toe. Via mijn netwerk kwam ik in contact met Ruud van Dijk, Investment manager van NOM Finance. Ruud vertelde dat Royal Hoitsema Labels uit Groningen te koop stond en dat het bedrijf in samenspraak met NOM Finance een interim-directeur aangesteld die samen met het zittende traject was opgestart om een geschikte overnamekandi- management de continuïteit van Royal Hoitsema Labels daat en mede-investeerder te vinden. Zijn verhaal maakte moest borgen. In april 03 werd, mede op verzoek van mij nieuwsgierig en vooral enthousiast. de familie van de verkopende partij, het traject met Alex 8 Goed gesprek Royal Hoitsema Labels produceert etiketten voor de food-, beverage en tabaksindustrie. Er wordt wereldwijd Wiersma voortgezet. Hij schreef een businessplan en onderging tevens een assessment. Bij het maken van een businessplan moet een aantal zaken helder zijn, vertelt Alex. Zie ik voldoende perspectief? En weet ik dat per- 9 geleverd aan gerenommeerde opdrachtgevers als Heineken, spectief ook duidelijk te maken aan banken? Normaal ge- FrieslandCampina, Imperial Tobacco, British American sproken sluit je dat kort met de betreffende ondernemer, Tobacco, AB InBev en Vrumona. De onderneming is maar dat kon nu niet. Van de zaakwaarnemer van de opgericht in 653 en behoort daarmee tot één van de familie heb ik toestemming gekregen om uitgebreid met oudste bedrijven van Nederland. In 953 kreeg Royal het management te praten. Hun ideeën over de toekomst Hoitsema Labels het predikaat Koninklijk, een loffelijke van Royal Hoitsema Labels heb ik in het businessplan toevoeging die onderstreept dat het voldoet aan de hoogste gecombineerd met mijn eigen visie. Het is daardoor een kwaliteitseisen en een betrouwbare partner is voor haar bijzonder document geworden omdat je in een manage- relaties. Niet verwonderlijk dus dat de interesse van Alex, ment buy-in traject vrijwel nooit de mogelijkheid krijgt een man met hart voor de verpakkingsindustrie, meteen om zo gedetailleerd een businessplan te maken. was gewekt. Kort na de eerste ontmoeting met Ruud zaten ze samen om tafel met Fred Stutterheim, de toenmalige directeur/grootaandeelhouder. Het werd een goed Kritisch Op 8 november 03 werd Royal Hoitsema Labels ver- gesprek. Zo goed, dat werd besloten om snel met elkaar kocht aan NOM Finance, Sterk Advies (eigendom van de Bewust of onbewust moet u Royal Hoitsema Labels wel kennen. De etiketten die het 360 jaar oude verder te praten. Een dag voor de tweede afspraak kwam echter het trieste bericht dat Fred Stutterheim plotseling ervaren en succesvolle ondernemer Fred Sterk) en Alex Wiersma. Alex werd benoemd tot algemeen directeur van bedrijf uit Groningen levert sieren de producten van merken als FrieslandCampina, British American was overleden. Van 985 tot aan zijn overlijden in maart 03 voerde hij de directie. Hoitsema. Alle partijen hebben een minderheidsbelang, wat zorgt voor meer stabiliteit in de besluitvorming, be- Tobacco, Heineken en AB InBev. Eind vorig jaar werd Royal Hoitsema Labels verkocht aan de NOM, Sterk Advies BV en de nieuwe algemeen directeur Alex Wiersma. De NOM heeft gedurende het Businessplan Het proces werd logischerwijs even stilgelegd. Wel werd direct na het overlijden van Fred Stutterheim een nadrukt hij. De NOM heeft gedurende het gehele traject intensief en positief kritisch meegekeken. Een professionele club die hoge eisen stelt aan een participatie. Ook de samenwerking met Ruud van Dijk heb ik als uiterst pret- } gehele traject intensief en positief kritisch meegekeken. } FEBRUARI 04

16 Groningen kent veel initiatieven om jonge ondernemers te stimuleren. Sinds eind 03 is er een nieuw project: i3event, een initiatief van Rabobank Stad en Midden Groningen, Kamer van Koophandel, Flinc, gemeente Groningen en de Vereeniging van Handelaren Anno 847. i3event staat voor idea, invest en initiate en verwijst naar het proces om van een goed idee naar een nieuwe onderneming te komen. En dat is precies wat het event beoogt: door een praktische organisatie ondernemers met goede ideeën direct in contact brengen met (private) investeerders en daadwerkelijk nieuwe bedrijvigheid realiseren. GamePond op weg naar nieuwe onderneming Rieneke Schaap, Gidi van Liempd en Merel Tijdens de eerste bijeenkomst eind 03 plannen presenteerden aan een groep van van der Wees zijn deelnemers aan i3event. maakten alle deelnemers kennis met elkaar investeerders. Met GamePond, een game-platform, en elkaars projecten. Dat varieerde van in- Gidi is enthousiast over de aanpak van het vergelijkbaar met de Wii, willen ze mensen teressante groene internettoepassingen en event. We hebben interessante contacten met plezier laten bewegen in het zwembad. app s op het gebied van health, industriële opgedaan, waaronder bijvoorbeeld een in- toepassingen tot nieuwe horeca-concepten dustrieel ontwerper. Het was ook leerzaam Gidi van Liempd vertelt hoe GamePond en duurzame meubelen voor thuis of op om met de andere deelnemers te spreken. bij het event betrokken raakte: We hadden school. Je merkt dan toch dat je allemaal last hebt met ons basisplan een game jam in Eind- Daarna gingen de ondernemers met hulp van dezelfde problemen en krijgt tips en hoven gewonnen, een wedstrijd waarbij van coaches uit het bedrijfsleven aan de adviezen over wat je beter wel of misschien we een game moesten maken voor in het slag met het verfijnen van hun bedrijfs- juist niet zou kunnen doen. Wat ik heel zwembad. Daarna bedachten we dat we plan. Ook konden ze workshops volgen op prettig vind is dat er ervaren mensen zijn 30 } tig ervaren. Hij is toegankelijk, maar bovenal erg scherp. Strategische focuspunten eigenlijk verder wilden: ons project van één game naar een platform ontwikkelen. het gebied van pitchen voor investeerders, financiering van een nieuwe onderneming die je willen helpen bij het opzetten van een bedrijf. We hebben tot nu toe echt 3 Met de overname door genoemde partijen is een goede Inmiddels is Alex alweer een paar maanden als algemeen Via via hoorden de teamleden van en business model-innovatie. goede begeleiding gehad. basis gelegd voor een mooie toekomst. Aan Alex de taak directeur binnen Royal Hoitsema Labels actief. Dat doet GamePond over i3event. Gidi vulde de Gidi vertelt: Het traject verloopt best snel. om de groei en de ontwikkeling die het bedrijf de afgelo- hij met zichtbaar veel plezier. Op de vestiging aan de inschrijfformulieren op de site in, een Onze coach dwong ons over een aantal Alle deelnemers zijn zich momenteel aan pen jaren heeft doorgemaakt versneld voort te zetten. Peizerweg in Groningen verhaalt hij enthousiast over selectiecommissie (vertegenwoordigers van zaken serieus na te denken en dingen goed het voorbereiden voor een presentatie in de weg die hij met het bedrijf wil inslaan. De afgelopen de organiserende partijen) selecteerde uit op papier te zetten. Dat moest ook wel, maart. Dan worden de resultaten gepresen- jaren is er veel tijd en aandacht besteed aan het inten- 33 aanmeldingen de 6 meest kansrijke want afgelopen januari hadden we onze teerd: is het gelukt financiering te vinden Royal Hoitsema Labels pronkt op shirts FC Groningen Afgelopen februari kreeg Royal Hoitsema Labels een siveren van bestaande klantcontacten en het verder uitbouwen van processen. Momenteel zijn er een tweetal belangrijke strategische focuspunten. De eerste is de commerciële uitbouw door het aantrekken van nieuwe omzet bij nieuwe relaties. Wij zijn snel maar zorgvuldig een ideeën en jawel, GamePond zat erbij. eerste Pitch & Match, waarin we onze en kan het bedrijf daadwerkelijk starten? Krachtige organisatie door samenwerking en bundeling van expertise eervolle vermelding achterop de shirts van FC Groningen. commercieel apparaat aan het opbouwen. Het tweede De initiatiefnemende partijen brengen binatie van de initiatiefnemende partijen woordig echt veel meer tijd en energie dan Dit gebeurde tijdens de thuiswedstrijd tegen FC Twente. Het focuspunt is Lean Six Sigma, een doelgerichte aanpak elk hun eigen visie en expertise mee als perfect aanvullend, vindt Maarten God- vroeger. Agatha Dooper van Rabobank bedrijf ontving de prijs van de CleanCampagne omdat het die moet zorgen voor een duurzame verbetering van het het gaat om het stimuleren van innova- dijn, projectmanager van Flinc. Hij ziet Stad en Midden Groningen benadrukt dat duurzaamheid op succesvolle wijze een plek geeft in haar bedrijfsresultaat. De methodiek moet ons in staat stellen tief ondernemerschap. Voor wethouder dat ook als de kracht van het event. Zo de Rabobank als coöperatieve bank als hele bedrijfsvoering. Zo is onder meer geïnvesteerd in een om de kostprijs van onze producten significant te ver- Economische zaken en Innovatie van de kunnen we ondernemers op verschillende geen ander weet dat je samen meer bereikt nieuw ketelhuis. Dit heeft gezorgd voor een drastische daling lagen. De combinatie van Sales en Lean Six Sigma moet gemeente Groningen Joost van Keulen is manieren inhoudelijk adviseren en helpen dan alleen, door mensen met elkaar te van het energieverbruik. Tevens is een nieuwe afvalinstallatie Royal Hoitsema Labels de komende jaren nog succes- i3event een krachtig instrument om het met contacten. Sieger Dijkstra, voorzit- verbinden en kennis met elkaar te delen. aangeschaft. De CleanCampagne, onderdeel van het uit- voller maken. Het begin is, gezien het aantal actuele potentieel aan kleine ondernemingen die ter van de Vereeniging van Handelaren Het i3event laat een nieuwe manier van voeringsprogramma van de Energy Valley Topclub, stimuleert grote leads, in elk dagelijks hard werken aan het vinden van Anno 847, vindt het helemaal van deze denken zien: over het opzetten van een het MKB hun bedrijf te verduurzamen. geval veelbelovend. Ruud van Dijk Investment manager NOM T (06) E vandijk@nom.nl creatieve oplossingen te stimuleren en aan te jagen en eventuele belemmeringen daarbij weg te nemen. Hierbij is de com- tijd om bedrijven in plaats van een prijs toe te kennen te helpen met het vinden van financiering. Want dat kost tegen- onderneming en het zien van kansen in de markt. FEBRUARI 04

17 IWC en ATB aanjagers innovatieve desinfectie Proefkonijn pootaardappel Hoe ontstaan innovaties? Wanneer mensen met vernieuwingsdrang bij elkaar komen, de beroemde klik hebben en elkaar inspireren tot het delen van kennis. Neem de samenwerking tussen de bedrijven Innovative Water Concepts (IWC) in het Friese Grou en ATB Nederland in Wapserveen. De partijen werden door Alex Berhitu van de NOM bij elkaar gebracht en hadden al direct een goed gevoel over elkaar. Samenwerking leek aantrekkelijk. Het gevolg: een onderzoek naar de manier waarop je door een combinatie van innovatieve techniek de reiniging van onder andere foodproducten en bijbehorende installaties efficiënter én duurzamer kunt maken. De pootaardappel mocht voor proefkonijn spelen. En zie daar: minder besmettingen, minder spoelwater. Goed voor economie én ecologie. De NOMMER sprak met de betrokkenen. kostenefficiënt zou kunnen zijn, maar die ook voor het milieu goed nieuws zouden kunnen betekenen. Als proefkonijn werd de pootaardappel genomen, daar dit product gevoelig is voor besmetting, bijvoorbeeld door contact met rotte knollen tijdens de oogst. Samen met de onderzoeksafdeling Life Science Research & Development (LSRD; een samenwerking tussen de scholen Van Hall Larenstein en NHL) werd een consortium gestart, waar ook enkele andere bedrijven in participeerden. Sytze Wiegersma van LRSD herinnert zich: Na wat oponthoud bleek dat ons onderzoek geschikt was voor subsidiëring in het kader van het programma Fryslân Fenijt. En dus hebben we samen met Praktijkonderzoek Plant & Omgeving (onderdeel van de Universiteit Wageningen, red.) onderzocht of een combinatie van technieken voor het reinigen van pootaardappelen tot betere resultaten zou leiden. We kwamen tot de conclusie dat dit duidelijk het geval was. Percentages zijn moeilijk te noemen, zo stelt Wiegersma. Het blijft microbiologie en dat is complex. Maar het feit dat je substantiële verbeteringen ziet in de desinfecterende performance is een heel Ionisatie voor dummies ATB desinfecteert water en lucht door middel van ionisatie. Vraag is: wat is dat? Wel, na een onweersbui voelt de lucht zuiver aan. Metingen onthullen hoe dit komt: door de elektrische ontlading heeft op een natuurlijke wijze ionisatie plaatsgevonden. Het komt er op neer dat een zuurstofatoom door de vrijgekomen elektrische lading van het onweer wordt gesplitst. Zuurstofatomen veranderen door die splitsing in positief en negatief geladen zuurstofionen en die laten via een vrij complex proces koude verbranding ontstaan, waardoor verontreinigingen worden opgeruimd. De door ATB gemaakte ionisatoren werken met hetzelfde principe, alleen in versterkte mate en met weinig energie. dan gezamenlijk een of twee methoden hebben verfijnd mooi uitgangspunt voor verder onderzoek. die dan concreet worden toegepast en waar de industrie 3 Lokkers van ATB vult aan: En dat is precies wat we graag willen. We zien businesskansen. Het zou bijvoorbeeld weer een stukje efficiënter en schoner van is geworden. Lokkers durft nog een stapje verder te gaan. Ik heb een 33 ATB Nederland Innovative Water Concepts mooi zijn wanneer vervolgonderzoek ons een basis geeft om daadwerkelijk apparaten te leveren voor diverse groen hart. De aanzienlijke milieuvoordelen die we de komende vijf jaar hopen te realiseren zijn voor ons beider Een korte voorstelronde van de hoofdrolspelers: het Dan het Friese Innovative Water Concepts (IWC) van industrieën. bedrijven een belangrijke motivatie. Maar op zakelijk bedrijf ATB Nederland van onderneemster Gentia Lokkers is één van de weinige specialisten op het gebied van Tjerk Nijdam. Dit bedrijf heeft een reinigingstechniek ontwikkeld waarmee allerlei soorten voedsel, van fruit En de toekomst? vlak ben ik ook ambitieus. Ik zou het erg mooi vinden om tegen die tijd in mijn specifieke segment marktleider desinfectie van lucht en water door middel van ionisatie tot kippen, maar ook de bijbehorende industriële appa- Waar de partners over vijf jaar willen staan? Moeilijk te zijn. (zie kader). Die techniek van ioniseren is in de loop der ratuur, onder hoge druk gereinigd kan worden. Dit met te zeggen, stelt Nijdam van IWC. Maar ik hoop dat we decennia steeds verder doorontwikkeld. Voor ATB voert een mengsel van lucht en water. De techniek (Undine) Nommer Berhitu hoort het gesprek met een aimabele het spoor van betrokkenheid in zekere zin terug tot voor is gebaseerd op een innovatief apparaat waar speciale glimlach aan. Het is natuurlijk allemaal pionieren wat de jaren dertig, zo legt Lokkers uit. De opa van mijn sproeikoppen in zitten. In veel industrieën blijf je maar hier gebeurt, je kunt niet alles voorspellen. Maar het is Duitse zakenpartner heeft de ionisatietechniek al onderzocht om in die tijd de lucht in duikboten te verbeteren. Technisch lukte dat toen niet. Na de val van de muur is deze techniek weer uit de la gekomen en samen met de universiteit van Bremen verder ontwikkeld. Die techniek wordt door ons tegenwoordig niet alleen toegepast bij het zuiveren van lucht, maar ook van water. Dat is mondiaal gezien een unicum. Het grote voordeel is dat je door zuivering met ionen geen chemicaliën nodig hebt. Het is bovendien veilig voor mens en milieu en er zijn spoelen, zo legt Nijdam uit. Het grote voordeel van onze techniek is dat je zestig procent minder water kwijt bent. Al onze klanten bij elkaar besparen zo opgeteld iedere dag al twintig miljoen liter water. Kun je nagaan wat dit op internationale schaal kan betekenen. NOM Business Development Alex Berhitu van de NOM herkende de potentiële kracht van een alliantie en zorgde voor een nadere kennismaking tussen ATB en IWC. En het klikte. Men bedacht dat het com- Over Life Sciences R&D Life Sciences R&D is een onderzoeksafdeling binnen het samenwerkingsverband Life Sciences&Technology. De afdeling voert al tien jaar toegepast onderzoek uit binnen alle segmenten van life sciences. Life Sciences R&D maakt daarbij gebruik van een combinatie van onderwijs en projectingenieurs voor het opzetten en uitvoeren van projecten, dit in samenwerking met ondernemers. mooi om te zien hoe, op basis van je eerste technologische inschatting, balletjes gaan rollen. En het enige wat er voor nodig was, was een kopje koffie in een wegrestaurant in Heerenveen. Alex Berhitu Business Development Manager Watertechnologie NOM T (06) E berhitu@nom.nl geen schadelijke reststoffen. De methode wordt op dit bineren van elkaars technieken wel eens tot spectaculaire moment vooral veelvuldig ingezet in de bierindustrie. verbeteringen zou kunnen leiden, die voor de industrie FEBRUARI 04

18 Nadat de NOM al eerder een online marketing strategie had weggegeven aan ondernemers in Friesland en Drenthe, was het nu de beurt aan Groningen. Maar liefst 5 ondernemers vulden de vragenlijst in en maakten duidelijk waarom zij deze even praktische als waardevolle kennisprijs wilden winnen. Maar goed, er kon er natuurlijk maar een de winnaar zijn. Diensten concretiseren Rik wilde dan ook graag eens van gedachten wisselen met Schelte. Volgens hem dé specialist en autoriteit op het gebied van het bepalen van een strategie, het meetbaar maken van resultaten en het online bepalen van budgetten gerelateerd aan verdiensten. Schelte en Rik hebben twee middagen bij elkaar gezeten Viaconcept wint dé online mar keting strategie te pakken en niet te lang stil te staan bij dingen. Het is goed om steeds aandacht te besteden aan verbeteren en innoveren, want stilstaan is meer dan ooit achteruitgaan. Schelte Meinsma adviseert Focus Ook voor Schelte waren de gesprekken met Viaconcept inspire- 34 Tijdens de high tea van de NOM op de Promotiedagen Noord-Nederland (03) werd de prijs door niemand minder dan Sander Oosterhof, manager NOM Business Development, uitgereikt aan Sjoerd Lautenbach van Viaconcept, het reclamebureau van Rik Huisman in Groningen. Waarom Rik deze prijs zo graag wilde winnen? Omdat, zo gaf hij aan in zijn motivatie, hij niet zomaar een online strategie wilde winnen, maar juist het advies en de visie van Schelte Meinsma. Ja. Met zo n antwoord scoor je. Duidelijk verhaal. Rik Huisman, directeur en eigenaar van Viaconcept, is door de wol geverfd. Al in 988 begon hij zijn eerste onderneming in reclame en grafische vormgeving. Hij weet het zich nog goed te herinneren. Er was toen ook crisis. Mijn eerste kantoor was in mijn auto, een oude Mitsubishi Galant. In de jaren erna heeft Huisman zijn activiteiten verder geprofessionaliseerd. Op huismanzeilen.nl is te zien dat hij slim werk heeft gemaakt van zijn hobby, zeilen. Maar de en met elkaar de actuele stand van zaken en de gewenste doelstellingen besproken. Dit leidde tot werkelijk waardevolle tips en adviezen. Door mijn eigen werkzaamheden meer als producten te zien en er concretere proposities van te maken, zullen mijn klanten ze gemakkelijker herkennen en kan ik er tegelijkertijd zelf beter op sturen, verklapt Rik. Online kun je dan bijvoorbeeld vertellen dat al zoveel mensen tevreden zijn over mijn product x, ze kunnen het product liken en er hun vrienden over vertellen. Dat werkt. Ik kan daarmee ook goed communiceren op de platforms waar we met Viaconcept op te vinden zijn, Facebook, LinkedIn, onze website natuurlijk en in nieuwsbrieven. Tevreden Kennis delen met andere ondernemers werkt. Mijn ontmoeting met Schelte heeft geresulteerd in een betere internetstrategie voor mijn eigen website, viaconcept.nl, vertelt Rik tevreden. Daar ga ik mee aan het werk. Van- rend. Hij geeft aan genoten te hebben van de leergierigheid en het enthousiasme. Viaconcept was op zoek naar een nieuwe propositie maar vooral naar een betere online profilering. Ik heb ze geadviseerd concreter te worden over hun aanbod, in taal en in producten, maar ook om persoonlijker te communiceren. Volgens Schelte kiezen potentiële klanten er steeds vaker voor zich eerst online te oriënteren. Dat betekent dat je als bedrijf goed moet nadenken hoe je je business presenteert. Waar ondernemers nogal eens last van hebben is dat ze te veel willen vertellen. En vervolgens verdwalen in verhalen over alles wat ze doen. Terwijl een bezoeker in de praktijk gemiddeld maar drie pagina s bekijkt. Focus is dus heel belangrijk. Waar wil je op gevonden worden? Wat wil je met je site bereiken? In het geval van Viaconcept waren dat vooral de quickscan en de contactopname. Dat kwam niet direct uit de site-analyse. En dus hebben we daarvan actiepunten gemaakt. Verder vond ik het een gemiste kans dat de mensen achter het bedrijf niet op foto s zichtbaar waren. Voor het type bureau dat zij hebben draait het juist steeds meer om de mens. 35 hoofdactiviteit blijft Viaconcept. Met Viaconcept werkt hij eraan om de communicatie van bedrijven te verbeteren. zelfsprekend zullen ook mijn klanten daarvan profiteren. Die kan ik nu nog beter adviseren over hun online Het bedrijf is actief op het snijvlak van vormgeving, com- strategie. Andere ondernemers adviseer ik ook om door municatie en internet en werkt voor alle soorten MKBbedrijven. De laatste jaren verandert er veel binnen mijn vakgebied, vertelt Huisman. Er wordt steeds meer online gecommuniceerd en die ontwikkelingen gaan snel. Daar wil ik op voorbereid zijn. Met Viaconcept zitten we op dit moment nog een beetje in de transitie van offline naar online. Het is ons doel om bedrijven op het hoogste niveau te adviseren en coachen, zodat zij verder kunnen groeien. We helpen onze klanten wel met hun online strategie, maar voor onszelf kwamen we er maar niet aan toe. Terwijl dat natuurlijk wel moet. EXTRA! Schelte s tips voor iedereen die buiten de prijzen viel maar ook online wil scoren Ook meegedaan maar geen persoonlijk online marketing advies gewonnen? De NOMMER heeft Schelte Meinsma bereid gevonden nog een tweetal tips met alle andere noordelijke ondernemers te delen. Tip : Maak gebruik van je referenties Online bescheiden zijn is niet nodig. Aanbevelingen Tip : Gebruik Google Analytics Bij veel ondernemers is Google Analytics niet goed ingericht. Zonde! Hier staan alle gedetailleerde gegevens Een tevreden Rik Huisman, directeur en eigenaar van Viaconcept, geniet van zijn prijs. en reviews van klanten zijn vaak écht geloofwaardig van je site. Met deze informatie kun je campagnes meten, weet je op en kunnen de conversie op je site verbeteren. welke zoekwoorden je gevonden wordt en wat je paginaweergaves zijn. FEBRUARI 04

19 Hei-tech ontwikkelt en levert douchewarmtewisselaars voor nieuwbouwwoningen. De onderneming uit Emmen is met stip marktleider. Vooral door het energiebesparende karakter van de producten is de potentie in binnen- en buitenland enorm. Om kansen ook daadwerkelijk te benutten is gekozen voor een versterking van het management. NOM Finance en de Stichting ir. G.J. Smid Fonds zien toekomst in de nieuwe strategische koers van Hei-tech. Vandaar dat is besloten om samen risicodragend kapitaal beschikbaar te stellen. Kansrijke combinatie Tony Gordon, die al een lange werkrelatie met Heidemans heeft, is oprichter en mede-eigenaar van het Britse BPD Ltd, een gespecialiseerde toeleverancier aan de bouwsector. Harry Müller bekleedde diverse managementfuncties bij productiebedrijven en was de laatste acht jaar directeur van een service- en onderhoudsbedrijf. Ik was onder de indruk van de mogelijkheden van Hei-tech en wilde via een MBI-constructie graag mijn bijdragen leveren, vertelt hij. Müller is enthousiast over het driemanschap. Een zeer kansrijke combinatie, noemt hij het. Tony heeft veel internationale saleservaring en een groot en NOM en ir. G.J. Smidfonds helpen Hei-tech doorgroeien Het buitenland klopt letterlijk op de deur waardevol netwerk. Hij gaat zich daarom bezighouden 36 Veel warmte gaat bij het douchen rechtstreeks met het douchewater het riool in. Doodzonde, maar volgens Hei-tech ook volstrekt onnodig. Het bedrijf uit Emmen ontwikkelt apparaten die het leidingwater dat naar de douche gaat verwarmen met het afvalwater dat naar het riool gaat. Douchewarmtewisselaars worden ze genoemd. Hei-tech produceert en levert ze in verschillende met de internationale expansie van Hei-tech. Jacob kan zich volledig focussen op productontwikkeling, de productie en de productieautomatisering. Hij is een geweldige techneut. En zelf ben ik verantwoordelijk voor de sales in Nederland en een paar Europese landen en voor het algemeen management van Hei-tech. Fonds erbij betrokken. Samen met deze stichting hebben we besloten om het bedrijf risicodragend kapitaal te verstrekken. De financiële injectie is bedoeld om te investeren in nieuwe markten, de ontwikkeling van nieuwe producten en de ontwikkeling van internationale 37 soorten en maten. Voor douchegoten, douchebakken en voor doucheafvoerpijpen. Overal waar gedoucht wordt of warm water naar het riool wordt afgevoerd kunnen ze worden toegepast. Een voornaam product is de Recohvert, een buisvormige warmtewisselaar. Evenals de het ook bij aan een verlaging van de energiecoëfficiënt alleen een flinke gas- en geldbesparing op, maar draagt andere producten van Hei-tech levert de Recoh-vert niet (EPC). Eigen middelen Hei-tech is opgericht door Jacob Heidemans. Naast het ontwikkelen van douchewarmtewisselaars hield hij zich ook bezig met onder meer finance en sales. Anders gezegd: hij deed vrijwel alles. Dat zorgde ervoor dat kansen niet volledig werden benut. De potentie van de producten van Hei-tech is namelijk enorm. Zo wordt in circa 30% van alle Nederlandse nieuwbouwwoningen een douchewarmtewisselaar toegepast. Om Hei-tech nog beter op de toekomst voor te bereiden is gekozen voor een versterking van het management. Uiteindelijk werd die gevonden in de vorm van Tony Gordon en Harry Müller. Beiden namen veel kennis, ervaring én eigen financiële middelen mee. Briljant Naast de financiële inbreng van Gordon en Müller had Hei-tech tevens extra werkkapitaal nodig. Want, zoals Müller het omschrijft: Het buitenland klopt letterlijk op de deur. Vandaar dat contact werd gezocht met de NOM. Na een nauwgezet onderzoek werd het enthousiasme van Jan Martin Timmer, Investment Manager van NOM Finance gewekt. Hij was onder de indruk van de producten, maar vooral ook van de visie van het bedrijf en de samenstelling van het management. Ze zijn echt complementair aan elkaar, licht hij toe. Jacob Heidemans heeft het sinds de oprichting fantastisch gedaan. Hij is briljant in het ontwikkelen van nieuwe producten, het doorontwikkelen van bestaande producten en het verbeteren van productiemethodes. Daar kan hij zich nu helemaal op storten. De kans is aanzienlijk dat Heitech sneller groeit dan verwacht. En dat betekent dat de onderneming in de nabije toekomst nog meer geld nodig heeft. Om te voorkomen dat Hei-tech te snel aan de limiet zit, hebben we ook de Stichting ir. G.J. Smid saleskanalen. Managementinformatie Harry was positief verrast door de werkwijze van de NOM, zegt hij. Vooral door de terzake kundige en diepgaande vragen die hij en de andere managementleden kregen voorgeschoteld. De NOM ging heel grondig te werk. Het presenteren van een paar lichtzinnige ideetjes is onvoldoende om voor extra kapitaal in aanmerking te komen. We wisten dat onze plannen goed onderbouwd waren. Maar het is natuurlijk prettig om dat van mensen met verstand van zaken herbevestigd te krijgen. Jan Martin benadrukt dat Hei-tech liet zien volledig in control te zijn wat betreft de sturing van het bedrijf. Met één druk op de knop weten ze waar ze staan. Ook tijdens het onderzoek waren ze in staat om bij uiteenlopende scenario s de daarmee samenhangende resultaten inzichtelijk te maken. Hun managementinformatie laat dus aan niets te wensen over. Dat zegt veel over een bedrijf. Jan Martin Timmer Investment manager NOM T (06) E jmtimmer@nom.nl FEBRUARI 04

20 SPOTLICHT ONDERNEMING UITGELICHT Een inkijkje in de virtuele OK LIMIS: innoveren als core business Sneak preview in de toekomst van de zorg Verminderen naadlekkage Het zijn innovaties die de gezondheidszorg beter en tegelijkertijd efficiënter maken. De patiënt profiteert omdat de vaardigheden van specialisten beter worden, maar ook omdat operaties preciezer Het is een behoorlijke expeditie, wanneer je vanaf de hoofdingang van het Medisch Centrum worden en de risico s daarmee kleiner. Een mooi voorbeeld is een project dat bij Leeuwarden (MCL) door de bijna eindeloze gangen loopt op weg naar LIMIS. Maar voor wie van LIMIS - in vergelijking met de gamingtoepassingen innovatie houdt is een bezoek aan het Institute for Healthcare Innovations & Training een heerlijk - een iets minder exotische naam heeft gekregen: project naadlekkage. uitje. In propere lichtgekleurde ruimten werkt hier een team van medisch specialisten én business Een innovatie waar veel patiënten managers hand in hand aan vernieuwingen die de wereldwijde gezondheidzorg nieuwe dimensies erg blij van zullen worden, aldus Bouma. In tien procent van alle darmoperaties geven. Enkele wapenfeiten: BlijvendinBalans -e-coaching voor mensen met overgewicht, de wereldwijd treedt namelijk de gevaarlijke Virtuele OK en het project naadlekkage, waar de wereld op korte termijn nog veel van zal horen. e-coaching programma voor mensen met oog-hand coördinatie voor de chirurgen. complicatie van naadlekkage op. Een pas De NOMMER sprak met directeur Hessel Bouma en kreeg alvast een sneak preview in de toekomst overgewicht. Mensen met overgewicht Samen met Grendel Games en Olympus geopereerde darm gaat dan lekken, wat worden online geholpen hun leefstijl te Medical Systems uit Hamburg is ook de levensbedreigend is. We ontwikkelen nu 38 van de gezondheidszorg. verbeteren en te komen tot een gezond gewicht. Deelnemers krijgen persoonlijke Virtuele OK (operatiekamer) ontwikkeld. Dat is een online trainingstool voor een meetinstrument waarmee de chirurg kan meten op welke plek de doorbloeding 39 Innovaties hebben een bijzondere eigenschap, stelt Bouma. Dat is dat je nooit kunt voorspellen hoe en wanneer ze precies ontstaan. Ergens op de wereld heeft iemand een idee, de omstandigheden blijken gunstig en páts; er groeit iets. Zo is het in Leeuwarden ook gegaan. Aanvankelijk met kijkoperaties in de buikholte, ook wel laparoscopie of minimaal-invasieve chirurgie genoemd. Dat was rond het jaar 000. In die tijd werkte chirurg Jeroen Meijerink in het MCL, nu verbonden aan het VU medisch centrum. Hij was buitengewoon geïnteresseerd in de methodieken voor zogenaamde knoopsgatoperaties en ging zich in deze techniek bekwamen. Zo begon het in Leeuwarden te broeien. Men gelóófde er in. Er werd door de MCL-directie geïnvesteerd in vier nieuwe operatiekamers, zogenaamde endosuites en het werd een specialisme. Met als gevolg dat Leeuwarden uitgroeide tot dé plek waar iedere chirurg moest zijn voor expertise en de side-by-side training laparoscopie. Dit werd als enige in Nederland door de Inspectie goedgekeurd. Vanuit die situatie is LIMIS ontstaan. De succesvolle ontwikkeling als trainingscentrum was een goede zakelijke bodem om verder te ontwikkelen. Daarvoor werd in 009 Hessel Bouma aangetrokken, die eerder zijn sporen had verdiend als business manager bij onder andere Philips en als kwartiermaker Healthy Ageing bij het Universitair Medisch Centrum Groningen (UMCG). Hierbij ontwikkelde hij de strategie en was hij onder andere oprichter van het Healthy Ageing Network Noord- Nederland (HANNN). Ik vond LIMIS een échte uitdaging, al klinkt dat misschien wat cliché. De minimaal-invasieve chirurgie was zich wereldwijd razendsnel aan het ontwikkelen, met als gevolg dat Leeuwarden op dat gebied werd gezien als een zeer belangrijke hotspot. Er werden veel trainingen gegeven. Vanuit die positie zijn we vérder gaan kijken. Onze missie is dat we zinvolle, innovatieve bijdragen willen leveren aan het verbeteren van de gezondheidszorg. Dus zijn we los van die trainingen ook continu op zoek gegaan naar nieuwe innovaties. De spin-off van die inspanningen is dat de gezondheidszorg op bepaalde gebieden beter wordt en er ook nog eens nieuwe bedrijvigheid ontstaat. De strategie die Bouma schetst heeft al een reeks opmerkelijke projecten opgeleverd, die de incubatieperiode al achter zich hebben en op het punt staan op de markt te worden gebracht. Een mooi voorbeeld is de innovatie BlijvendinBalans, een Je online lijfcoach door dik en dun tips en adviezen. Het is een heel intelligent programma, ontwikkeld door onder andere psychologen, diëtisten en bewegingsdeskundigen. Gaming Andere in het oog springende innovaties betreffen de introductie van gaming bij opleidingstrajecten. Bouma: De behoefte is begonnen op universiteiten en andere plekken waar chirurgen en OK-assistenten worden opgeleid. Die locaties waren dikwijls goed voorzien van allerlei simulatieapparatuur, maar die werden niet intensief genoeg gebruikt. Iedereen vroeg zich af hoe dat nu kon. Blijkbaar wordt werken aan een simulator als onderdeel van een lange werk- of studiedag saai gevonden. In een samenwerkingsverband tussen UMCG en het gamingbedrijf Grendel Games (een eerdere participatie van de NOM, red.) en LIMIS wordt nu de Nintendo Lap Wii Trainer ontwikkeld ter verbetering van de OK-assistenten. Door te gamen leert men spelenderwijs om te gaan met ingewikkelde OK-apparatuur en in te spelen op reële situaties. En wat zie je? Dat de trainingsarbeid gigantisch toeneemt! Als er één ding is dat we hebben geleerd dan is het dat ieder mens van groot tot klein verknocht is aan spelletjes. Dat ook chirurgen zich niet aan die menselijke eigenschap onttrekken wordt volgens Bouma bewezen door het succes van de Nintendo Wii U Laparoscopie Trainer. Dat is een trainingsgame waarmee specialisten hun laparoscopische vaardigheden kunnen verbeteren. Dat is nu al een PR-succes. Niet alleen kan men nu thuis trainen, wanneer men maar wil; ook kan men in het ziekenhuis een half uurtje voor aanvang van een operatie nog even het hoofd scherpen en de handen soepel maken. De game is dan als het ware het equivalent van een warming up van een sportman. van de darm het beste is. Dát is dan de plek die je moet kiezen voor je ingreep en de daaropvolgende hechting. Het gevolg is dat het percentage naadlekkages naar verwachting afneemt. Je kunt je voorstellen wat een dergelijke ontwikkeling de komende jaren mondiaal kan betekenen voor het welzijn van patiënten en ook de efficiency in de gezondheidszorg. En de toekomst? Mogen we verwachten dat LIMIS de komende jaren blijft groeien? Bouma: Groei van onze organisatie zélf is geen doel op zich. Wel hebben we de ambitie om onze innovaties in het huidige tempo door te ontwikkelen. Daarbij staat samenwerking centraal, met specialisten, maar ook met tal van toeleveranciers en kennisinstellingen. En natuurlijk met bedrijven die risico durven te nemen, omdat ze een duidelijke marktvisie hebben. Dat soort samenwerkingsverbanden is de beste garantie voor groei. FEBRUARI 04